ەسىمدىك تۋرالى تۇسىنىك. جىكتەۋ ەسىمدىگى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ەسىمدىك تۋرالى تۇسىنىك. جىكتەۋ ەسىمدىگى
سىلتەمە: كۇنتىزبەلىك جوسپار، مۇعالىمگە ارنالعان نۇسقاۋلىق، ستو ستراتەگياسى، 6 - سىنىپ وقۋلىعى
جالپى ماقساتى: ەسىمدىك تۋرالى تۇسىنىك، ونىڭ ىشىندە جىكتەۋ ەسىمدىگى تۋرالى جالپى ماعلۇمات بەرۋ، ونىڭ ەرەكشەلىگىن ۇعىندىرۋ. ەسىمدىكتەردىڭ مورفولوگيالىق زاڭدىلىقتارىن تۇسىندىرە وتىرىپ، تىلدىك - ەستەتيكالىق سەزىمدەرىن تاربيەلەۋ، ۇجىمدىق جۇمىس جاساۋ بارىسىندا ادامدىق قاسيەتتەرىن دامىتۋ.
وقىتۋ ناتيجەسى: وقۋشىلاردىڭ بەلسەندى ويلاۋ قىزمەتتەرىن جانداندىرىپ، ساۋاتتى جازۋ، وقۋ داعدىلارىن جەتىلدىرۋ.
وقىتۋ فورماسى: جەكە بالامەن، توپپەن، سىنىپ ۇجىمىمەن جۇمىس جۇرگىزۋ.
وقۋدا قولدانىلاتىن مودۋلدەر مەن ادىستەر: وقىتۋ مەن وقۋداعى جاڭا تاسىلدەر. سىني تۇرعىدان ويلاۋعا ۇيرەتۋ. وقىتۋ ءۇشىن جانە وقۋدى باعالاۋ.
كەزەڭ ءمۇعالىمنىڭ ءىس - ارەكەتى وقۋشىنىڭ ءىس - ارەكەتى
1 كەزەڭ
ۇيىمداستىرۋ 2 مين
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ 7 مين
سالەمدەسۋ ارقىلى سىنىپتا پسيحولوگيالىق جاقسى احۋال قالىپتاستىرۋ.
ءۇي تاپسىرماسى سۇرالادى.
ءۇي تاپسىرماسىن پىسىقتاۋ سۇراقتارى:
1. زات ەسىم قانداي ءسوز تابى؟ - (ەسىمدەر توبى).
2. زات ەسىم ماعىناسىنا قاراي نەشەگە بولىنەدى؟ – (جالپى، جالقى، دەرەكتى، دەرەكسىز).
3. جالپى، جالقى زات ەسىمدەر. – (بىركەلكى زاتتاردى، قۇبىلىستاردى جاپپاي اتايتىن سوزدەر؛ ارنايى بەرىلگەن ەسىمدەر مەن اتاۋلاردى - جالقى ەسىم دەيمىز.
4. سىن ەسىم قانداي ءسوز تابى؟ – (ەسىمدەر توبى).
5. ماعىناسىنا قاراي نەشەگە بولىنەدى؟ – (ساپالىق جانە قاتىستىق سىن ەسىم).
6. تۋىندى سىن ەسىمدەر قالاي جاسالادى؟ – (جۇرناق ارقىلى ەسىم سوزدەن دە، ەتىستىكتەن دە جاسالادى).
7. قۇرامىنا قاراي سىن ەسىم نەشەگە بولىنەدى؟ – (دارا جانە كۇردەلى سىن ەسىم).
8. سان ەسىم قانداي ءسوز تابى؟ - (ەسىمدەر توبى).
9. سان ەسىم ماعىناسىنا قاراي نەشەگە بولىنەدى؟ – (ەسەپتىك، رەتتىك، بولجالدىق، توپتاۋ، جيناقتىق، بولشەكتىك سان ەسىم بولىپ 6 - عا بولىنەدى).
10. سان ەسىم قۇرامىنا قاراي نەشە تۇرگە بولىنەدى؟ - (دارا جانە كۇردەلى). ءبىر - بىرىمەن امانداسۋ تۇرلەرى ارقىلى كوڭىل‐ كۇيلەرىن كوتەرەدى. ءۇي جۇمىسىن تەكسەرتەدى. سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى.
