InfoHub Logo

اقمولا وبلىسى بۋراباي اۋدانى
تىلدەردى وقىتۋ ورتالىعىنىڭ وقىتۋشىسى
مادييەۆا ايمان كارىباي قىزى

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى كۇنىنە ارنالعان «داڭقى شىققان دارا تۇلعا» اشىق ساباعىنىڭ وقۋ - ادىستەمەلىك جوسپارى
Cاباقتىڭ تاقىرىبى: داڭقى شىققان دارا تۇلعا.
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. وتكەن تاقىرىپتارعا شولۋ جاساي وتىرىپ، جاڭا تاقىرىپ بويىنشا جاتتىعۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ، وتكەن جانە جاڭا تاقىرىپتاردى بايلانىستىرا وتىرىپ، تاپسىرمالار ورىنداتۋ.
2. تىڭداۋشىلاردىڭ سوزدىك قورىن كەڭەيتۋ، مەملەكەتتىك تىلدە سويلەسۋ، سوزدەردى دۇرىس قولدانۋ، سۇراققا جاۋاپ بەرۋ، بايانداۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
3. مەملەكەتتىك ءتىلدى ۇيرەنۋگە قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ، ۇيرەنگەنىن ومىردە قولدانۋعا ىنتالاندىرۋ. پاتريوتتىق سەزىمىن تەرەڭدەتۋ. بولاشاققا سەنىمىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: تەحنيكالىق قۇرالدار، وقۋلىق، پاراقشالار، بەينەماتەريال، تاپسىرمالار، ت. ب.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: كوممۋنيكاتيۆتىك، سويلەسۋ، شىعارماشىلىق، ءتۇسىندىرۋ، ويىن، وقىلىم، تىڭدالىم، ايتىلىم، جازىلىم.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. قاتىسۋشىلاردى ءتىزىم بويىنشا تەكسەرۋ.
كوممۋنيكاتيۆتىك ترەنينگ وتكىزۋ. قويىلعان سۇراقتارعا بەلگىلى ءبىر ارىپتەن باستالاتىن سوزدەرمەن جاۋاپ بەرەدى.
ساباقتىڭ ەپيگرافى:
«... ءقازىر بوي جارىستىراتىن زامان ەمەس، وي جارىستىراتىن زامان.»
ن. ءا. نازاربايەۆ

ءى. كىرىسپە:
«كورەگەن كوسەم ساتتىلىكتى ەشقاشان ارقا تۇتپايدى، ءوز بولاشاعىن ءارقاشان اۋىر ەڭبەك، توزىمدىلىك، تاباندىلىق جانە وپتيميزممەن جاسايدى»، - دەگەن ەجەلگى قولباسشى اتيللانىڭ ايتقان ءسوزى ەل باسقارۋدىڭ اۋىر جولىن ايقىنداي تۇسەدى. ونى ءتۇسىنىپ، جۇزەگە اسىرۋ دا وڭاي ءىس ەمەس. بۇگىنگى ساباقتىڭ تاقىرىبى وسى ەل باسقارۋ ەرەجەسىن تەرەڭىنەن تۇسىنگەن، قازاقستاننىڭ تاريحىنا ءوز اتىمەن ەنەتىن داڭقتى تۇلعامىز، تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز – ن. نازاربايەۆ جايلى وتپەك.
تاقىرىبى: «داڭقى شىققان دارا تۇلعا» بۇل اتاۋدى ءارى قاراي جالعاستىرىپ، تاعى ءبىر ءسوز قويۋعا بولادى، ول ءۇشىن سىزىقشا قويىپ ءتيىستى ورىندى بوس قويىلادى. ول ءسوز كروسسۆورد شەشۋ ارقىلى انىقتالادى:
داڭقى شىققان دارا تۇلعا –...

