ەكولوگيالىق اپاتتى ايماقتار
جاراتىلىستانۋ - گۋمانيتارلىق باعىتىنداعى 10 سىنىبىندا وتكىزگەن اشىق ساباعى.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ەكولوگيالىق اپاتتى ايماقتار.
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ كوممۋنيكاتيۆتىك قۇزىرەتتىلىك دۇرىس قالىپتاسۋىنا جاعداي جاساۋ
مىندەتتەرى:
1. ەلىمىزدىڭ ەكولوگياسى ناشار ايماقتارى بويىنشا تانىمدىق تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ.
2. قورشاعان ورتا مەن ونىڭ تابيعي رەسۋرستارىن ءتيىمدى پايدالانۋ بارىسىندا تابيعاتتى قورعاي الاتىن، ايالاي بىلەتىن ادامگەرشىلىگى مول ىزگىلىكتى، ەكولوگيالىق ءبىلىمى مەن مادەنيەتى جوعارى ۇرپاق تاربيەلەۋ.
3توپتا، جۇپتا جۇمىس ىستەتۋ ارقىلى جاۋاپكەرشىلىكتەرىن ارتتىرۋ، ىزدەنۋشىلىككە باۋلۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباقتىڭ فورماسى: جەكە، جۇپپەن، توپپەن.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، ىزدەنۋ، پىكىر الماسۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: ورىس تىلمەن، ەكولوگيامەن.
كورنەكىلىگى: ءسوز باسى، گرافيكالىق ديكتانتتار پاراعى، باعالاۋ پاراعى، تەستتەر.
باعىت بەرۋ كەزەڭى:
1. وقۋشىلاردى تۇگەندەپ، ساباققا بەيىمدەۋ.
2. ساباقتىڭ بارىسى مەن ماقساتىمەن تانىستىرۋ.
3. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
ا) «كوكشەتاۋ» پوەماسىنان جاتتاۋعا بەرىلگەن ءۇزىندى گرافيكالىق ديكتانت بويىنشا تەكسەرۋ.
ءا) جۇپتا تەكسەرۋ، باعالاۋ.
ب) 1، 2 وقۋشىدان جاتقا سۇراۋ.
ىسكە اسىرۋ كەزەڭى:
1. ءسوز باسى - كىرىسپە: كومپيۋتەردەن اقىن ومار قارجاۋ ايتولقىننىڭ «ەكولوگيا» ولەڭى تىڭدالىپ، سۋرەتتەر كورسەتىلەدى:
"ەكولوگيا" بوتەن ءسوز
ءبىر تۋعانىڭ ءبىراق تا
بىلگەنگە بۇل كوسەم ءسوز،
ماڭگى قالار قۇلاقتا
ەكو، ەكو - ءۇي، وتان،
ەجەلدەن - اق گرەكشە
ءسوز پاتشاسىن ۇناتام
جۇرەگىمە گۇل ەكسە،
بىزشە عىلىم - لوگيا
تۇتقاسى بار الەمنىڭ
ونسىز مەكەن، جوق ۇيا،
جوق كيەسى ولەڭنىڭ
ءوز ءۇي ولەڭ - توسەگىڭ
تابيعات بوپ قالادى
وعان اتقان كەسەگىڭ
ءوز باسىڭدى جارادى.
كەۋدەمىزدى ۇرعىلاپ،
"باعىن، تابىن، جەر"دەدىك
جەر مەن كوكتى بۇرعىلاپ،
ارالدى دا جەرلەدىك.
تابيعاتتى تونادىق
بايلىق ءۇشىن ءبىر كۇندىك
جەردى اتومعا مولا عىپ،
كەشتەۋ، جالعان كۇرسىندىك.
ايتا الدىق پا: بۇل سىيىم
ال، تابيعات، ساعان!- دەپ
قۇلقىن كورمەي ءبىر تىيىم
ءجۇرمىز ىلعي ماعان،- دەپ
تەپە - تەڭدىك زاڭى بار
تابيعاتتا، ادامدار،
كىم بۇزسا سول جانۋار
ۇقساعانمەن ادامعا.
