بوياۋمەن سۋرەت سالۋ كەزەڭدەرى. قۇمىرا مەن جەمىستەردەن قۇرالعان ناتيۋرمورتتى بەينەلەۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: بوياۋمەن سۋرەت سالۋ كەزەڭدەرى. قۇمىرا مەن جەمىستەردەن قۇرالعان ناتيۋرمورتتى بەينەلەۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىگى: كەسكىندەمە (جيۆوپيس) تۇرلەرى جايلى مالىمەت بەرۋ.
ءا) دامىتۋشىلىعى: كەسكىندەمە ونەرى جانرلارى تۋرالى بىلىمدەرىن دامىتۋ.
ب) تاربيەلىگى: كەسكىندەمە جانرلارىن ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي بولە بىلۋگە جانە ونەر تۋىندىلارىن باعالاي ءبىلۋ مادەنيەتىنە باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ماتەريالدى قابىلداۋ ساباعى.
ساباقتىڭ ءادىسى: اۋىزشا ءتۇسىندىرۋ، كورنەكىلىكتەر، ماشىقتىق ءادىس.
وقىتۋ قۇرالدارى: وقىپ ۇيرەنۋ كەستەسى، ناتيۋرمورت سۋرەتى، ناتيۋرمورت قۇرۋعا قاجەتتى زاتتار.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى.
امانداسۋ، وقۋشىلاردى تەكسەرۋ، ساباققا ازىرلىگىن قاداعالاۋ. ساباق جوسپارىمەن تانىستىرۋ. كىرىسپە سۇراقتار قويۋ.
ءىى. جاڭا ماتەريالدى ءتۇسىندىرۋ.
ناتيۋرمورت – فرانسۋز تىلىندە «قوزعالىسسىز تابيعات» دەگەن ءسوز. ادامدى قورشاعان زاتتاردى بەينەلەيتىن سۋرەتتى ناتيۋرمورت دەيدى. ونداي زاتتار قوجاسىنىڭ ءومىرى مەن تالعامى، ۇيرەنشىكتى ادەتتەرى جايلى كوپ سىر ايتادى. ءتۇرلى ءتۇستى ماتالار، ىدىس - اياق، گۇلدەر، جەمىس-جيدەكتەر، تەڭىز بايلىعى مەن ءتۇز قۇستارى سياقتى ءار قيلى كورىنىس ۇيلەسىمى قورشاعان ورتانىڭ بايلىعى مەن سۇلۋلىعىن دارىپتەپ قانا قويماي، ءبىزدىڭ كوڭىلىمىزدى نە مۇڭعا، نە شاتتىققا بولەيدى. قاي زاماننىڭ سۋرەتشىلەرى دە گرافيكا، ءمۇسىن، بەينەلەۋ ونەرىندە تالاي - تالاي ناتيۋرمورتتاردى قالدىرعان. سولاردىڭ ىشىندە XVII عاسىرداعى فلاماند، گوللاند سۋرەتشىلەرى ف. سنەيدەرس، ۆ. حەدتلەردىڭ ناتيۋرمورتتارى ايرىقشا ورىن الادى. ءوز شىعارمالارىن - دا ولار تابيعاتتىڭ ادامعا سىيلايتىن مول ريزىعىن ادام قولىنان شىققان بۇيىمداردىڭ سۇلۋلىعىن جىرعا قوسادى. كەڭەس سۋرەتشىلەرى ي. ە. گرابار،
م. س. ساريان، پ. پ. كوندالسكيي، ي. ي. ماشكوۆ ت. ب. ناتيۋرمورت جانرىنىڭ تاماشا شەبەرلەرى بولدى. قازاق ۇلتتىق تاعامدارىنىڭ كەيبىر تۇرلەرىن بەلگىلى سۋرەتشى ا. عالىمبايەۆا ءوزىنىڭ «داستارحان» اتتى ناتيۋرمورتىندا اسەرلى بەرگەن. مۇنداعى كۇرەڭ باۋىر - ساق پەن اق قۇرت، اعاش تەگەنەدەگى سارى قىمىز، شاقپاق قانت پەن ۇگىلىپ كەتكەلى تۇرعان كەۋدىرلەك نان، داستارقان شەتىندەگى تورعىن سۇلگى، بۇلاردىڭ تۇسىنداعى اياققاپ وسىنداي ءبىر - بىرىمەن جاراسا استاسىپ، ەل بايلىعىنىڭ، قازاق داستارحانىنىڭ ءبىر كورىنىسىن بەينەلەي تۇسكەن.
