InfoHub Logo

تاقىرىپ: ءبىزدى قورشاعان الەمدەگى ءتورتبۇرىشتار (كۆادرات، رومب، تىكتورتبۇرىش، پاراللەلوگرامم، تراپەسيا)

ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) ومىردە كەزدەسەتىن ءتورتبۇرىشتاردى ءوز ومىرلەرىندە كەزدەسەتىن جاعدايلار مەن زەرتتەۋلەر ارقىلى وقۋشىلاردىڭ وي - ورىستەرىن دامىتۋ؛
ب) قورشاعان ورتا زاتتارىنداعى ءتورتبۇرىشتاردى تالداي الاتىن جانە سىزباسىن كەلتىرۋ، شىعارماشىلىقپەن ەلەستەتۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛
ۆ) وقۋشىلاردى دوستىققا، ىنتىماقتاستىق پەن بىرلىككە، توپپەن جۇمىس جاساۋعا، جاۋاپكەرشىلىككە تاربيەلەۋ؛
ساباقتىڭ ءتيپى: ءبىلىمدى جۇيەلەۋ
ءادىس - تاسىلدەرى: سۇراق - جاۋاپ، ەسەپ شىعارۋ، ويىن تۇرلەرى، ستو
كورنەكىلىكتەر: سلايد، سىزعىش، قيمالار، تاراتپا تاپسىرمالار

بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
- امانداسۋ.
- وقۋشىلاردى تۇگەلدەپ، توپقا ءبولۋ.
- نازارلارىن ساباققا اۋدارۋ.
2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ:
ەسسە: «ءبىزدى قورشاعان الەمدەگى ءتورتبۇرىشتار تۋرالى» وقۋشىلار وي - تولعانىستارىن وقىپ بەرەدى.
ءتورتبۇرىشتىڭ تۇرلەرى بويىنشا توپتار ءوز ۇراندارىن تانىستىرادى:
1. «ءتورتبۇرىشتار» توبى: «شىعار. ىزدەن. جاسا. ويلان!»
2. «رومبتار» توبى: «ىزدەنۋ، شەشۋ، ۇقىپتى ساناۋ، جەتكىزەر ءبىزدى جەڭىسكە»
3. «پاراللەلوگرامم» توبى: «ويلان. ەسىڭە ءتۇسىر. زەرتتە. قورىتىندى جاسا!»

3. وتكەنگە شولۋ:
«قايتالاۋ – وقۋ اناسى»
ءسوزجۇمباق شەشۋ.
ونى شەشۋ بارىسىندا ءتورتبۇرىشتاردىڭ انىقتامالارى مەن ەلەمەنتتەرى جانە تۇرلەرى ەسكە تۇسىرىلەدى.
تىگىنەن:
1. تەك ەكى قاراما - قارسى قابىرعالارى پاراللەل بولاتىن ءتورتبۇرىش
2. ءتورتبۇرىشتىڭ كورشىلەس توبەلەرىن قوساتىن كەسىندى
3. ءتورتبۇرىشتىڭ قابىرعالارى شىعاتىن نۇكتە
4. ءتورتبۇرىشتىڭ قاراما - قارسى توبەلەرىن قوساتىن كەسىندى
5. بارلىق قابىرعالارى تەڭ بولاتىن تىكتورتبۇرىش
6. بارلىق قابىرعالارى تەڭ پاراللەلوگرامم
كولدەنەڭ جولدا قانداي فيگۋرا جاسىرىنعان؟ (پاراللەلوگرامم)
نەگىزگى ءبولىم:

«ەرتە، ەرتە، ەرتەدە...»
سوڭى سۇراقتارمەن اياقتالاتىن ەرتەگىمدى تىڭداڭىزدار. ەرتەگى بارىسىندا قويىلاتىن سۇراقتارعا توپتاردا ويلانا وتىرىپ جاۋاپ بەرۋگە تىرىسىڭدار.
كۇندەردىڭ كۇنىندە بارلىق ءتورتبۇرىشتار ورمان الاڭىنا جينالىپ وزدەرىنىڭ حانزادالارىن سايلاپ الماقشى بولادى. ولار ۇزاق داۋلاسىپ ءبىر شەشىمگە كەلە المايدى. سول كەزدە ءبىر كارى پاراللەلوگرامم داۋدى توقتاتىڭدار، ءبارىمىز جينالىپ ءتورتبۇرىشتار پاتشالىعىنا بارايىق. كىم ءبىرىنشى جەتسە، سول حانزادا بولادى. ءبارى كەلىسىپ ەرتەلەتە الىس ساپارعا اتتانادى.
جولدا فيگۋرالار سىلدىراپ اعىپ جاتقان وزەنگە كەزدەستى. سۋ يەسى سۇلەيمەن «كىمدە كىمنىڭ دياگونالدارى قيىلىسىپ، قيىلىسۋ نۇكتەسىندە قاققا بولىنسە سولار عانا وتە الادى»،- دەدى. ءتورتبۇرىشتاردىڭ كەيبىرەۋلەرى جاعادا قالىپ، ال قالعاندارى ارعى بەتكە ءجۇزىپ ءوتىپ ساپارلارىن جالعاستىردى. جولدارىندا بيىك تاۋ كەزدەستى دە بىلاي دەپ ءتىل قاتتى: «كىمدەردىڭ دياگونالدارى تەڭ سولار عانا وتەدى»،- دەدى. فيگۋرالاردىڭ كەيبىرەۋى تاۋ ەتەگىندە قالدى دا، قالعاندارى اتتانىپ كەتتى. قانشا جۇرگەنى بەلگىسىز ولار جىڭىشكە عانا كوپىرى بار ورعا كەزدەستى. كوپىر بىردەن كىمنىڭ دياگونالدارى تىك بۇرىش جاساپ قيىلىسسا، سونى عانا وتكىزەمىن دەدى. كوپىر ارقىلى ءبىر عانا ءتورتبۇرىش پاتشالىققا ءبىرىنشى بولىپ جەتىپ، حانزادا بولىپ سايلاندى.

