دۇنيەجۇزىلىك مۇحيت جانە ونىڭ بولىكتەرى
دۇنيەجۇزىلىك مۇحيت جانە ونىڭ بولىكتەرى (6 سىنىپ)
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: دۇنيەجۇزىلىك مۇحيت تۋرالى تۇسىنىك بەرە وتىرا تاقىرىپتى مەڭگەرتۋ، «ماتەريك»، «ارال»، «تۇبەك»، «تەڭىز»، «شىعاناق»، «بۇعاز» ۇعىمدارىن قالىپتاستىرۋ.
دامىتۋشىلىق: شىعارماشىلىق ىزدەنىسكە باۋلۋ، كارتانى جەتىك مەڭگەرە وتىرا، كارتادان مۇحيتتاردى جانە ونىڭ بولىكتەرىن كورسەتە بىلۋگە، سيپاتتاپ ايتۋعا ۇيرەتۋ.
تاربيەلىك: ويىن ارقىلى العان بىلىمدەرىن مەڭگەرتە وتىرا، ساباققا قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرىپ، ىزدەنىمپازدىققا، جىلدامدىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ينتەراكتيۆتى تاقتا ارقىلى جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: تۇسىندىرمەلى - ءيلليۋستراتيۆتى جانە جارتىلاي ىزدەنۋ ءادىسى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: دۇنيە ءجۇزىنىڭ فيزيكالىق كارتاسى، گلوبۋس، اتلاس، تىرەك - سىزبا سلايدتارى، باعالاۋ پاراعى.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ساباقتىڭ ماقساتىمەن تانىستىرىپ، وتىلەتىن ساباقتىڭ ەرەكشەلىگىن ەسكەرتۋ.
ءىى ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
ا) «بليس - تۋرنير». «دۇرىس جاۋاپ – بالل» جۇيەسىمەن قويىلادى.
جەردەگى سۋ
1. كۇن جۇيەسى پلانەتالارىنىڭ ىشىندە قاي پلانەتادا سۋ سۇيىق كۇيدە تارالعان؟ جەردە
2. جەر بەتىندەگى سۋ قانداي قابىقتى قۇرايدى؟ گيدروسفەرا.
3. گيدروسفەرانى قۇرايتىن جەر بەتىندەگى سۋعا نە جاتادى؟ مۇحيتتار، تەڭىزدەر، كولدەر، وزەندەر، بوگەندەر، مۇزدىقتار، جەر استى سۋلارى مەن اتموسفەراداعى ىلعال.
4. گيدروسفەرانى قۇرايتىن بارلىق سۋدىڭ مولشەرى قانشا؟ 1، 6 ملرد. كم³.
5. گيدروسفەرانى قۇرايتىن ءار ءتۇرلى سۋلار قانشا پايىزدى قۇرايدى؟ تۇزدى سۋ: مۇحيتتار مەن تەڭىزدەر - 96، 5%. تۇششى سۋ: مۇزدىقتار مەن تۇراقتى قارلار - 1، 7%، جەر استى سۋلارى - 1، 7%، وزەن، كول، باتپاق - 0، 06%
6. گيدروسفەرانىڭ ماڭىزى قانداي؟ تىرشىلىك ءۇشىن.
7. تۇششى سۋدى نە ءۇشىن پايدالانادى؟ ونەركاسىپتە، اۋىل شارۋاشىلىعىندا، كۇندەلىكتى تۇرمىستا.
8. تابيعاتتاعى سۋ قالاي جىلىنىپ، سۋىنادى، كليماتقا اسەرى بار ما؟ باياۋ جىلىنىپ، باياۋ سۋىنادى، سوندىقتان جاز بويى كۇن ساۋلەسىنەن مول جىلۋ جيناپ، قىستا پلانەتامىزدىڭ اۋاسىن جىلىتادى.
