ەڭبەك ءبارىن دە جەڭبەك (وتباسىنداعى ەڭبەك تاربيەسى تۋرالى)
تاقىرىبى: «ەڭبەك ءبارىن دە جەڭبەك» (وتباسىنداعى ەڭبەك تاربيەسى تۋرالى)
ماقساتى: ەڭبەك - ادامگەرشىلىك قۇندىلىعى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ، ەڭبەكتىڭ ادام ومىرىندەگى ءمانى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، ەڭبەك ەتۋگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن وياتۋ، دامىتۋ، ەڭبەكسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە:
- ەڭبەك ەتۋ، ەڭبەكتىڭ ءمانى تۋرالى تۇسىنىكتەرى كەڭەيەدى؛
- ەڭبەك ەتۋگە دەگەن قىزىعۋشىلىعى ويانادى؛
- ەڭبەكسۇيگىشتىككە تاربيەلەنەدى؛
- ەڭبەكتى قۇرمەتتەۋگە ۇيرەنەدى؛
- ۇقىپتىلىق، ەڭبەكقورلىق، ەڭبەك ەتۋ داعدىسى قالىپتاسادى.
كورنەكىلىكتەر: سلايد، ناقىل سوزدەر، «وقۋشىلار شىعارماشىلىعىنان» - سۋرەتتەر، كورمە، ويىنعا قاجەتتى قۇرال - جابدىقتار.
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى.
قازاق حالقىنىڭ ءداستۇرلى ءتالىم - تاربيە بەرۋ جۇيەسىندە جاس كەزىنەن باستاپ بالانى ەڭبەككە، بەلگىلى ءبىر كاسىپكە باۋلىعان. جالقاۋ، ەرىنشەك، جاتىپ ىشەر ارامتاماق بولما، ەڭبەك ەت، اتا - اناڭا قولقانات بول دەگەندى بالانىڭ ساناسىنا قۇيىپ وتىرعان. ءاربىر جاس بالا “ەڭبەك ەتسەڭ ەرىنبەي، تويادى قارنىڭ تىلەنبەي” دەگەن ماقال رۋحىندا تاربيەلەنگەن. ال، سىزدەر قالاي ويلايسىزدار، «ەڭبەك ەتسەڭ ەرىنبەي، تويادى قارنىڭ تىلەنبەي» دەگەن ماقالدىڭ ماعىناسى قالاي، قالاي تۇسىندىرەر ەدىڭدەر؟ «باقىتتىڭ كىلتى ەڭبەكتە» دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟ (وقۋشىلار ماقالدىڭ ماعىناسىن اشادى)
ولاي بولسا ءبىزدىڭ بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىز ەڭبەك تۋرالى بولماق.
وقۋشىلار 2 توپقا بولىنەدى. «ەڭبەك» جانە «تۋعان جەر» وقۋشىلارعا ەكى ءتۇرلى تاقىرىپتا ماقال - ماتەلدەر جازىلعان پاراقشالار ۇلەستىرىلەدى، ءار وقۋشى سوعان سايكەس ءوز توبىن انىقتاپ ورىندارىنا وتىرادى. توپتارعا تاپسىرمالار بەرىلەدى. «كىم كوپ بىلەدى؟» ەڭبەك تۋرالى ماقال - ماتەلدەر جازىپ، ونىڭ ماعىناسىن تۇسىندىرەدى. وقۋشىلار ماقال - ماتەل جازىپ جاتقاندا اتا - انالار وتباسىنداعى بالا ەڭبەگى تۋرالى ايتىپ بەرەدى.
ەڭبەك تۋرالى ماقال - ماتەلدەر:
ەڭبەگىنە قاراي — قۇرمەت،
جاسىنا قاراي — ىزەت.
ەڭبەك ەر اتاندىرادى.
ەڭبەك ەرلىككە جەتكىزەر،
ەرلىك ەلدىككە جەتكىزەر.
ەڭبەك ەتكەن — مۇراتقا جەتكەن.
ەڭبەك ەتپەي ەلگە وكپەلەمە،
ەگىن ەكپەي جەرگە وكپەلەمە.
ەڭبەككەر ۇيقىدان شيراپ تۇرادى،
ەرىنشەك ۇيقىدان قيراپ تۇرادى.
ءالىڭ باردا ەڭبەك ەت، ەڭكەيگەندە ەمەرسىڭ.
ەردىڭ اتىن ەڭبەك شىعارادى.
باقىت كىلتى ەڭبەكتە.
ەڭبەك شيراتادى،
ءومىر ۇيرەتەدى.
ماڭدايى تەرلەمەگەننىڭ
قازانى قاينامايدى.
ەرىنشەكتىڭ ەرتەڭى بىتپەس،
جەڭىلتەكتىڭ سەلتەڭى بىتپەس.
ەڭبەك ەتسەڭ ەرىنبەي،
تويادى قارنىڭ تىلەنبەي.
مىناداي سۇراقتارعا جاۋاپ الۋ:
- بالاڭىز وتباسىنداعى شارۋالارعا كومەكتەسە مە؟
- بالاڭىزدى ءۇي شارۋاسىنا جۇمساعاندا ونىڭ جاس ەرەكشەلىگىن، ءالىنىڭ جەتىپ - جەتپەيتىنىن ەسكەرەسىز بە؟
- جالپى بالانى نەشە جاستان باستاپ ەڭبەككە ارالاستىرۋعا بولادى؟
- قانداي شارۋالار ىستەيدى؟
- بالاