دەنەلەردىڭ ەلەكترلەنۋى
قىزىلوردا وبلىسى، شيەلى اۋدانى،
№ 244 ى. جاقايەۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپتىڭ
فيزيكا ءپانى ءمۇعالىمى كۋلكەيەۆا ايجان بالتابايەۆنا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: دەنەلەردىڭ ەلەكترلەنۋى
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) وقۋشىلارعا دەنەلەردىڭ ەلەكترلەنۋى تۋرالى جالپى ماعلۇماتتار بەرۋ، ەلەكتر ءسوزىنىڭ پايدا بولۋى مەن دامۋى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
ب) وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن، ويلاۋ شاپشاڭدىقتارى مەن شەشەندىك قابىلەتتەرىن دامىتۋ. پانگە، قورشاعان ورتانى تانىپ – بىلۋگە قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ.
ۆ) وقۋشىلاردى ۇقىپتىلىققا، جۇيەلىلىككە، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى يگەرتۋ
ءادىسى: تۇسىندىرمەلى - ءيلليۋستراتيۆتى، دەمونستراسيالىق، توپتىق
جۇمىس.
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، دەڭگەيلىك تاپسىرمالار.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. كىرىسپە
• ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
• ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
جەردەگى، شولپانداعى، ايداعى، مارستاعى تەرموديناميكالىق جاعدايلار.
تاراۋدى قورىتىندىلاۋ.
«كىم تاپقىر؟» ويىنى وينالادى.
1. كونۆەكسيا دەگەن نە؟
2. تەرموديناميكانىڭ 1 - زاڭى
3. ساۋلەلەنۋ
4. جىلۋ بەرىلۋ قۇبىلىسىنا مىسال كەلتىر
5. ىشتەن جاناتىن قوزعالتقىشتىڭ جۇمىس ىستەۋ ءپرينسيپى نەشە تاكتىدەن تۇرادى؟
6. جىلۋ قوزالتقىشتارىندا جۇمىستىق دەنە رەتىندە نە الىنادى؟
7. تەرموديناميكانىڭ 2 - زاڭى
8. جىلۋ الماسۋ
9. بالقۋ دەگەنىمىز نە؟
10. كريستالدانۋ دەگەن نە؟
11. بۋلانۋ دەگەن نە؟
12. كەبۋ دەگەن نە؟
13. يزوپروسەستەر دەگەن نە؟
14. يزوبارانىڭ گرافيگىن سال
15. يزوحورانىڭ گرافيگىن سال
16. يزوتەرمانىڭ گرافيگىن سال
17. مەنشىكتى جىلۋ سىيىمدىلىعى دەگەن نە؟
18. كەبۋ جىلدامدىعى نەگە تاۋەلدى؟
ءىى. نەگىزگى ءبولىم
ءبىز ەلەكتر قۇبىلىستارىمەن، ياعني زاريادتالعان بولشەكتەردىڭ ءوزارا ارەكەتتەسۋ» مەن قوزعالىسىنان تۋىندايتىن قۇبىلىستارمەن تانىسۋدى باستايمىز. بۇل قۇبىلىستاردى زەردەلەۋ فيزيكادا قانداي ورىن السا، پراكتيكادا دا سونداي ورىن الادى. ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ كومەگىمەن ءوزىمىز تۇراتىن ءۇيدى جىلىتامىز، جارىق جاعامىز. سازدى اۋەندەر تىڭداپ، توڭازىتقىشقا ازىق ساقتايمىز. قىسقاشا ايتقاندا ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ كۇندەلىكتى ومىردەگى اتقاراتىن ءرولى وراسان زور.
ەلەكتر جانە ماگنيت قۇبىلىستارى تۋرالى ءىلىمنىڭ قۇندى عىلىمي ءمانى بار. بارلىق فيزيكالىق قۇبىلىستار ءتۇرلى كۇشتەردىڭ ءوزارا ارەكەتتەسۋىنەن پايدا بولادى، ونىڭ ىشىندە ەلەكترلىك زاريادتالعان بولشەكتەردىڭ ءوزارا ارەكەتتەسۋى تۇرلىشە جانە اۋقىمدى بولىپ كەلەدى.
ەلەكتر جانە ەلەكتروماگنيتتىك قۇبىلىستاردى زەرتتەي وتىرىپ، دەنەلەردىڭ ەلەكترلەنۋى مەن ولاردىڭ ءوزارا ارەكەتتەسۋى قانداي بولاتىنىن، ەلەكتر زاريادى مەن ەلەكتر توگىنىڭ نە ەكەنىن، ولاردىڭ قانداي زاڭعا باعىناتىنىن جانە زاتتىڭ ماگنيتتىك قاسيەتتەرىنىڭ نەگە بايلانىستى بولاتىنىن بىلەتىن بولامىز.