2. سۇراقتار:
كىم حانزادا بولدى؟ (كۆادرات نەمەسە شارشى)
ونىڭ باستى قارسىلاسى كىم؟ (تىكتورتبۇرىش)
كىم ءبىرىنشى بولىپ جارىستان شىعىپ قالدى؟ (تراپەسيا)
تاۋ ەتەگىندە كىمدەر قالدى دەپ ويلايسىڭدار؟ (رومب پەن پاراللەلوگرام) ( ءار كەزەڭىندە توپتار ءبىر - ءبىرىن فيشكا ارقىلى باعالاپ وتىرۋ)

3.«ساۋلەتشىلەر» سايىسى:
ءار توپتان ءبىر «ساۋلەتشىدەن» شىعىپ ءتۇرلى ءتۇستى كارتون قاعازدان قيىلعان
- پاراللەلوگرامنان
- رومبىدان
- كۆادراتتان تراپەسيا قيىپ ءتۇسىرۋ قاجەت.

4. دەڭگەيلىك ەسەپتەر شىعارۋ
ا دەڭگەيى
1- ەسەپ. <вас= 40°,="">< сад="20°." авсд="" -="" ның="" қалған="" бұрыштарын="">
2 -ەسەپ.< bad="10°." ∆aod="" -="" ның="" барлық="" бұрыштарын="" табу="">

ۆ دەڭگەيى
3-ەسەپ. ەگەر ABCD پاراللەلوگراممىنىڭ پەريمەترى 24 سم بولسا، ونىڭ قابىرعالارىن تاپ.
اۆ: ۆس= 2: 1.
4 ەسەپ. ەركم – رومب. ەك=5سم، < кем="60°-" қа="" тең.="" ромбының="" периметрін="">
س - دەڭگەيى
6 ەسەپ. ەگەر پاراللەلوگرامنىڭ پەريمەترى 24 سم جانە اۆ=اد بولسا، وندا اۆسد پاراللەلوگرامنىڭ قابىرعالارىن تاپ.

5. شىعارماشىلىق تاپسىرمالار
1 - ءشى توپقا تاپسىرما:
رومبىنىڭ ءاربىر قابىرعاسىن تەڭ ءۇش بولىككە ءبولىپ، سول نۇكتەلەر ارقىلى رومبىنىڭ قابىرعالارىنا پاراللەل تۇزۋلەر جۇرگىز. قانشا رومب پايدا بولدى؟ ( جاۋابى – 14)
2 - ءشى توپقا تاپسىرما:
پاراللەلوگرامم بەرىلگەن. قاراما - قارسى قابىرعالارىنىڭ ورتاسىن كەسىندىلەرمەن قوس. قانشا پاراللەلوگرامم پايدا بولدى؟ ( جاۋابى – 9)
3 - ءشى توپقا تاپسىرما:
كۆادراتتىڭ قاراما - قارسى توبەلەرىن قوسقاندا نەشە ءۇشبۇرىش پايدا بولادى؟
( جاۋابى – 8)

بەكىتۋ.
توپتاردىڭ ءبىر - بىرىنە سۇراعى
كۆادراتتىڭ تىكتورتبۇرىشتان ايىرماشىلىعى؟ (بارلىق قابىرعالارى تەڭ)
كۆادراتتىڭ رومبىدان ايىرماشىلىعى قانداي؟ (بارلىق بۇرىشتارى تىك)
كۆادراتتىڭ پاراللەلوگرامنان ايىرماشىلىعى؟ (بارلىق بۇرىشتارى تىك جانە بارلىق قابىرعالارى مەن دياگونالدارى ءوزارا تەڭ)

ۇيگە تاپسىرما: تراپەسيا مەن پاراللەلوگرامعا جانە تراپەسيا مەن كۆادراتقا ۆەنن دياگرامماسىن قۇرىپ كەلۋ.
قورىتىندىلاۋ
باعالاۋ