دەنەلەردىڭ ءجۇزۋ شارتتارى
قاراعاندى قالاسى،
№68 جبب وم فيزيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
ءبىلال ديناتولەۋحان قىزى
فيزيكا. 7 سىنىپ.
تاقىرىبى: دەنەلەردىڭ ءجۇزۋ شارتتارى
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباقتى يگەرۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: دەنەلەردىڭ ءجۇزۋ شارتتارى دەنەنىڭ جانە سۇيىقتىڭ تىعىزدىعىنا بايلانىستى بولاتىنىن ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىق: تاجىريبە ۇستىندە توپتىڭ جۇمىس داعدىلارىن دامىتۋ جانە لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىلىك: توپتىڭ جۇمىس بارىسىندا، ءبىرىن - ءبىرى باعالاي بىلۋگە، كومەكتەسە بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: توپتىق، ساياحات ساباق
كورنەكىلىگى: تەڭىز جولى كارتاسى، ارحيمەد پورترەتى، سۋى بار ىدىس، دينامومەترلەر، دەنەلەر جيىنتىعى، مۇز، تىعىن، مەتال كەسەگى، كارتوچكالار، توپ جازىلعان پلاكات، باعالاۋ پاراعى، ينتەراكتيۆتى تاقتا.
ساباق كەزەڭدەرى
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
3. جاڭا ساباقتى مەڭگەرۋ
4. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ
5. ساباقتى قورىتىندىلاۋ باعالاۋ
6. ۇيگە تاپسىرما
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. ءمۇعالىم: سالەمەتسىڭدەر مە بالالار، بۇگىن ءبىزدىڭ ساباعىمىز ەرەكشە، ءبىزدى ارحيمەد گەرون پاتشالىعىنا قوناققا شاقىرىپ جاتىر. ول ءۇشىن ءبىز كەمەمەن تەڭىزگە شىعىپ ءجۇزىپ بارۋىمىز كەرەك. مەن سەندەرگە 3 كەمە دايىنداپ قويدىم. كەمەگە 3 توپ «ءجۇزۋ»، «باتۋ»، «قالقىپ شىعۋ» توپتارى ارقىلى ءجۇزىپ شىعامىز.
- كەمەنى باسقارۋ ءۇشىن بىزگە كىم كەرەك؟
- كەمە كاپيتانىن سايلاپ الايىق.
- ەندەشە ءار توپ ءوز اتتارىن قالاي تانىستىرار ەدىڭدەر؟
1 توپ: «ءجۇزۋ»
تەڭىزگە، سۋعا تۇسكەن سوڭ،
ادام دەگەن جۇزگەن دۇرىس
ءجۇزىپ - ءجۇزىپ ارالاپ،
سۇيىق ءىشىن كەزگەن دۇرىس.
2 – توپ: «باتۋ»
تەڭىزگە، سۋعا تۇسكەن سوڭ،
ادام دەگەن باتقان دۇرىس
گاۋھار تاستى ارالاپ،
راحاتتانىپ جاتقان دۇرىس.
3 - توپ: «قالقىپ شىعۋ»
كوكتى دە، سۋدى دا كورۋ ءۇشىن
سۋ بەتىندە قالقىعان دۇرىس
سۇيىق بەتىندە كوڭىلدەنىپ،
شاتتانىپ ءان سالعان دۇرىس.
- كەمەگە تەڭىزشىلەردى قابىلداۋ ءۇشىن «باعالاۋ پاراعىنا» مەنىڭ سۇراعىما جاۋاپ بەرۋ ارقىلى تىركەلەيىك.
- نازارلارىڭ مەنىڭ قولىمدا بولسىن، كەتتىك
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
1 - تاپسىرما: اۋىزشا سۇراق. ورنىندا وتىرۋ ماتريساسى ارقىلى. بجس (بيواقپارات جانە سيگەرنەتيكا) تەحنولوگياسى بويىنشا
سۇراق - جاۋاپ.