9. مۇحيتتار مەن تەڭىزدەردەن جىل سايىن قانشا مولشەردە سۋ بۋلانادى؟ 450 مىڭ كم³.
10. قۇرلىققا تۇسەتىن جاۋىن - شاشىن ءتۇرى – قار، جاڭبىر، بۇرشاق.
ءا) «ءبىلىم بيرجاسى»
ويىن شارتى: تاقتاعا كونۆەرتتەر ىلىنگەن، ولاردا ءارتۇرلى دەڭگەيدەگى تاپسىرمالار. ءاربىر وقۋشى كونۆەرتتەردەن ءوز مۇمكىندىكتەرىمەن قابىلەتىنە قاراي تاپسىرما الىپ، دايىندالىپ جاۋاپ بەرەدى. جاۋاپتارى اكسيامەن باعالانادى. تولىق ەمەس جاۋاپ – سارى؛ دۇرىس جاۋاپ – جاسىل؛ دۇرىس، ءبىراق كەڭىنەن اشىلماعان جاۋاپ – قىزىل ءتۇستى اكسيا الادى.
دەڭگەيلىك تاپسىرمالار:
1. بۇلت قالاي تۇزىلەدى؟
2. سۋ اينالىمى بارىسىندا قۇرىلىققا تۇسەتىن سۋ نەلىكتەن تۇششى بولادى؟
1. دۇنيەجۇزىلىك سۋ اينالىم دەگەن نە؟
2. تابيعاتتاعى سۋ اينالىمنىڭ ماڭىزى قانداي؟
1. عالامشارىمىزداعى وراسان مول سۋ ماسساسى قالاي پايدا بولعان؟
بولاشاقتا سۋدىڭ كولەمى كوبەيۋى مۇمكىن بە؟
2. دۇنيەجۇزىلىك سۋ اينالىمىنىڭ سحەماسىن ءتۇسىرىپ، تابيعاتتاعى سۋ اينالىم قالاي وتەتىندىگىن اڭگىمەلەپ بەر.
ءىىى جاڭا تاقىرىپ:
1. دۇنيجۇزىلىك مۇحيت سۋىن دياگرامما ارقىلى ءتۇسىندىرۋ.
جەر شارىنداعى مۇحيتتاردى اتاپ، گلوبۋستان جانە جارتى شارلار كارتاسىنان كورسەتىڭدەر. جەر شارىنىڭ سۋ باسىپ جاتقان بولىگىن دۇنيەجۇزىلىك مۇحيت دەپ اتايدى. دۇنيەجۇزىلىك مۇحيت جەر بەتىنىڭ ¾ بولىگى نەمەسە 361 ملن كم² تيەدى. مۇحيتتىڭ كەز كەلگەن نۇكتەسىنەن قۇرلىقتى كەسىپ وتپەي - اق، كەلەسى نۇكتەسىنە جەتۋگە بولا ما؟ (كارتامەن جۇمىس)
دۇنيەجۇزىلىك مۇحيت ءبىرتۇتاس، ول ەش جەردە بولىنبەيدى، تەك اتتارى عانا ءار ءتۇرلى.
2. قۇرلىقتىڭ بولىكتەرىن تىرەك - سىزبا ارقىلى ءتۇسىندىرۋ
مۇحيتتار مەن تەڭىزدەر قورشاپ جاتقان قۇرلىق جەر ماتەريكتەر نەمەسە كونتينەنتتەر دەپ اتالادى. دۇنيەجۇزىلىك مۇحيتتار قۇرلىقتى نەشە بولىككە ءبولىپ جاتىر؟ دۇنيە جۇزىندە قانداي ماتەريكتەر بار؟
قۇرلىقتىڭ بولىكتەرى
ماتەريكتەر ارالدار تۇبەكتەر
ەۋرازيا 1. ماتەريكتىك اپپەنين
سولتۇستىك امەريكا ماداگاسكار لابرودور
وڭتۇستىك امەريكا شري - لانكا
افريكا 2. ارحيپەلاگ
اۋستراليا يندونەزيا
انتاركتيدا 3. جانارتاۋلىق
يسلانديا
ماتەريكتەردىڭ وزىنە ءتان ەرەكشەلىگى: ەۋرازيا – ەڭ ۇلكەن؛ سولتۇستىك امەريكا – سولتۇستىك جارتى شاردا ورنالاسقان؛ افريكا – ەڭ ىستىق؛ وڭتۇستىك امەريكا – ەڭ ىلعالدى؛ اۋستراليا – ەڭ كىشكەنتاي؛ انتاركتيدا – ەڭ سۋىق..