2 كەزەڭ
ماعىنانى تانۋ 23 مين (جاڭا ساباق بويىنشا تاپسىرمالار)
«تىلدىك ترەناجەر» ارقىلى سىن ەسىم، زات ەسىم، سان ەسىمدەرگە تالداۋ.
1) كىتاپ 2) قورا 3) ون ەكى 4) اقسۋ 5) سۇلۋ 6) ۇزىن بويلى 7) جەتى 8) وقۋشى 9) مايلى 10) سەكسەن توعىز 11) كوكتەرەك 12) قىزىل الا 13) ءبىر 14) اۋىل 15) شۋاقتى
ماعىنانى تانۋ
ەسىم سوزدەردىڭ ورنىنا قولدانىلاتىن ءسوز تابى ەسىمدىك دەپ اتالادى.
ەسىمدىكتەر ەسىم سوزدەردىڭ زات ەسىم، سىن ەسىم، سان ەسىمنىڭ اتىن دا، بەلگىسىن دە، سانىن دا اتاماي، تەك سولاردى نۇسقاپ، مەڭزەپ كورسەتەدى دە، سولاردىڭ ورنىنا قولدانىلادى. سوندىقتان دا كەيدە ەسىمدىكتەردى ورىنباسار سوزدەر دەپ تە اتايدى.
ەسىمدىكتەر ماعىناسىنا قاراي جەتى توپقا بولىنەدى:
1) جىكتەۋ ەسىمدىگى
2) سىلتەۋ ەسىمدىگى
3) سۇراۋ ەسىمدىگى
4) وزدىك ەسىمدىگى
5) جالپىلاۋ ەسىمدىگى
6) بولىمسىزدىق ەسىمدىگى
7) بەلگىسىزدىك ەسىمدىگى
بەلگىلى ءبىر زاتتىق ۇعىممەن بايلانىستى قولدانىلاتىن ەسىمدىكتىڭ ءتۇرى جىكتەۋ ەسىمدىگى دەپ اتالادى.
جەكەشە
ءى جاق مەن (ايتۋشى)
ءىى جاق سەن (تىڭداۋشى)
ءسىز
ءىىى جاق ول (بوگدە جاق)
كوپشە
ءى جاق ءبىز (تىڭداۋشى جاق)
ءىى جاق سەندەر (تىڭداۋشى جاق)
سىزدەر
ولار (بوگدە جاق)
جاتتىعۋلار جۇمىسى
192 - جاتتىعۋ. ءماتىندى مانەرلەپ وقىپ، ەسىمدىكتەردىڭ قاي سوزدەردىڭ ورنىنا جۇمسالىپ تۇرعانىن اۋىزشا ايتادى.
193 - جاتتىعۋ. جىكتەۋ ەسىمدىكتەرىن تەرىپ جازادى.
194 - جاتتىعۋ. ماتىنگە ات قويادى، جىكتەۋ ەسىمدىكتەرىن تەرىپ جازىپ، قاي سەپتىكتە تۇرعانىن كورسەتەدى. وقۋشىلار جەكە تىڭدايدى، سۇراقتارىنا جاۋاپ الادى، جاۋاپ بەرەدى. ءبىر - بىرىنە سۇراقتار قويۋ ارقىلى جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرىپ وتىرادى.
جاتتىعۋلار جۇمىسىن ورىندايدى.
3 كەزەڭ
ساباقتى بەكىتۋ 6 مين
وي تولعانىس. نە بىلدىك؟
تەست تاپسىرماسى:
1. ەسىمدىك قانداي ءسوز تابى؟
ا) زاتتىڭ سىنىن بىلدىرەدى.
ءا) ەسىم سوزدەر ورنىنا قولدانىلادى.
ب) زاتتىڭ اتىن بىلدىرەدى.
2. ەسىمدىك ماعىناسىنا قاراي نەشەگە بولىنەدى؟
ا) 7
ءا) 5
ب) 6
3. جىكتەۋ ەسىمدىگىنىڭ قانشا جاعى بار؟
ا) 3
ءا) 2
ب) 4
4. سان ەسىمدەردى بەلگىلە.
ا) ون ءبىر، تابيعات، سارى
ءا) ادام، وقۋشى، جەتى
ب) التى، ون ءبىر، ەكى مىڭ ەكى
5. دارا سىن ەسىمدەردى كورسەت.
ا) قىزىل الا، قارا شۇبار
ءا) اق، قارا، اششى
ب) قارا كوك، سۇلۋ، سارى
6. جالقى زات ەسىمدەردى انىقتا.
