دەنى ساۋ ۇرپاق - ۇلت بولاشاعى
دەنى ساۋ ۇرپاق - ۇلت بولاشاعى
تاربيە ساعاتى 9 سىنىپ
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى زياندى ادەتتەرمەن تانىستىرا وتىرىپ، ونىڭ ادام اعزاسىنا زيانى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ؛
دامىتۋشىلىق: اۋىرىپ ەم ىزدەگەنشە، اۋىرماۋدىڭ جولىن ىزدەگەن الدەقايدا تيىمدىرەك ەكەندىگىن ۇعىندىرۋ، دەنە تاربيەسىنە، سالاۋاتتىلىققا داعدىلاندىرۋ. سونىمەن قاتار، ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن دامىتىپ، ومىرگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن، ءوزىن قورشاعان ورتاعا دەگەن جاقسى كوزقاراسىن قالىپتاستىرۋ.
تاربيەلىلىك: «ءبىرىنشى بايلىق – دەنساۋلىق» دەگەن ۇعىمدى كەڭىنەن تۇسىندىرە وتىرىپ، سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ناسيحاتتاۋ. وقۋشىلارعا دەنساۋلىقتىڭ ءقادىرىن ءتۇسىندىرىپ، ونى ساقتاۋعا، ءتۇرلى اۋرۋلاردىڭ الدىن الا بىلۋگە ۇيرەتۋ. زياندى ادەتتەردى زيانى تۋرالى ايتا وتىرىپ، ودان بويىن اۋلاق ۇستاۋعا تاربيەلەۋ
ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى:
قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار، اتا - انالار! ەلباسىنىڭ قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا كورسەتىلگەن وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى – سالاۋاتتى ءومىر ءسۇرۋ، ونى ناسيحاتتاۋ ماسەلەسى.
سالاۋاتتى ءومىر ءسۇرۋ دەگەنىمىز نە دەيتىن بولساق، ول – الەۋمەتتىك ءومىردى جاقسارتۋ، بوس ۋاقىتتى ءتيىمدى پايدالانۋ، دەنساۋلىقتى ساقتاۋ جانە نىعايتۋ، ساپالى تاماقتانۋ، زياندى نارسەلەردەن اۋلاق بولۋ. ال زياندى ارەكەتتەر دەگەنىمىز، قازىرگى تاڭدا ەتەك العان، زامانىمىزدىڭ كەسەلدى دەرتتەرى – شىلىم شەگۋ، ماسكۇنەمدىك، ناشاقورلىق. وسىنداي زياندى ادەتتەردىڭ الدىن - الۋ ماقساتىندا ابب № كەلگەن قاتىناس حاتىنا بايلانىستى 9 - سىنىپ وقۋشىلارىمەن وتكىزىلىپ وتىرعان «دەنى ساۋ ۇرپاق – ۇلت بولاشاعى» اتتى اشىق تاربيە ساعاتىمىزعا قوش كەلدىڭىزدەر!
1 - جۇرگىزۋشى:
«دەنساۋلىق - الەۋمەتتىك بايلىقتىڭ نەگىزى»، «ءبىرىنشى بايلىق - دەنساۋلىق» دەگەندەي دەنساۋلىقتان ارتىق بايلىق جوق. وسى قىمباتتا تا اسىل بايلىعىمىزدى قالاي ساقتاۋىمىز كەرەك؟ مىنە، قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار، ءبىز بۇگىن وسى اتالعان ماسەلەلەر توڭىرەگىندە ءبىراز ءسوز قوزعاماقپىز. ولاي بولسا «دەنى ساۋ ۇرپاق – ۇلت بولاشاعى» اتتى اشىق تاربيە ساعاتىمىزدى اشىق دەپ جاريالايمىز.
1 - جۇرگىزۋشى:
ءار ادام ءوز دەنساۋلىعىن ساقتاي ءبىلۋ ءۇشىن تازالىق ساقتاپ، سپورتپەن شۇعىلدانىپ، دەنساۋلىققا كەرى اسەرىن تيگىزەتىن زياندى ادەتتەردەن اۋلاق بولۋى كەرەك. دەنساۋلىقتىڭ دوستارى مەن دەنساۋلىقتىڭ جاۋلارى دەگەنىمىز نە ەكەن؟ وسىنى ءبىلۋ ءۇشىن وقۋشىلارىمىزدىڭ بىلىمدەرى، ءوز ويلارىن ورتاعا سالۋى ارقىلى «دەنساۋلىق
الەمىنە» ساياحات جاسايمىز.
