InfoHub Logo

بۇرىنعى وتكەن زاماندا ءبىر جىگىت اڭعا شىعىپ، قۇس سالىپ جۇرەدى ەكەن. ءبىر كۇنى بيىك ءبىر تاسقا كەلىپ وتىرعان كوك قۇستى كورەدى. قۇستىڭ قاسىنا جاقىنداپ بارادى. ءبىراق، قۇس ۇشپايدى.

«بۇل نە قىلعان قۇس؟» دەگەن ويمەن ۇستاپ الىپ قاراسا، ونىڭ قانات، قۇيرىعى جۇلىنعان ەكەن.

كوك قۇسقا راقىمى ءتۇسىپ، جىگىت ونى ۇيدەگى اتاسىنا اپارىپ كورسەتەدى.

اتاسى قۇسقا قاراپ وتىرادى دا:

— بالام، بۇل قۇستى ون بەس كۇن ب ا ق. سونان سوڭ قالاعان جاعىنا ۇشىرىپ جىبەر، – دەيدى.

جىگىت اتاسىنىڭ ايتقانىن ىستەپ، قۇستى ون بەس كۇن باعادى. وسى كۇندەردىڭ ىشىندە قۇسقا جاڭادان قۇيرىق، قانات شىعادى. ون بەسىنشى كۇنى جىگىت:

— قالاعان جاعىڭا ۇشىپ كەتە بەر، – دەپ، قۇستى قويا بەرەدى.

— ماعان جاساعان جاقسىلىعىڭ ءۇشىن راقمەت. ەگەر باسىڭا ءبىر قيىنشىلىق تۇسسە، مەنى تاۋىپ ال، مەن پالەن جەردە تۇرامىن، – دەپ، كوك قۇس مەكەن-جايىن ايتىپ، العىسىن ءبىلدىرىپ ۇشىپ كەتەدى.

— جاقسى، كەرەك ۋاقىتتا تاۋىپ الارمىن، – دەپ، جىگىت قالا بەرەدى.

— قوش، جىگىت! – دەيدى دە كوك قۇس كوككە كوتەرىلىپ، كوزدەن عايىپ بولادى.

ءبىراز ۋاقىت وتكەندە، جىگىتتىڭ اتاسى دا، اناسى دا قايتىس بولادى. ءوزى مالدان، باقتان ايىرىلادى. كيۋگە كويلەك، ىشۋتە تاماق تاپپاي قالادى. ەندى ول باياعى كوك قۇستى ىزدەۋگە ءماجبۇر بولادى. بىرنەشە كۇن جول جۇرگەننەن كەيىن، ونىڭ الدىنان ءبىر ادام شىعادى.          جىگىتكە جولاۋشى:

— قايدا بارا جاتىرسىڭ؟ – دەيدى.

— كوك قۇس دەگەن دوسىم بار ەدى. سونى ىزدەپ بارا جاتىرمىن. ونىڭ اۋىلى قاي جەردە ەكەنىن بىلمەيسىڭ بە؟ – دەپ جىگىت سۇرايدى.

— بىلەمىن، اۋىلى ۇزاق ەمەس. ونى نە قىلاسىڭ؟

— مالدان، باقىتتان ايىرىلدىم. ول دوسىم ەدى. كومەك سۇرايىن دەپ بارا جاتىرمىن.

— ولاي بولسا، كوك قۇستىڭ ۇيىنە بارعاندا، ۇلكەن ءبىر ساندىققا سالىنعان كىشكەنە كوك قوبديشاسى بار، سونى سۇرا. سونى الساڭ – باقىتتى دا، باي دا بولاسىڭ.

— جاقسى، – دەپ، جىگىت جولاۋشىعا العىسىن ايتىپ، جولىن جالعاستىرادى.

ەرتەڭىنە جىگىت دوسىنىڭ اۋلىنا جەتەدى. كوك قۇس ىزدەپ كەلگەن دوسىن ابدەن سىيلاپ كۇتەدى. كيىندىرىپ، تويىندىردى. جىگىت دوسىنىڭ ۇيىندە ءبىراز ۋاقىت بولادى. قايتاتىن مەزگىل جەتكەندە:

— الىس جەردەن ارىپ-تالىپ كەلگەن ەكەنسىڭ. نە بۇيىمتايىڭ بار، دوستىم؟ – دەيدى كوك قۇس.

