ءبىز ناشاقورلىققا قارسىمىز!
تاقىرىبى: «ءبىز ناشاقورلىققا قارسىمىز!»
ماقساتى: 1. ەسىرتكى زاتتارىنىڭ، ىشىمدىك ءىشۋ مەن تەمەكى تارتۋدىڭ، ناشاقورلىقتىڭ جاس اعزاعا تيگىزەر زياندى اسەرى، وكىنىشكە ۇرىندىرار، كەلەشەك ومىرلەرىنە كەلتىرەر كەساپاتى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. عاسىر دەرتىنە اينالىپ وتىرعان كەسەلدىڭ زالالىن جان - جاقتى مەڭگەرتۋ.
2. زياندى ادەتتەردەن اۋلاق بولىپ، ءوزىن دە، وزگەنى دە زياندى ادەتتەردىڭ قاسىرەتىنەن قورعاي بىلۋگە، سالاۋاتتى ءومىر سۇرۋگە تاربيەلەۋ. ناشاقورلىقتىڭ الدىن الۋ.
3. وقۋشىلاردىڭ بويىندا سالاۋاتتى ءومىر سالتىن بەرىك قالىپتاستىرۋ، جەكە تۇلعانىڭ ساناسىن دامىتۋ، ومىرگە دەگەن كوزقاراستارىن قالىپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا مالىمەتتەر بەرۋ (اڭگىمە ساباق)
ساباقتىڭ ءادىسى: تالداۋ، پىكىر الماسۋ.
ءپانارالىق بايلانىسى: ادام جانە قوعام، پسيحولوگيا، سوسيولوگيا، قۇقىق نەگىزدەرى
جوسپارى:
ءى. كىرىسپە ءسوز
ءىى. ناشاقورلىق عاسىر دەرتى اتتى بايانداما
ءىىى. «سيتۋاسيالىق جاعداياتتى» تالداۋ.
IV.«كوكپار تارتۋ» ماقال - ماتەل جارىسى.
V. قورىتىندى.
بارىسى:
وقىتۋشى: ارمىسىزدار قۇرمەتتى وقۋشىلار! بۇگىن 1 - جەلتوقسان كۇنى «ەسىرتكىگە جول جوق!» اتتى اكسيا اياسىندا جانە 19 قاراشا بۇكىل دۇنيە جۇزىلىك شىلىم شەگۋشىلەرگە قارسى كۇرەس كۇنىنە بايلانىستى «ءبىز ناشاقورلىققا قارسىمىز!» اتتى تاربيە ساعاتىمىزدى باستايىق.
ەلباسىنىڭ «قازاقستان - 2030» جولداۋىندا كورسەتىلگەن وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى سالاۋاتتى ءومىر ءسۇرۋ، ونى ناسيحاتتاۋ ماسەلەسى. سالاۋاتتى ءومىر سالتى دەگەنىمىز نە؟ ول الەۋمەتتىك تۇرمىستاردى جاقسارتۋ، بوس ۋاقىتتى ءتيىمدى پايدالانۋ، زياندى ارەكەتتەردەن اۋلاق بولۋ دەگەن ءسوز. قازىرگى كەزدە ەتەك العان زامانىمىزدىڭ كەلەسى دەرتتەرى شىلىم شەگۋ، ناشاقورلىق. ءومىر - ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن بەرىلەدى. تاربيە ساعاتىمىزدىڭ ماقساتى - جات قىلىقتاردان اۋلاق بولۋعا تاربيەلەۋ جانە سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ناسيحاتتاۋ. «دەنساۋلىق - زور بايلىق»، «اۋىرىپ ەم ىزدەگەنشە، اۋىرمايتىن جول ىزدە» دەيدى دانىشپان حالقىمىز. «ءومىرىمىزدى ۇزارتۋ دا قىسقارتۋ دا ءوز قولىمىزدا»
ومىرگە ادام ءبىر اق رەت كەلەدى،
جاستىق شاعىڭ ءومىرىڭنىڭ كەمەلى.
كۇتە بىلسەڭ ساۋلىعىڭدى ورەلى،
تابيعاتتىڭ بەرگەننەن كوپ بەرەرى.
