دارىندى جانە ۇلگەرمەيتىن وقۋشىمەن جۇمىس جوسپارى جانە وقۋشىنىڭ جۇمىس داپتەرى
جەكە وقۋشىمەن جۇمىس داپتەرى (10 - سىنىپ)
1. ءسوزدىڭ تۋرا جانە اۋىسپالى ماعىناسى
1. تۋرا جانە اۋىسپالى ماعىنادا تۇرعان ماقال - ماتەلدەردەن مىسال كەلتىر جانە ولاردىڭ ماعىنالارىن ءتۇسىندىر.
2. مىنا تىركەستەردىڭ تۋرا جانە اۋىسپالى ماعىنالارىن تاۋىپ جاز.
سۋىق سۋ، سۋىق جەر، سۋىق جەل، سۋىق ادام، سۋىق تورعاي، سۋىق حابار. التىن جۇزىك، التىن قىز، اقشا، التىن كۇز، التىن بەسىك. تازا ءۇي، تازا جەر، تازا بالا، تازا جۇرەك، تازا ەڭبەك، تازا سالماق.
3. جۇمباقتىڭ شەشۋىن تاپ. شەشۋىنىڭ تۋرا جانە اۋىسپالى ماعىناسىنا بايلانىستى ءماتىن قۇرا.
ءبىز، ءبىز ەدىك، ءبىز ەدىك،
ءبىز جىلتىراعان قىز ەدىك،
تاڭ اتقانشا جايىلدىق،
تاڭ اتقان سوڭ جويىلدىق.
2. ومونيم. سينونيم. انتونيم
1. ومونيم بولاتىن سوزدەرى بار ولەڭ شۋماقتارىن جاز.
--------------------
2 تومەندەگى سوزدەرگە سينونيم جانە ومونيم بولاتىن سويلەمدەر قۇرا.
جاستىق، ات، قويۋ، جەڭىل، باس.
--------------------------
3. ماتىندەگى سوزدەردەن سينونيم، ومونيم، انتونيمدەرگە مىسالدار جاز.
قازاق ءتىلى ەش ۋاقىتتا وزىمەن كورشىلەس حالىقتىڭ تىلدەرىنەن سورلى بولىپ، قاتاردان قالىپ ءومىر سۇرمەگەندىگى، ءوز سىباعاسىن ەشكىمگە جىبەرمەگەندىگى مىڭداعان جىل تاريحىندا ايقىندالعان. كەيبىر ۇل - قىزدارىمىزدىڭ انا ءتىلىن بىلمەۋى، نە شالا ءبىلۋى مەنى قاتتى قىنجىلتادى. بۇعان ەڭ الدىمەن، اتا - انا كىنالى. (ب. مومىش ۇلى)
3. تۇراقتى ءسوز تىركەستەرى
1. تومەندەگى تىركەستەرگە انتونيم بولاتىن تىركەستەر تاۋىپ جاز.
مۇرنىن كوككە كوتەردى، قىرىق پىشاق بولدى، جەر - كوكتى باسىنا كوتەردى، جەر - كوككە سىيعىزبادى، جۇمعان اۋزىن اشپادى.
2. ىشىندە مىنا سوزدەر بار تۇراقتى تىركەستەردى جاز.
كوز، قول، جەر، يت، اۋىز، تىستەدى، شاش.
ۇلگ ءى: اشىق اۋىز.
3. ولەڭدەگى تۇراقتى تىركەستەردى تاۋىپ، ماعىنالارىن ءتۇسىندىر. ولەڭ كىمدىكى؟ تۇراقتى تىركەستەردى قاتىستىرا اۆتورى تۋرالى جاز.
قىرىق پىشاقپەن قىرجاڭداپ تۇرعان تۇلكى،
و دا وسال جاۋ ەمەس قىران پاڭعا.
4. كاسىبي سوزدەر مەن تەرمين سوزدەر
1. قولونەرشىلىككە جانە اۋىل شارۋاشىلىعىنا بايلانىستى كاسىبي سوزدەر جاز.
-----------------------
2. ماتىندەگى تەرميندەردى تاپ جانە تەرميندەردىڭ جاسالۋ جولدارىن ءتۇسىندىر.
جەزقازعان ايماعىنىڭ ەكولوگيالىق احۋالى ءماز ەمەس. ەكى بۇيىردەن بايقوڭىر عارىش ايماعى مەن سەمەي پوليگونى قىسپاققا الىپ تۇر. عارىش كەمەلەرىنىڭ تەحنيكالىق بولىكتەرى مەن اتوم قالدىقتارى - تەپتيل كوكتەن ءتۇسىپ، جەردى ۋلاندىرىپ، لاستاپ جاتىر. سەمەي پوليگونى رادياكتيۆتىك زاتتاردى توڭىرەككە ءسىڭىردى. (ف. تەمەرەيەۆا)
5. داۋىستى، داۋىسسىز دىبىستار
1. ەكى شۋماق ولەڭ جازىپ، ىشىندەگى ەرىندىك داۋىستىلاردىڭ استىن ءبىر، ەزۋلىك داۋىستىلاردىڭ استىن ەكى سىز.
2. تۇراقتى تىركەستەردى جازىپ، ماعىناسىن ءتۇسىندىر جانە قاتاڭ داۋىسسىزداردىڭ استىن ءبىر، ءۇندى داۋىسسىزداردىڭ استىن ەكى، ۇياڭ داۋىسسىزداردىڭ استىن يرەك سىزىقپەن سىز.