ولەڭ جولدارىندا نە تۋرالى ايتىلعان؟
نەگىزگى كەزەڭنىڭ ماقساتىمەن تانىستىرۋ.
2. توپ جۇمىسىن قورعاۋ. الدىن - الا بەرىلگەن تاپسىرما بويىنشا ءۇش توپ ەكولوگيالىق اپاتتى ايماقتار بويىنشا جوبالارىن قورعايدى.
3. سوزدىك جۇمىسى.«تيمپولوتو» ويىنى نەگىزىندە.
بوگەن، بەتبۇرىس، قۇياتىن، شالشىق، سىناۋ.
4. ماتىنمەن جۇمىس(وقۋلىقتاعى ):
ا) وقىتۋ
ءا) ءۇش ماتىننەن نەگىزگى ويدى تاپ
ب) ماتىننەن تاۋەلدىك جالعاۋى بار سوزدەردى تابۋ
5. پىكىرتالاس. جەرگىلىكتى اقىن - جىرشى ش. دىلدەبايەۆتىڭ 70 - جىلدىق مەرەيتويىنا وراي ساتبايەۆ قالاسىندا وتكەن ايتىستان ءۇزىندى وقۋ.
... زاڭدى ويلار قوزعاي الساق زامان جايلى،
كوڭىلىم كوپ نارسەگە الاڭدايدى.
سىناقتاردىڭ الاڭى سەمەي ەدى،
سارقىنشاعى سانامنان جوعالمايدى.
اتانداردىڭ مەكەنى ابات دالا،
اتومداردىڭ ۇياسى بولا المايدى.
مۇنايدىڭ دا مۇڭى بار سان عاسىرلىق،
كاسپيي قايعى قازاققا، ارال قايعى.
بۇل كۇندە بايقوڭىردى كىم بىلمەيدى،
عارىشتىڭ ورتالىعى عالامعا ايگى.
سول جەردەن كوككە كەمە ۇشىراردا،
ءقاۋىپتى "پروتون" دەپ حابارلايدى.
الايدا اپات بولىپ قۇلاعاندا،
زيانسىز زىمىران دەپ ءبارى الدايدى.
ال، عالىمدار ءۋاجىن تىڭداساڭىز،
ونىڭ ۋى سان جىلدار تارامايدى.
جۇكتى انا قۇرساعىندا جاتقان ءسابي
ۋ جۇتسا ەستى ۇرپاق بوپ جارالمايدى.
گەنىنە گەپتيل سىڭگەن ازاماتتار،
بەلىنە بەس قارۋىن تاعا المايدى...
- تولەگەن اقىننىڭ كوتەرىپ وتىرعان ماسەلەسى قانداي؟ سوڭعى جولداردا قاي ءوڭىر تۋرالى ايتقان؟
پىكىر تالاستىرۋ:
1 - توپ ساتبايەۆ قالاسىندا ەكولوگيالىق ماسەلە جوق
2 - توپ ساتبايەۆ قالاسى ەكولوگيالىق لاستانۋدا
قورىتىندى كەزەڭى:
1. تەست جۇمىسى
1."ەكولوگيا" ءسوزى قاي تىلدەن الىنعان؟
ا) فرانسۋز ۆ) نەمىس س) اعىلشىن د) گرەك
2. ەكولوگيا تەرمينىن العاش عىلىمعا ەنگىزگەن عالىم.
ا) ۋ. پەتتي ۆ) ە. گەككەل س) چ. دارۆين د) ۆ. بارتولد
3. "ق ر - نىڭ ازاماتى تابيعاتتى قورعاۋعا جانە ونىڭ بايلىعىن ساقتاۋعا مىندەتتى" دەگەن جولدار قاي زاڭنان الىنعان؟
ا) ءبىلىم تۋرالى زاڭ س) ەڭبەك تۋرالى زاڭ
ۆ) قورشاعان ورتانى قورعاۋ تۋرالى زاڭ د) سۋ كلدەكسى
4. قورشاعان ورتانى قورعاۋعا باعىتتالعان ءىس - شاراعا جاتپايتىنى
ا) قورىقتار اشۋ ۆ) ورماندى كەسۋ
س) "قىزىل كىتاپ" شىعارۋ د) زاڭدار قابىلداۋ
5. قازاقستانداعى قورىقتار سانى
ا) 9 ۆ) 5 س) 7 د) 10
6. قورشاعان ورتانى قورعاۋدىڭ دۇنيەجۇزىلىك كۇنى
ا) 16جەلتوقسان ۆ) 25قازان
س) 5ماۋسىم د) 1قاڭتار
7. ەكولوگيالىق اپاتتى ايماقتار
ا) كوكشەتاۋ، استانا ۆ) تاراز، شىمكەنت
س) ارال، بالقاش س) باياناۋىل، قىزىلجار
8. قازاقستاننىڭ شۆەيسارياسى
ا) الماتى ۆ) باياناۋىل س) ماڭعىستاۋ د) كوكشەتاۋ
9. ماقالدى اياقتا. اركىمنىڭ ءوز جەرى -
ا) التىن ۆ) جۇماق س) باقىت د) جاقسى
10. جەرىمىزگە تاراعان پروتوننان تارايتىن حيميالىق زات
ا) سىناپ ۆ) اممونال س) گاز د) گەپتيل
2. باعالاۋ كەستەسىن قورىتۋ
3. ءسوز سوڭى:
ەي، قازاقستان ۇلانى،
بولعايسىڭ دالا قىرانى.
جەر - سۋىن قورعاۋ باباڭنىڭ
ەمەس - پە ەدى باستى ۇرانى؟!
ءۇي تاپسىرماسى: ەكولوگيالىق ماسەلەلەردى شەشۋدىڭ جولدارىن قاراستىرۋ.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ەكولوگيالىق اپاتتى ايماقتار.
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ كوممۋنيكاتيۆتىك قۇزىرەتتىلىك دۇرىس قالىپتاسۋىنا جاعداي جاساۋ
مىندەتتەرى:
1. ەلىمىزدىڭ ەكولوگياسى ناشار ايماقتارى بويىنشا تانىمدىق تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ.
2. قورشاعان ورتا مەن ونىڭ تابيعي رەسۋرستارىن ءتيىمدى پايدالانۋ بارىسىندا تابيعاتتى قورعاي الاتىن، ايالاي بىلەتىن ادامگەرشىلىگى مول ىزگىلىكتى، ەكولوگيالىق ءبىلىمى مەن مادەنيەتى جوعارى ۇرپاق تاربيەلەۋ.
3توپتا، جۇپتا جۇمىس ىستەتۋ ارقىلى جاۋاپكەرشىلىكتەرىن ارتتىرۋ، ىزدەنۋشىلىككە باۋلۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباقتىڭ فورماسى: جەكە، جۇپپەن، توپپەن.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، ىزدەنۋ، پىكىر الماسۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: ورىس تىلمەن، ەكولوگيامەن.
كورنەكىلىگى: ءسوز باسى، گرافيكالىق ديكتانتتار پاراعى، باعالاۋ پاراعى، تەستتەر.
باعىت بەرۋ كەزەڭى:
1. وقۋشىلاردى تۇگەندەپ، ساباققا بەيىمدەۋ.
2. ساباقتىڭ بارىسى مەن ماقساتىمەن تانىستىرۋ.
3. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
ا) «كوكشەتاۋ» پوەماسىنان جاتتاۋعا بەرىلگەن ءۇزىندى گرافيكالىق ديكتانت بويىنشا تەكسەرۋ.
ءا) جۇپتا تەكسەرۋ، باعالاۋ.