كۇن سايىن كورىپ جۇرگەن قاراپايىم بۇيىمداردان ناتيۋرمورت قۇراپ كورسەك، ءبىزدىڭ كوز الدىمىزدا ەر - ەكشە جاراستىق تاۋىپ توعىسقانىن كورەمىز.
الدىمىزعا قويىلعان ناتيۋرمورت تولىق جان - جاقتى كورىنۋ ءۇشىن ودان قاشىعىراق وتىرعان ءجون.
ارا قاشىقتىق ءبىر جارىم، ەكى مەتردەن كەم بولماۋى كەرەك. وتىرعاندا كەز كەلگەن جەرگە وتىرا سالماي ناتيۋرمورتتىڭ كومپوزيسياسى قىزىقتى كورىنەتىندەي جەردى تاڭداۋ كەرەك. ورىندى بەلگىلەپ العان سوڭ ناتيۋرمورتتىڭ جان - جاعىنان قاراپ، ونداعى زاتتاردىڭ جالپى ءپىشىنىن، تۇتاس كولەمىن زەرتتەپ كورۋ قاجەت.
قانداي سۋرەتتى سالمايىق، ونىڭ بارلىعىنا ورتاق بەلگىلى ءبىر جولى، كەزەڭى بولادى. سوندىقتان سۋرەت تومەندەگى كەزەڭدەرمەن بىرتىندەپ سالىنىپ، ءوربىپ وتىرادى.
1. زات بەينەسىنىڭ ورنالاسۋىن انىقتاۋ (كومپونوۆكا)
2. قۇرىلىمىن تابۋ.
3. ءپىشىنىن ايقىنداۋ.
4. سۋرەتتىڭ اياقتالۋى.
ەندى وسى كەزەڭدەر ارقىلى بەرىلگەن ناتيۋرمورتتى سالۋ جولدارىن قاراستىرايىق.
1 - كەزەڭ. زات بەينەسىنىڭ ورنالاسۋىن انىقتاۋ دەگەنىمىز – بەينەلەيتىن زاتىمىزدىڭ جالپى نۇسقاسىن قاعاز بەتىنە دۇرىس، بەلگىلى ءبىر مولشەردە ىقشامداپ ءتۇسىرۋ بولىپ تابىلادى.
2 - كەزەڭ. زات بەينەلەرىنىڭ قۇرىلىمىن تابۋ. ەندى زاتتىڭ كونسترۋكسيالىق قۇرىلىمىن سالامىز.
ناتيۋرمورتتاعى زاتتاردىڭ ءبىر - ءبىرىنىڭ اراقاتىناسىن تەكسەرىپ - ولشەپ ولاردىڭ ءارقايسىسىنىڭ سىزىق - تىق قاڭقاسىن سىزامىز. مۇنداعى زاتتاردىڭ اراقاتىناسىن ولشەۋ قارىنداش ارقىلى جۇرگىزىلەدى.
3 - كەزەڭ. ءپىشىمدى سومداۋ. بۇل كەزەڭدە شتريحتاردى پايدالانا وتىرىپ كولەڭكە مەن جارىقتىڭ اراقاتىناسىن شەشىپ، تابيعي ءپىشىنىن بەينەلەۋگە كوشەمىز، قىسقاشا ايتقاندا ءار زاتتىڭ ءپىشىنىن سومدايمىز. زاتتاردىڭ ءپىشىنىن سومداۋدا بوياۋدىڭ ءرولى وتە ۇلكەن. سولاردىڭ كومەگىمەن جارتىلاي جارىق، كولەڭكە، دەنەدەن قۇلاي تۇسكەن كولەڭكەنىڭ ايىرماشىلىعىن رەتتەۋىمىز قاجەت.
