«دارابوز» تانىمدىق سايىستىڭ باعدارلاماسى
«دارابوز» تانىمدىق سايىستىڭ باعدارلاماسى
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسى ماتەماتيكالىق قابىلەتىن دامىتا وتىرىپ، پانگە دەگەن بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ. تەز شەشىم قابىلداي بىلۋگە، ءوز ءبىلىمىن كورسەتە الۋ قاسيەتتەرىن اشىپ كورسەتۋ. ىسكەرلىكتەرىن، ءوز بەتىمەن ەڭبەكتەنۋ سەزىمدەرىن قالىپتاستىرۋ.
جۇرگىزۋشى:
«اسىل تاستان، ونەر جاستان
شىعادى دەپ دارىندى
حالىق ايتسا قالت ايتپايدى
ءارقاشاندا نانىمدى» دەپ اباي اتامىز ايتقانداي – ءومىردىڭ ءوزى سايىس، ويىن. بۇگىن مەكتەبىمىزدە ماتەماتيكا پانىنەن العىرلارى كۇش سىناسىپ وزدەرىنىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن كورسەتپەكشى.
شاقىرامىز كەلىڭدەر جارىسۋعا
كۇش، ونەر، بىلىممەن سايىسۋعا،
بار ونەردى سالايىق، ورتامىزعا
قانەكەي، كىم شىعادى سايىسۋعا.
سايىسىمىزدىڭ العاشقى تۋرى - «بايگە» دەپ اتالادى.
قاراپ تۇرماي بايگەگە ەرىڭىز
شاكىرتتەرگە ءادىل شەشىم بەرىڭىز
جۇزدەن جۇيرىك، مىڭنان تۇلپار شىعارار،
بايگە، بايگە، بايگە ءبىر كورىڭىز
بۇل تۋر بويىنشا سايىسقا قاتىسۋشى تۇلپارلارعا سۇراقتار قويىلادى. كىم ءبىرىنشى بەلگى بەرسە، سول جاۋاپ بەرەدى. ءاربىر دۇرىس جاۋاپقا 10 ۇپاي.
1. نارسەلەردى ساناۋ ءۇشىن قولدانىلاتىن ساندار. (ناتۋرال سان)
2. 1 مينۋت 1 ساعاتتان نەشە مينۋت كەم (59 مينۋت)
3. 50 ساۋساق كورىنۋ ءۇشىن نەشە بالانىڭ قولى كەرەك (5 بالانىڭ)
4. ەڭ كىشى ناتۋرال سان (1)
5. ەڭ كىشى جاي سان (2)
6. 4 سانىنىڭ كۋبى (64)
7. ەڭ كىشى ءۇش تاڭبالى سان (100)
8. 11 سانىنىڭ كۆادراتى (121)
9. ۇستەلدە 5 ستاقان ءسۇت تۇرعان ەدى. اسەل 1 ستاقانداعى ءسۇتتى ءىشىپ. ستاقاندى ۇستەلگە قويدى. ۇستەلدىڭ ۇستىندە نەشە ستاقان قالدى؟ (5)
10. بىرلىگى مەن وندىعىن قوسقاندا 2 - گە تەڭ بولاتىن ەكى تاڭبالى سانداردى اتا. (11، 20)
11. باسپالداق 15 باسقىشتان تۇرادى. باسپالداقتىڭ تۋرا ورتاسىندا تۇرۋ ءۇشىن نەشىنشى باسقىشتا تۇرۋى كەرەك؟ (8)
12. ءبىر توننادا نەشە كيلوگرامم بار؟ (1000كگ)
13. كيت 250000كگ. ول نەشە توننا؟ (250 توننا)
14. بارىس ءبىر سەكىرگەندە 288سم ۇزىندىققا سەكىرەدى. نەشە مەتر، نەشە دەسيمەتر، نەشە سانتيمەتر؟ (2م 8دم 8سم)
15. ۇستەلدە 4 الما جاتىر، ونىڭ بىرەۋى 2 - گە بولىنگەن، ۇستەلدە نەشە الما جاتىر؟ (4)
ۇپايى از ەكى وقۋشى ويىننان شىعادى.
جۇرگىزۋشى:
كەزدەستى قانداي فورمۋلا
ايتىپ جىبەر ويلانىپ تەز
فورمۋلا قانداي كەز.