— مەن سەنەن مال دا، جان دا سۇرامايمىن. تەك قانا ۇلكەن ساندىعىڭنىڭ ىشىندەگى كىشكەنە كوك قوبديشاڭدى بەرسەڭ بولدى، – دەيدى.

— مەنىڭ كوك قوبديشامنىڭ بارىن قايدان ءبىلدىڭ، بىرەۋ ايتتى ما؟

— جوق، ەشكىم ايتقان جوق. ءوزىم ءبىلدىم، – دەپ، جول-جونەكەي كەزدەسكەن جولاۋشى تۋرالى ايتپايدى.

— قيماس دوسىم ەدىڭ، بەرەيىن. ءبىراق، قوبديشانى ۇيىڭە جەتكەنشە اشپا.

— جاقسى، – دەپ، كوك قوبديشانى قولتىعىنا قىسىپ، جىگىت ەلىنە قايتادى.

بىرنەشە كۇن جول جۇرگەننەن كەيىن شىدامى تاۋسىلعان ول:

— بۇل قوبديشانىڭ ىشىندە نە بار ەكەن؟ – دەپ اشىپ كورەدى. سول كەزدە ىشىنەن پىر ەتىپ ەكى كەپتەر ۇشىپ كەتەدى. جىگىت ىزىنەن قۋىپ ءجۇرىپ، بىرەۋىن ۇستاپ الادى. ەندى ەكىنشىسىن ۇستاي بەرگەندە، الدىنان كوكجال ارلان ءبورى شىعا كەلىپ، جىگىتتى باسىپ وزادى دا شاپ بەرىپ كەپتەردى ۇستاپ الادى. سوندا جىگىت بورىگە جالىنىپ:

— دوسىمنان سۇراپ الىپ كەلە جاتىر ەدىم. كەپتەرىمدى وزىمە قايتارىپ بەر، – دەيدى.

— كەپتەرىڭدى وزىڭە قايتارىپ بەرەر بولسام، ءبىر جىلدان كەيىن ءوزىڭدى جەيمىن، – دەيدى ءبورى ايباتتانىپ.

— ءوزىمدى جەسەڭ دە دوسىمنان العان كەپتەرىمدى جەمە، قايىرىپ بەر، – دەيدى جىگىت.

— جاقسى، ۋادەڭدە تۇر! ءبىر جىلدان كەيىن ورالامىن، – دەيدى دە ءبورى كەپتەردى قايتارىپ بەرىپ، جونىنە كەتەدى.

جىگىت كەپتەردى قوبديشاعا سالىپ، بىرنەشە كۇن جول جۇرەدى. ۇيىنە كەلىپ، ساندىقتى اشادى. ەكى كەپتەر ەكى جاققا ۇشىپ بارىپ، ءۇيدىڭ ەكى ەسىگىنە قونادى. سالدەن سوڭ ءۇيدىڭ ءىشى قۇلپىرىپ، وزىنەن-وزى نەشە ءتۇرلى تاعامدار پايدا بولادى. وسى كۇننەن باستاپ جىگىت بايي باستايدى.

كۇن ارتىنان كۇن، اي ارتىنان اي وتەدى. باياعى ءبورىنىڭ كەلەتىن ۋاقىتى جەتەدى.

— بۇگىن كەلىپ جەيدى عوي، – دەپ، جىگىت قورقىپ جاتقان كەزىندە، بىرەۋ كەلىپ، ەكى يىعىنان كوتەرە اسپانعا الىپ ۇشادى.

ءبىرازدان سوڭ تارس ەتىپ اتىلعان مىلتىقتىڭ داۋىسى ەستىلەدى. قاتتى قورقىپ قالعان جىگىت سويلەي الماي، ءتىلى كۇرمەلىپ قالادى. ءبىر ۋاقىتتا ەسىن جيىپ، وز-وزىنە كەلگەن ول كوزىن اشىپ قاراسا، قارسى الدىندا باياعى كوك قۇس وتىر ەكەن.