4 - كەزەڭ. بۇل كەزەڭدە سۋرەتتى مۇقيات تەكسەرىپ، كوزگە ۇرىپ تۇرعان ەلەۋلى كولەڭكە مەن جارىق بولسا، سولاردى باسىپ جالپى ناتيۋرمورتتىڭ رەڭ قويۋلىعىنا باعىندىرامىز. ناتيۋرمورتتىڭ فونعا جابىسىپ قال - ماۋىن تەكسەرەمىز.
ءىىى. ماشىقتىق كەزەڭ.
قۇمىرا مەن جەمىستەردەن قۇرالعان ناتيۋرمورتتى بەينەلەۋ. وقۋشىلار تىڭداپ بولىپ، سۋرەت سالۋعا كىرىسەدى. وزىنە قاراپ ناتيۋرمورتتىڭ سۋرەتىن سالادى. كونسترۋسيالىق، تۇستىك، شەشىمدەرىن تابادى. وقۋشىلار وزىنە قاراپ سۋرەتتى قاعاز بەتىنە تۇسىرۋگە جانە تۇستىك شەشىمدەرىن تابۋ جولدارىن مەڭگەرۋگە باعىتتايمىن.
IV. قورىتىندى:
بۇگىنگى ساباعىمىزدى سۇراق - جاۋاپ قورىتىندىلايمىز.
سۇراقتار:
1. ناتيۋرمورت جانىرىندا بەينەلەگەن قازاقتىڭ قىزدارى اراسىنان شىققان سۋرەتشىنى اتا؟
(ا. عالىمبايەۆا)
2. ناتيۋرمورتتى بەينەلەۋ نەشە كەزەڭنەن تۇرادى؟
(4 كەزەڭنەن)
3. قوسىمشا تۇستەر دەگەنىمىز نە؟
(بوياۋلاردى ءبىر بىرىمەن ارالاستىرۋ ارقىلى الىنعان تۇستەر)
V. ۇيگە تاپسىرما: اكۆارەل بوياۋىمەن المانىڭ سۋرەتىن سال.
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىگى: كەسكىندەمە (جيۆوپيس) تۇرلەرى جايلى مالىمەت بەرۋ.
ءا) دامىتۋشىلىعى: كەسكىندەمە ونەرى جانرلارى تۋرالى بىلىمدەرىن دامىتۋ.
ب) تاربيەلىگى: كەسكىندەمە جانرلارىن ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي بولە بىلۋگە جانە ونەر تۋىندىلارىن باعالاي ءبىلۋ مادەنيەتىنە باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ماتەريالدى قابىلداۋ ساباعى.
ساباقتىڭ ءادىسى: اۋىزشا ءتۇسىندىرۋ، كورنەكىلىكتەر، ماشىقتىق ءادىس.
وقىتۋ قۇرالدارى: وقىپ ۇيرەنۋ كەستەسى، ناتيۋرمورت سۋرەتى، ناتيۋرمورت قۇرۋعا قاجەتتى زاتتار.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى.
امانداسۋ، وقۋشىلاردى تەكسەرۋ، ساباققا ازىرلىگىن قاداعالاۋ. ساباق جوسپارىمەن تانىستىرۋ. كىرىسپە سۇراقتار قويۋ.
ءىى. جاڭا ماتەريالدى ءتۇسىندىرۋ.
