دارا جانە كۇردەلى، بولىمدى جانە بولىمسىز ەتىستىكتەر
اتىراۋ قالاسىنداعى وبلىستىق دارىندى بالالارعا ارنالعان
ليسەيدە ورىس سىنىپتارىنا قازاق ءتىل مەن ادەبيەتى ءمۇعالىمى
كۋانىشالييەۆا گاۋحار كادىروۆنا
قازاق ءتىلى، 6 - سىنىپ
گرامماتيكالىق تاقىرىبى: دارا جانە كۇردەلى، بولىمدى جانە بولىمسىز ەتىستىكتەر. (پروستىە ي سلوجنىە، پولوجيتەلنىە ي وتريساتەلنىە گلاگولى)
لەكسيكالىق تاقىرىبى: ءۇي جانۋارلارى (دوماشنيە جيۆوتنىە)
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ وتكەن تاقىرىپتاردان العان بىلىمدەرىن ەسكە ءتۇسىرۋ. دارا جانە كۇردەلى، بولىمدى جانە بولىمسىز ەتىستىكتەردى ءتۇسىندىرۋ؛ بالالاردىڭ وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ، ءوز ويلارىن قازاق تىلىندە ەركىن جەتكىزە بىلۋگە داعدىلاندىرۋ؛ وقۋشىلاردى جانۋارلارمەن دوس بولىپ، ولاردى قورلاماۋعا ۇيرەتۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە
ا. ءۇي جانۋارلارى تۋرالى مالىمەت الادى.
ۆ. ۇيرەنگەن جاڭا سوزدەرىن كۇندەلىكتى تۇرمىستا پايدالانا بىلەدى.
س. دارا جانە كۇردەلى، بولىمدى جانە بولىمسىز ەتىستىكتەردى مەڭگەرەدى.
كەرەكتى جابدىقتار ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايد، كارتوچكالار تاراتۋ، كەستەلەر، سمايليكتەر.
ۇيىمداستىرۋ
1. سالەمدەسۋ
2. تەكسەرۋ
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
سەرگىتۋ ءساتى.
«پاروديا»
1. جىلقىنىڭ داۋىسىن سال
2. قويدىڭ داۋىسىن سال
3. سيىردىڭ داۋىسىن سال
4. ءيتتىڭ داۋىسىن سال
5. اتەشتىڭ داۋىسىن سال
6. مىسىقتىڭ داۋىسىن سال
وقۋشىلار تاقتادا ءىلۋلى تۇرعان ستيكەرلەردى تاڭداپ، وندا جازىلعان جانۋاردىڭ داۋىسىن سالادى.
وي قوزعاۋ.
1. ەتىستىك دەگەنىمىز نە؟
2. ەتىستىك قانداي سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى؟
3. تۇيىق ەتىستىك تۋرالى نە بىلەسىڭدەر؟
4. نەگىزگى جانە تۋىندى ەتىستىكتەرگە مىسال كەلتىرىڭدەر.
ەكرانعا رەبۋس قوسىلادى. «ءۇي جانۋارلارى»
وقۋشىلار سۇراققا جاۋاپ بەرىپ، وتكەندى ەسكە تۇسىرەدى.
نەگىزگى ءبولىم
جاڭا تاقىرىپ. (سلايد)
1. دارا: ءبىر عانا سوزدەن تۇراتىن نەگىزگى ەتىستىك دارا ەتىستىك دەپ اتالادى.
مىسالى: بار، ءجۇر، كەل
كۇردەلى: ەكى يا ودان كوپ قۇرالىپ، ءبىر عانا ماعىنانى ءبىلدىرىپ، ءبىر سۇراققا جاۋاپ بەرىپ، سويلەمنىڭ ءبىر عانا مۇشەسى قىزمەتىن اتقاراتىن ەتىستىكتەر كۇردەلى ەتىستىكتەر دەپ اتالادى.
مىسالى: قاشىپ بارا جاتىر، وتىر ەكەن، سالىپ جاتىر
بولىمدى: ءىس - ارەكەتتىڭ، امال - قيمىلدىڭ جۇزەگە اسقانىن، اساتىندىعىن، اسۋىن بىلدىرەتىن فورما ەتىستىكتىڭ بولىمدى ءتۇرى دەپ اتالادى.