ب) 1، 2 وقۋشىدان جاتقا سۇراۋ.
ىسكە اسىرۋ كەزەڭى:
1. ءسوز باسى - كىرىسپە: كومپيۋتەردەن اقىن ومار قارجاۋ ايتولقىننىڭ «ەكولوگيا» ولەڭى تىڭدالىپ، سۋرەتتەر كورسەتىلەدى:
"ەكولوگيا" بوتەن ءسوز
ءبىر تۋعانىڭ ءبىراق تا
بىلگەنگە بۇل كوسەم ءسوز،
ماڭگى قالار قۇلاقتا
ەكو، ەكو - ءۇي، وتان،
ەجەلدەن - اق گرەكشە
ءسوز پاتشاسىن ۇناتام
جۇرەگىمە گۇل ەكسە،
بىزشە عىلىم - لوگيا
تۇتقاسى بار الەمنىڭ
ونسىز مەكەن، جوق ۇيا،
جوق كيەسى ولەڭنىڭ
ءوز ءۇي ولەڭ - توسەگىڭ
تابيعات بوپ قالادى
وعان اتقان كەسەگىڭ
ءوز باسىڭدى جارادى.
كەۋدەمىزدى ۇرعىلاپ،
"باعىن، تابىن، جەر"دەدىك
جەر مەن كوكتى بۇرعىلاپ،
ارالدى دا جەرلەدىك.
تابيعاتتى تونادىق
بايلىق ءۇشىن ءبىر كۇندىك
جەردى اتومعا مولا عىپ،
كەشتەۋ، جالعان كۇرسىندىك.
ايتا الدىق پا: بۇل سىيىم
ال، تابيعات، ساعان!- دەپ
قۇلقىن كورمەي ءبىر تىيىم
ءجۇرمىز ىلعي ماعان،- دەپ
تەپە - تەڭدىك زاڭى بار
تابيعاتتا، ادامدار،
كىم بۇزسا سول جانۋار
ۇقساعانمەن ادامعا.
ولەڭ جولدارىندا نە تۋرالى ايتىلعان؟
نەگىزگى كەزەڭنىڭ ماقساتىمەن تانىستىرۋ.
2. توپ جۇمىسىن قورعاۋ. الدىن - الا بەرىلگەن تاپسىرما بويىنشا ءۇش توپ ەكولوگيالىق اپاتتى ايماقتار بويىنشا جوبالارىن قورعايدى.
3. سوزدىك جۇمىسى.«تيمپولوتو» ويىنى نەگىزىندە.
بوگەن، بەتبۇرىس، قۇياتىن، شالشىق، سىناۋ.
4. ماتىنمەن جۇمىس(وقۋلىقتاعى ):
ا) وقىتۋ
ءا) ءۇش ماتىننەن نەگىزگى ويدى تاپ
ب) ماتىننەن تاۋەلدىك جالعاۋى بار سوزدەردى تابۋ
5. پىكىرتالاس. جەرگىلىكتى اقىن - جىرشى ش. دىلدەبايەۆتىڭ 70 - جىلدىق مەرەيتويىنا وراي ساتبايەۆ قالاسىندا وتكەن ايتىستان ءۇزىندى وقۋ.
... زاڭدى ويلار قوزعاي الساق زامان جايلى،
كوڭىلىم كوپ نارسەگە الاڭدايدى.
سىناقتاردىڭ الاڭى سەمەي ەدى،
سارقىنشاعى سانامنان جوعالمايدى.
اتانداردىڭ مەكەنى ابات دالا،
اتومداردىڭ ۇياسى بولا المايدى.
مۇنايدىڭ دا مۇڭى بار سان عاسىرلىق،
كاسپيي قايعى قازاققا، ارال قايعى.
بۇل كۇندە بايقوڭىردى كىم بىلمەيدى،
عارىشتىڭ ورتالىعى عالامعا ايگى.
سول جەردەن كوككە كەمە ۇشىراردا،
ءقاۋىپتى "پروتون" دەپ حابارلايدى.