ءىى. «ناشاقورلىق - عاسىر دەرتى» اتتى بايانداما
ەسىرتكى گرەك تىلىندە ۇيقى ماعىناسىن بىلدىرەتىن «nerke» ءسوزى اعىلشىن تىلىندە «narkotik» دەگەن سوزگە اينالىپ، ۇيىقتاۋ، جانسىزداندىرۋ، سەزىمسىزدەندىرۋ دەگەن ماعىنانى بەرەدى. جالپى ايتقاندا، ەسىرتكى زاتتارى دەپ جانسىزداندىرۋ ەرەكشەلىگىنە يە بولاتىن زاتتاردى ايتامىز. ءبىراق دۇنيە جۇزىندە كۇندەلىكتى قولدانىستا ستيمۋلياتور دا ەسىرتكى رەتىندە قابىلدانۋدا. ويتكەنى بۇلاردىڭ قۇرامىندا، اشۋلاندىراتىن، تىنىشتاندىراتىن، سەرگىتەتىن زاتتار دا بار.
ناشاقورلىق - بۇكىل قوعامنىڭ قاسىرەتى، بولاشاعىمىزعا ءقاۋىپ ءتوندىرىپ تۇرعان ىندەت. ءدال قازىرگى تاڭدا ءاربىر جانۇيانىڭ ەسىگى مەن تەرەزەسىنە ءۇڭىلىپ، اينالاسىن تورىپ، عاسىر ىندەتى ءجۇر.
ەسىرتكى - حيميالىق تۇرعىدان العاندا ۋلى زاتتار مەن ولاردىڭ قوسىندىلارى بولىپ تابىلادى.
ولار ءتۇرلى توپتارعا بولىنەدى:
- تازا تۇردە پايدالاناتىن وسىمدىكتەردەن الىناتىن ۋلى زاتتار ( ماريحۋانا، گاشيش، ساڭىراۋقۇلاقتار)
- حيميالىق وندىرۋدەن وتەتىن وسىمدىكتەردەن الىناتىن ۋلى زاتتار( گاشيش
مايى، اپيىن، مورفين، گەروين، كودەين، كوكاين، كرەك)؛
- سينتەتيكالىق جاساندى جولمەن الىناتىن ۋلى قوسىندىلار (ەكستازي، فەنسيكليدين، امفەتاميندەر، باربيتۋراتتار، ۆف جانە مومەنت جەلىمدەرى)؛
ەسىرتكى باعزى زامانداردان قولدانىلىپ كەلە جاتقان دەرت ەكەنى تاريحتان بەلگىلى. ءبىزدىڭ زامانىمىزعا دەيىنگى 2700 جىلدارى قىتايدا اناشا پايدالانىلدى دەگەن دەرەك بار. كوكناردى ەگيپەتتە ەمدىك جانە ءدىني عۇرىپتاردا پايدالانعانى تۋرالى گرەك تاريحشىسى گەرودوتتىڭ دا ەڭبەكتەرىنەن كەزدەستىرۋگە بولادى. ەڭ العاش رەت ەسىرتكىنىڭ زيانىن شىعىس عۇلاماسى يبن سينا جازىپ كورسەتكەن.
كوكناردىڭ تارالۋى XIX عاسىردا كەڭىنەن ەتەك الدى. ول ءۇشىن انگليا مەن جۇڭگو اراسىندا سوعىس تا بولدى. XX عاسىردىڭ ورتاسىندا دامىعان باتىس ەلدەرىندە ناشاقورلىق پەن ەسىرتكى اينالىمى ءقاۋىپتى جاعدايعا جەتتى. بۇل جاعىنان اقش ءبىرىنشى ورىنعا يە بولدى.
ەسىرتكىگە قارسى كۇرەس XX عاسىردىڭ باسىندا حالىقارالىق سيپات الىپ، ارنايى قۇجاتتارمەن بەكىتىلدى. 1946 جىلدان باقىلاۋ بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ قۇزىرىنا كوشتى.
ناشاقورلىققا كوبىنەسە جاسوسپىرىمدەر شالدىعادى، الايدا وسى كەزەڭدە ەرەسەكتەر اراسىندا دا ەسىرتكىگە اۋەستەنەتىندەر كوبەيىپ كەلەدى. ناشاقورلاردىڭ سانى 2000 جىلى 1999 جىلمەن سالىستىرعاندا 98% وسكەن. سوندىقتان اڭگىمەمىز تەك جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى ناشاقورلىققا سالىنۋدىڭ سەبەپتەرى نەدە؟
ماقساتى: 1. ەسىرتكى زاتتارىنىڭ، ىشىمدىك ءىشۋ مەن تەمەكى تارتۋدىڭ، ناشاقورلىقتىڭ جاس اعزاعا تيگىزەر زياندى اسەرى، وكىنىشكە ۇرىندىرار، كەلەشەك ومىرلەرىنە كەلتىرەر كەساپاتى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. عاسىر دەرتىنە اينالىپ وتىرعان كەسەلدىڭ زالالىن جان - جاقتى مەڭگەرتۋ.