1. ن. نازاربايەۆتىڭ ەڭبەك جولى قاي قالادا باستالىپ ەدى؟
2. اناسىنىڭ اتى كىم؟
3. سارا نازاربايەۆا نەگىزىن سالعان بالالار قايىرىمدىلىق قورى قالاي اتالادى؟
4. ن. نازاربايەۆتىڭ تۋعان اۋىلى قالاي اتالادى؟
5. بالالىق شاعىندا وتباسى بولاشاق قايراتكەردى قالاي اتادى؟
6. تۋعان نەمەرەسىنىڭ اتىن قويعان اجەسى ەدى. ال اجەسىنىڭ اتى كىم؟
ءىى. تاقىرىپ بويىنشا جاڭا سوزدەر:

كوشباسشى ليدەر
اتاق، داڭق سلاۆا، يزۆەستنوست
دارا وسوبىي، ينديۆيدۋالنىي
تۇلعا ليچنوست
كورەگەن دالنوۆيدنىي
ساياساتكەر پوليتيك
بەدەلدى اۆتوريتەتنىي
تۇراقتى ستابيلنىي

سوزدەرمەن جۇمىس: جاڭا سوزدەرمەن بىرنەشە ءسوز تىركەسىن نەمەسە سويلەم قۇراتۋ.
ساباقتىڭ تاقىرىبى اتاق، داڭقپەن بايلانىستى، ءبىزدىڭ باسشىمىزدى ەلىمىز عانا ەمەس الەم تانىعان، دۇنيەجۇزى قازاقستان دەگەن سوزبەن ن. نازاربايەۆتىڭ اتىن قاتار قويادى. وعان دالەل رەتىندە الەمنىڭ اتاقتى ادامدارىنىڭ پىكىرلەرىمەن تانىس بولايىق.
ەلباسى جايلى پىكىرلەر:

ءىىى. تىڭدالىم
(بەينەروليكتەن ەلباسى جايلى پىكىرلەر تىڭدالادى)
تىڭدالىم بويىنشا تەست تاپسىرمالارىن ورىنداۋ.
1. سويلەمدى تولىقتىرىڭىز. قازاقستان -....
ا) سىندارلى مەملەكەت.
ۆ) ادەمى مەملەكەت.
س) بولاشاعى ايقىن مەملەكەت
د) كوشباسشى مەملەكەت
2. ءبىرىنشى پىكىرگە سايكەس ويدى تابىڭىز.
ا) ن. نازاربايەۆ – قوناقجاي ادام.
ۆ) «سىندارلى ون جىل» كىتابىن وقىعىم كەلەدى.
س) ن. نازاربايەۆ – زەرەك، تاباندى، قاراپايىم ادام.
د) قازاقستان – تاۋەلسىز مەملەكەت.
3. ويدى اياقتاڭىز اقش كونگرەسسمەنى كريس كەننوننىڭ ايتۋىنشا، ەلباسى -...
ا) الىستى بولجاي الاتىن كورەگەن ساياساتكەر
ۆ) ساياسي تۇراقتى ادام
س) بارلىعىن باقىلاپ وتىرادى
د) تاۋەلسىز ەلدىڭ باسشىسى
4. ءۇشىنشى پىكىر بويىنشا تولىق جانە ناقتى ويدى تابىڭىز.
ا) قازاقستان حالقى بىرلىك پەن تاتۋلىقتا ءومىر سۇرۋدە.
ۆ) قازاقستان – تولەرانتتىقتىڭ ەتالونى.
س) قازاقستاننىڭ ۇلكەن جەتىستىكتەرگە جەتۋىنە ەلباسى كوپ ەڭبەك ءسىڭىردى.
د) قازاقستان – ەلى مەن ەلباسىنىڭ قاجىر - قايراتىنىڭ، بىرلىك پەن تولەرانتتىقتىڭ ارقاسىندا ۇلكەن ناتيجەلەرگە قول جەتكىزگەن مەملەكەت.