سوزدىك داپتەرمەن جۇمىس: قۇرلىقتىڭ بارلىق بارلىق جاعىنان سۋ قورشاعان شاعىن بولىگى ارال دەپ اتالادى. قۇرلىقتىڭ سۋ كەڭىستىگىنە تەرەڭ سۇعىنىپ كىرىپ تۇرعان بولىگىن تۇبەك دەپ اتايدى.
3. ءوزارا وقىتۋ ساباعى
ماتەريكتەر مەن ارالدار ءبىرتۇتاس دۇنيەجۇزىلىك مۇحيتتى ءتورت بولىككە – ءتورت مۇحيتقا بولەدى.
ماقساتى: دۇنيەجۇزىلىك 4 مۇحيتتى ءوزارا وقۋ ارقىلى، ءماتىندى مەڭگەرۋگە ۇيرەتۋ.
شارتى: جۇمىس جۇپقا ءبولىنىپ جۇرگىزىلەدى.
1. ءاربىر وقۋشى تاپسىرما الادى. دايىندالۋعا ۋاقىت بەرىلەدى
2. دايىندالعان سوڭ وقۋشى ءوز مەڭگەرگەنىن سەرىگىنە ايتىپ بەرەدى، ياعني «ءمۇعالىم» رولىندە بولادى، ال وقۋشى ونى تىڭدايدى.
3. ەندى رولدەرمەن اۋىسادى.
ءوزارا وقىتۋ ساباعىندا العان بىلىمدەرىن تەكسەرۋ:
1. ماتەريكتەر مەن ارالدار مۇحيتتاردى قانداي بولىكتەرگە بولەدى؟
2. جەر بەتىندە قانداي مۇحيتتار بار؟
3. جەر شارىنداعى ەڭ ۇلكەن مۇحيتتىڭ كولەمى قانشا جانە ونىڭ كولەمىن نەمەن سالىستىرۋعا بولادى؟
4. نە سەبەپتى بۇل مۇحيتقا «تىنىق مۇحيت» دەگەن ات بەرىلدى؟
5. تىنىق مۇحيتى قاي ماتەريكتەر ارالىعىنداعى اۋماقتى الىپ جاتىر؟
6. بۇكىل دۇنيەجۇزىلىك مۇحيتتىڭ ەڭ تەرەڭ جەرى قايسى؟
7. تىنىق مۇحيتتان ەكى ەسە كىشى مۇحيت جانە ونىڭ كولەمى قانشا؟
8. قاي باعىتتا سوزىلىپ جاتىر، جاعالاۋىندا قانداي ماتەريكتەر بار؟
9. دۇنيەجۇزىندەگى ەڭ جىلى مۇحيتتى اتا.
10. جاعالاۋىندا قانداي ماتەريكتەر بار؟
11. دۇنيەجۇزىندەگى ەڭ كىشكەنتاي مۇحيتتى اتا؟
12. قانداي ماتەريك جاعالاۋلارىمەن شەكتەسەدى؟
13. سولتۇستىك مۇزدى مۇحيتىنىڭ قانداي ەرەكشەلىكتەرى بار؟
سەمەي قالاسى
گەوگرافيا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
بەكتۋرسىنوۆا ايگەريم امانگەلدينوۆنا
دۇنيەجۇزىلىك مۇحيت جانە ونىڭ بولىكتەرى جۇكتەۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: دۇنيەجۇزىلىك مۇحيت تۋرالى تۇسىنىك بەرە وتىرا تاقىرىپتى مەڭگەرتۋ، «ماتەريك»، «ارال»، «تۇبەك»، «تەڭىز»، «شىعاناق»، «بۇعاز» ۇعىمدارىن قالىپتاستىرۋ.
