داقىلداردان جاسالاتىن تاعامدار
ساباقتىق تاقىرىبى: داقىلداردان جاسالاتىن تاعامدار
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا داننەن جاسالاتىن تاعامدار تۋرالى تولىق ماعلۇمات بەرۋ جانە دە داندەردىڭ قۇنارلىعى مەن دايىندالۋ تاسىلدەرى جونىندە تۇسىنىك بەرۋ؛
دامىتۋشىلىق: تەوريالىق بىلىمدەرىن ساراماندىق جۇمىستا پايدالانا ءبىلۋ، وقۋشىلاردى ءوز بەتىنشە ىزدەنۋگە داعدىلاندىرۋ، ولاردىڭ وي - ءورىسىن دامىتۋ؛
تاربيەلىك: داقىلداردان جاسالاتىن تاعامداردى ۇلتتىق نەگىزدە جاساپ ۇيرەنۋ، وقۋشىلاردى اسەمدىككە، ساندىككە، ۇقىپتىلىققا، ۇنەمدىلىككە، ءوزارا كومەك كورسەتۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، ءوز بەتىنشە ساراماندىق جۇمىس.
ساباقتىق كورنەكىلىگى: ۇلگىلەر، دايىن داقىلداردان جاسالاتىن تاعامداردىڭ سۋرەتتەرى.
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
• وقۋشىلارمەن سالەمدەسەمىن؛
• وقۋشىلاردى تۇگەندەيمىن؛
• وقۋشىلاردىڭ قۇرال – جابدىقتارىن تۇگەندەۋ؛
• وقۋشىلاردىڭ زەيىندەرىن ساباققا اۋدارتۋ.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
وتكەن تاقىرىپتى قايتالاي وتىرىپ، وقۋشىلارعا تاقىرىپ بويىنشا سۇراقتار قويۋ.
جاڭا ساباق
تالقان – قۋىرىلعان بيدايدان، ارپادان جۇگەرىدەن ۇنتاقتاپ دايىندالادى. ەرتە كەزدە تالقان دايىنداۋدىڭ ەكى ءتاسىلى بولعان. ءبىرى – قول ديىرمەنگە تارتۋ، ەكىنشىسى – كەلىگە ءتۇيۋ. ەكى تاسىلمەن دايىنداعاندا تالقاننىڭ مايدالانباي قالىپ قوياتىن تۇيىرشىكتەرى بولادى، ونى «تالقاننىڭ ساعى» دەيدى. تالقاننىڭ ساعىن ءبولىپ الۋ ءۇشىن جايپاق تاباققا سالىپ ەكشەيدى. سوندا ساعى تالقاننىڭ بەتىنە ءبولىنىپ شىعادى دا، ۇنتاعى استىندا قالادى. بەتىندەگى ساقتى الىپ تاستاي وتىرىپ، تالقاننىڭ ۇنتاعىن ءبولىپ الادى. تالقان اسا ءدامدى ءارى قۇنارلى تاماق. ونى مايعا، كىلەگەيگە، قايماققا ارالاستىرىپ جەۋگە دە، شايعا سالۋعا دا بولادى. تالقان سالعان شاي قويۋ بولادى ءارى تەز سۋيدى. ونى جەنتكە قوسادى. تالقاننان ازىرلەنەتىن تاماقتى «سارتالقان» نەمەسە «مايتالقان» دەپ اتايدى. سارتالقان دايىنداعاندا تالقاندى قويدىڭ قۇيرىق مايىنا نەمەسە جىلقىنىڭ مايىنا ارالاستىرىپ، باياۋ جانعان وتقا قويىپ قۋىرادى. تالقاندى قۇمشەكەر سالىپ داستارقانعا قۇرعاق كۇىندە قويۋعا دا بولادى. ونى كەبەگى كوپ تازارتىلماعان بيداي ۇنىنان ( 2 نە 3 سورت ۇننان) ازىرلەۋگە دە بولادى. ول ءۇشىن ازداپ ماي جاعىلعان قازانعا شاقتاپ ۇن سالىپ اقىرىنداپ قۋىرادى. قۋىرىلىپ قىزىل - كۇرەڭ تارتقان ىستىق تالقانعا سارى ماي جانە قۇمشەكەر قوسادى، سوندا ول وتە ءدامدى بولادى. ونى بالالار دا ءسۇيسىنىپ جەيدى. تالقاننان مايعا، كىلەگەيگە، سۇتكە ارالاستىرىپ جەۋگە بولادى. 1 كگ تالقانعا - 200 گ قۇم شەكەر، 200 گ ماي قاجەت.