وسىعان بايلانىستى كەلەسىدەي بەينەبايانعا نازار اۋدارىڭىزدار!
«تازالىق – دەنساۋلىق كەپىلى» بەينەبايانى كورسەتىلەدى.
1 - جۇرگىزۋشى:
قازاقستان – دەموكراتيالى – قۇقىقتىق جانە الەۋمەتتىك مەملەكەت. ونىڭ قازىناسى – ادام جانە ادامنىڭ ءومىرى. «قازاقستان - 2030» ستراتەگيالىق باعدارلاماسىندا قازاقستان ازاماتتارىنىڭ دەنساۋلىعى، ءبىلىمى مەن ءال - اۋقاتىن جاقسارتۋ ۇلكەن مىندەتتەردىڭ ءبىرى رەتىندە كورسەتىلگەن.
قازىرگى تاڭدا ەسىرتكىنى پايدالانۋ جانە تازالىقتىڭ ساقتالۋىنان عاسىر دەرتى بولىپ وتىرعان سپيد اۋرۋى بۇكىل دۇنيە جۇزىنە تاراپ، سپيد ىندەتىن تۋدىرىپ وتىر. ۆيچ ينفەكسياسى ادامدا جۇرە پايدا بولاتىن يممۋنوتاپشىلىق تۋدىراتىن سيندروم. 2002 جىلعى تەكسەرۋ بويىنشا سپيد ەپيدەمياسىنىڭ تارالعانى سونشالىق، جۇقتىرعاندار سانى 42 ملن. ونىڭ ىشىندە 3، 8 ملن.
وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىعىن تىڭداپ كورەلىك!
عازيزا:
جاڭا عاسىر، جاڭا زامان بۇگىن،
ءبىز تىلەيمىز ۇرپاقتىڭ اماندىعىن.
ابىلاي:
ەي، بولاشاق!
ساۋلىعىڭ ءوز قولىڭدا،
جاۋلاماسىن ءتانىڭدى ۋ، ساناڭدى مۇڭ.
نازەركە:
ناشاقورلىق - جايىلعان ىندەت، بىلەم،
جويماي ونى جاقسىلىق كۇن جوق، بىلەم.
داۆران:
جەردە جاتقان شىلىمدى،
شوشقا كەلىپ يىسكەدى،
يىسكەدى،
ءبىراق، تيىسپەدى.
ءاليا:
جەردە جاتقان شىلىمدى،
ەسەك كەلىپ يىسكەدى،
يىسكەدى،
ءبىراق، تيىسپەدى.
ابزال:
جەردە جاتقان شىلىمدى،
يت تە كەلىپ يىسكەدى،
يىسكەدى،
ءبىراق، تيىسپەدى.
عازيزا:
سول شىلىمدى الايدا،
تاۋىپ الدى بالعابەك.
الاق - جۇلاق ەتەدى،
- سىرىڭكەڭىز بار ما؟- دەپ.
نازەركە:
كىم مۇندايدى ەستىپتى،
ەسىرتكى جۇرتتى ەسىرتتى.
يىسكەگەن جاستاردىڭ،
جان - ءتانىن تۇگەل كەسىپتى.
ساق بولايىق، اعايىن،
قاتەرلى جاۋ – ەسىرتكى.
بارلىعى:
ۇلانىمىز تۋعان ەلىمىزدىڭ،
ناشاقورلىق جويىلسىن!- وكتەم ءۇنىم.
سالاۋاتتى ءومىردىڭ ءانىن تىڭداپ،
ارمانىمىز ۇشىپ ءجۇر كوكتە بۇگىن.
«ەسىرتكى» تۋرالى ۆيدەو كورسەتۋ
1 - جۇرگىزۋشى:
سپيد اۋرۋى جەر بەتىندەگى ادامداردىڭ باسىنا تۇسكەن ۇلكەن قاتەرلى كەسەل. قازىرگى تاڭدا سپيد – ءتىڭ الدىن الۋ جانە ونى بولدىرماۋدىڭ بىردەن - ءبىر شاراسى بۇل اۋرۋ تۋرالى ءاربىر ادام ماعلۇمات، ءبىلىم بولۋ كەرەك. ەگەر ءبىلىم بولسا، ادام ءوزىن - ءوزى قورعانۋ، ساقتانۋ شارالارىن پايدالانىپ، بۇل ارۋعا قارسى كۇرەسۋ ءىس - شارالارىنا قاتىسادى. وسى تۇرعىدا كورىنىسكە نازار اۋدارالىق!