الايدا اپات بولىپ قۇلاعاندا،
زيانسىز زىمىران دەپ ءبارى الدايدى.
ال، عالىمدار ءۋاجىن تىڭداساڭىز،
ونىڭ ۋى سان جىلدار تارامايدى.
جۇكتى انا قۇرساعىندا جاتقان ءسابي
ۋ جۇتسا ەستى ۇرپاق بوپ جارالمايدى.
گەنىنە گەپتيل سىڭگەن ازاماتتار،
بەلىنە بەس قارۋىن تاعا المايدى...
- تولەگەن اقىننىڭ كوتەرىپ وتىرعان ماسەلەسى قانداي؟ سوڭعى جولداردا قاي ءوڭىر تۋرالى ايتقان؟
پىكىر تالاستىرۋ:
1 - توپ ساتبايەۆ قالاسىندا ەكولوگيالىق ماسەلە جوق
2 - توپ ساتبايەۆ قالاسى ەكولوگيالىق لاستانۋدا
قورىتىندى كەزەڭى:
1. تەست جۇمىسى
1."ەكولوگيا" ءسوزى قاي تىلدەن الىنعان؟
ا) فرانسۋز ۆ) نەمىس س) اعىلشىن د) گرەك
2. ەكولوگيا تەرمينىن العاش عىلىمعا ەنگىزگەن عالىم.
ا) ۋ. پەتتي ۆ) ە. گەككەل س) چ. دارۆين د) ۆ. بارتولد
3. "ق ر - نىڭ ازاماتى تابيعاتتى قورعاۋعا جانە ونىڭ بايلىعىن ساقتاۋعا مىندەتتى" دەگەن جولدار قاي زاڭنان الىنعان؟
ا) ءبىلىم تۋرالى زاڭ س) ەڭبەك تۋرالى زاڭ
ۆ) قورشاعان ورتانى قورعاۋ تۋرالى زاڭ د) سۋ كلدەكسى
4. قورشاعان ورتانى قورعاۋعا باعىتتالعان ءىس - شاراعا جاتپايتىنى
ا) قورىقتار اشۋ ۆ) ورماندى كەسۋ
س) "قىزىل كىتاپ" شىعارۋ د) زاڭدار قابىلداۋ
5. قازاقستانداعى قورىقتار سانى
ا) 9 ۆ) 5 س) 7 د) 10
6. قورشاعان ورتانى قورعاۋدىڭ دۇنيەجۇزىلىك كۇنى
ا) 16جەلتوقسان ۆ) 25قازان
س) 5ماۋسىم د) 1قاڭتار
7. ەكولوگيالىق اپاتتى ايماقتار
ا) كوكشەتاۋ، استانا ۆ) تاراز، شىمكەنت
س) ارال، بالقاش س) باياناۋىل، قىزىلجار
8. قازاقستاننىڭ شۆەيسارياسى
ا) الماتى ۆ) باياناۋىل س) ماڭعىستاۋ د) كوكشەتاۋ
9. ماقالدى اياقتا. اركىمنىڭ ءوز جەرى -
ا) التىن ۆ) جۇماق س) باقىت د) جاقسى
10. جەرىمىزگە تاراعان پروتوننان تارايتىن حيميالىق زات
ا) سىناپ ۆ) اممونال س) گاز د) گەپتيل
2. باعالاۋ كەستەسىن قورىتۋ
3. ءسوز سوڭى:
ەي، قازاقستان ۇلانى،
بولعايسىڭ دالا قىرانى.
جەر - سۋىن قورعاۋ باباڭنىڭ
ەمەس - پە ەدى باستى ۇرانى؟!
ءۇي تاپسىرماسى: ەكولوگيالىق ماسەلەلەردى شەشۋدىڭ جولدارىن قاراستىرۋ.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ونەر جۇلدىزى - شۇعىلا ساپارعالي قىزى.