بيداي كوجە – بيدايدى شاڭ - توزاڭنان تازارتىپ، ازداپ سۋ سەۋىپ، كەلىگە سالادى دا، تۇكتەپ كەبەگىنەن اجىراتادى. كەبەگىن جەلپىپ كەپتىرۋ ءۇشىن تۇكتەلگەن بيدايدى 10 - 15 مينۋت كەپتىرىپ، استاۋعا سالىپ جەلپىپ كەبەگىنەن تازارتادى. سودان كەيىن بيدايدى سۋلاپ، كەلىگە سالىپ تۇيەدى. وسىلاي جانشىلعان بيدايدى سۋعا نەمەسە سۇتكە قوسىپ جايلاپ قايناتادى. ءبىراز قايناعان سوڭ قازاننىڭ قاقپاعىن جاۋىپ، 30 - 40 مينۋت بۇقتىرىپ قويادى. سودان كەيىن كوجەنىڭ پىسكەن - پىسپەگەنىن، تۇزىن تاتىپ قاراپ، تاعى ءبىر رەت قايناتادى. پىسكەن كوجەگە قاتىق - ايران، ءسۇت قوسىپ ىشۋگە بولادى. اشىتقان كوجەگە: 300 گ جانشىلعان بيداي، 1ل سۋ، 1 شاي قاسىق تۇز، 1 ل ايران، قاتىق كەرەك.
تارى كوجە – اقتالعان تارىنى سۋعا قايناتىپ دايىندايدى. سۋىعاننان كەيىن ۇستىنە سۇزبە، قاتىق، ءسۇت قۇيادى. 1 ل سۋ، 150 ك تارى، 100 گ قاتىق، 1 شاي قاسىق تۇز.
جەنت (قوسپا) – اسا كادەلى داستارقان ءدامى. ول قىستا قاتپايتىن، جازدا بۇزىلمايتىن وتە ءدامدى تاعام. جەنت بىلعاۋ شەبەرلىكتى تالاپ ەتەدى. اقتالعان تارىنى كەلىگە ءتۇيىپ (ديىرمەنگە نەمەسە از — ازداپ كوفە تارتقىشقا سالىپ) ۇنتاقتايدى. وعان قۇمشەكەر، ۇنتاقتالعان ىرىمشىك سالىپ ارالاستىرادى. سودان سوڭ قازانعا جىلقىنىڭ مايىن قۇيىپ ىسىتىپ، جاڭاعى ارالاستىرعان تارى مەن ىرىمشىكتى سالىپ، وتتىڭ بولماشى تابىندا ارالاستىرادى. جەنت مايدى بويىنا سىڭىرگەن سوڭ ىدىسقا سالىنىپ، سالقىن جەرگە قويىلادى. ادەتتە جەنت ەشكىنىڭ نەمەسە قويدىڭ قارنىنا سالىپ ساقتالادى. ول اۋا وتكىزبەيدى دە، جەنت ءوزىنىڭ ءيىسىن، ءدامىن جويماي، ەرىمەي جاقسى ساقتالادى. جىلقى مايى بولماعاندا سارى مايعا بىلعاسا دا بولادى (توڭ مايعا ارالاستىرۋعا بولمايدى، ول قاتىپ قالادى دا، جەۋگە جايسىز بولادى). جەنت كوبىنەسە سوعىم سويعان كەزدە ازىرلەنەدى. 5 ستاقان تارى جارماسى، 4 ستاقان كەپكەن ىرىمشىك، 2 ستاقان قۇمشەكەر، 2 ستاقان ماي كەرەك. مايعا يلەپ ءپىسىرىپ كەپتىرگەن باۋىرساقتىڭ ۇنتاقتالعانىن، نە بيداي تالقانىن جانە ازداپ مەيىز قوسۋعا بولادى.