ا) استانا، مۇحتار، ۇلان
ءا) قالا، وقۋشى، سانا
ب) كوكسۋ، وي، گازەت
7. زات ەسىم قانداي ءسوز تابى؟
ا) زاتتىڭ قيمىلىن بىلدىرەدى.
ءا) زاتتىڭ اتىن بىلدىرەدى.
ب) زاتتىڭ سانىن بىلدىرەدى.
8. جيناقتىق سان ەسىمدەردى تاپ.
ا) تورتەۋ، توقسان ەكى، ون توعىز
ءا) ۇشەۋ، سەگىز، ون
ب) بىرەۋ، ەكەۋ، جەتەۋ
9. تۋىندى سىن ەسىمدەردى بەلگىلە.
ا) بويشاڭ، سوزشەڭ، تاۋلى
ءا) سارى، ادەمى، كوركەم
ب) ۇزىن، سالقىن، اق
10. سان ەسىمنىڭ سۇراعىن انىقتا.
ا) قانداي؟ قاي؟ كىمنىڭ؟
ءا) قانشا؟ نەشە؟ نەشىنشى؟
ب) كىم؟ نە؟ نەسى؟
بەلسەندىلىك تانىتۋ. جيناعان بىلىمدەرىن قولدانۋ
باعالاۋ 2 مين ساباققا قاتىسىپ وتىرعاندارىنا قاراي بىلىمدەرى باعالانادى. كۇندەلىكتەرىنە باعالارىن قويعىزادى.
ۇيگە تاپسىرما 2 مين
195 - جاتتىعۋ. كوشىرىپ جازۋ، جىكتەۋ ەسىمدىكتەرىنىڭ استىن سىزۋ، قاي جاقتا، قاي سەپتىكتە تۇرعانىن كورسەتۋ. ەرەجە جاتتاۋ.
ءۇي تاپسىرماسىن كۇندەلىكتەرىنە جازىپ الادى.
رەفلەكسيا 3 مين
نە بىلەمىن؟ نە ءبىلدىم؟ نە بىلگىم كەلەدى؟
وتكەن تاقىرىپ بويىنشا نە مەڭگەرگەندەرىن ايتىپ، ويلارىن قورىتادى.
سىلتەمە: كۇنتىزبەلىك جوسپار، مۇعالىمگە ارنالعان نۇسقاۋلىق، ستو ستراتەگياسى، 6 - سىنىپ وقۋلىعى
جالپى ماقساتى: ەسىمدىك تۋرالى تۇسىنىك، ونىڭ ىشىندە جىكتەۋ ەسىمدىگى تۋرالى جالپى ماعلۇمات بەرۋ، ونىڭ ەرەكشەلىگىن ۇعىندىرۋ. ەسىمدىكتەردىڭ مورفولوگيالىق زاڭدىلىقتارىن تۇسىندىرە وتىرىپ، تىلدىك - ەستەتيكالىق سەزىمدەرىن تاربيەلەۋ، ۇجىمدىق جۇمىس جاساۋ بارىسىندا ادامدىق قاسيەتتەرىن دامىتۋ.
وقىتۋ ناتيجەسى: وقۋشىلاردىڭ بەلسەندى ويلاۋ قىزمەتتەرىن جانداندىرىپ، ساۋاتتى جازۋ، وقۋ داعدىلارىن جەتىلدىرۋ.
وقىتۋ فورماسى: جەكە بالامەن، توپپەن، سىنىپ ۇجىمىمەن جۇمىس جۇرگىزۋ.
وقۋدا قولدانىلاتىن مودۋلدەر مەن ادىستەر: وقىتۋ مەن وقۋداعى جاڭا تاسىلدەر. سىني تۇرعىدان ويلاۋعا ۇيرەتۋ. وقىتۋ ءۇشىن جانە وقۋدى باعالاۋ.
كەزەڭ ءمۇعالىمنىڭ ءىس - ارەكەتى وقۋشىنىڭ ءىس - ارەكەتى
1 كەزەڭ
ۇيىمداستىرۋ 2 مين
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ 7 مين
سالەمدەسۋ ارقىلى سىنىپتا پسيحولوگيالىق جاقسى احۋال قالىپتاستىرۋ.
ءۇي تاپسىرماسى سۇرالادى.
