InfoHub Logo

ساباقتىڭ تاقىرىبى: دۇنيەجۇزىلىك مۇحيت جانە ونىڭ بولىكتەرى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: «دۇنيەجۇزىلىك مۇحيت»، «ماتەريك»، «ارال»، «تۇبەك»، «تەڭىز» (شەتكى، ىشكى)، «شىعاناق»، «بۇعاز» ۇعىمدارى تۋرالى تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ. كارتادان مۇحيتتاردى، تەڭىزدەردى، ماتەريكتەردى كورسەتە ءبىلۋ جانە سيپاتتاي الۋعا ۇيرەتۋ.
دامىتۋشىلىق: ويلارىن جيناقتاي بىلۋگە، ءوز بەتىمەن ەڭبەكتەنۋ ىسكەرلىكتەرىن، ويلاۋ قابىلەتتەرىن، كارتامەن جۇمىس ىستەۋ داعدىلارىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: جولداستارىنا كومەك بەرۋ، تاپقىرلىققا، بەلسەندىلىككە، تاباندىلىققا، تابيعي ورتانى ايالاي بىلۋگە تاربيەلەۋ، گەوگرافيالىق مادەنيەتكە باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق – جاۋاپ، تەست جۇمىسى، ت. ب.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: دۇنيە ءجۇزىنىڭ فيزيكالىق كارتاسى، وقۋلىق، سۋرەتتەر، كەسكىن كارتا، قوسىمشا دەرەكتەر

ساباقتىڭ بارىسى.
ءى. ۇيىمداستىرۋ.
ا) سالەمدەسۋ.
ءا) تۇگەندەۋ.
ب) ساباققا نازار اۋدارۋ.

ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
1. توپپەن جۇمىس.
ءى توپ تىنىق مۇحيتى
ءىى توپ اتلانت مۇحيتى
«كىم جىلدام؟»
1. گيدروسفەرا دەگەنىمىز نە؟ (سۋ قابىعى)
2. تابيعاتتا سۋ نەشە كۇيدە كەزدەسەدى؟ (ءۇش كۇيدە)
3. فيزيكالىق كارتادان گيدروسفەرانىڭ قانداي بولىكتەرىن كورۋگە بولادى؟ (وزەن، كول، مۇحيت، تەڭىز، مۇزدىقتار)
4. سۋدىڭ مۇحيتتان قۇرلىققا، قۇرلىقتان مۇحيتقا ۇزدىكسىز اۋىسۋ پروسەسىن نە دەپ اتايدى؟ (دۇنيەجۇزىلىك سۋ اينالىمى)
5. تابيعاتتاعى سۋدىڭ ءرولى قانداي؟ (ماڭىزى وتە زور، سۋسىز تىرشىلىك جوق)
6. ۇيدە دايىنداعان: Cۋعا قاتىستى ماقال - ماتەلدەر، سۋعا قاتىستى تيىم سوزدەر سۇراۋ.
(«بۇلاق كورسەڭ كوزىن اش»، «سۋلى جەر – نۋلى جەر»، «وزەن جاعالاعاننىڭ وزەگى تالمايدى»، «سۋ ىشكەن قۇدىعىڭا تۇكىرمە»، «سۋدىڭ دا سۇراۋى بار»، «تازا سۋ ەڭ الدىمەن ادام دەنساۋلىعىنىڭ باستى كەپىلى»، «لاس سۋدا لاڭ كوپ»، «سۋ بۇلىنسە، سۇلدەڭ قالار، اۋرۋ اسقىنسا، مۇردەڭ قالار»، «سۋ وتكەن جەرگە وسىمدىك شىعادى»، «سۋ - تابيعاتتىڭ اجارى»، «سۋ بىتكەن جەردە ءومىر دە بىتەدى» ت. ب.)
7. سونىمەن سۋدىڭ پايداسى مەن ماڭىزى زور، سۋسىز تىرشىلىك جوق ەكەنى بەلگىلى. سۋدى قورعاۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟
(- رەتسىز پايدالانباۋ؛
- زاۋىت، فابريكالاردان شىققان قالدىقتارىن سۋعا توكپەۋ؛
- تازارتقىش قوندىرعىلارىنان ءسۇزىپ وتكىزۋ؛
- مەملەكەتتىك زاڭدا كورسەتىلگەن وزەن، كول سۋلارىن قورعاۋ تۋرالى ءىس - شارالار
ورىندالىپ وتىرۋىن قاداعالاۋ.)