2. زياندى ادەتتەردەن اۋلاق بولىپ، ءوزىن دە، وزگەنى دە زياندى ادەتتەردىڭ قاسىرەتىنەن قورعاي بىلۋگە، سالاۋاتتى ءومىر سۇرۋگە تاربيەلەۋ. ناشاقورلىقتىڭ الدىن الۋ.
3. وقۋشىلاردىڭ بويىندا سالاۋاتتى ءومىر سالتىن بەرىك قالىپتاستىرۋ، جەكە تۇلعانىڭ ساناسىن دامىتۋ، ومىرگە دەگەن كوزقاراستارىن قالىپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا مالىمەتتەر بەرۋ (اڭگىمە ساباق)
ساباقتىڭ ءادىسى: تالداۋ، پىكىر الماسۋ.
ءپانارالىق بايلانىسى: ادام جانە قوعام، پسيحولوگيا، سوسيولوگيا، قۇقىق نەگىزدەرى
جوسپارى:
ءى. كىرىسپە ءسوز
ءىى. ناشاقورلىق عاسىر دەرتى اتتى بايانداما
ءىىى. «سيتۋاسيالىق جاعداياتتى» تالداۋ.
IV.«كوكپار تارتۋ» ماقال - ماتەل جارىسى.
V. قورىتىندى.
بارىسى:
وقىتۋشى: ارمىسىزدار قۇرمەتتى وقۋشىلار! بۇگىن 1 - جەلتوقسان كۇنى «ەسىرتكىگە جول جوق!» اتتى اكسيا اياسىندا جانە 19 قاراشا بۇكىل دۇنيە جۇزىلىك شىلىم شەگۋشىلەرگە قارسى كۇرەس كۇنىنە بايلانىستى «ءبىز ناشاقورلىققا قارسىمىز!» اتتى تاربيە ساعاتىمىزدى باستايىق.
ەلباسىنىڭ «قازاقستان - 2030» جولداۋىندا كورسەتىلگەن وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى سالاۋاتتى ءومىر ءسۇرۋ، ونى ناسيحاتتاۋ ماسەلەسى. سالاۋاتتى ءومىر سالتى دەگەنىمىز نە؟ ول الەۋمەتتىك تۇرمىستاردى جاقسارتۋ، بوس ۋاقىتتى ءتيىمدى پايدالانۋ، زياندى ارەكەتتەردەن اۋلاق بولۋ دەگەن ءسوز. قازىرگى كەزدە ەتەك العان زامانىمىزدىڭ كەلەسى دەرتتەرى شىلىم شەگۋ، ناشاقورلىق. ءومىر - ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن بەرىلەدى. تاربيە ساعاتىمىزدىڭ ماقساتى - جات قىلىقتاردان اۋلاق بولۋعا تاربيەلەۋ جانە سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ناسيحاتتاۋ. «دەنساۋلىق - زور بايلىق»، «اۋىرىپ ەم ىزدەگەنشە، اۋىرمايتىن جول ىزدە» دەيدى دانىشپان حالقىمىز. «ءومىرىمىزدى ۇزارتۋ دا قىسقارتۋ دا ءوز قولىمىزدا»
ومىرگە ادام ءبىر اق رەت كەلەدى،
جاستىق شاعىڭ ءومىرىڭنىڭ كەمەلى.
كۇتە بىلسەڭ ساۋلىعىڭدى ورەلى،
تابيعاتتىڭ بەرگەننەن كوپ بەرەرى.
ءىى. «ناشاقورلىق - عاسىر دەرتى» اتتى بايانداما
ەسىرتكى گرەك تىلىندە ۇيقى ماعىناسىن بىلدىرەتىن «nerke» ءسوزى اعىلشىن تىلىندە «narkotik» دەگەن سوزگە اينالىپ، ۇيىقتاۋ، جانسىزداندىرۋ، سەزىمسىزدەندىرۋ دەگەن ماعىنانى بەرەدى. جالپى ايتقاندا، ەسىرتكى زاتتارى دەپ جانسىزداندىرۋ ەرەكشەلىگىنە يە بولاتىن زاتتاردى ايتامىز. ءبىراق دۇنيە جۇزىندە كۇندەلىكتى قولدانىستا ستيمۋلياتور دا ەسىرتكى رەتىندە قابىلدانۋدا. ويتكەنى بۇلاردىڭ قۇرامىندا، اشۋلاندىراتىن، تىنىشتاندىراتىن، سەرگىتەتىن زاتتار دا بار.