دامىتۋشىلىق: شىعارماشىلىق ىزدەنىسكە باۋلۋ، كارتانى جەتىك مەڭگەرە وتىرا، كارتادان مۇحيتتاردى جانە ونىڭ بولىكتەرىن كورسەتە بىلۋگە، سيپاتتاپ ايتۋعا ۇيرەتۋ.
تاربيەلىك: ويىن ارقىلى العان بىلىمدەرىن مەڭگەرتە وتىرا، ساباققا قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرىپ، ىزدەنىمپازدىققا، جىلدامدىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ينتەراكتيۆتى تاقتا ارقىلى جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: تۇسىندىرمەلى - ءيلليۋستراتيۆتى جانە جارتىلاي ىزدەنۋ ءادىسى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: دۇنيە ءجۇزىنىڭ فيزيكالىق كارتاسى، گلوبۋس، اتلاس، تىرەك - سىزبا سلايدتارى، باعالاۋ پاراعى.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ساباقتىڭ ماقساتىمەن تانىستىرىپ، وتىلەتىن ساباقتىڭ ەرەكشەلىگىن ەسكەرتۋ.
ءىى ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
ا) «بليس - تۋرنير». «دۇرىس جاۋاپ – بالل» جۇيەسىمەن قويىلادى.
جەردەگى سۋ
1. كۇن جۇيەسى پلانەتالارىنىڭ ىشىندە قاي پلانەتادا سۋ سۇيىق كۇيدە تارالعان؟ جەردە
2. جەر بەتىندەگى سۋ قانداي قابىقتى قۇرايدى؟ گيدروسفەرا.
3. گيدروسفەرانى قۇرايتىن جەر بەتىندەگى سۋعا نە جاتادى؟ مۇحيتتار، تەڭىزدەر، كولدەر، وزەندەر، بوگەندەر، مۇزدىقتار، جەر استى سۋلارى مەن اتموسفەراداعى ىلعال.
4. گيدروسفەرانى قۇرايتىن بارلىق سۋدىڭ مولشەرى قانشا؟ 1، 6 ملرد. كم³.
5. گيدروسفەرانى قۇرايتىن ءار ءتۇرلى سۋلار قانشا پايىزدى قۇرايدى؟ تۇزدى سۋ: مۇحيتتار مەن تەڭىزدەر - 96، 5%. تۇششى سۋ: مۇزدىقتار مەن تۇراقتى قارلار - 1، 7%، جەر استى سۋلارى - 1، 7%، وزەن، كول، باتپاق - 0، 06%
6. گيدروسفەرانىڭ ماڭىزى قانداي؟ تىرشىلىك ءۇشىن.
7. تۇششى سۋدى نە ءۇشىن پايدالانادى؟ ونەركاسىپتە، اۋىل شارۋاشىلىعىندا، كۇندەلىكتى تۇرمىستا.
8. تابيعاتتاعى سۋ قالاي جىلىنىپ، سۋىنادى، كليماتقا اسەرى بار ما؟ باياۋ جىلىنىپ، باياۋ سۋىنادى، سوندىقتان جاز بويى كۇن ساۋلەسىنەن مول جىلۋ جيناپ، قىستا پلانەتامىزدىڭ اۋاسىن جىلىتادى.
9. مۇحيتتار مەن تەڭىزدەردەن جىل سايىن قانشا مولشەردە سۋ بۋلانادى؟ 450 مىڭ كم³.