3. «جەتى جارعى» ەرەجەسى تۋرالى نە بىلەسىڭ؟
1. ءسوزدىڭ تۋرا جانە اۋىسپالى ماعىناسى
1. تۋرا جانە اۋىسپالى ماعىنادا تۇرعان ماقال - ماتەلدەردەن مىسال كەلتىر جانە ولاردىڭ ماعىنالارىن ءتۇسىندىر.
2. مىنا تىركەستەردىڭ تۋرا جانە اۋىسپالى ماعىنالارىن تاۋىپ جاز.
سۋىق سۋ، سۋىق جەر، سۋىق جەل، سۋىق ادام، سۋىق تورعاي، سۋىق حابار. التىن جۇزىك، التىن قىز، اقشا، التىن كۇز، التىن بەسىك. تازا ءۇي، تازا جەر، تازا بالا، تازا جۇرەك، تازا ەڭبەك، تازا سالماق.
3. جۇمباقتىڭ شەشۋىن تاپ. شەشۋىنىڭ تۋرا جانە اۋىسپالى ماعىناسىنا بايلانىستى ءماتىن قۇرا.
ءبىز، ءبىز ەدىك، ءبىز ەدىك،
ءبىز جىلتىراعان قىز ەدىك،
تاڭ اتقانشا جايىلدىق،
تاڭ اتقان سوڭ جويىلدىق.
2. ومونيم. سينونيم. انتونيم
1. ومونيم بولاتىن سوزدەرى بار ولەڭ شۋماقتارىن جاز.
--------------------
2 تومەندەگى سوزدەرگە سينونيم جانە ومونيم بولاتىن سويلەمدەر قۇرا.
جاستىق، ات، قويۋ، جەڭىل، باس.
--------------------------
3. ماتىندەگى سوزدەردەن سينونيم، ومونيم، انتونيمدەرگە مىسالدار جاز.
قازاق ءتىلى ەش ۋاقىتتا وزىمەن كورشىلەس حالىقتىڭ تىلدەرىنەن سورلى بولىپ، قاتاردان قالىپ ءومىر سۇرمەگەندىگى، ءوز سىباعاسىن ەشكىمگە جىبەرمەگەندىگى مىڭداعان جىل تاريحىندا ايقىندالعان. كەيبىر ۇل - قىزدارىمىزدىڭ انا ءتىلىن بىلمەۋى، نە شالا ءبىلۋى مەنى قاتتى قىنجىلتادى. بۇعان ەڭ الدىمەن، اتا - انا كىنالى. (ب. مومىش ۇلى)
3. تۇراقتى ءسوز تىركەستەرى
1. تومەندەگى تىركەستەرگە انتونيم بولاتىن تىركەستەر تاۋىپ جاز.
مۇرنىن كوككە كوتەردى، قىرىق پىشاق بولدى، جەر - كوكتى باسىنا كوتەردى، جەر - كوككە سىيعىزبادى، جۇمعان اۋزىن اشپادى.
2. ىشىندە مىنا سوزدەر بار تۇراقتى تىركەستەردى جاز.
كوز، قول، جەر، يت، اۋىز، تىستەدى، شاش.
ۇلگ ءى: اشىق اۋىز.
3. ولەڭدەگى تۇراقتى تىركەستەردى تاۋىپ، ماعىنالارىن ءتۇسىندىر. ولەڭ كىمدىكى؟ تۇراقتى تىركەستەردى قاتىستىرا اۆتورى تۋرالى جاز.
قىرىق پىشاقپەن قىرجاڭداپ تۇرعان تۇلكى،
و دا وسال جاۋ ەمەس قىران پاڭعا.
4. كاسىبي سوزدەر مەن تەرمين سوزدەر
1. قولونەرشىلىككە جانە اۋىل شارۋاشىلىعىنا بايلانىستى كاسىبي سوزدەر جاز.
-----------------------
2. ماتىندەگى تەرميندەردى تاپ جانە تەرميندەردىڭ جاسالۋ جولدارىن ءتۇسىندىر.
جەزقازعان ايماعىنىڭ ەكولوگيالىق احۋالى ءماز ەمەس. ەكى بۇيىردەن بايقوڭىر عارىش ايماعى مەن سەمەي پوليگونى قىسپاققا الىپ تۇر. عارىش كەمەلەرىنىڭ تەحنيكالىق بولىكتەرى مەن اتوم قالدىقتارى - تەپتيل كوكتەن ءتۇسىپ، جەردى ۋلاندىرىپ، لاستاپ جاتىر. سەمەي پوليگونى رادياكتيۆتىك زاتتاردى توڭىرەككە ءسىڭىردى. (ف. تەمەرەيەۆا)
5. داۋىستى، داۋىسسىز دىبىستار
1. ەكى شۋماق ولەڭ جازىپ، ىشىندەگى ەرىندىك داۋىستىلاردىڭ استىن ءبىر، ەزۋلىك داۋىستىلاردىڭ استىن ەكى سىز.
2. تۇراقتى تىركەستەردى جازىپ، ماعىناسىن ءتۇسىندىر جانە قاتاڭ داۋىسسىزداردىڭ استىن ءبىر، ءۇندى داۋىسسىزداردىڭ استىن ەكى، ۇياڭ داۋىسسىزداردىڭ استىن يرەك سىزىقپەن سىز.
3. «جەتى جارعى» ەرەجەسى تۋرالى نە بىلەسىڭ؟
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
انا ءتىلى (4 – سىنىپ)تاقىرىبى: اققۋ، شورتان ءھام شايان. احمەت بايتۇرسىن ۇلى
