InfoHub Logo

دiن مەن مەملەكەتتiڭ ءتۇيiسەر جەرi – ەلدiڭ تۇتاستىعى جانە قوعامنىڭ اۋىزبىرشىلىگى مەن تۇراقتىلىعى. سوندىقتان، ەكi تاراپتىڭ ءوزارا بiرiگiپ ارەكەت ەتەتىن كەڭiستiگiن، ونىڭ قۇقىقتىق تەتىكتەرىن ۋاقىت تالابىنا ساي ايقىنداپ جانە جەتىلدىرىپ وتىرۋدىڭ ماڭىزى زور.

جالپى ءدىن تۋرالى، ونىڭ ىشىندە يسلام ءدىنى تۋرالى تۇسىنىگىمىز جەتكىلىكتى دەپ ايتا الامىز با؟ وكىنىشكە وراي، قوعامداعى كەيىنگى كەزەڭدە كورىنىس تاپقان كەلەڭسىز وقيعالار كەرىسىنشە جاۋاپ بەرۋگە ماجبۇرلەيدى. كەيبىر زەرتتەۋشىلەردىڭ پىكىرىنشە «قازاقتاردىڭ دىنشىلدىگى «ءۇستىرت»، «تاياز»، اسىرەسە جاستار يسلام ءدىنىنىڭ نەگىزگى قاعيدالارىن بىلمەيدى». شىندىعىندا، مەشىتكە بارىپ نامازعا جىعىلىپ نەمەسە ۇيىندە بەس ۋاقىت ناماز وقىپ، ورازا ۇستايتىنداردىڭ كوپشىلىگى ءوزىنىڭ يسلام دىنىمەن بايلانىسىن ۇلتتىق ءداستۇردىڭ قۇبىلىسى رەتىندە قارايتىندىعى شىندىق. قازىرگى كەزەڭنىڭ ەرەكشەلىگى – دىنگە سەنەم دەۋشىلەردىڭ كوپشىلىگىنىڭ ءدىني ءبىلىمنىڭ نەگىزگى ۇستانىمدارى، قاعيدالارىن، تاريحىن جەتە بىلمەيتىندىگىندە.

ءدىن - ادام تاريحىنىڭ ۇلكەن تاعىلىم-تاربيەسىنىڭ ءبىرى جانە سارقىلماس دانالىق كوزى. ەگەمەن ەل بولىپ قالىپتاسۋىمىز، مەملەكەتىمىزدىڭ ءوسىپ، وركەندەۋىندە ءدىننىڭ الاتىن ورنى زور. ويتكەنى، ءدىن - يماندىلىقتىڭ، ادىلدىكتىڭ، سىپايىلىقتىڭ، پاراساتتىلىقتىڭ، كوپشىلدىكتىڭ، توزىمدىلىكتىڭ كەپىلى. ءدىنى، ءتىلى جوق حالىقتىڭ – بولاشاعى جوق.

سونىمەن قاتار قوعام ومىرىندە ءدىننىڭ الار ورنى ەرەكشە. ويتكەنى، ءدىن ادەپتىلىك قاعيدالارى مەن قوعام بىرلىگىن، تاربيەلىك جۇيەلەردى قالىپتاستىرۋدا ەلەۋلى ءرول اتقارادى. ادام دىنگە سەنگەن سوڭ، وزگەلەرگە ءجابىر كورسەتۋدەن، تارتىپسىزدىك جاساۋدان، ىشىمدىك، ەسىرتكى سەكىلدى جامان ادەتتەردەن بويىن الىس ۇستايدى. ءدىنسىز قوعامدا تارتىپسىزدىك پەن قىلمىس ەتەك جاياتىندىعى بەلگىلى.

ءدىن – قوعامنىڭ ەڭ قاجەتتى جانە نەگىزگى تارماعى. ءوزىمىز ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان ورتادان ءدىندى ءبولىپ قاراۋ استە مۇمكىن ەمەس. ويتكەنى، ءدىنسىز، ءبىر اللانىڭ بار ەكەنىنە سەنىمسىز قوعامدا ادام بالاسىنىڭ بويىنان قورقىنىش سەزىمى جوعالادى. ال جۇرەگىندە قورقىنىشى بولماعان ادامدار – ەڭ قورقىنىشتى ورتا، قورقىنىشتى قوعام. اسىلى تەكتى بابامىزدىڭ «قۇدايدان قورىقپاعاننان قورىق» دەۋى دە سوندىقتان. وسى ماتەلدىڭ استارىندا ۇلكەن ءمان جاتقانىن ۇعىنۋىمىز كەرەك.