ءىV. وقىلىم.
ابدۋللا گۇل، تۇرىك رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى:
– ءار كەلگەنىمدە گۇلدەنە تۇسكەنىنە كۋا بولىپ جۇرگەن استانا قالاسى – قازاقستاننىڭ ءديناميزمى مەن پرەزيدەنت نازاربايەۆ مىرزانىڭ كورەگەندىلىگىن بەينەلەيتىن ەڭ ۇلكەن تۋىندى.
باراك وباما، اقش پرەزيدەنتى:
– ءسىزدىڭ ەلىڭىز ەگەمەندى، تۇراقتى جانە وركەن¬دەگەن مەملەكەت رەتىندە ءوزىنىڭ دامۋىندا ماڭىزدى تابىستارعا قول جەتكىزدى.... ءسىزدىڭ ۇلتارالىق جانە ءدىني توزىمدىلىكتى ىلگەرىلەتۋ جونىندەگى كۇش - جىگەرىڭىزدى جوعارى باعالايمىن.
ۆلاديمير پۋتين، رەسەي پرەزيدەنتى:
– قازاقستان حالقى ءوزىنىڭ الەۋمەتتىك - ەكونو¬ميكالىق جانە مەملەكەتتىك قۇرىلىستاعى قول جەتكەن تابىستارىن ورىندى ماقتان ەتە الادى. رەس¬پۋب - ليكانىڭ حالىقارالىق بەدەلى جىلدان - جىلعا ارتىپ كەلەدى.
پان گي مۋن، بۇۇ باس حاتشىسى:
– قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ كورەگەن ساياساتى بولماعاندا، بۇل وڭىردەگى حالىق ءالى كۇنگە دەيىن سىناقتاردان زارداپ شە¬گىپ وتىرۋى مۇمكىن ەدى. ءسىزدىڭ ورتالىق ازيادا يادرولىق قا¬رۋسىز ايماق قۇرۋ باس¬تاماڭىز تۋرالى زور ريزاشىلىقپەن ايتا الامىن.
وي شوعىرلاندىرۋ.
تاپسىرما. وقىلعان ءار پىكىر بويىنشا قورىتىندى ءسوز شىعارىپ، سويلەمدى تولىقتىرۋ. سوزدەر قانداي؟ سۇراعىنا جاۋاپ بەرەدى.
قازاقستان – ________________________، ________________________، _______________________، ________________________ مەملەكەت.

V. ءومىربايانى جايلى مالىمەت
وسىنداي ەلباسىنىڭ جان - جاقتىلىعىن ايقىنداي ءتۇسۋ ءۇشىن پىكىرلەردىڭ جالعاسى رەتىندە «ەلباسىنىڭ ومىرىنە شولۋ» جاسالادى.
(ءومىربايانى جايلى بەينەروليك)
Vءى. وتكەن تاقىرىپتاردى ەسكە ءتۇسىرۋ
وسى تاماشالانعان بەينەروليكتى پايدالانىپ وتكەن لەكسيكالىق تاقىرىپتاردى ەسكە تۇسىرە كەتۋ ءۇشىن تومەندەگى شاعىن ماتىنمەن جۇمىس ىستەلەدى.
تاپسىرما. ءماتىندى تىزبەكتەپ وقۋ.
مەملەكەتتىك جوعارى لاۋازىمداعى قىزمەت بوس ۋاقىت قالدىرا بەرمەيدى. الايدا جۇمىس اراسىنداعى سيرەك ۇزىلىستەردى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ءوزى ءۇشىن ءارى دەمالىس، ءارى كوڭىل سەرگىتۋ سانالاتىن سۇيىكتى ىستەرىنە ارناۋعا تىرىسادى. ول – تابيعات اياسىندا بولۋ، سپورتپەن شۇعىلدانۋ، مۋزىكا تىڭداۋ جانە كىتاپ وقۋ. سپورتپەن اينالىسۋ نەمەسە ۇزدىكسىز وقۋ ادامدى كەيدە ەداۋىر كۇش پەن بار زەيىنىن جۇمساۋعا ءماجبۇر ەتسە دە، ءبىز، سوعان قاراماستان، ولاردى دا اۋەستىك پەن دەمالىس ايدارىنا قوستىق. الدەبىر ويشىل ايتقانداي: تولىققاندى تۇلعا ءۇشىن دەمالىس – ءوزى اينالىساتىن ءىستىڭ ءتۇرىن وزگەرتۋ عانا...
 ءماتىن وتكەن تاقىرىپتاردىڭ قايسىسىن ەسكە تۇسىرەدى؟ (اۋەسقويلىق)
 سول تاقىرىپقا بايلانىستى قانداي سوزدەردى اتاي الاسىزدار؟ (شۇعىلدانۋ، اينالىسۋ، اۋەستىك)
سەرگىتۋ ءساتى «ءتۇسىن مەنى» ويىنى.
شارتى: ەكى توپقا ءبولۋ. ءار توپ ءوز ادامىن ورتاعا شىعارادى. ول ادام ءوز توبىنا بەرىلگەن ءسوزدى قيمىلمەن كورسەتۋ كەرەك. ەكى توپ كەزەكپەن شىعىپ وتىرادى (3 ادامعا دەيىن). ءسوزدى تابا الماعان توپ جەڭىلەدى.
جاسىرىن سوزدەر وتكەن تاقىرىپتار بويىنشا:

داياشى
كويلەك
جاپسىرما
دارىگەر
اششى تاماق
عالامتور

Vءىى. ەلباسىنىڭ قاناتتى سوزدەرىمەن جۇمىس:
ءبىزدىڭ ەلباسىمىز قانداي ادام؟ اتاقتى ادام دەپ ايتا الامىز با؟ ءاربىر اتاقتى ادامنىڭ ارتىنا قالدىرعان رۋحاني مۇراسى بولادى. ول ارينە ناقىل سوزدەر. ەلباسىنىڭ ايتقان قاناتتى سوزدەرىمەن تانىستىرۋ.
قاناتتى سوزدەردى وقىپ، تالداۋ جاساۋ:
1. وزىنە - ءوزى سىن كوزىمەن قارامايتىن حالىق – بولاشاعىنا كوپ ءۇمىت ارتا المايدى.
2. ءقازىر بوي جارىستىراتىن زامان ەمەس، وي جارىستىراتىن زامان.
3. قازاق ءتىلى مەملەكەتىمىزدىڭ بارلىق ازاماتتارىن بىرىكتىرۋگە قۋاتتى.
4. وسەر ەلدىڭ بالاسى ارمانشىل بولسا، وشەر ەلدىڭ بالاسى جانجالشىل بولادى.
5. كەز كەلگەن ەل ءوز كەلەشەگىن وسكەلەڭ ۇرپاعىمەن بايلانىستىرادى.
6. قازاق پەن قازاق قازاقشا سويلەسسىن.
7. ەڭسەسىن ەندى كوتەرىپ كەلە جاتقان ءبىزدىڭ ەلىمىز ءۇشىن دارىندى ۇرپاقتىڭ ورنى بولەك.
8. تۋ، ءانۇران جانە ەلتاڭبا سياقتى، مەملەكەتتىك ءتىل دە ءبىزدىڭ سيمۆولىمىز، وسىنداي سيمۆولداردان وتان باستالادى!
9. ۇلىلاردىڭ مۇراسى دا، مۇراتى دا، اتاق - داڭقى دا، مەرەيتويى دا كەيىنگە ۇلگى. ال ۇلگىگە قاراپ، ۇرپاق وسەدى.
10. ءبىز باسقا ەل بولدىق، جاڭا جۇرت بولدىق! بۇرىنعى زامان جوق! سانا جاڭاراتىن ۋاقىت باياعىدا تۋدى!
11. ەڭ اسىل قازىنا – بىرلىك.
12. قازاقستاننىڭ بولاشاعى - قازاق تىلىندە.
13. وزىنە - ءوزى سىن كوزىمەن قارامايتىن حالىق – بولاشاعىنا كوپ ءۇمىت ارتا المايدى.
14. مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ نەگىزگى پرينسيپتەرىنىڭ ءبىرى – پاتريوتيزم. مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلمەي، پاتريوتيزم تۋرالى ءسوز قوزعاۋ قيىن.
تاپسىرما: سىزبانى تولتىرىڭىزدار.
1. وسى قاناتتى سوزدەردىڭ ىشىنەن ءبىزدىڭ اپتا سايىن كەزدەسۋ سەبەبىمىز بولىپ تابىلاتىن، اپتا سايىن اۋا رايىنىڭ توسىن سىيلارىنا دا قاراماستان سىزدەردى جەتەلەپ اكەلەتىن ماقسات، بۇگىنگى تاڭدا ەڭ وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلاتىن ماسەلە – ءبىزدىڭ سۇيىكتى تاقىرىبىمىزعا بايلانىستى ويلاردى تابىڭىزدار.
 قازاق ءتىلى مەملەكەتىمىزدىڭ بارلىق ازاماتتارىن بىرىكتىرۋگە قۋاتتى.
 قازاق پەن قازاق قازاقشا سويلەسسىن.
 تۋ، ءانۇران جانە ەلتاڭبا سياقتى، مەملەكەتتىك ءتىل دە ءبىزدىڭ سيمۆولىمىز، وسىنداي سيمۆولداردان وتان باستالادى!
 قازاقستاننىڭ بولاشاعى - قازاق تىلىندە.
 مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ نەگىزگى پرينسيپتەرىنىڭ ءبىرى – پاتريوتيزم. مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلمەي، پاتريوتيزم تۋرالى ءسوز قوزعاۋ قيىن.
وسى ويلارعا بايلانىستى سىزدەر نە ايتا الاسىزدار؟ – دەگەن سۇراققا جاۋاپ الۋ. مەملەكەتتىك ءتىلدى ۇيرەنۋدىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنىنە توقتالىپ كەتۋ.
2. بىرلىك تۋرالى ناقىل سوزدەر بار ما، قايسى؟ (3، 11)
3. قازىرگى زامان، زامان تالابى جايلى ەكى ناقىل ءسوز بار، ولار نەشىنشى ناقىل سوزدەر ەكەنىن كىم ايتا الادى؟ (2، 10 )
4. ءبىزدىڭ بولاشاعىمىز، ۇرپاقتارىمىز جايلى ويلار بار ما؟ (1، 4، 5، 7، 9، 13)

Vءىىى. قورىتىندى ءسوز.
بايقادىڭىزدار ما وسى قاناتتى سوزدەردىڭ ىشىندە ەڭ كوبى قاي تاقىرىپ جايلى؟ ەلباسى بولاشاق جايلى كوپ ءسوز قوزعايدى. ءبىزدىڭ ءبارىمىزدى دە تولعاندىراتىن – بولاشاق. ەشبىر ادام تەك قانا بۇگىنگىمەن ءومىر سۇرمەيدى، ەڭ قۇرىعاندا ءبىر جىلعىمىزدى الدىن الا جوسپالاۋعا تىرىسامىز. ال ارمانىمىز قانشاما!؟ ادام ءتىپتى ويلاپ جاتقان ارمانىنا دا كولەڭكە تۇسكەنىن قالامايدى.
ساباعىمىزدىڭ سوڭىندا ەلباسىنىڭ ايتقان مىنا ءسوزىن قايتالاپ ەسكە تۇسىرگىم كەلەدى: «وسەر ەلدىڭ بالاسى ارمانشىل بولسا، وشەر ەلدىڭ بالاسى جانجالشىل بولادى.» ءبىزدىڭ ەلىمىز – وسەتىن ەل، ءبىزدىڭ بولاشاعىمىز زور، الدا ءبىز ارمانشىل جاستاردىڭ جارقىن ءومىرىن كورەمىز دەپ بولاشاققا نىق سەنىممەن قارايىق، سوندىقتان ارمانى كوپ ۇرپاعىمىز وسە بەرسىن. ولاردىڭ ارمانىنا ەشقاشان داق تۇسپەسىن. حالىق ايتقانداي: ارمانسىز ادام – قاناتسىز قۇسپەن تەڭ. ارمانى جوق ادام بولمايدى. قاناتىمىز قايىرىلماسىن، ارمانىمىز كوبەيە بەرسىن، سول ارماننىڭ باستى كەيىپكەرى ءبىزدىڭ بالالارىمىز – كەلەشەك ۇرپاق، ەندەشە بولاشاعىمىز جارقىن بولسىن. وسىعان وراي، ساباقتى «ارمانسىز كۇنىم بولمايدى» انىمەن اياقتاعىم كەلەدى.

(«ارمانسىز كۇنىم بولمايدى» ءانى جانە
بەينە روليك «مەنىڭ قازاقستانىم»)

ساباعىمىز اياقتالدى. نازارلارىڭىزعا راحمەت!