ەگەر پلاستماسسا تاراقتى نەمەسە قالامدى ادامنىڭ كيىمىنە ۇيكەسەك، ول ۇساق . ەگەر ۇرلەگەن شاردى نەيلون ماتاعا سۇيكەسەك، ول قابىرعا نەمەسە توبەگە بارىپ جابىساتىنىن بايقايمىز.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
№ 244 ى. جاقايەۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپتىڭ
فيزيكا ءپانى ءمۇعالىمى كۋلكەيەۆا ايجان بالتابايەۆنا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: دەنەلەردىڭ ەلەكترلەنۋى
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) وقۋشىلارعا دەنەلەردىڭ ەلەكترلەنۋى تۋرالى جالپى ماعلۇماتتار بەرۋ، ەلەكتر ءسوزىنىڭ پايدا بولۋى مەن دامۋى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
ب) وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن، ويلاۋ شاپشاڭدىقتارى مەن شەشەندىك قابىلەتتەرىن دامىتۋ. پانگە، قورشاعان ورتانى تانىپ – بىلۋگە قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ.
ۆ) وقۋشىلاردى ۇقىپتىلىققا، جۇيەلىلىككە، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى يگەرتۋ
ءادىسى: تۇسىندىرمەلى - ءيلليۋستراتيۆتى، دەمونستراسيالىق، توپتىق
جۇمىس.
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، دەڭگەيلىك تاپسىرمالار.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. كىرىسپە
• ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
• ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
جەردەگى، شولپانداعى، ايداعى، مارستاعى تەرموديناميكالىق جاعدايلار.
تاراۋدى قورىتىندىلاۋ.
«كىم تاپقىر؟» ويىنى وينالادى.
1. كونۆەكسيا دەگەن نە؟
2. تەرموديناميكانىڭ 1 - زاڭى
3. ساۋلەلەنۋ
4. جىلۋ بەرىلۋ قۇبىلىسىنا مىسال كەلتىر
5. ىشتەن جاناتىن قوزعالتقىشتىڭ جۇمىس ىستەۋ ءپرينسيپى نەشە تاكتىدەن تۇرادى؟
6. جىلۋ قوزالتقىشتارىندا جۇمىستىق دەنە رەتىندە نە الىنادى؟
7. تەرموديناميكانىڭ 2 - زاڭى
8. جىلۋ الماسۋ
9. بالقۋ دەگەنىمىز نە؟
10. كريستالدانۋ دەگەن نە؟
11. بۋلانۋ دەگەن نە؟
12. كەبۋ دەگەن نە؟
13. يزوپروسەستەر دەگەن نە؟
14. يزوبارانىڭ گرافيگىن سال
15. يزوحورانىڭ گرافيگىن سال
16. يزوتەرمانىڭ گرافيگىن سال
17. مەنشىكتى جىلۋ سىيىمدىلىعى دەگەن نە؟
18. كەبۋ جىلدامدىعى نەگە تاۋەلدى؟
ءىى. نەگىزگى ءبولىم
ءبىز ەلەكتر قۇبىلىستارىمەن، ياعني زاريادتالعان بولشەكتەردىڭ ءوزارا ارەكەتتەسۋ» مەن قوزعالىسىنان تۋىندايتىن قۇبىلىستارمەن تانىسۋدى باستايمىز. بۇل قۇبىلىستاردى زەردەلەۋ فيزيكادا قانداي ورىن السا، پراكتيكادا دا سونداي ورىن الادى. ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ كومەگىمەن ءوزىمىز تۇراتىن ءۇيدى جىلىتامىز، جارىق جاعامىز. سازدى اۋەندەر تىڭداپ، توڭازىتقىشقا ازىق ساقتايمىز. قىسقاشا ايتقاندا ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ كۇندەلىكتى ومىردەگى اتقاراتىن ءرولى وراسان زور.
ەلەكتر جانە ماگنيت قۇبىلىستارى تۋرالى ءىلىمنىڭ قۇندى عىلىمي ءمانى بار. بارلىق فيزيكالىق قۇبىلىستار ءتۇرلى كۇشتەردىڭ ءوزارا ارەكەتتەسۋىنەن پايدا بولادى، ونىڭ ىشىندە ەلەكترلىك زاريادتالعان بولشەكتەردىڭ ءوزارا ارەكەتتەسۋى تۇرلىشە جانە اۋقىمدى بولىپ كەلەدى.
ەلەكتر جانە ەلەكتروماگنيتتىك قۇبىلىستاردى زەرتتەي وتىرىپ، دەنەلەردىڭ ەلەكترلەنۋى مەن ولاردىڭ ءوزارا ارەكەتتەسۋى قانداي بولاتىنىن، ەلەكتر زاريادى مەن ەلەكتر توگىنىڭ نە ەكەنىن، ولاردىڭ قانداي زاڭعا باعىناتىنىن جانە زاتتىڭ ماگنيتتىك قاسيەتتەرىنىڭ نەگە بايلانىستى بولاتىنىن بىلەتىن بولامىز.
ەگەر پلاستماسسا تاراقتى نەمەسە قالامدى ادامنىڭ كيىمىنە ۇيكەسەك، ول ۇساق . ەگەر ۇرلەگەن شاردى نەيلون ماتاعا سۇيكەسەك، ول قابىرعا نەمەسە توبەگە بارىپ جابىساتىنىن بايقايمىز.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