مايسوك (مايتارى) - اقتاعان تارىنى (سوكتى) مايعا قۋىرىپ دايىندالاتىن تاعام. مايسوكتى دايىنداعاندا قويدىڭ قۇيرىق مايىن تۋراپ شىجعىرىپ، شىجىعىن الماعان كۇيىندە اقتاعان تارىنى (سوكتى) سالىپ قۋىرادى. مايسوكتى سول كۇيىندە نەمەسە شايعا سالىپ جەۋگە دە بولادى. قويدىڭ قۇيرىق مايى بولماعاندا جىلقىنىڭ مايىنا، سارى مايعا، تورتاسىن ايىرعان مايعا، كەيدە ءتىپتى توڭ مايعا دا قۋىرىپ ازىرلەيدى. مايسوك داستارقان ءسانىن كەلتىرەتىن تاعام عانا ەمەس، جولاۋشىلار ءجيى پايدالاناتىن ءتۇز تاعامىنا دا جاتادى.
بيداي قۋىرۋ – بيدايدى قۋىرۋ ءۇشىن الدىمەن ابدەن تازارتادى. بىرنەشە رەت جەلپيدى. سودان سوڭ جىلى سۋمەن مۇقيات جۋادى. قازاندى وتقا قويىپ، ۇساقتاپ تۋرالعان ماي سالىپ شىجعىرادى. ماي قاتتى قىزعاندا بيدايدى سالىپ قۋىرادى. بيداي كۇرەڭدەنگەندە وتىن ءسوندىرىپ، قازاننىڭ بەتىن جۋىپ، 10 - 15 مينۋت بۇقتىرادى. ونى شايمەن بىرگە بەرەدى. 7 - 8 ستاقان بيدايعا 1 ستاقان قۇيرىق ماي كەرەك.
بوكپە – اقتاعان تارى سۇتكە ءبورتتىرىپ دايىندالادى. كىلەگەيى الىنباعان شيكى سۇتكە اقتالعان تارى سالىپ، ءتۇبى قارىلمايتىنداي ەتىپ جايلاپ قايناتادى. ءسۇت سۋالا باستاعاندا ۇستىنە سارى ماي سالىپ، ازداپ قۇمشەكەر سەۋىپ، وتتىڭ تابىنا بوكتىرەدى. ءسۇت ابدەن سۋالىپ بولعانشا تارى دا پىسەدى. بابىمەن پىسكەن بوكپەنىڭ بەتى قابىرشاقتانىپ، باۋىرداي دىرىلدەپ تۇرادى. بويىنا ءسۇت پەن مايدى ءسىڭىرىپ بىلبىراتىپ پىسكەن بوكپە اسا ءدامدى بولادى. بۇل ءۇي ءىشىنىڭ كۇندەلىك تاعامى عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە سىيلى قوناقتارعا تارتۋعا جارارلىق كادەلى اس. بوكپەگە: 1 ل ءسۇت، 1 ستاقان تارى، 2 اس قاسىق سارىماي كەرەك.
ساباقتى قورىتىندىلاۋ
وقۋشىلار بۇگىن ءبىز داقىلداردان جاسالاتىن تاعامدار تۋرالى تولىق ماعلۇمات الدىق. سونىمەن مىنا سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىڭدەر
- داقىلداردىڭ ادام اعزاسىنا قانداي اسەرى بار؟
- تالقان قالاي دايىندالادى؟
- مايسوك قالاي جاسالادى؟
- بوكپە قالاي دايىندالادى؟
- جەنتتى قالاي جاسايمىز؟
- بيداي كوجەنىڭ جاسالۋ جولىن اتاڭدار؟
وقۋشى ءبىلىمىن باعالاۋ.