مىسالى: بار، كوتەر، سويلە، شىق، جاز، كەل.
بولىمسىز: ءىس - ارەكەتتىڭ، امال مەن قيمىلدىڭ جۇزەگە اسپاۋىن، ورىندالماۋىن بىلدىرەتىن فورما ەتىستىكتىڭ بولىمسىز ءتۇرى دەپ اتالادى. ەتىستىكتىڭ بولىمدى ءتۇرى ءتۇبىر، تۋىندى جانە كۇردەلى ەتىستىكتەر ارقىلى بەرىلەتىن بولسا، ونىڭ بولىمسىز ءتۇرى بولىمدى ەتىستىكتەردىڭ تۇبىرىنە
– ما، - مە، - با، - بە، - پا، - پە، جۇرناقتار جالعاۋ ارقىلى جاسالادى.
مىسالى: بار - بارما، كوتەر - كوتەرمە، سويلە - سويلەمە، شىق - شىقپا، جاز - جازبا، كەل - كەلمە ت. ب.
2. سوزدىكپەن جۇمىس
ءتورت تۇلىك مال - چەتىرە ۆيدا دوماشنەگو سكوتا
شۇبات - ناپيتوك يز ۆەربليۋجەگو مولوكا
قىمىز - ناپيتوك يز كوبىلەگو مولوكا
قىزمەت ەتەدى - سلۋجات
ۇركەگى - پۋگليۆىي
قۇتتىسى - پرينوسياششيي بلاگو
ءتول - پريپلود، دەتونىشي
پايدا اكەلەدى - پرينوسيات پولزۋ.
3. توپتىق جۇمىس.
ءۇي جانۋارلارىنا قوي، جىلقى، سيىر، تۇيە، ەشكى، يت، مىسىق تاعى باسقالارى جاتادى. ءۇي جانۋارلارىنىڭ، مالدىڭ پايداسى زور. ولاردىڭ ءسۇتى، ەتى - تاعام، ءجۇنى مەن تەرىسى - كيىم. جىلقى مەن تۇيەنى كولىك رەتىندە پايدالانادى.
ءۇي جانۋارلارى ادامعا قىزمەت ەتەدى. تۇيە سۇتىنەن شۇبات، جىلقى سۇتىنەن قىمىز جاسايدى. سيىر مەن ەشكى دە ءسۇت بەرەدى. ءبىزدىڭ حالىق بۇل جانۋارلاردى «ءتورت تۇلىك» دەپ اتايدى. يت ءۇيدى كۇزەتەدى، مىسىق تىشقان اۋلايدى. ءۇي جانۋارلارىن ۇرىپ، قورلاۋعا بولمايدى.
تۇيە - مالدىڭ ۇلكەنى،
جىلقى - مالدىڭ ۇركەگى.
سيىر - مالدىڭ ءسۇتتىسى،
قوي - تۇلىكتىڭ قۇتتىسى.
1 - تاپسىرما.
اۋدارۋ.
1 توپ – 1 ابزاس
2 توپ – 2 ابزاس
3 توپ – 3 ابزاس
2 - تاپسىرما.(ءۇش توپقا ورتاق)
ماتىننەن ەتىستىكتەردى تاۋىپ، تۇرلەرىنە اجىراتۋ.
3 - تاپسىرما.
ءماتىن بويىنشا سۋرەت سالىپ، ءتۇسىندىرىپ بەرۋ
قورىتىندى
«جاشىكتەگى سۇراقتار» ويىنى.
1. قانداي ءۇي جانۋارلارى بار؟
2. ءۇي جانۋارلارىنىڭ پايداسى قانداي؟
3. ەتىستىك دەگەنىمىز نە؟
4. دارا ەتىستىككە مىسال (پريمەر) ايت.
5. كۇردەلى ەتىستىككە مىسال ايت
6. بولىمدى ەتىستىككە مىسال ايت
7. بولىمسىز ەتىستىككە مىسال ايت
8. جىلقىنىڭ ءسۇتى؟
9. تۇيەنىڭ ءسۇتى؟
10. قازاق حالقىندا نەشە تۇلىك بار؟
وقۋشىلار سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى.
باعالاۋ وقۋشىلاردى ساباق ۋاقىتىنداعى بەلسەندىلىكتەرى ارقىلى باعالاۋ.