بەرىلگەن فورمۋلا بويىنشا نەنى تابۋعا بولاتىن ايتۋ كەرەك. دۇرىس جاۋاپقا 10 ۇپاي
S=a•b، S=ا²، ر=4ا، V=اbc، S=πR²
ۇپايى از 2 وقۋشى ويىننان شىعادى.
جۇرگىزۋشى:
سايىسىمىزدىڭ كەلەسى ءبولىمى «عاجايىپ ۇشتىك»
ويمەن كانە كوك تەڭىز كەشىڭدەر،
جارق – جۇرق ەتكەن نەشە ءتۇرلى ەسىمدەر.
ايتىلعاندا نەشە ءتۇرلى ەسىمدەر،
زەيىن سالىپ زەردەمەنەن شەشىڭدەر، بۇل بولىمدە وقۋشىلار تومەندەگى ۇپاي بويىنشا سۇراقتار تاڭدايدى.
20 20 20
30 30 30
40 40 40
سايىسۋشىلارعا ەسكەرتەتىنىمىز، وسى بولىمنەن كەيىن ۇپايى از 4 وقۋشىمەن قوشتاسامىز.
20. وتباسىندا 7 قىز جانە ءار قىزدىڭ ءبىر - بىردەن باۋىرى بار. وتباسىندا بارلىعى نەشە بالا؟ (8)
20. اعاش ۇستىندە 30 تورعاي وتىر ەدى، اڭشى ونىڭ 2 - ءىن اتىپ ءتۇسىردى. تورعايلاردىڭ قانشاۋى قالدى؟ (2 - ءۋى قالدى، قالعاندارى ۇشىپ كەتتى)
20. قوسارلانىپ جەگىلگەن 3 ات ءبىر ساعاتتىڭ ىشىندە 14 كم جول جۇرەدى. وسى ۋاقىتتىڭ ىشىندە ءبىر ات قانشا جول جۇرەدى؟ (14)
30. ءۇش تۇيە قۇس ۇشىپ كەلە جاتىر. اڭشى ولاردىڭ بىرەۋىن اتىپ الدى. ولاردىڭ قانشاسى قالدى؟ (تۇيە قۇس ۇشپايدى)
30. تەك 6 سيفرىن 3 رەت پايدالانىپ 30 سانىن ورنەكتە (6•6 - 6)
30. قانداي ساننىڭ جازىلۋىندا قانشا ءارىپ بار بولسا سونشا سيفر بار؟
(10 جانە 100)
40. ءبۇتىن سان، بولشەك ساندار،
بارلىعى دا بار وندا.
بۇل قانداي سان ايتىڭدارشى
وڭ، تەرىس سان ءبارى وسىندا
(راسيونال ساندار)
40. سانعا قوسىپ، الساڭ،
سول ساننىڭ ءوزى شىعادى.
ساندى وعان بولۋگە بولمايتىنىن
ماتەماتيكتەر ۇعادى.
كوپ ادامدار سول سانعا
شەكەسىنەن قاراعان
سان وسىنەن قاق بولۋگە
سول سانىڭىز جاراعان. (ءنول)
40. قوياندار جانۇياسىنىڭ ءۇش مۇشەسى بارلىعى 73 ءسابىزدى جەپ قويعان. اكەسى شەشەسىنە قاراعاندا 5 ءسابىزدى ارتىق جەگەن. ال بالاسى بانني 12 ءسابىز جەگەن. شەشەسى نەشە ءسابىز جەگەن. ح+ح+5+12=73
2ح=73 - 17
ح=56: 2
ح=28 (28)
كەلەسى كەزەكتە ۆيكتورينالىق سۇراقتار
1. 30 - ۇپاي تارەلكەدەگى 7 باۋىرساقتان 7 بالاعا ءبىر - بىردەن ءبىر باۋىرساق قالاتىنداي ەتىپ قالاي ءبولىپ بەرۋگە بولادى. (ءبىر بالا تارەلكەسىمەن الادى)
2. 40 - ۇپاي. ۇشاق ا قالاسىنان ۆ قالاسىنا دەيىن 1ساع 20مين ءۇشادى دا، سول جولمەن قايتاردا 80 مين ۇشتى. سەبەبىن ءتۇسىندىر. (1ساع 20مين =80 مين)
3. 50 - ۇپاي. ءتورت درس بالا مەيرامحاناعا جيە بارىپ ءارقاشان ءبىر ۇستەلگە وتىرادى. جالعاستىڭ ءارقاشان ءبىر ورىنعا وتىرا بەرەتىنى بەلگىلى بولسا، دوستار نەشە ءتۇرلى تاسىلمەن ۇستەلگە وتىرا الادى. (3)
ۇپايى از 2
وقۋشى ويىننان شىعادى
كەلەسى تۋرىمىزدا جاسىرىلعان ماتەماتيكتىڭ اتى، ءجونىن تابۋ.