ۇيگە تاپسىرما بەرۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا داننەن جاسالاتىن تاعامدار تۋرالى تولىق ماعلۇمات بەرۋ جانە دە داندەردىڭ قۇنارلىعى مەن دايىندالۋ تاسىلدەرى جونىندە تۇسىنىك بەرۋ؛
دامىتۋشىلىق: تەوريالىق بىلىمدەرىن ساراماندىق جۇمىستا پايدالانا ءبىلۋ، وقۋشىلاردى ءوز بەتىنشە ىزدەنۋگە داعدىلاندىرۋ، ولاردىڭ وي - ءورىسىن دامىتۋ؛
تاربيەلىك: داقىلداردان جاسالاتىن تاعامداردى ۇلتتىق نەگىزدە جاساپ ۇيرەنۋ، وقۋشىلاردى اسەمدىككە، ساندىككە، ۇقىپتىلىققا، ۇنەمدىلىككە، ءوزارا كومەك كورسەتۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، ءوز بەتىنشە ساراماندىق جۇمىس.
ساباقتىق كورنەكىلىگى: ۇلگىلەر، دايىن داقىلداردان جاسالاتىن تاعامداردىڭ سۋرەتتەرى.
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
• وقۋشىلارمەن سالەمدەسەمىن؛
• وقۋشىلاردى تۇگەندەيمىن؛
• وقۋشىلاردىڭ قۇرال – جابدىقتارىن تۇگەندەۋ؛
• وقۋشىلاردىڭ زەيىندەرىن ساباققا اۋدارتۋ.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
وتكەن تاقىرىپتى قايتالاي وتىرىپ، وقۋشىلارعا تاقىرىپ بويىنشا سۇراقتار قويۋ.
جاڭا ساباق
تالقان – قۋىرىلعان بيدايدان، ارپادان جۇگەرىدەن ۇنتاقتاپ دايىندالادى. ەرتە كەزدە تالقان دايىنداۋدىڭ ەكى ءتاسىلى بولعان. ءبىرى – قول ديىرمەنگە تارتۋ، ەكىنشىسى – كەلىگە ءتۇيۋ. ەكى تاسىلمەن دايىنداعاندا تالقاننىڭ مايدالانباي قالىپ قوياتىن تۇيىرشىكتەرى بولادى، ونى «تالقاننىڭ ساعى» دەيدى. تالقاننىڭ ساعىن ءبولىپ الۋ ءۇشىن جايپاق تاباققا سالىپ ەكشەيدى. سوندا ساعى تالقاننىڭ بەتىنە ءبولىنىپ شىعادى دا، ۇنتاعى استىندا قالادى. بەتىندەگى ساقتى الىپ تاستاي وتىرىپ، تالقاننىڭ ۇنتاعىن ءبولىپ الادى. تالقان اسا ءدامدى ءارى قۇنارلى تاماق. ونى مايعا، كىلەگەيگە، قايماققا ارالاستىرىپ جەۋگە دە، شايعا سالۋعا دا بولادى. تالقان سالعان شاي قويۋ بولادى ءارى تەز سۋيدى. ونى جەنتكە قوسادى. تالقاننان ازىرلەنەتىن تاماقتى «سارتالقان» نەمەسە «مايتالقان» دەپ اتايدى. سارتالقان دايىنداعاندا تالقاندى قويدىڭ قۇيرىق مايىنا نەمەسە جىلقىنىڭ مايىنا ارالاستىرىپ، باياۋ جانعان وتقا قويىپ قۋىرادى. تالقاندى قۇمشەكەر سالىپ داستارقانعا قۇرعاق كۇىندە قويۋعا دا بولادى. ونى كەبەگى كوپ تازارتىلماعان بيداي ۇنىنان ( 2 نە 3 سورت ۇننان) ازىرلەۋگە دە بولادى. ول ءۇشىن ازداپ ماي جاعىلعان قازانعا شاقتاپ ۇن سالىپ اقىرىنداپ قۋىرادى. قۋىرىلىپ قىزىل - كۇرەڭ تارتقان ىستىق تالقانعا سارى ماي جانە قۇمشەكەر قوسادى، سوندا ول وتە ءدامدى بولادى. ونى بالالار دا ءسۇيسىنىپ جەيدى. تالقاننان مايعا، كىلەگەيگە، سۇتكە ارالاستىرىپ جەۋگە بولادى. 1 كگ تالقانعا - 200 گ قۇم شەكەر، 200 گ ماي قاجەت.