1) كۇش دەگەنىمىز نە؟
2) كۇش نەمەن سيپاتتالادى؟
3) گۋك زاڭى قالاي تۇجىرىمدالادى؟
4) گۋك زاڭى قانداي دەفورماسيا كەزىندە ورىندالادى؟
5) دەفورماسيانىڭ نەشە ءتۇرى بار؟
6) پلاستيكالىق دەفورماسيا قانداي دەفورماسيا؟
7) سەرپىمدىلىك شە؟
8) قانداي كۇشتى تەڭ ارەكەتتى كۇش دەيمىز؟
9) اۋىرلىق كۇشى دەگەنىمىز؟
10) دەنەنىڭ سالماعى دەگەنىمىز نە؟
11) ۇيكەلىس كۇشى دەگەنىمىز نە؟
12) ۇيكەلىستىڭ نەشە ءتۇرى بار؟
13) ۇيكەلىستى قالاي ازايتۋعا بولادى؟
14) قىسىم دەپ نەنى ايتامىز؟
15) قىسىمنىڭ ولشەم بىرلىگى؟
16) پاسكال زاڭى قالاي ايتىلادى؟
17) گازدىڭ قىسىمى قالاي پايدا بولادى؟
18) ارحيمەد كۇشى قانداي شامالارعا تاۋەلدى؟
- جاقسى، بارلىعىمىز دا كەمەگە وتىرۋعا جولداما الدىق. ارى قاراي باعالاۋ پاراعىن كەمە كاپيتاندارىنا تابىستايمىن، مەن جالعىز ءوزىم 3 كەمەگە ءبىر مەزگىلدە بىردەي قاراي المايمىن عوي. ىسكە ءسات ورنىمىزدان قوزعالايىق؟—
- ول ءۇشىن سۇيىققا باتىرىلعان دەنەنىڭ سۇيىقتان قانداي كۇشپەن كەرى يتەرىلەتىنىنە تاجىريبە جاسايىق. تاقتاداعى تاپسىرمانى ورىندايىق.
2 - تاپسىرما: ەكسپەريمەنت تاجىريبە بويىنشا:(ىسكەرلىك ويىن تەحنولوگياسى)
كەمەدەگى تەڭىزشىلەر ءوز قىزمەتتەرىن اتقارادى
1) ەكسپەريمەنت جاساۋشى
2) جازۋشى
3) باقىلاۋشى
4) بايانداۋشى
1. بەرىلگەن دەنەنىڭ اۋاداعى سالماعىن تاپ: ر1
2. وسى دەنەنىڭ سۋداعى سالماعىن تاپ: ر2
3. ىعىستىرۋشى كۇشتىڭ شاماسىن ەسەپتە؟
4. ولشەمنىڭ ناتيجەسىن سالىستىرۋدا قورىتىندى جاسا:
ماگنيت تاقتاعا جاۋاپتارىن ءىلىپ كەتەدى
ءمۇعالىم: - دەنەنىڭ سۋداعى سالماعىمەن اۋاداعى سالماعىنىڭ ايىرماشىلىعى قانداي؟
وقۋشى: (دەنەنىڭ سۋداعى سالماعى دەنەنىڭ اۋاداعى سالماعىنان كىشى ر2<>
- نەلىكتەن سۋداعى دەنەنىڭ سالماعى اۋاداعى دەنەنىڭ سالماعىنان كىشى؟
- (سۇيىق ىشىندەگى دەنەگە تىك جوعارى باعىتتالعان ارحيمەد كۇشى اسەر ەتەدى. ول دەنەگە تۇسكەن اۋىرلىق كۇشىنە قاراما - قارسى باعىتتالعان)
- ارحيمەد كۇشىن كىم ايتادى؟
- (سۇيىققا باتىرىلعان دەنەگە ونىڭ سۇيىققا باتقان بولىگى كولەمىندەگى سۇيىقتىڭ سالماعىنا تەڭ ىعىستىرۋشى كۇش ارەكەت ەتەدى.)
- دۇرىس ايتادى، ياعني ىعىستىرۋشى كۇش نەمەسە ارحيمەد كۇشى دەيمىز نەگە؟
تۇڭعىش رەت وسى كۇشتىڭ بار ەكەنىن كورسەتكەن جانە ونىڭ ءمانىن ەسەپتەگەن ەرتەدەگى گرەك عالىمى ارحيمەدتىڭ قۇرمەتىنە اتالادى.