پروفەسسور قانات ماقاش ۇلى. بۇگىنگى كۇنى قانات ماقاش ۇلى كوسموستىق ساۋلەلەردىڭ اتموسفەرامەن اسەرلەسۋى كەزىندە وتەتىن، اسا قۋاتتى نايزاعاي تۋىنداعان كەزدە پايدا بولاتىن جاڭا دا كۇردەلى پروسەستەردى زەرتتەۋمەن شۇعىلدانۋدا.
سوڭعى ءبولىمىمىز «تاپقىرلىق» دەپ اتالادى.
ءبىزدىڭ ۇيدەگى قوڭىراۋ ساعاتى قوڭىراۋلى، ول ءاربىر جارتى ساعاتتا 1 رەت، ال تولىق ساعات سايىن سول ۋاقىتتى كورسەتۋ سانىنا تەڭ قوڭىراۋ سوعادى. سوندا ول تاۋلىگىنە نەشە رەت قوڭىراۋ سوعادى؟
(1+2+3+4+5+6+7+8+9+10+11+12)*2+24*2=204
ا. 204،
ۆ. 200،
س. 24،
جەڭىمپازدى انىقتاۋ ءۇشىن ءادىلقازى مۇشەلەرىنە ءسوز كەزەگىن بەرەيىك
كوڭىل ءبولىپ بۇل كەشكە
كەلگەندەرگە كوپ راحمەت.
شىن سەزىنگەن كورەرمەنگە،
مىڭ راحمەت، مىڭ راحمەت!
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسى ماتەماتيكالىق قابىلەتىن دامىتا وتىرىپ، پانگە دەگەن بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ. تەز شەشىم قابىلداي بىلۋگە، ءوز ءبىلىمىن كورسەتە الۋ قاسيەتتەرىن اشىپ كورسەتۋ. ىسكەرلىكتەرىن، ءوز بەتىمەن ەڭبەكتەنۋ سەزىمدەرىن قالىپتاستىرۋ.
جۇرگىزۋشى:
«اسىل تاستان، ونەر جاستان
شىعادى دەپ دارىندى
حالىق ايتسا قالت ايتپايدى
ءارقاشاندا نانىمدى» دەپ اباي اتامىز ايتقانداي – ءومىردىڭ ءوزى سايىس، ويىن. بۇگىن مەكتەبىمىزدە ماتەماتيكا پانىنەن العىرلارى كۇش سىناسىپ وزدەرىنىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن كورسەتپەكشى.
شاقىرامىز كەلىڭدەر جارىسۋعا
كۇش، ونەر، بىلىممەن سايىسۋعا،
بار ونەردى سالايىق، ورتامىزعا
قانەكەي، كىم شىعادى سايىسۋعا.
سايىسىمىزدىڭ العاشقى تۋرى - «بايگە» دەپ اتالادى.
قاراپ تۇرماي بايگەگە ەرىڭىز
شاكىرتتەرگە ءادىل شەشىم بەرىڭىز
جۇزدەن جۇيرىك، مىڭنان تۇلپار شىعارار،
بايگە، بايگە، بايگە ءبىر كورىڭىز
بۇل تۋر بويىنشا سايىسقا قاتىسۋشى تۇلپارلارعا سۇراقتار قويىلادى. كىم ءبىرىنشى بەلگى بەرسە، سول جاۋاپ بەرەدى. ءاربىر دۇرىس جاۋاپقا 10 ۇپاي.