بيداي كوجە – بيدايدى شاڭ - توزاڭنان تازارتىپ، ازداپ سۋ سەۋىپ، كەلىگە سالادى دا، تۇكتەپ كەبەگىنەن اجىراتادى. كەبەگىن جەلپىپ كەپتىرۋ ءۇشىن تۇكتەلگەن بيدايدى 10 - 15 مينۋت كەپتىرىپ، استاۋعا سالىپ جەلپىپ كەبەگىنەن تازارتادى. سودان كەيىن بيدايدى سۋلاپ، كەلىگە سالىپ تۇيەدى. وسىلاي جانشىلعان بيدايدى سۋعا نەمەسە سۇتكە قوسىپ جايلاپ قايناتادى. ءبىراز قايناعان سوڭ قازاننىڭ قاقپاعىن جاۋىپ، 30 - 40 مينۋت بۇقتىرىپ قويادى. سودان كەيىن كوجەنىڭ پىسكەن - پىسپەگەنىن، تۇزىن تاتىپ قاراپ، تاعى ءبىر رەت قايناتادى. پىسكەن كوجەگە قاتىق - ايران، ءسۇت قوسىپ ىشۋگە بولادى. اشىتقان كوجەگە: 300 گ جانشىلعان بيداي، 1ل سۋ، 1 شاي قاسىق تۇز، 1 ل ايران، قاتىق كەرەك.
تارى كوجە – اقتالعان تارىنى سۋعا قايناتىپ دايىندايدى. سۋىعاننان كەيىن ۇستىنە سۇزبە، قاتىق، ءسۇت قۇيادى. 1 ل سۋ، 150 ك تارى، 100 گ قاتىق، 1 شاي قاسىق تۇز.
جەنت (قوسپا) – اسا كادەلى داستارقان ءدامى. ول قىستا قاتپايتىن، جازدا بۇزىلمايتىن وتە ءدامدى تاعام. جەنت بىلعاۋ شەبەرلىكتى تالاپ ەتەدى. اقتالعان تارىنى كەلىگە ءتۇيىپ (ديىرمەنگە نەمەسە از — ازداپ كوفە تارتقىشقا سالىپ) ۇنتاقتايدى. وعان قۇمشەكەر، ۇنتاقتالعان ىرىمشىك سالىپ ارالاستىرادى. سودان سوڭ قازانعا جىلقىنىڭ مايىن قۇيىپ ىسىتىپ، جاڭاعى ارالاستىرعان تارى مەن ىرىمشىكتى سالىپ، وتتىڭ بولماشى تابىندا ارالاستىرادى. جەنت مايدى بويىنا سىڭىرگەن سوڭ ىدىسقا سالىنىپ، سالقىن جەرگە قويىلادى. ادەتتە جەنت ەشكىنىڭ نەمەسە قويدىڭ قارنىنا سالىپ ساقتالادى. ول اۋا وتكىزبەيدى دە، جەنت ءوزىنىڭ ءيىسىن، ءدامىن جويماي، ەرىمەي جاقسى ساقتالادى. جىلقى مايى بولماعاندا سارى مايعا بىلعاسا دا بولادى (توڭ مايعا ارالاستىرۋعا بولمايدى، ول قاتىپ قالادى دا، جەۋگە جايسىز بولادى). جەنت كوبىنەسە سوعىم سويعان كەزدە ازىرلەنەدى. 5 ستاقان تارى جارماسى، 4 ستاقان كەپكەن ىرىمشىك، 2 ستاقان قۇمشەكەر، 2 ستاقان ماي كەرەك. مايعا يلەپ ءپىسىرىپ كەپتىرگەن باۋىرساقتىڭ ۇنتاقتالعانىن، نە بيداي تالقانىن جانە ازداپ مەيىز قوسۋعا بولادى.