ءۇي تاپسىرماسىن پىسىقتاۋ سۇراقتارى:
1. زات ەسىم قانداي ءسوز تابى؟ - (ەسىمدەر توبى).
2. زات ەسىم ماعىناسىنا قاراي نەشەگە بولىنەدى؟ – (جالپى، جالقى، دەرەكتى، دەرەكسىز).
3. جالپى، جالقى زات ەسىمدەر. – (بىركەلكى زاتتاردى، قۇبىلىستاردى جاپپاي اتايتىن سوزدەر؛ ارنايى بەرىلگەن ەسىمدەر مەن اتاۋلاردى - جالقى ەسىم دەيمىز.
4. سىن ەسىم قانداي ءسوز تابى؟ – (ەسىمدەر توبى).
5. ماعىناسىنا قاراي نەشەگە بولىنەدى؟ – (ساپالىق جانە قاتىستىق سىن ەسىم).
6. تۋىندى سىن ەسىمدەر قالاي جاسالادى؟ – (جۇرناق ارقىلى ەسىم سوزدەن دە، ەتىستىكتەن دە جاسالادى).
7. قۇرامىنا قاراي سىن ەسىم نەشەگە بولىنەدى؟ – (دارا جانە كۇردەلى سىن ەسىم).
8. سان ەسىم قانداي ءسوز تابى؟ - (ەسىمدەر توبى).
9. سان ەسىم ماعىناسىنا قاراي نەشەگە بولىنەدى؟ – (ەسەپتىك، رەتتىك، بولجالدىق، توپتاۋ، جيناقتىق، بولشەكتىك سان ەسىم بولىپ 6 - عا بولىنەدى).
10. سان ەسىم قۇرامىنا قاراي نەشە تۇرگە بولىنەدى؟ - (دارا جانە كۇردەلى). ءبىر - بىرىمەن امانداسۋ تۇرلەرى ارقىلى كوڭىل‐ كۇيلەرىن كوتەرەدى. ءۇي جۇمىسىن تەكسەرتەدى. سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى.
2 كەزەڭ
ماعىنانى تانۋ 23 مين (جاڭا ساباق بويىنشا تاپسىرمالار)
«تىلدىك ترەناجەر» ارقىلى سىن ەسىم، زات ەسىم، سان ەسىمدەرگە تالداۋ.
1) كىتاپ 2) قورا 3) ون ەكى 4) اقسۋ 5) سۇلۋ 6) ۇزىن بويلى 7) جەتى 8) وقۋشى 9) مايلى 10) سەكسەن توعىز 11) كوكتەرەك 12) قىزىل الا 13) ءبىر 14) اۋىل 15) شۋاقتى
ماعىنانى تانۋ
ەسىم سوزدەردىڭ ورنىنا قولدانىلاتىن ءسوز تابى ەسىمدىك دەپ اتالادى.
ەسىمدىكتەر ەسىم سوزدەردىڭ زات ەسىم، سىن ەسىم، سان ەسىمنىڭ اتىن دا، بەلگىسىن دە، سانىن دا اتاماي، تەك سولاردى نۇسقاپ، مەڭزەپ كورسەتەدى دە، سولاردىڭ ورنىنا قولدانىلادى. سوندىقتان دا كەيدە ەسىمدىكتەردى ورىنباسار سوزدەر دەپ تە اتايدى.
ەسىمدىكتەر ماعىناسىنا قاراي جەتى توپقا بولىنەدى:
1) جىكتەۋ ەسىمدىگى
2) سىلتەۋ ەسىمدىگى
3) سۇراۋ ەسىمدىگى
4) وزدىك ەسىمدىگى
5) جالپىلاۋ ەسىمدىگى
6) بولىمسىزدىق ەسىمدىگى
7) بەلگىسىزدىك ەسىمدىگى
بەلگىلى ءبىر زاتتىق ۇعىممەن بايلانىستى قولدانىلاتىن ەسىمدىكتىڭ ءتۇرى جىكتەۋ ەسىمدىگى دەپ اتالادى.
جەكەشە
ءى جاق مەن (ايتۋشى)
ءىى جاق سەن (تىڭداۋشى)
ءسىز
ءىىى جاق ول (بوگدە جاق)
كوپشە
ءى جاق ءبىز (تىڭداۋشى جاق)
ءىى جاق سەندەر (تىڭداۋشى جاق)
سىزدەر
ولار (بوگدە جاق)
جاتتىعۋلار جۇمىسى
192 - جاتتىعۋ. ءماتىندى مانەرلەپ وقىپ، ەسىمدىكتەردىڭ قاي سوزدەردىڭ ورنىنا جۇمسالىپ تۇرعانىن اۋىزشا ايتادى.