ناتيۋرمورت – فرانسۋز تىلىندە «قوزعالىسسىز تابيعات» دەگەن ءسوز. ادامدى قورشاعان زاتتاردى بەينەلەيتىن سۋرەتتى ناتيۋرمورت دەيدى. ونداي زاتتار قوجاسىنىڭ ءومىرى مەن تالعامى، ۇيرەنشىكتى ادەتتەرى جايلى كوپ سىر ايتادى. ءتۇرلى ءتۇستى ماتالار، ىدىس - اياق، گۇلدەر، جەمىس-جيدەكتەر، تەڭىز بايلىعى مەن ءتۇز قۇستارى سياقتى ءار قيلى كورىنىس ۇيلەسىمى قورشاعان ورتانىڭ بايلىعى مەن سۇلۋلىعىن دارىپتەپ قانا قويماي، ءبىزدىڭ كوڭىلىمىزدى نە مۇڭعا، نە شاتتىققا بولەيدى. قاي زاماننىڭ سۋرەتشىلەرى دە گرافيكا، ءمۇسىن، بەينەلەۋ ونەرىندە تالاي - تالاي ناتيۋرمورتتاردى قالدىرعان. سولاردىڭ ىشىندە XVII عاسىرداعى فلاماند، گوللاند سۋرەتشىلەرى ف. سنەيدەرس، ۆ. حەدتلەردىڭ ناتيۋرمورتتارى ايرىقشا ورىن الادى. ءوز شىعارمالارىن - دا ولار تابيعاتتىڭ ادامعا سىيلايتىن مول ريزىعىن ادام قولىنان شىققان بۇيىمداردىڭ سۇلۋلىعىن جىرعا قوسادى. كەڭەس سۋرەتشىلەرى ي. ە. گرابار،
م. س. ساريان، پ. پ. كوندالسكيي، ي. ي. ماشكوۆ ت. ب. ناتيۋرمورت جانرىنىڭ تاماشا شەبەرلەرى بولدى. قازاق ۇلتتىق تاعامدارىنىڭ كەيبىر تۇرلەرىن بەلگىلى سۋرەتشى ا. عالىمبايەۆا ءوزىنىڭ «داستارحان» اتتى ناتيۋرمورتىندا اسەرلى بەرگەن. مۇنداعى كۇرەڭ باۋىر - ساق پەن اق قۇرت، اعاش تەگەنەدەگى سارى قىمىز، شاقپاق قانت پەن ۇگىلىپ كەتكەلى تۇرعان كەۋدىرلەك نان، داستارقان شەتىندەگى تورعىن سۇلگى، بۇلاردىڭ تۇسىنداعى اياققاپ وسىنداي ءبىر - بىرىمەن جاراسا استاسىپ، ەل بايلىعىنىڭ، قازاق داستارحانىنىڭ ءبىر كورىنىسىن بەينەلەي تۇسكەن.
كۇن سايىن كورىپ جۇرگەن قاراپايىم بۇيىمداردان ناتيۋرمورت قۇراپ كورسەك، ءبىزدىڭ كوز الدىمىزدا ەر - ەكشە جاراستىق تاۋىپ توعىسقانىن كورەمىز.
الدىمىزعا قويىلعان ناتيۋرمورت تولىق جان - جاقتى كورىنۋ ءۇشىن ودان قاشىعىراق وتىرعان ءجون.
ارا قاشىقتىق ءبىر جارىم، ەكى مەتردەن كەم بولماۋى كەرەك. وتىرعاندا كەز كەلگەن جەرگە وتىرا سالماي ناتيۋرمورتتىڭ كومپوزيسياسى قىزىقتى كورىنەتىندەي جەردى تاڭداۋ كەرەك. ورىندى بەلگىلەپ العان سوڭ ناتيۋرمورتتىڭ جان - جاعىنان قاراپ، ونداعى زاتتاردىڭ جالپى ءپىشىنىن، تۇتاس كولەمىن زەرتتەپ كورۋ قاجەت.
قانداي سۋرەتتى سالمايىق، ونىڭ بارلىعىنا ورتاق بەلگىلى ءبىر جولى، كەزەڭى بولادى. سوندىقتان سۋرەت تومەندەگى كەزەڭدەرمەن بىرتىندەپ سالىنىپ، ءوربىپ وتىرادى.
1. زات بەينەسىنىڭ ورنالاسۋىن انىقتاۋ (كومپونوۆكا)
2. قۇرىلىمىن تابۋ.
3. ءپىشىنىن ايقىنداۋ.
4. سۋرەتتىڭ اياقتالۋى.