كورىنىس: «ناشاقورلىققا قارسى كۇرەس»
(ساحناعا باسى سالبىراپ، مۇڭدى جاس جىگىت شىعادى)
1 - جۇرگىزۋشى:
ەي، جاس جىگىت،
جان ەدىڭ سەن گۇل ءجۇزدى،
سولىپ قاپسىڭ،
تىنىشىڭدى كىم بۇزدى؟
جىگىت:
ءومىر قاتال،
كوڭىلىڭە قاراي ما؟
دۋشار بولدىم قايعىعا،
ەندى ارىلۋ وڭاي ما؟
1 - جۇرگىزۋشى:
نە دەپ كەتتىڭ؟
قانداي قايعى ايتقانىڭ؟
قانە وتىر دا
ءتۇسىندىرىپ ءبارىن ايت.
جىگىت:
ىزگىلىكتى زۇلىمدىققا تالاتتىم،
دەنساۋلىقتىڭ بارلىق التىن - اسىلىن.
پەندەلىكتىڭ ورمانىندا توناتتىم،
جاستايىمنان ق ۇلى بولدىم، قايتەيىن،
ناشا مەنەن اراقتىڭ.
كوردەي قارا تۇمان جاپقان كوڭىلىن،
ناشا ءۇشىن قيعان جاستاي ءومىرىن.
ەڭ سورلى جان مەن بولامىن،
ەڭ سوڭعى جان مەن بولايىن، ءتاڭىرىم.
جامبىل وبلىسى،
مويىنقۇم اۋدانى، ا. نازاربەكوۆ اۋىلى،
«ءا. مولداعۇلوۆا اتىنداعى نەگىزگى ورتا مەكتەبى»
كوممۋنالدىق مەملەكەتتىك مەكەمەسى
يساتايەۆا ارايلىم بەلقوجا قىزى
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
تاربيە ساعاتى 9 سىنىپ
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى زياندى ادەتتەرمەن تانىستىرا وتىرىپ، ونىڭ ادام اعزاسىنا زيانى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ؛
دامىتۋشىلىق: اۋىرىپ ەم ىزدەگەنشە، اۋىرماۋدىڭ جولىن ىزدەگەن الدەقايدا تيىمدىرەك ەكەندىگىن ۇعىندىرۋ، دەنە تاربيەسىنە، سالاۋاتتىلىققا داعدىلاندىرۋ. سونىمەن قاتار، ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن دامىتىپ، ومىرگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن، ءوزىن قورشاعان ورتاعا دەگەن جاقسى كوزقاراسىن قالىپتاستىرۋ.
تاربيەلىلىك: «ءبىرىنشى بايلىق – دەنساۋلىق» دەگەن ۇعىمدى كەڭىنەن تۇسىندىرە وتىرىپ، سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ناسيحاتتاۋ. وقۋشىلارعا دەنساۋلىقتىڭ ءقادىرىن ءتۇسىندىرىپ، ونى ساقتاۋعا، ءتۇرلى اۋرۋلاردىڭ الدىن الا بىلۋگە ۇيرەتۋ. زياندى ادەتتەردى زيانى تۋرالى ايتا وتىرىپ، ودان بويىن اۋلاق ۇستاۋعا تاربيەلەۋ
ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى:
قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار، اتا - انالار! ەلباسىنىڭ قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا كورسەتىلگەن وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى – سالاۋاتتى ءومىر ءسۇرۋ، ونى ناسيحاتتاۋ ماسەلەسى.