1. نارسەلەردى ساناۋ ءۇشىن قولدانىلاتىن ساندار. (ناتۋرال سان)
2. 1 مينۋت 1 ساعاتتان نەشە مينۋت كەم (59 مينۋت)
3. 50 ساۋساق كورىنۋ ءۇشىن نەشە بالانىڭ قولى كەرەك (5 بالانىڭ)
4. ەڭ كىشى ناتۋرال سان (1)
5. ەڭ كىشى جاي سان (2)
6. 4 سانىنىڭ كۋبى (64)
7. ەڭ كىشى ءۇش تاڭبالى سان (100)
8. 11 سانىنىڭ كۆادراتى (121)
9. ۇستەلدە 5 ستاقان ءسۇت تۇرعان ەدى. اسەل 1 ستاقانداعى ءسۇتتى ءىشىپ. ستاقاندى ۇستەلگە قويدى. ۇستەلدىڭ ۇستىندە نەشە ستاقان قالدى؟ (5)
10. بىرلىگى مەن وندىعىن قوسقاندا 2 - گە تەڭ بولاتىن ەكى تاڭبالى سانداردى اتا. (11، 20)
11. باسپالداق 15 باسقىشتان تۇرادى. باسپالداقتىڭ تۋرا ورتاسىندا تۇرۋ ءۇشىن نەشىنشى باسقىشتا تۇرۋى كەرەك؟ (8)
12. ءبىر توننادا نەشە كيلوگرامم بار؟ (1000كگ)
13. كيت 250000كگ. ول نەشە توننا؟ (250 توننا)
14. بارىس ءبىر سەكىرگەندە 288سم ۇزىندىققا سەكىرەدى. نەشە مەتر، نەشە دەسيمەتر، نەشە سانتيمەتر؟ (2م 8دم 8سم)
15. ۇستەلدە 4 الما جاتىر، ونىڭ بىرەۋى 2 - گە بولىنگەن، ۇستەلدە نەشە الما جاتىر؟ (4)
ۇپايى از ەكى وقۋشى ويىننان شىعادى.
جۇرگىزۋشى:
كەزدەستى قانداي فورمۋلا
ايتىپ جىبەر ويلانىپ تەز
فورمۋلا قانداي كەز.
بەرىلگەن فورمۋلا بويىنشا نەنى تابۋعا بولاتىن ايتۋ كەرەك. دۇرىس جاۋاپقا 10 ۇپاي
S=a•b، S=ا²، ر=4ا، V=اbc، S=πR²
ۇپايى از 2 وقۋشى ويىننان شىعادى.
جۇرگىزۋشى:
سايىسىمىزدىڭ كەلەسى ءبولىمى «عاجايىپ ۇشتىك»
ويمەن كانە كوك تەڭىز كەشىڭدەر،
جارق – جۇرق ەتكەن نەشە ءتۇرلى ەسىمدەر.
ايتىلعاندا نەشە ءتۇرلى ەسىمدەر،
زەيىن سالىپ زەردەمەنەن شەشىڭدەر، بۇل بولىمدە وقۋشىلار تومەندەگى ۇپاي بويىنشا سۇراقتار تاڭدايدى.
20 20 20
30 30 30
40 40 40
سايىسۋشىلارعا ەسكەرتەتىنىمىز، وسى بولىمنەن كەيىن ۇپايى از 4 وقۋشىمەن قوشتاسامىز.
20. وتباسىندا 7 قىز جانە ءار قىزدىڭ ءبىر - بىردەن باۋىرى بار. وتباسىندا بارلىعى نەشە بالا؟ (8)
20. اعاش ۇستىندە 30 تورعاي وتىر ەدى، اڭشى ونىڭ 2 - ءىن اتىپ ءتۇسىردى. تورعايلاردىڭ قانشاۋى قالدى؟ (2 - ءۋى قالدى، قالعاندارى ۇشىپ كەتتى)
20. قوسارلانىپ جەگىلگەن 3 ات ءبىر ساعاتتىڭ ىشىندە 14 كم جول جۇرەدى. وسى ۋاقىتتىڭ ىشىندە ءبىر ات قانشا جول جۇرەدى؟ (14)
30. ءۇش تۇيە قۇس ۇشىپ كەلە جاتىر. اڭشى ولاردىڭ بىرەۋىن اتىپ الدى. ولاردىڭ قانشاسى قالدى؟ (تۇيە قۇس ۇشپايدى)
30. تەك 6 سيفرىن 3 رەت پايدالانىپ 30 سانىن ورنەكتە (6•6 - 6)
30. قانداي ساننىڭ جازىلۋىندا قانشا ءارىپ بار بولسا سونشا سيفر بار؟
(10 جانە 100)
40. ءبۇتىن سان، بولشەك ساندار،
بارلىعى دا بار وندا.