ەندى وسى كەزەڭدەر ارقىلى بەرىلگەن ناتيۋرمورتتى سالۋ جولدارىن قاراستىرايىق.
1 - كەزەڭ. زات بەينەسىنىڭ ورنالاسۋىن انىقتاۋ دەگەنىمىز – بەينەلەيتىن زاتىمىزدىڭ جالپى نۇسقاسىن قاعاز بەتىنە دۇرىس، بەلگىلى ءبىر مولشەردە ىقشامداپ ءتۇسىرۋ بولىپ تابىلادى.
2 - كەزەڭ. زات بەينەلەرىنىڭ قۇرىلىمىن تابۋ. ەندى زاتتىڭ كونسترۋكسيالىق قۇرىلىمىن سالامىز.
ناتيۋرمورتتاعى زاتتاردىڭ ءبىر - ءبىرىنىڭ اراقاتىناسىن تەكسەرىپ - ولشەپ ولاردىڭ ءارقايسىسىنىڭ سىزىق - تىق قاڭقاسىن سىزامىز. مۇنداعى زاتتاردىڭ اراقاتىناسىن ولشەۋ قارىنداش ارقىلى جۇرگىزىلەدى.
3 - كەزەڭ. ءپىشىمدى سومداۋ. بۇل كەزەڭدە شتريحتاردى پايدالانا وتىرىپ كولەڭكە مەن جارىقتىڭ اراقاتىناسىن شەشىپ، تابيعي ءپىشىنىن بەينەلەۋگە كوشەمىز، قىسقاشا ايتقاندا ءار زاتتىڭ ءپىشىنىن سومدايمىز. زاتتاردىڭ ءپىشىنىن سومداۋدا بوياۋدىڭ ءرولى وتە ۇلكەن. سولاردىڭ كومەگىمەن جارتىلاي جارىق، كولەڭكە، دەنەدەن قۇلاي تۇسكەن كولەڭكەنىڭ ايىرماشىلىعىن رەتتەۋىمىز قاجەت.
4 - كەزەڭ. بۇل كەزەڭدە سۋرەتتى مۇقيات تەكسەرىپ، كوزگە ۇرىپ تۇرعان ەلەۋلى كولەڭكە مەن جارىق بولسا، سولاردى باسىپ جالپى ناتيۋرمورتتىڭ رەڭ قويۋلىعىنا باعىندىرامىز. ناتيۋرمورتتىڭ فونعا جابىسىپ قال - ماۋىن تەكسەرەمىز.
ءىىى. ماشىقتىق كەزەڭ.
قۇمىرا مەن جەمىستەردەن قۇرالعان ناتيۋرمورتتى بەينەلەۋ. وقۋشىلار تىڭداپ بولىپ، سۋرەت سالۋعا كىرىسەدى. وزىنە قاراپ ناتيۋرمورتتىڭ سۋرەتىن سالادى. كونسترۋسيالىق، تۇستىك، شەشىمدەرىن تابادى. وقۋشىلار وزىنە قاراپ سۋرەتتى قاعاز بەتىنە تۇسىرۋگە جانە تۇستىك شەشىمدەرىن تابۋ جولدارىن مەڭگەرۋگە باعىتتايمىن.
IV. قورىتىندى:
بۇگىنگى ساباعىمىزدى سۇراق - جاۋاپ قورىتىندىلايمىز.
سۇراقتار:
1. ناتيۋرمورت جانىرىندا بەينەلەگەن قازاقتىڭ قىزدارى اراسىنان شىققان سۋرەتشىنى اتا؟
(ا. عالىمبايەۆا)
2. ناتيۋرمورتتى بەينەلەۋ نەشە كەزەڭنەن تۇرادى؟
(4 كەزەڭنەن)
3. قوسىمشا تۇستەر دەگەنىمىز نە؟
(بوياۋلاردى ءبىر بىرىمەن ارالاستىرۋ ارقىلى الىنعان تۇستەر)
V. ۇيگە تاپسىرما: اكۆارەل بوياۋىمەن المانىڭ سۋرەتىن سال.
You Might Also Like