ۇيگە تاپسىرما 130 بەتتەگى ەكىنشى تاپسىرما.
ليسەيدە ورىس سىنىپتارىنا قازاق ءتىل مەن ادەبيەتى ءمۇعالىمى
كۋانىشالييەۆا گاۋحار كادىروۆنا
قازاق ءتىلى، 6 - سىنىپ
گرامماتيكالىق تاقىرىبى: دارا جانە كۇردەلى، بولىمدى جانە بولىمسىز ەتىستىكتەر. (پروستىە ي سلوجنىە، پولوجيتەلنىە ي وتريساتەلنىە گلاگولى)
لەكسيكالىق تاقىرىبى: ءۇي جانۋارلارى (دوماشنيە جيۆوتنىە)
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ وتكەن تاقىرىپتاردان العان بىلىمدەرىن ەسكە ءتۇسىرۋ. دارا جانە كۇردەلى، بولىمدى جانە بولىمسىز ەتىستىكتەردى ءتۇسىندىرۋ؛ بالالاردىڭ وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ، ءوز ويلارىن قازاق تىلىندە ەركىن جەتكىزە بىلۋگە داعدىلاندىرۋ؛ وقۋشىلاردى جانۋارلارمەن دوس بولىپ، ولاردى قورلاماۋعا ۇيرەتۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە
ا. ءۇي جانۋارلارى تۋرالى مالىمەت الادى.
ۆ. ۇيرەنگەن جاڭا سوزدەرىن كۇندەلىكتى تۇرمىستا پايدالانا بىلەدى.
س. دارا جانە كۇردەلى، بولىمدى جانە بولىمسىز ەتىستىكتەردى مەڭگەرەدى.
كەرەكتى جابدىقتار ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايد، كارتوچكالار تاراتۋ، كەستەلەر، سمايليكتەر.
ۇيىمداستىرۋ
1. سالەمدەسۋ
2. تەكسەرۋ
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
سەرگىتۋ ءساتى.
«پاروديا»
1. جىلقىنىڭ داۋىسىن سال
2. قويدىڭ داۋىسىن سال
3. سيىردىڭ داۋىسىن سال
4. ءيتتىڭ داۋىسىن سال
5. اتەشتىڭ داۋىسىن سال
6. مىسىقتىڭ داۋىسىن سال
وقۋشىلار تاقتادا ءىلۋلى تۇرعان ستيكەرلەردى تاڭداپ، وندا جازىلعان جانۋاردىڭ داۋىسىن سالادى.
وي قوزعاۋ.
1. ەتىستىك دەگەنىمىز نە؟
2. ەتىستىك قانداي سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى؟
3. تۇيىق ەتىستىك تۋرالى نە بىلەسىڭدەر؟
4. نەگىزگى جانە تۋىندى ەتىستىكتەرگە مىسال كەلتىرىڭدەر.
ەكرانعا رەبۋس قوسىلادى. «ءۇي جانۋارلارى»
وقۋشىلار سۇراققا جاۋاپ بەرىپ، وتكەندى ەسكە تۇسىرەدى.
نەگىزگى ءبولىم
جاڭا تاقىرىپ. (سلايد)
1. دارا: ءبىر عانا سوزدەن تۇراتىن نەگىزگى ەتىستىك دارا ەتىستىك دەپ اتالادى.
مىسالى: بار، ءجۇر، كەل
كۇردەلى: ەكى يا ودان كوپ قۇرالىپ، ءبىر عانا ماعىنانى ءبىلدىرىپ، ءبىر سۇراققا جاۋاپ بەرىپ، سويلەمنىڭ ءبىر عانا مۇشەسى قىزمەتىن اتقاراتىن ەتىستىكتەر كۇردەلى ەتىستىكتەر دەپ اتالادى.
مىسالى: قاشىپ بارا جاتىر، وتىر ەكەن، سالىپ جاتىر
بولىمدى: ءىس - ارەكەتتىڭ، امال - قيمىلدىڭ جۇزەگە اسقانىن، اساتىندىعىن، اسۋىن بىلدىرەتىن فورما ەتىستىكتىڭ بولىمدى ءتۇرى دەپ اتالادى.
مىسالى: بار، كوتەر، سويلە، شىق، جاز، كەل.
