InfoHub Logo

«ءتىل – جۇرتتىڭ جانى. تىلىنەن ايىرىلعان جۇرت – جويىلعان جۇرت» - دەپ حالەل دوسمۇحامەد ۇلى اتامىز ايتقانداي، ءتىل – حالىق قازىناسى، ۇلتتىڭ جانى. ال ۇلتتىڭ بولاشاعى – انا تىلىندە. ءار ۇلتتىڭ ءتىلى – ونىڭ باقىتى مەن تىرەگى.

ءتىلدىڭ مارتەبەسى – ەلدىڭ مەرەيى. ونىڭ مەرەيىن اسقاقتاتاتىن دا، قۇتىن قاشىراتىن دا مىنا ءوزىمىز. ءتىل وتباسىنان باستالىپ، وتان اياسىندا داميدى.
قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن نىعايتۋ ءۇشىن بارلىق قازاقستاندىقتار مەن شەت ەلدەگى قانداستارىمىزدىڭ قازاق تىلىنە دەگەن قۇرمەتىن ارتتىرۋ، قازاق ءتىلىنىڭ تابيعي قالپىن ساقتاۋ قاجەت.
ءتىل – قاي ۇلتتا، قاي ەلدە بولماسىن قاستەرلى، قۇدىرەتتى ۇعىم. ول ءار ادامنىڭ بويىنا انا سۇتىمەن دارىپ، قالىپتاسادى.

مەنىڭ انا ءتىلىم – قاسيەتتى قازاق ءتىلى. قازاق ءتىلى – تۇركى تىلدەرىنىڭ ىشىندەگى ەڭ تازا، ءارى باي ءتىل.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «ءتىل تۋرالى» زاڭى 1997 جىلى 11 شىلدەدە قابىلداندى. وسى زاڭنىڭ 4 - ءشى بابىندا: قازاق ءتىلى – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى.

«انا ءتىلى – حالىق بوپ جاساعاننان بەرى جان - دۇنيەمىزدىڭ ايناسى، ءوسىپ - ءونىپ تۇرلەنە بەرەتىن، ماڭگى قۇلامايتىن بايتەرەگى. جۇرەكتىڭ تەرەڭ سىرلارىن، باسىنان كەشكەن داۋىرلەرىن، قىسقاسى، جاننىڭ بارلىق تولقىنىن ۇرپاقتان - ۇرپاققا جەتكىزىپ، ساقتاپ، وتىراتىن قازىنا»،- دەپ جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ اعامىز ايتقانداي، ەلىن، جەرىن سۇيگەن ءاربىر ازاماتتىڭ انا تىلىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى بولۋى شارت.

ءتىل – تاۋسىلمايتىن بايلىق. قانشا ءتىل بىلسەڭ، وزگەدەن سونشا كەز بيىكسىڭ. دەگەنمەن، الدىمەن تۋعان ەلىڭنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلىن بىلۋگە، قۇرمەتتەۋ ارقىلى باسقا ءتىلدى دە، ونىڭ مادەنيەتىندە قادىرلەيمىز. وتكەندى، بۇگىنگىنى، بولاشاق قازىنانى تىلمەن جەتكىزەمىز. ءتىل ارقىلى سالت - ءداستۇرىمىزدى، ءدىنىمىزدى، ءدىلىمىزدى، قولونەرىمىزدى دە ساقتاپ، كەلەسى ۇرپاققا بەرە الامىز.
بۇگىنگى تاڭدا قازاقستان ءۇشىن ءۇش تۇعىرلى ءتىل – ەلدىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىككە ۇمتىلۋدا ءبىرىنشى باسپالداعى. ويتكەنى، بىرنەشە تىلدە ەركىن سويلەي دە، جازا دا بىلەتىن قازاقستاندىقتار ءوز ەلىندە دە، شەتەلدەردە دە باسەكەگە قابىلەتتى تۇلعاعا اينالادى.

ءتىل تاعدىرى – ەل تاعدىرى. ءاربىر ادام ءوز انا ءتىلىن بىلۋگە جانە مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرۋگە مىندەتتى.
مەن ەلىمىزدىڭ باسەكەگە قابىلەتتى ەلدەردىڭ قاتارىنا ەنۋى ءۇشىن ءوز ۇلەسىمدى قوسامىن، ايانباي ەڭبەك ەتەمىن.
ءتىلىمىزدىڭ تۋىن ءارقاشان جوعارى ۇستايىق!

بابالاردان قالعان جالعىز بايلىعىم،
انا ءتىلىم بيىك تۋىم، ايبىنىم.
ارمانعا دا ايىرباستاي بەرمەيتىن.
ءتىلىسىڭ سەن ىشىمدەگى قايعىنىڭ.
جىگىت بىردە كەدەيلەنەر بايىردا،
اق اتىمدى، قاناتىمدى قايىرما.
ايىرساڭ دا، قىمباتتىمنان تالاي ءبىر،
و، ءتاڭىرىم، تەك تىلىمنەن ايىرما!
(تۇمانباي مولداعالييەۆ)