سالاۋاتتى ءومىر ءسۇرۋ دەگەنىمىز نە دەيتىن بولساق، ول – الەۋمەتتىك ءومىردى جاقسارتۋ، بوس ۋاقىتتى ءتيىمدى پايدالانۋ، دەنساۋلىقتى ساقتاۋ جانە نىعايتۋ، ساپالى تاماقتانۋ، زياندى نارسەلەردەن اۋلاق بولۋ. ال زياندى ارەكەتتەر دەگەنىمىز، قازىرگى تاڭدا ەتەك العان، زامانىمىزدىڭ كەسەلدى دەرتتەرى – شىلىم شەگۋ، ماسكۇنەمدىك، ناشاقورلىق. وسىنداي زياندى ادەتتەردىڭ الدىن - الۋ ماقساتىندا ابب № كەلگەن قاتىناس حاتىنا بايلانىستى 9 - سىنىپ وقۋشىلارىمەن وتكىزىلىپ وتىرعان «دەنى ساۋ ۇرپاق – ۇلت بولاشاعى» اتتى اشىق تاربيە ساعاتىمىزعا قوش كەلدىڭىزدەر!
1 - جۇرگىزۋشى:
«دەنساۋلىق - الەۋمەتتىك بايلىقتىڭ نەگىزى»، «ءبىرىنشى بايلىق - دەنساۋلىق» دەگەندەي دەنساۋلىقتان ارتىق بايلىق جوق. وسى قىمباتتا تا اسىل بايلىعىمىزدى قالاي ساقتاۋىمىز كەرەك؟ مىنە، قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار، ءبىز بۇگىن وسى اتالعان ماسەلەلەر توڭىرەگىندە ءبىراز ءسوز قوزعاماقپىز. ولاي بولسا «دەنى ساۋ ۇرپاق – ۇلت بولاشاعى» اتتى اشىق تاربيە ساعاتىمىزدى اشىق دەپ جاريالايمىز.
1 - جۇرگىزۋشى:
ءار ادام ءوز دەنساۋلىعىن ساقتاي ءبىلۋ ءۇشىن تازالىق ساقتاپ، سپورتپەن شۇعىلدانىپ، دەنساۋلىققا كەرى اسەرىن تيگىزەتىن زياندى ادەتتەردەن اۋلاق بولۋى كەرەك. دەنساۋلىقتىڭ دوستارى مەن دەنساۋلىقتىڭ جاۋلارى دەگەنىمىز نە ەكەن؟ وسىنى ءبىلۋ ءۇشىن وقۋشىلارىمىزدىڭ بىلىمدەرى، ءوز ويلارىن ورتاعا سالۋى ارقىلى «دەنساۋلىق
الەمىنە» ساياحات جاسايمىز.
وسىعان بايلانىستى كەلەسىدەي بەينەبايانعا نازار اۋدارىڭىزدار!
«تازالىق – دەنساۋلىق كەپىلى» بەينەبايانى كورسەتىلەدى.
1 - جۇرگىزۋشى:
قازاقستان – دەموكراتيالى – قۇقىقتىق جانە الەۋمەتتىك مەملەكەت. ونىڭ قازىناسى – ادام جانە ادامنىڭ ءومىرى. «قازاقستان - 2030» ستراتەگيالىق باعدارلاماسىندا قازاقستان ازاماتتارىنىڭ دەنساۋلىعى، ءبىلىمى مەن ءال - اۋقاتىن جاقسارتۋ ۇلكەن مىندەتتەردىڭ ءبىرى رەتىندە كورسەتىلگەن.
قازىرگى تاڭدا ەسىرتكىنى پايدالانۋ جانە تازالىقتىڭ ساقتالۋىنان عاسىر دەرتى بولىپ وتىرعان سپيد اۋرۋى بۇكىل دۇنيە جۇزىنە تاراپ، سپيد ىندەتىن تۋدىرىپ وتىر. ۆيچ ينفەكسياسى ادامدا جۇرە پايدا بولاتىن يممۋنوتاپشىلىق تۋدىراتىن سيندروم. 2002 جىلعى تەكسەرۋ بويىنشا سپيد ەپيدەمياسىنىڭ تارالعانى سونشالىق، جۇقتىرعاندار سانى 42 ملن. ونىڭ ىشىندە 3، 8 ملن.
وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىعىن تىڭداپ كورەلىك!
عازيزا:
جاڭا عاسىر، جاڭا زامان بۇگىن،
ءبىز تىلەيمىز ۇرپاقتىڭ اماندىعىن.
ابىلاي:
ەي، بولاشاق!
ساۋلىعىڭ ءوز قولىڭدا،
جاۋلاماسىن ءتانىڭدى ۋ، ساناڭدى مۇڭ.
نازەركە:
ناشاقورلىق - جايىلعان ىندەت، بىلەم،
جويماي ونى جاقسىلىق كۇن جوق، بىلەم.