مايسوك (مايتارى) - اقتاعان تارىنى (سوكتى) مايعا قۋىرىپ دايىندالاتىن تاعام. مايسوكتى دايىنداعاندا قويدىڭ قۇيرىق مايىن تۋراپ شىجعىرىپ، شىجىعىن الماعان كۇيىندە اقتاعان تارىنى (سوكتى) سالىپ قۋىرادى. مايسوكتى سول كۇيىندە نەمەسە شايعا سالىپ جەۋگە دە بولادى. قويدىڭ قۇيرىق مايى بولماعاندا جىلقىنىڭ مايىنا، سارى مايعا، تورتاسىن ايىرعان مايعا، كەيدە ءتىپتى توڭ مايعا دا قۋىرىپ ازىرلەيدى. مايسوك داستارقان ءسانىن كەلتىرەتىن تاعام عانا ەمەس، جولاۋشىلار ءجيى پايدالاناتىن ءتۇز تاعامىنا دا جاتادى.
بيداي قۋىرۋ – بيدايدى قۋىرۋ ءۇشىن الدىمەن ابدەن تازارتادى. بىرنەشە رەت جەلپيدى. سودان سوڭ جىلى سۋمەن مۇقيات جۋادى. قازاندى وتقا قويىپ، ۇساقتاپ تۋرالعان ماي سالىپ شىجعىرادى. ماي قاتتى قىزعاندا بيدايدى سالىپ قۋىرادى. بيداي كۇرەڭدەنگەندە وتىن ءسوندىرىپ، قازاننىڭ بەتىن جۋىپ، 10 - 15 مينۋت بۇقتىرادى. ونى شايمەن بىرگە بەرەدى. 7 - 8 ستاقان بيدايعا 1 ستاقان قۇيرىق ماي كەرەك.
بوكپە – اقتاعان تارى سۇتكە ءبورتتىرىپ دايىندالادى. كىلەگەيى الىنباعان شيكى سۇتكە اقتالعان تارى سالىپ، ءتۇبى قارىلمايتىنداي ەتىپ جايلاپ قايناتادى. ءسۇت سۋالا باستاعاندا ۇستىنە سارى ماي سالىپ، ازداپ قۇمشەكەر سەۋىپ، وتتىڭ تابىنا بوكتىرەدى. ءسۇت ابدەن سۋالىپ بولعانشا تارى دا پىسەدى. بابىمەن پىسكەن بوكپەنىڭ بەتى قابىرشاقتانىپ، باۋىرداي دىرىلدەپ تۇرادى. بويىنا ءسۇت پەن مايدى ءسىڭىرىپ بىلبىراتىپ پىسكەن بوكپە اسا ءدامدى بولادى. بۇل ءۇي ءىشىنىڭ كۇندەلىك تاعامى عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە سىيلى قوناقتارعا تارتۋعا جارارلىق كادەلى اس. بوكپەگە: 1 ل ءسۇت، 1 ستاقان تارى، 2 اس قاسىق سارىماي كەرەك.
ساباقتى قورىتىندىلاۋ
وقۋشىلار بۇگىن ءبىز داقىلداردان جاسالاتىن تاعامدار تۋرالى تولىق ماعلۇمات الدىق. سونىمەن مىنا سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىڭدەر
- داقىلداردىڭ ادام اعزاسىنا قانداي اسەرى بار؟
- تالقان قالاي دايىندالادى؟
- مايسوك قالاي جاسالادى؟
- بوكپە قالاي دايىندالادى؟
- جەنتتى قالاي جاسايمىز؟
- بيداي كوجەنىڭ جاسالۋ جولىن اتاڭدار؟
وقۋشى ءبىلىمىن باعالاۋ.
ۇيگە تاپسىرما بەرۋ.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: وسىمدىكتەردىڭ تىرشىلىگىمەن تانىسۋ جانە ولاردى