- ەندەشە وسى كۇشتىڭ شاماسىن ەسەپتەيىك. قالاي ەسەپتەيمىز؟
- اۋاداعى دەنە سالماعىنان، سۋداعى دەنە سالماعىن العاندا ارحيمەد كۇشى شىعادى. Fا =ر1 – ر2
كاپيتان تەڭىزشىلەردىڭ ءبىلىمىن باعالايدى:
- ەندى اشىق تەڭىزگى شىعۋىمىزعا بولا ما ەكەن؟
- بولادى.
ءىىى. جاڭا ساباقتى مەڭگەرۋ:
ءمۇعالىم:- يا بالالار ارحيمەد كۇشىنىڭ اسەر ەتۋىنە بايلانىستى دەنەلەردىڭ سۋداعى قالىپتارى ءار ءتۇرلى بولادى ەكەن. بۇگىنگى ءبىزدىڭ تاقىرىبىمىزدىڭ اتىن داپتەرلەرىمىزگە جازىپ قويالىق. دەنەلەردىڭ ءجۇزۋ شارتتارى.
پروبلەمالىق سۇراق
ەندەشە كەيبىر دەنەلەر سۋ بەتىندە قالقىپ جۇرسە، ءبىرى باتىپ، ال ەندى ءبىرى ءجۇزىپ جۇرە الادى. نەگە؟ نەگە شەگە سۋعا باتادى، ال ۇلكەن كەمە جۇزەدى؟
وقۋشىلار جاۋابىن تىڭداۋ:
- اينالامىزدا قىزىقتار وتە كوپ. قانە سوعان جاۋاپ بەرۋگە تىرىسايىق.
كەمەمىز تەڭىز ورتاسىندا باتىپ كەتپەس ءۇشىن، ءبىر دەنەلەردىڭ نەلىكتەن سۋعا باتىپ كەتەتىنىن، ەكىنشىسىنىڭ نەلىكتەن سۋ بەتىندە قالقىپ جۇرەتىنىن، ال ءۇشىنشىسىنىڭ نەلىكتەن سۇيىق ىشىندە ءجۇزىپ جۇرەتىنىن انىقتايىق.
№68 جبب وم فيزيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
ءبىلال ديناتولەۋحان قىزى
فيزيكا. 7 سىنىپ.
تاقىرىبى: دەنەلەردىڭ ءجۇزۋ شارتتارى
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباقتى يگەرۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: دەنەلەردىڭ ءجۇزۋ شارتتارى دەنەنىڭ جانە سۇيىقتىڭ تىعىزدىعىنا بايلانىستى بولاتىنىن ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىق: تاجىريبە ۇستىندە توپتىڭ جۇمىس داعدىلارىن دامىتۋ جانە لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىلىك: توپتىڭ جۇمىس بارىسىندا، ءبىرىن - ءبىرى باعالاي بىلۋگە، كومەكتەسە بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: توپتىق، ساياحات ساباق
كورنەكىلىگى: تەڭىز جولى كارتاسى، ارحيمەد پورترەتى، سۋى بار ىدىس، دينامومەترلەر، دەنەلەر جيىنتىعى، مۇز، تىعىن، مەتال كەسەگى، كارتوچكالار، توپ جازىلعان پلاكات، باعالاۋ پاراعى، ينتەراكتيۆتى تاقتا.
ساباق كەزەڭدەرى
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
3. جاڭا ساباقتى مەڭگەرۋ
4. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ
5. ساباقتى قورىتىندىلاۋ باعالاۋ
6. ۇيگە تاپسىرما
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. ءمۇعالىم: سالەمەتسىڭدەر مە بالالار، بۇگىن ءبىزدىڭ ساباعىمىز ەرەكشە، ءبىزدى ارحيمەد گەرون پاتشالىعىنا قوناققا شاقىرىپ جاتىر. ول ءۇشىن ءبىز كەمەمەن تەڭىزگە شىعىپ ءجۇزىپ بارۋىمىز كەرەك. مەن سەندەرگە 3 كەمە دايىنداپ قويدىم. كەمەگە 3 توپ «ءجۇزۋ»، «باتۋ»، «قالقىپ شىعۋ» توپتارى ارقىلى ءجۇزىپ شىعامىز.