ءدىن – اللا تاعالانىڭ پەندەسىنە بەرگەن ەڭ ۇلكەن نىعمەتتەرىنىڭ ءبىرى. ءدىندى تانۋ – ءبىر جاراتۋشىنىڭ بار ەكەنىن تانۋ. تانىعان جاراتۋشىمىز كىم دەسەك، ول – كۇللى عالامنىڭ، بارلىق جاراتىلىستىڭ يەسى بولعان اللا تاعالا. مەيىرىمى شەكسىز جاراتقان يەمىز ادامزات بالاسىن ماحابباتپەن جاراتتى، باسقا جان يەلەرىنەن ارتىق ەتىپ اقىل بەردى. سوندىقتان يسلام ءدىنى كەيبىر زامانداستارىمىزدىڭ ساناسىندا قالىپتاسقانداي ءدىنتانۋشى-مولدالاردىڭ عانا ءىسى ەمەس، اللا تاعالانىڭ پەندەسىنە بەرگەن، اق پەن قارانى اجىراتىپ، اقيقاتتىڭ جولىنا سالاتىن عاجايىپ سىيى. قاراحانيد داۋىرىندە قاناتىن كەڭگە جايىپ، قازاق دالاسىنا ەنگەن يسلام ءدىنى ءسالت-داستۇر، تانىم-تۇسىنىگىمىزبەن بىتە قايناسىپ، بولمىسىمىزعا ەتەنە جاقىن بولدى. سوندىقتان كەڭىنەن ناسيحاتتالىپ، بىردەن تارادى. وسىلايشا، كەشەگى ون ەكى عاسىردان اسا ۋاقىت ىشىندە يسلام مۇسىلماندىعىمىزدىڭ مىزعىماس دىڭگەگىنە اينالدى.

ءدىن ءوزىنىڭ اقيقات بولمىسىمەن جاقسىلىق جونىندەگى شىم- شىتىرىق تۇسىنىكتەردى ءبىر ىزگە سالىپ، ونى  بىردەن-بىر تۋرا جولعا اينالدىراتىن كەمەل ىلىمگە اينالسا، اقيقات  ءوزىنىڭ ءدىن رەتىندەگى كورىنىسىمەن ادام جانىنا كىر شالدىرماي، ونى ۇزدىكسىز تازارتىپ وتىراتىن، ونىڭ ماڭگىلىك تابيعاتىن جالعاندىق قوسپالاردان ارشىپ، ونى نۇرلاندىراتىن ناقتى امالعا اينالادى.

ءدىن – ادامزاتپەن بىرگە جاساسىپ كەلە جاتقان ءتۇرلى تاريحي كەزەڭدەر مەن قوعامدا ءوزىن ءارتۇرلى پىشىندە كورسەتتى. ادامزاتتىڭ رۋحاني سۇرانىستارىنىڭ تۇرلىلىگىنە بايلانىستى دىندەر دە ءارتۇرلى اتالدى. دۇنيەدەگى حالىقتار، مەمەلەكەتتەر ءوز تاريحىن زەرتتەگەندە ءدىني، رۋحاني ۇدەرىستەردى نەگىزگە الادى. ادامزات بالاسىن وزگە جاراتىلىستان اجىراتىپ، ءوزىنىڭ وسى جاراتىلعان بارشا جاراتىلىستىڭ قوجاسى ەكەنىن، ءبىراق سول ءۇشىن وسى الەمنىڭ يەسى الدىندا جاۋاپتى ەكەندىگىن سەزىندىرەتىن نارسە – ءدىن. بۇل كەز-كەلگەن حالىقتىڭ تاريحي تاعدىرىندا ءدىننىڭ ماڭىزدى ءرول اتقاراتىندىعىن، ونىڭ رۋحاني، مادەني وركەندەۋىنىڭ كوكجيەكتەرىن ايقىندايتىن نەگىزگى فاكتور ەكەندىگىن كورسەتەدى.

ءبىراق، بىرەۋلەر قالاسا دا، قالاماسا دا ءدىن قوعام ومىرىنەن ءوز ورنىن الاتىن بولادى. ويتكەنى، ادامداردا جۇرەك پەن سانا بار. پەندەلىك تىرلىكتەن قاجىپ، مۇڭعا باتاتىن جۇرەك ءوزىنىڭ داۋاسىن ىزدەسە، ءومىردىڭ ءمانىن ىزدەۋدە پەندەلىك قيسىننان قاناعات تاپپايتىن سانا وزىنە كەڭ ءورىستى قاجەت ەتەدى.

سول سەبەپتى دە كوپتەگەن ادامدار جۇرەككە داۋا، ساناعا ءورىس بەرەتىن ءدىننىڭ ماڭگىلىك قۇندىلىقتارىنا جۇگىنۋگە ءماجبۇر بولادى. مىنە، وسىنداي جاندار ادام ومىرىندەگى، قوعام ومىرىندەگى ءدىننىڭ ورنىن ءتۇسىنىپ، ونىڭ ءمانى مەن ماڭىزىن اشۋعا ۇمتىلادى. ادامدى وسىنداي بيىك قۇلشىنىسقا، رۋحاني جەتىلۋگە جەتەلەيتىن قاسيەتى ءدىننىڭ باستى ءبىر ماڭىزى بولىپ تابىلادى.

مەيرامبايەۆ ميراس، ءقازۇۋ-نىڭ،ءدىنتانۋ ماماندىعىنىڭ 3 كۋرس ستۋدەنتى كۋراتور ەدۆايزەر، Phd اعا وقۋتىشى مۇقان ن

---