داۆران:
جەردە جاتقان شىلىمدى،
شوشقا كەلىپ يىسكەدى،
يىسكەدى،
ءبىراق، تيىسپەدى.
ءاليا:
جەردە جاتقان شىلىمدى،
ەسەك كەلىپ يىسكەدى،
يىسكەدى،
ءبىراق، تيىسپەدى.
ابزال:
جەردە جاتقان شىلىمدى،
يت تە كەلىپ يىسكەدى،
يىسكەدى،
ءبىراق، تيىسپەدى.
عازيزا:
سول شىلىمدى الايدا،
تاۋىپ الدى بالعابەك.
الاق - جۇلاق ەتەدى،
- سىرىڭكەڭىز بار ما؟- دەپ.
نازەركە:
كىم مۇندايدى ەستىپتى،
ەسىرتكى جۇرتتى ەسىرتتى.
يىسكەگەن جاستاردىڭ،
جان - ءتانىن تۇگەل كەسىپتى.
ساق بولايىق، اعايىن،
قاتەرلى جاۋ – ەسىرتكى.
بارلىعى:
ۇلانىمىز تۋعان ەلىمىزدىڭ،
ناشاقورلىق جويىلسىن!- وكتەم ءۇنىم.
سالاۋاتتى ءومىردىڭ ءانىن تىڭداپ،
ارمانىمىز ۇشىپ ءجۇر كوكتە بۇگىن.
«ەسىرتكى» تۋرالى ۆيدەو كورسەتۋ
1 - جۇرگىزۋشى:
سپيد اۋرۋى جەر بەتىندەگى ادامداردىڭ باسىنا تۇسكەن ۇلكەن قاتەرلى كەسەل. قازىرگى تاڭدا سپيد – ءتىڭ الدىن الۋ جانە ونى بولدىرماۋدىڭ بىردەن - ءبىر شاراسى بۇل اۋرۋ تۋرالى ءاربىر ادام ماعلۇمات، ءبىلىم بولۋ كەرەك. ەگەر ءبىلىم بولسا، ادام ءوزىن - ءوزى قورعانۋ، ساقتانۋ شارالارىن پايدالانىپ، بۇل ارۋعا قارسى كۇرەسۋ ءىس - شارالارىنا قاتىسادى. وسى تۇرعىدا كورىنىسكە نازار اۋدارالىق!
كورىنىس: «ناشاقورلىققا قارسى كۇرەس»
(ساحناعا باسى سالبىراپ، مۇڭدى جاس جىگىت شىعادى)
1 - جۇرگىزۋشى:
ەي، جاس جىگىت،
جان ەدىڭ سەن گۇل ءجۇزدى،
سولىپ قاپسىڭ،
تىنىشىڭدى كىم بۇزدى؟
جىگىت:
ءومىر قاتال،
كوڭىلىڭە قاراي ما؟
دۋشار بولدىم قايعىعا،
ەندى ارىلۋ وڭاي ما؟
1 - جۇرگىزۋشى:
نە دەپ كەتتىڭ؟
قانداي قايعى ايتقانىڭ؟
قانە وتىر دا
ءتۇسىندىرىپ ءبارىن ايت.
جىگىت:
ىزگىلىكتى زۇلىمدىققا تالاتتىم،
دەنساۋلىقتىڭ بارلىق التىن - اسىلىن.
پەندەلىكتىڭ ورمانىندا توناتتىم،
جاستايىمنان ق ۇلى بولدىم، قايتەيىن،
ناشا مەنەن اراقتىڭ.
كوردەي قارا تۇمان جاپقان كوڭىلىن،
ناشا ءۇشىن قيعان جاستاي ءومىرىن.
ەڭ سورلى جان مەن بولامىن،
ەڭ سوڭعى جان مەن بولايىن، ءتاڭىرىم.
جامبىل وبلىسى،
مويىنقۇم اۋدانى، ا. نازاربەكوۆ اۋىلى،
«ءا. مولداعۇلوۆا اتىنداعى نەگىزگى ورتا مەكتەبى»
كوممۋنالدىق مەملەكەتتىك مەكەمەسى
يساتايەۆا ارايلىم بەلقوجا قىزى
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
1 - ماۋسىم حالىقارالىق بالالاردى قورعاۋ كۇنىنە ارنالعان جازعى ساۋىقتىرۋ سەنارييى.