ناشاقورلىق - بۇكىل قوعامنىڭ قاسىرەتى، بولاشاعىمىزعا ءقاۋىپ ءتوندىرىپ تۇرعان ىندەت. ءدال قازىرگى تاڭدا ءاربىر جانۇيانىڭ ەسىگى مەن تەرەزەسىنە ءۇڭىلىپ، اينالاسىن تورىپ، عاسىر ىندەتى ءجۇر.
ەسىرتكى - حيميالىق تۇرعىدان العاندا ۋلى زاتتار مەن ولاردىڭ قوسىندىلارى بولىپ تابىلادى.
ولار ءتۇرلى توپتارعا بولىنەدى:
- تازا تۇردە پايدالاناتىن وسىمدىكتەردەن الىناتىن ۋلى زاتتار ( ماريحۋانا، گاشيش، ساڭىراۋقۇلاقتار)
- حيميالىق وندىرۋدەن وتەتىن وسىمدىكتەردەن الىناتىن ۋلى زاتتار( گاشيش
مايى، اپيىن، مورفين، گەروين، كودەين، كوكاين، كرەك)؛
- سينتەتيكالىق جاساندى جولمەن الىناتىن ۋلى قوسىندىلار (ەكستازي، فەنسيكليدين، امفەتاميندەر، باربيتۋراتتار، ۆف جانە مومەنت جەلىمدەرى)؛
ەسىرتكى باعزى زامانداردان قولدانىلىپ كەلە جاتقان دەرت ەكەنى تاريحتان بەلگىلى. ءبىزدىڭ زامانىمىزعا دەيىنگى 2700 جىلدارى قىتايدا اناشا پايدالانىلدى دەگەن دەرەك بار. كوكناردى ەگيپەتتە ەمدىك جانە ءدىني عۇرىپتاردا پايدالانعانى تۋرالى گرەك تاريحشىسى گەرودوتتىڭ دا ەڭبەكتەرىنەن كەزدەستىرۋگە بولادى. ەڭ العاش رەت ەسىرتكىنىڭ زيانىن شىعىس عۇلاماسى يبن سينا جازىپ كورسەتكەن.
كوكناردىڭ تارالۋى XIX عاسىردا كەڭىنەن ەتەك الدى. ول ءۇشىن انگليا مەن جۇڭگو اراسىندا سوعىس تا بولدى. XX عاسىردىڭ ورتاسىندا دامىعان باتىس ەلدەرىندە ناشاقورلىق پەن ەسىرتكى اينالىمى ءقاۋىپتى جاعدايعا جەتتى. بۇل جاعىنان اقش ءبىرىنشى ورىنعا يە بولدى.
ەسىرتكىگە قارسى كۇرەس XX عاسىردىڭ باسىندا حالىقارالىق سيپات الىپ، ارنايى قۇجاتتارمەن بەكىتىلدى. 1946 جىلدان باقىلاۋ بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ قۇزىرىنا كوشتى.
ناشاقورلىققا كوبىنەسە جاسوسپىرىمدەر شالدىعادى، الايدا وسى كەزەڭدە ەرەسەكتەر اراسىندا دا ەسىرتكىگە اۋەستەنەتىندەر كوبەيىپ كەلەدى. ناشاقورلاردىڭ سانى 2000 جىلى 1999 جىلمەن سالىستىرعاندا 98% وسكەن. سوندىقتان اڭگىمەمىز تەك جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى ناشاقورلىققا سالىنۋدىڭ سەبەپتەرى نەدە؟
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قازاقستان، اقش، ۇلىبريتانيانىڭ تانىمال ادامدارى
-
قىسقا مەرزىمدىك جوسپارى1) «وقىتۋداعى جاڭا تاسىلدەر: ديالوگتىك وقىتۋ» تاقىرىبىندا وتكىزگەن ءبىرىنىشى كوۋچينگ -سەسسيا ساباعى2) «مەكتەپتە ينكليۋزيۆتى وقىتۋدى جۇزەگە اسىرۋ مۇمكىندىكتەرى» تاقىرىبىندا وتك...