10. قۇرلىققا تۇسەتىن جاۋىن - شاشىن ءتۇرى – قار، جاڭبىر، بۇرشاق.
ءا) «ءبىلىم بيرجاسى»
ويىن شارتى: تاقتاعا كونۆەرتتەر ىلىنگەن، ولاردا ءارتۇرلى دەڭگەيدەگى تاپسىرمالار. ءاربىر وقۋشى كونۆەرتتەردەن ءوز مۇمكىندىكتەرىمەن قابىلەتىنە قاراي تاپسىرما الىپ، دايىندالىپ جاۋاپ بەرەدى. جاۋاپتارى اكسيامەن باعالانادى. تولىق ەمەس جاۋاپ – سارى؛ دۇرىس جاۋاپ – جاسىل؛ دۇرىس، ءبىراق كەڭىنەن اشىلماعان جاۋاپ – قىزىل ءتۇستى اكسيا الادى.
دەڭگەيلىك تاپسىرمالار:
1. بۇلت قالاي تۇزىلەدى؟
2. سۋ اينالىمى بارىسىندا قۇرىلىققا تۇسەتىن سۋ نەلىكتەن تۇششى بولادى؟
1. دۇنيەجۇزىلىك سۋ اينالىم دەگەن نە؟
2. تابيعاتتاعى سۋ اينالىمنىڭ ماڭىزى قانداي؟
1. عالامشارىمىزداعى وراسان مول سۋ ماسساسى قالاي پايدا بولعان؟
بولاشاقتا سۋدىڭ كولەمى كوبەيۋى مۇمكىن بە؟
2. دۇنيەجۇزىلىك سۋ اينالىمىنىڭ سحەماسىن ءتۇسىرىپ، تابيعاتتاعى سۋ اينالىم قالاي وتەتىندىگىن اڭگىمەلەپ بەر.
ءىىى جاڭا تاقىرىپ:
1. دۇنيجۇزىلىك مۇحيت سۋىن دياگرامما ارقىلى ءتۇسىندىرۋ.
جەر شارىنداعى مۇحيتتاردى اتاپ، گلوبۋستان جانە جارتى شارلار كارتاسىنان كورسەتىڭدەر. جەر شارىنىڭ سۋ باسىپ جاتقان بولىگىن دۇنيەجۇزىلىك مۇحيت دەپ اتايدى. دۇنيەجۇزىلىك مۇحيت جەر بەتىنىڭ ¾ بولىگى نەمەسە 361 ملن كم² تيەدى. مۇحيتتىڭ كەز كەلگەن نۇكتەسىنەن قۇرلىقتى كەسىپ وتپەي - اق، كەلەسى نۇكتەسىنە جەتۋگە بولا ما؟ (كارتامەن جۇمىس)
دۇنيەجۇزىلىك مۇحيت ءبىرتۇتاس، ول ەش جەردە بولىنبەيدى، تەك اتتارى عانا ءار ءتۇرلى.
2. قۇرلىقتىڭ بولىكتەرىن تىرەك - سىزبا ارقىلى ءتۇسىندىرۋ
مۇحيتتار مەن تەڭىزدەر قورشاپ جاتقان قۇرلىق جەر ماتەريكتەر نەمەسە كونتينەنتتەر دەپ اتالادى. دۇنيەجۇزىلىك مۇحيتتار قۇرلىقتى نەشە بولىككە ءبولىپ جاتىر؟ دۇنيە جۇزىندە قانداي ماتەريكتەر بار؟
قۇرلىقتىڭ بولىكتەرى
ماتەريكتەر ارالدار تۇبەكتەر
ەۋرازيا 1. ماتەريكتىك اپپەنين
سولتۇستىك امەريكا ماداگاسكار لابرودور
وڭتۇستىك امەريكا شري - لانكا
افريكا 2. ارحيپەلاگ
اۋستراليا يندونەزيا
انتاركتيدا 3. جانارتاۋلىق
يسلانديا
ماتەريكتەردىڭ وزىنە ءتان ەرەكشەلىگى: ەۋرازيا – ەڭ ۇلكەن؛ سولتۇستىك امەريكا – سولتۇستىك جارتى شاردا ورنالاسقان؛ افريكا – ەڭ ىستىق؛ وڭتۇستىك امەريكا – ەڭ ىلعالدى؛ اۋستراليا – ەڭ كىشكەنتاي؛ انتاركتيدا – ەڭ سۋىق..