193 - جاتتىعۋ. جىكتەۋ ەسىمدىكتەرىن تەرىپ جازادى.
194 - جاتتىعۋ. ماتىنگە ات قويادى، جىكتەۋ ەسىمدىكتەرىن تەرىپ جازىپ، قاي سەپتىكتە تۇرعانىن كورسەتەدى. وقۋشىلار جەكە تىڭدايدى، سۇراقتارىنا جاۋاپ الادى، جاۋاپ بەرەدى. ءبىر - بىرىنە سۇراقتار قويۋ ارقىلى جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرىپ وتىرادى.
جاتتىعۋلار جۇمىسىن ورىندايدى.
3 كەزەڭ
ساباقتى بەكىتۋ 6 مين
وي تولعانىس. نە بىلدىك؟
تەست تاپسىرماسى:
1. ەسىمدىك قانداي ءسوز تابى؟
ا) زاتتىڭ سىنىن بىلدىرەدى.
ءا) ەسىم سوزدەر ورنىنا قولدانىلادى.
ب) زاتتىڭ اتىن بىلدىرەدى.
2. ەسىمدىك ماعىناسىنا قاراي نەشەگە بولىنەدى؟
ا) 7
ءا) 5
ب) 6
3. جىكتەۋ ەسىمدىگىنىڭ قانشا جاعى بار؟
ا) 3
ءا) 2
ب) 4
4. سان ەسىمدەردى بەلگىلە.
ا) ون ءبىر، تابيعات، سارى
ءا) ادام، وقۋشى، جەتى
ب) التى، ون ءبىر، ەكى مىڭ ەكى
5. دارا سىن ەسىمدەردى كورسەت.
ا) قىزىل الا، قارا شۇبار
ءا) اق، قارا، اششى
ب) قارا كوك، سۇلۋ، سارى
6. جالقى زات ەسىمدەردى انىقتا.
ا) استانا، مۇحتار، ۇلان
ءا) قالا، وقۋشى، سانا
ب) كوكسۋ، وي، گازەت
7. زات ەسىم قانداي ءسوز تابى؟
ا) زاتتىڭ قيمىلىن بىلدىرەدى.
ءا) زاتتىڭ اتىن بىلدىرەدى.
ب) زاتتىڭ سانىن بىلدىرەدى.
8. جيناقتىق سان ەسىمدەردى تاپ.
ا) تورتەۋ، توقسان ەكى، ون توعىز
ءا) ۇشەۋ، سەگىز، ون
ب) بىرەۋ، ەكەۋ، جەتەۋ
9. تۋىندى سىن ەسىمدەردى بەلگىلە.
ا) بويشاڭ، سوزشەڭ، تاۋلى
ءا) سارى، ادەمى، كوركەم
ب) ۇزىن، سالقىن، اق
10. سان ەسىمنىڭ سۇراعىن انىقتا.
ا) قانداي؟ قاي؟ كىمنىڭ؟
ءا) قانشا؟ نەشە؟ نەشىنشى؟
ب) كىم؟ نە؟ نەسى؟
بەلسەندىلىك تانىتۋ. جيناعان بىلىمدەرىن قولدانۋ
باعالاۋ 2 مين ساباققا قاتىسىپ وتىرعاندارىنا قاراي بىلىمدەرى باعالانادى. كۇندەلىكتەرىنە باعالارىن قويعىزادى.
ۇيگە تاپسىرما 2 مين
195 - جاتتىعۋ. كوشىرىپ جازۋ، جىكتەۋ ەسىمدىكتەرىنىڭ استىن سىزۋ، قاي جاقتا، قاي سەپتىكتە تۇرعانىن كورسەتۋ. ەرەجە جاتتاۋ.
ءۇي تاپسىرماسىن كۇندەلىكتەرىنە جازىپ الادى.
رەفلەكسيا 3 مين
نە بىلەمىن؟ نە ءبىلدىم؟ نە بىلگىم كەلەدى؟
وتكەن تاقىرىپ بويىنشا نە مەڭگەرگەندەرىن ايتىپ، ويلارىن قورىتادى.
You Might Also Like