- كەمەنى باسقارۋ ءۇشىن بىزگە كىم كەرەك؟
- كەمە كاپيتانىن سايلاپ الايىق.
- ەندەشە ءار توپ ءوز اتتارىن قالاي تانىستىرار ەدىڭدەر؟
1 توپ: «ءجۇزۋ»
تەڭىزگە، سۋعا تۇسكەن سوڭ،
ادام دەگەن جۇزگەن دۇرىس
ءجۇزىپ - ءجۇزىپ ارالاپ،
سۇيىق ءىشىن كەزگەن دۇرىس.
2 – توپ: «باتۋ»
تەڭىزگە، سۋعا تۇسكەن سوڭ،
ادام دەگەن باتقان دۇرىس
گاۋھار تاستى ارالاپ،
راحاتتانىپ جاتقان دۇرىس.
3 - توپ: «قالقىپ شىعۋ»
كوكتى دە، سۋدى دا كورۋ ءۇشىن
سۋ بەتىندە قالقىعان دۇرىس
سۇيىق بەتىندە كوڭىلدەنىپ،
شاتتانىپ ءان سالعان دۇرىس.
- كەمەگە تەڭىزشىلەردى قابىلداۋ ءۇشىن «باعالاۋ پاراعىنا» مەنىڭ سۇراعىما جاۋاپ بەرۋ ارقىلى تىركەلەيىك.
- نازارلارىڭ مەنىڭ قولىمدا بولسىن، كەتتىك
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
1 - تاپسىرما: اۋىزشا سۇراق. ورنىندا وتىرۋ ماتريساسى ارقىلى. بجس (بيواقپارات جانە سيگەرنەتيكا) تەحنولوگياسى بويىنشا
سۇراق - جاۋاپ.
1) كۇش دەگەنىمىز نە؟
2) كۇش نەمەن سيپاتتالادى؟
3) گۋك زاڭى قالاي تۇجىرىمدالادى؟
4) گۋك زاڭى قانداي دەفورماسيا كەزىندە ورىندالادى؟
5) دەفورماسيانىڭ نەشە ءتۇرى بار؟
6) پلاستيكالىق دەفورماسيا قانداي دەفورماسيا؟
7) سەرپىمدىلىك شە؟
8) قانداي كۇشتى تەڭ ارەكەتتى كۇش دەيمىز؟
9) اۋىرلىق كۇشى دەگەنىمىز؟
10) دەنەنىڭ سالماعى دەگەنىمىز نە؟
11) ۇيكەلىس كۇشى دەگەنىمىز نە؟
12) ۇيكەلىستىڭ نەشە ءتۇرى بار؟
13) ۇيكەلىستى قالاي ازايتۋعا بولادى؟
14) قىسىم دەپ نەنى ايتامىز؟
15) قىسىمنىڭ ولشەم بىرلىگى؟
16) پاسكال زاڭى قالاي ايتىلادى؟
17) گازدىڭ قىسىمى قالاي پايدا بولادى؟
18) ارحيمەد كۇشى قانداي شامالارعا تاۋەلدى؟
- جاقسى، بارلىعىمىز دا كەمەگە وتىرۋعا جولداما الدىق. ارى قاراي باعالاۋ پاراعىن كەمە كاپيتاندارىنا تابىستايمىن، مەن جالعىز ءوزىم 3 كەمەگە ءبىر مەزگىلدە بىردەي قاراي المايمىن عوي. ىسكە ءسات ورنىمىزدان قوزعالايىق؟—
- ول ءۇشىن سۇيىققا باتىرىلعان دەنەنىڭ سۇيىقتان قانداي كۇشپەن كەرى يتەرىلەتىنىنە تاجىريبە جاسايىق. تاقتاداعى تاپسىرمانى ورىندايىق.