بۇل قانداي سان ايتىڭدارشى
وڭ، تەرىس سان ءبارى وسىندا
(راسيونال ساندار)
40. سانعا قوسىپ، الساڭ،
سول ساننىڭ ءوزى شىعادى.
ساندى وعان بولۋگە بولمايتىنىن
ماتەماتيكتەر ۇعادى.
كوپ ادامدار سول سانعا
شەكەسىنەن قاراعان
سان وسىنەن قاق بولۋگە
سول سانىڭىز جاراعان. (ءنول)
40. قوياندار جانۇياسىنىڭ ءۇش مۇشەسى بارلىعى 73 ءسابىزدى جەپ قويعان. اكەسى شەشەسىنە قاراعاندا 5 ءسابىزدى ارتىق جەگەن. ال بالاسى بانني 12 ءسابىز جەگەن. شەشەسى نەشە ءسابىز جەگەن. ح+ح+5+12=73
2ح=73 - 17
ح=56: 2
ح=28 (28)
كەلەسى كەزەكتە ۆيكتورينالىق سۇراقتار
1. 30 - ۇپاي تارەلكەدەگى 7 باۋىرساقتان 7 بالاعا ءبىر - بىردەن ءبىر باۋىرساق قالاتىنداي ەتىپ قالاي ءبولىپ بەرۋگە بولادى. (ءبىر بالا تارەلكەسىمەن الادى)
2. 40 - ۇپاي. ۇشاق ا قالاسىنان ۆ قالاسىنا دەيىن 1ساع 20مين ءۇشادى دا، سول جولمەن قايتاردا 80 مين ۇشتى. سەبەبىن ءتۇسىندىر. (1ساع 20مين =80 مين)
3. 50 - ۇپاي. ءتورت درس بالا مەيرامحاناعا جيە بارىپ ءارقاشان ءبىر ۇستەلگە وتىرادى. جالعاستىڭ ءارقاشان ءبىر ورىنعا وتىرا بەرەتىنى بەلگىلى بولسا، دوستار نەشە ءتۇرلى تاسىلمەن ۇستەلگە وتىرا الادى. (3)
ۇپايى از 2
وقۋشى ويىننان شىعادى
كەلەسى تۋرىمىزدا جاسىرىلعان ماتەماتيكتىڭ اتى، ءجونىن تابۋ.
پروفەسسور قانات ماقاش ۇلى. بۇگىنگى كۇنى قانات ماقاش ۇلى كوسموستىق ساۋلەلەردىڭ اتموسفەرامەن اسەرلەسۋى كەزىندە وتەتىن، اسا قۋاتتى نايزاعاي تۋىنداعان كەزدە پايدا بولاتىن جاڭا دا كۇردەلى پروسەستەردى زەرتتەۋمەن شۇعىلدانۋدا.
سوڭعى ءبولىمىمىز «تاپقىرلىق» دەپ اتالادى.
ءبىزدىڭ ۇيدەگى قوڭىراۋ ساعاتى قوڭىراۋلى، ول ءاربىر جارتى ساعاتتا 1 رەت، ال تولىق ساعات سايىن سول ۋاقىتتى كورسەتۋ سانىنا تەڭ قوڭىراۋ سوعادى. سوندا ول تاۋلىگىنە نەشە رەت قوڭىراۋ سوعادى؟
(1+2+3+4+5+6+7+8+9+10+11+12)*2+24*2=204
ا. 204،
ۆ. 200،
س. 24،
جەڭىمپازدى انىقتاۋ ءۇشىن ءادىلقازى مۇشەلەرىنە ءسوز كەزەگىن بەرەيىك
كوڭىل ءبولىپ بۇل كەشكە
كەلگەندەرگە كوپ راحمەت.
شىن سەزىنگەن كورەرمەنگە،
مىڭ راحمەت، مىڭ راحمەت!
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ەسىمدىك تۋرالى تۇسىنىك. جىكتەۋ ەسىمدىگى