— دوسىم بولا تۇرىپ، مەنى نەگە مۇنشا قورقىتتىڭ؟ – دەيدى جىگىت كوك قۇسقا.

سوندا قۇس:

— دوستىم، مەنى دۇرىس تۇسىنبەدىڭ. مەن سەنى قورقىتقان جوقپىن، دوستىق جاسادىم، – دەپ اڭگىمەسىن باستايدى. — وتكەندە كەزدەسكەن كوكجال ءبورى سيقىرشى اعام ەدى. باياعىدا مەنىڭ قانات، قۇيرىعىمدى جۇلىپ، ەلسىز جەرگە تاستاپ كەتكەن دە سول بولاتىن. سول كەزدە سەن مەنى تاۋىپ الدىڭ. ون بەس كۇن باعىپ، كۇشىمە كەلتىردىڭ. قانات، قۇيرىعىمدى جەتىلدىردىڭ. دوستىق كومەك كورسەتتىڭ. مەن دە ساعان دوستىعىمدى ءبىلدىرىپ، ەشكىمگە بەرمەي جۇرگەن قوبديشامدى بەردىم. ءبىراق، ءازازىل اعام ارامىزعا قىستىرىلدى. ول ءومىر بويى مەنى كۇندەپ كەلەدى. جولىن تاۋىپ ماعان جامانشىلىق جاسايدى دا جۇرەدى. مەنىڭ ساعان سول قوبديشامدى بەرگەنىمدى ءبىلىپ قويىپ، كەپتەردىڭ ەڭ بولماسا بىرەۋىن الىپ قالماق بولعان. ال، ول عاجايىپ كەپتەرلەر ءبىر-بىرىنسىز كۇشىنەن ايىرىلار ەدى.

سونان سوڭ ول ەكەۋىمىزدىڭ جاقىن دوستىعىمىزدى سەزىپ، سەنى ولتىرمەك بولدى. وسى ويىن ءبىلىپ، مەن سەنى قۇتقارىپ قالۋعا اسىقتىم. ورماندا اڭ اۋلاپ جۇرگەن اڭشىلاردى ىزدەپ تاۋىپ، اعامنىڭ ىزىنە سالدىم. ءبىراق، ولاردىڭ دەر كەزىندە ۇلگەرمەيتىنىن سەزىپ، ەندى جالمايىن دەپ تۇرعان جەرىنەن ۇشىپ كەلىپ، سەنى اسپانعا الا ۇشقانىم - سول. ەگەر وسى كەزدە قاتتى شوشىتىپ السام، كەشىرە گور، – دەيدى ءسوزىن اياقتاپ.

— جوق، و نە دەگەنىڭ؟ قايتا، مەن ساعان ۇلكەن العىسىمدى ايتپاقپىن. سەن بولماعاندا، مەنىڭ ءومىرىم الدەقالاي بولار ەدى. وسىنداي جاقىن دوس تاپقانىما وتە قۋانىشتىمىن، – دەپ العىسىن بىلدىرەدى. — دوستىم، ەندى اعاڭمەن نە بولعانىن ايتا قويشى؟ – دەپ سۇرايدى.

— مەن سەنى اسپانعا كوتەرىپ كەتكەن كەزدە، اڭشىلار دا كەلىپ جەتىپ، ونى ۇستاپ الىپ كەتتى. ەندى ماعان ەشقاشان دا جامانشىلىق جاساي قويماس، — دەپ كوك قۇس جاۋاپ بەرەدى.

وسى كۇننەن باستاپ ەكى دوس باقىتتى عۇمىر كەشىپتى. كومەك كەرەك كۇن تۋا قالسا، ءبىر-بىرىنىڭ قاسىنان تابىلادى ەكەن.

ولاردىڭ دوستىعىن جۇرت بالالارىنا ونەگە ەتىپ ايتىپ وتىراتىن بولىپتى.

---