بولىمسىز: ءىس - ارەكەتتىڭ، امال مەن قيمىلدىڭ جۇزەگە اسپاۋىن، ورىندالماۋىن بىلدىرەتىن فورما ەتىستىكتىڭ بولىمسىز ءتۇرى دەپ اتالادى. ەتىستىكتىڭ بولىمدى ءتۇرى ءتۇبىر، تۋىندى جانە كۇردەلى ەتىستىكتەر ارقىلى بەرىلەتىن بولسا، ونىڭ بولىمسىز ءتۇرى بولىمدى ەتىستىكتەردىڭ تۇبىرىنە
– ما، - مە، - با، - بە، - پا، - پە، جۇرناقتار جالعاۋ ارقىلى جاسالادى.
مىسالى: بار - بارما، كوتەر - كوتەرمە، سويلە - سويلەمە، شىق - شىقپا، جاز - جازبا، كەل - كەلمە ت. ب.
2. سوزدىكپەن جۇمىس
ءتورت تۇلىك مال - چەتىرە ۆيدا دوماشنەگو سكوتا
شۇبات - ناپيتوك يز ۆەربليۋجەگو مولوكا
قىمىز - ناپيتوك يز كوبىلەگو مولوكا
قىزمەت ەتەدى - سلۋجات
ۇركەگى - پۋگليۆىي
قۇتتىسى - پرينوسياششيي بلاگو
ءتول - پريپلود، دەتونىشي
پايدا اكەلەدى - پرينوسيات پولزۋ.
3. توپتىق جۇمىس.
ءۇي جانۋارلارىنا قوي، جىلقى، سيىر، تۇيە، ەشكى، يت، مىسىق تاعى باسقالارى جاتادى. ءۇي جانۋارلارىنىڭ، مالدىڭ پايداسى زور. ولاردىڭ ءسۇتى، ەتى - تاعام، ءجۇنى مەن تەرىسى - كيىم. جىلقى مەن تۇيەنى كولىك رەتىندە پايدالانادى.
ءۇي جانۋارلارى ادامعا قىزمەت ەتەدى. تۇيە سۇتىنەن شۇبات، جىلقى سۇتىنەن قىمىز جاسايدى. سيىر مەن ەشكى دە ءسۇت بەرەدى. ءبىزدىڭ حالىق بۇل جانۋارلاردى «ءتورت تۇلىك» دەپ اتايدى. يت ءۇيدى كۇزەتەدى، مىسىق تىشقان اۋلايدى. ءۇي جانۋارلارىن ۇرىپ، قورلاۋعا بولمايدى.
تۇيە - مالدىڭ ۇلكەنى،
جىلقى - مالدىڭ ۇركەگى.
سيىر - مالدىڭ ءسۇتتىسى،
قوي - تۇلىكتىڭ قۇتتىسى.
1 - تاپسىرما.
اۋدارۋ.
1 توپ – 1 ابزاس
2 توپ – 2 ابزاس
3 توپ – 3 ابزاس
2 - تاپسىرما.(ءۇش توپقا ورتاق)
ماتىننەن ەتىستىكتەردى تاۋىپ، تۇرلەرىنە اجىراتۋ.
3 - تاپسىرما.
ءماتىن بويىنشا سۋرەت سالىپ، ءتۇسىندىرىپ بەرۋ
قورىتىندى
«جاشىكتەگى سۇراقتار» ويىنى.
1. قانداي ءۇي جانۋارلارى بار؟
2. ءۇي جانۋارلارىنىڭ پايداسى قانداي؟
3. ەتىستىك دەگەنىمىز نە؟
4. دارا ەتىستىككە مىسال (پريمەر) ايت.
5. كۇردەلى ەتىستىككە مىسال ايت
6. بولىمدى ەتىستىككە مىسال ايت
7. بولىمسىز ەتىستىككە مىسال ايت
8. جىلقىنىڭ ءسۇتى؟
9. تۇيەنىڭ ءسۇتى؟
10. قازاق حالقىندا نەشە تۇلىك بار؟
وقۋشىلار سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى.
باعالاۋ وقۋشىلاردى ساباق ۋاقىتىنداعى بەلسەندىلىكتەرى ارقىلى باعالاۋ.
ۇيگە تاپسىرما 130 بەتتەگى ەكىنشى تاپسىرما.
You Might Also Like