سوزدىك داپتەرمەن جۇمىس: قۇرلىقتىڭ بارلىق بارلىق جاعىنان سۋ قورشاعان شاعىن بولىگى ارال دەپ اتالادى. قۇرلىقتىڭ سۋ كەڭىستىگىنە تەرەڭ سۇعىنىپ كىرىپ تۇرعان بولىگىن تۇبەك دەپ اتايدى.
3. ءوزارا وقىتۋ ساباعى
ماتەريكتەر مەن ارالدار ءبىرتۇتاس دۇنيەجۇزىلىك مۇحيتتى ءتورت بولىككە – ءتورت مۇحيتقا بولەدى.
ماقساتى: دۇنيەجۇزىلىك 4 مۇحيتتى ءوزارا وقۋ ارقىلى، ءماتىندى مەڭگەرۋگە ۇيرەتۋ.
شارتى: جۇمىس جۇپقا ءبولىنىپ جۇرگىزىلەدى.
1. ءاربىر وقۋشى تاپسىرما الادى. دايىندالۋعا ۋاقىت بەرىلەدى
2. دايىندالعان سوڭ وقۋشى ءوز مەڭگەرگەنىن سەرىگىنە ايتىپ بەرەدى، ياعني «ءمۇعالىم» رولىندە بولادى، ال وقۋشى ونى تىڭدايدى.
3. ەندى رولدەرمەن اۋىسادى.
ءوزارا وقىتۋ ساباعىندا العان بىلىمدەرىن تەكسەرۋ:
1. ماتەريكتەر مەن ارالدار مۇحيتتاردى قانداي بولىكتەرگە بولەدى؟
2. جەر بەتىندە قانداي مۇحيتتار بار؟
3. جەر شارىنداعى ەڭ ۇلكەن مۇحيتتىڭ كولەمى قانشا جانە ونىڭ كولەمىن نەمەن سالىستىرۋعا بولادى؟
4. نە سەبەپتى بۇل مۇحيتقا «تىنىق مۇحيت» دەگەن ات بەرىلدى؟
5. تىنىق مۇحيتى قاي ماتەريكتەر ارالىعىنداعى اۋماقتى الىپ جاتىر؟
6. بۇكىل دۇنيەجۇزىلىك مۇحيتتىڭ ەڭ تەرەڭ جەرى قايسى؟
7. تىنىق مۇحيتتان ەكى ەسە كىشى مۇحيت جانە ونىڭ كولەمى قانشا؟
8. قاي باعىتتا سوزىلىپ جاتىر، جاعالاۋىندا قانداي ماتەريكتەر بار؟
9. دۇنيەجۇزىندەگى ەڭ جىلى مۇحيتتى اتا.
10. جاعالاۋىندا قانداي ماتەريكتەر بار؟
11. دۇنيەجۇزىندەگى ەڭ كىشكەنتاي مۇحيتتى اتا؟
12. قانداي ماتەريك جاعالاۋلارىمەن شەكتەسەدى؟
13. سولتۇستىك مۇزدى مۇحيتىنىڭ قانداي ەرەكشەلىكتەرى بار؟
سەمەي قالاسى
گەوگرافيا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
بەكتۋرسىنوۆا ايگەريم امانگەلدينوۆنا
دۇنيەجۇزىلىك مۇحيت جانە ونىڭ بولىكتەرى جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: دۇنيەجۇزىلىك مۇحيت جانە ونىڭ بولىكتەرى
