InfoHub Logo

باۋبەك باتىر – قازاق حالقىنىڭ 1837 – 1847 جىلدارداعى ۇلت-ازاتتىق قوزعالىسىندا اسكەري قولباسشى كەنەسارى حاننىڭ قول استىندا كۇرەسكەن باتىر. باۋبەك باتىر 1820 جىلى قازىرگى اقمولا وبلىسى جاقسى اۋدانى جەرىندە دۇنيەگە كەلگەن. رۋى قاراۋىل – ماشەكتىڭ ۇلى قارت بالەكەي → قۇلىمبەت → بەكتاۋىل → تۇركپەن، سارعالداق، جاسقامىس. سارعالداقتان تاستەمىر → بەكمىرزا → باۋبەك. اكەسىنىڭ اتا-تەگى داۋلەتتى ادامدار بولعان. شەشەسى – شۇعا. 9 جاسىندا اتا-اناسىنان ايىرىلعان ول كەنەسارى حاننىڭ اسكەر جيناقتاپ جاتقانىن ەستىپ، سوندا كەلەدى، حاننىڭ بايبىشەسى كۇنىمجان ونى تۋعان ۇلىنداي قابىلداپ، ءوسىرىپ جەتكىزەدى. بۇل جەردە اسكەري تاسىلدەردى ۇيرەنىپ، ەسەيگەن باۋبەك، ءار ءتۇرلى جورىقتارعا قاتىسا باستايدى.

قىرعىزدىڭ وتىنشى اتتى باتىرىن جەڭگەننەن كەيىن باتىر اتانعان ول، جورىقتاردا قايراتتىلىعىمەن، جاۋاپكەرشىلىگىمەن كوزگە تۇسەدى. ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىسىندە كەنەسارى حاننىڭ سەنىمدى كومەكشىلەرىنىڭ جانە ەڭ باستى باتىرلارىنىڭ ءبىرى بولدى.سونداي-اق؛ باۋبەك باتىردىڭ كەنەسارى حاننىڭ اسكەري كەڭەسىنە مۇشە بولعاندىعىن ايگىلى تاريحشى عالىم ە. بەكماحانوۆتىڭ «قازاقستان ءحىح عاسىردىڭ 20-40-جىلدارىندا» اتتى مونوگرافياسىنان كورەمىز. اتالعان عىلىمي ەڭبەگىندە حان كەڭەسىنە قاتىسقانداردىڭ اراسىندا قاراۋىل باۋبەكتىڭ اتى اتالادى: «كەنەسارى شاقىرعان كەڭەسكە ءارتۇرلى رۋلاردىڭ وكىلدەرى: بەگىمبەت رۋىنان يمان باتىر، ارعىنىڭ تولەك رۋىنان باۋبەك، كەرەي رۋىنان قوشقارباي باتىر، ءتورتقارا رۋىنان بايگەلدى جانە ايگەر باتىرلار، بەردى رۋىنان سۇگىرباي باتىر كەلدى... كەڭەستە تورعاي مەن ىرعىز اۋدانىن تاستاپ كەتۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى»، - دەلىنگەن. ايگىلى جازۋشى ءىلياس ەسەنبەرليننىڭ «قاھار» رومانىندا دا قاراۋىل رۋىنان حان كەڭەسىنە باۋبەك باتىر كىرگەندىگى ايتىلادى.

باۋبەك باتىردىڭ كەنەسارى جاساعى قۇرامىندا كورسەتكەن ەرلىكتەرى ناقتى ايتىلماعانىمەن، 1838 جىلدىڭ 26 مامىرىندا وتكەن ايگىلى اقمولا شايقاسىنا 18 جاسار جاس ورەننىڭ بەلسەنە قاتىسقانى ەش كۇمان تۋدىرمايدى. حاننىڭ جىلقىسىن باعا ءجۇرىپ، سايىس ونەرىنىڭ نە ءتۇرىن شەبەر مەڭگەرگەن باۋبەك باتىردىڭ قارۋ-قارىمىنا قوسا، ءادىس-ايلاسى مول بولعاندىعىن ول تۋرالى جازىپ قالدىرۋشىلاردىڭ ەڭبەگىنە كورۋگە بولادى. جالپى العاندا باۋبەك باتىر تۋرالى احمەتحان بايجان، بايانباي قۇسايىنوۆ، مىرزاعالي دۇيسەنبايەۆ، ماتەن بيجانوۆ، قورعانبەك امانجول، زيادا نۇرجانوۆ، مۇقات مەيىرمان ۇلى، مەيرام ساقىشيەۆ، تارعىن ماقىجان جانە ت.ب. زەرتتەۋشىلەر، ولكەتانۋشىلار، عالىمدار مەن جۋرناليستەردىڭ دەرەكتەرىنەن حاباردارمىز جانە اتالعان كونفەرەنسيا، استان كەيىن باتىردىڭ ونەگەلى ءومىرىن زەرتتەۋ ءىسى قارقىندى العا باسادى دەگەن سەنىم زور.

باۋبەك باتىردىڭ ءومىر تاريحى، ۇستانىمى – كەنەسارى حاننىڭ ىس-قىزمەتىمەن اجىراعىسىز استاسىپ جاتىر. كەنەسارى حاننىڭ سارىارقادان كەتىپ، جەتىسۋ وڭىرىنە بەتتەۋى – ارقاداعى قازاق حالقى ءۇشىن ۇلكەن كۇيزەلىس بولعانى تاريحتان بەلگىلى.

ۋ.م.دجولدىبايەۆا ءال-فارابي اتىنداعى ءقازۇۋ-نىڭ قازاقستان تاريحى كافەدراسىنىڭ دوسەنتى

ن.م.تاستەيەۆ ءال-فارابي اتىنداعى ءقازۇۋ-نىڭ گەوگرافيا جانە تابيعاتتى پايدالانۋ فاكۋلتەتىنىڭ 1-كۋرس ستۋدەنتى

---