2. «ميعا شابۋىل» ستراتەگياسى بويىنشا گيدروسفەرانىڭ قۇرامداس بولىكتەرىن اتاپ، تاقتاعا توپتاستىرۋ.
ءسوزجۇمباقتى شەشۋ ارقىلى جاڭا ساباقتىڭ تاقىرىبىن تابۋ (مۇحيتتار)
سۇراقتارى:
1. سۋ تەك مۇز تۇرىندە كەزدەسەتىن عالامشار؟(مارس)
2. گيدروسفەرانىڭ قۇرامداس بولىگى (مۇزدىق)
3. سۋدىڭ كوپ بولىگىن الىپ جاتقان گيدروسفەرانىڭ بولىگى / ياعني 97 پايىزىن (مۇحيت)
4. سۋ قابىعى (گيدروسفەرا)
5. قايدا 20 ملرد كم3 سۋ بار؟ (مانتيا)
6. گيدروسفەرانىڭ تىعىز بايلانىستاعى قابىعىنىڭ ءبىرى (اتموسفەرا)
7. مۇحيتتارداعى، اتموسفەراداعى، وزەندەردەگى، كولدەردەگى، مۇزدىقتارداعى، جەر استىنداعى سۋلار ۇنەمى نەدە بولادى؟ (اينالىم)
8. كۇن جۇيەسىندەگى عالامشارلاردىڭ ىشىندەگى تەك قاي عالامشاردا سۋ سۇيىق كۇيىندە كەزدەسەدى؟ (جەر)

ءىىى. جاڭا ساباق.
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى:
بالعىن بوبەك اقىل – ويدان ءنار العان،
ايتتى سۋعا، اعىپ تۇرعان كراننان:
- سەن قايدانسىڭ؟ نەدەن پايدا بولعانسىڭ؟
- مۇحيتتانمىن، مەن مۇحيتتان جارالعام!
سوسىن بوبەك اقىل – ويدان ءنار العان،
كوك ورماندا جاسىل – جەلەك ورالعان.
- سەن قايدانسىڭ؟ – دەپ سۇرادى شىقتان ءبىر.
- مۇحيتتانمىن، مەن مۇحيتتان جارالعام!
- سەن، گازدى سۋ، كوپىرشىك بوپ تارالعان،
- ءبىلىپ قوي، دوس، مەن شالعايدان كەلگەنمىن.
- مۇحيتتانمىن، مەن مۇحيتتان جارالعام!
بالعىن بوبەك اقىل – ويدان ءنار العان،
بوز تۇماننان، بۇتالارعا ورالعان.
- سەن قايدانسىڭ؟ – دەپ سۇرادى، ول ايتتى:
- مەن دە، دوسىم، كوك مۇحيتتان جارالعام!
عالامات پا؟ بولماڭىزدار ءشۇبالى،
بوزعىلت تۇمان، ماما بۇلتتار شۇبادى.
ىشكەن شايىڭ، قىراۋ مەن شىق، ءار تامشى،
بارلىعى دا مۇحيتتان بوپ شىعادى!
ەندەشە بالالار، جەر عالامشارىنداعى بارلىق سۋدىڭ اتاسى، ادامزاتقا ءالى تۇسىنىكسىز بولىپ جاتقان وزگەشە الەم دۇنيەسى – مۇحيتتار الەمىنە ارنالعان ساباعىمىزدى باستايىق.

- مۇحيت دەپ نەنى ايتادى؟ مۇحيت دەپ جەر بەتىنىڭ 3\4 بولىگىن الىپ جاتقان وراسان زور سۋدى ايتامىز، ەگەر گلوبۋستى شىر اينالدىرىپ قاراساق كوگىلدىر ءتۇستىڭ باسىم ەكەنىن كورەمىز. ول دۇنيەجۇزىلىك مۇحيت دەپ اتالادى، ونىڭ ۇلەسىنە بۇكىل جەر بەتىنىڭ 361ملن. شق. تيەدى. دۇنيەجۇزىلىك مۇحيت ءبىر - بىرىنە جالعاسىپ جاتقان جەكە - جەكە ءتورت مۇحيتتان تۇرادى. دۇنيەجۇزىلىك مۇحيتتىڭ كەز – كەلگەن نۇكتەسىنەن كەلەسى نۇكتەسىنە قۇرلىققا اياق باسپاي جەتۋگە بولادى.
- مۇحيتتار مەن تەڭىزدەر قورشاپ جاتقان قۇرلىقتى ماتەريكتەر نەمەسە كونتينەنتتەر دەپ اتايدى. دۇنيە جۇزىندە التى ماتەريك بار.
(وقۋشىلار ماتەريكتەردى اتايدى)
مۇحيتتاردىڭ اتاۋى.- 1520 – 1521 ج. ج. ف. ماگەللان دۇنيە ءجۇزىن اينالۋ ساياحاتى كەزىندە العاش رەت تىنىق مۇحيتىن ءجۇزىپ وتكەن، سول ساپارىندا ەشقانداي داۋىلعا، سۋنامي تولقىندارىنا ۇشىراماعاندىقتان، وعان «تىنىق مۇحيت» دەپ ات قويعان. شىن مانىندە ەڭ تىنىشسىز، داۋىل ءجيى بولىپ تۇراتىن مۇحيت.
دۇنيەجۇزىلىك مۇحيت جانە ونىڭ بولىكتەرى جۇكتەۋ