2 - تاپسىرما: ەكسپەريمەنت تاجىريبە بويىنشا:(ىسكەرلىك ويىن تەحنولوگياسى)
كەمەدەگى تەڭىزشىلەر ءوز قىزمەتتەرىن اتقارادى
1) ەكسپەريمەنت جاساۋشى
2) جازۋشى
3) باقىلاۋشى
4) بايانداۋشى
1. بەرىلگەن دەنەنىڭ اۋاداعى سالماعىن تاپ: ر1
2. وسى دەنەنىڭ سۋداعى سالماعىن تاپ: ر2
3. ىعىستىرۋشى كۇشتىڭ شاماسىن ەسەپتە؟
4. ولشەمنىڭ ناتيجەسىن سالىستىرۋدا قورىتىندى جاسا:
ماگنيت تاقتاعا جاۋاپتارىن ءىلىپ كەتەدى
ءمۇعالىم: - دەنەنىڭ سۋداعى سالماعىمەن اۋاداعى سالماعىنىڭ ايىرماشىلىعى قانداي؟
وقۋشى: (دەنەنىڭ سۋداعى سالماعى دەنەنىڭ اۋاداعى سالماعىنان كىشى ر2<>
- نەلىكتەن سۋداعى دەنەنىڭ سالماعى اۋاداعى دەنەنىڭ سالماعىنان كىشى؟
- (سۇيىق ىشىندەگى دەنەگە تىك جوعارى باعىتتالعان ارحيمەد كۇشى اسەر ەتەدى. ول دەنەگە تۇسكەن اۋىرلىق كۇشىنە قاراما - قارسى باعىتتالعان)
- ارحيمەد كۇشىن كىم ايتادى؟
- (سۇيىققا باتىرىلعان دەنەگە ونىڭ سۇيىققا باتقان بولىگى كولەمىندەگى سۇيىقتىڭ سالماعىنا تەڭ ىعىستىرۋشى كۇش ارەكەت ەتەدى.)
- دۇرىس ايتادى، ياعني ىعىستىرۋشى كۇش نەمەسە ارحيمەد كۇشى دەيمىز نەگە؟
تۇڭعىش رەت وسى كۇشتىڭ بار ەكەنىن كورسەتكەن جانە ونىڭ ءمانىن ەسەپتەگەن ەرتەدەگى گرەك عالىمى ارحيمەدتىڭ قۇرمەتىنە اتالادى.
- ەندەشە وسى كۇشتىڭ شاماسىن ەسەپتەيىك. قالاي ەسەپتەيمىز؟
- اۋاداعى دەنە سالماعىنان، سۋداعى دەنە سالماعىن العاندا ارحيمەد كۇشى شىعادى. Fا =ر1 – ر2
كاپيتان تەڭىزشىلەردىڭ ءبىلىمىن باعالايدى:
- ەندى اشىق تەڭىزگى شىعۋىمىزعا بولا ما ەكەن؟
- بولادى.
ءىىى. جاڭا ساباقتى مەڭگەرۋ:
ءمۇعالىم:- يا بالالار ارحيمەد كۇشىنىڭ اسەر ەتۋىنە بايلانىستى دەنەلەردىڭ سۋداعى قالىپتارى ءار ءتۇرلى بولادى ەكەن. بۇگىنگى ءبىزدىڭ تاقىرىبىمىزدىڭ اتىن داپتەرلەرىمىزگە جازىپ قويالىق. دەنەلەردىڭ ءجۇزۋ شارتتارى.
پروبلەمالىق سۇراق
ەندەشە كەيبىر دەنەلەر سۋ بەتىندە قالقىپ جۇرسە، ءبىرى باتىپ، ال ەندى ءبىرى ءجۇزىپ جۇرە الادى. نەگە؟ نەگە شەگە سۋعا باتادى، ال ۇلكەن كەمە جۇزەدى؟
وقۋشىلار جاۋابىن تىڭداۋ:
- اينالامىزدا قىزىقتار وتە كوپ. قانە سوعان جاۋاپ بەرۋگە تىرىسايىق.
كەمەمىز تەڭىز ورتاسىندا باتىپ كەتپەس ءۇشىن، ءبىر دەنەلەردىڭ نەلىكتەن سۋعا باتىپ كەتەتىنىن، ەكىنشىسىنىڭ نەلىكتەن سۋ بەتىندە قالقىپ جۇرەتىنىن، ال ءۇشىنشىسىنىڭ نەلىكتەن سۇيىق ىشىندە ءجۇزىپ جۇرەتىنىن انىقتايىق.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
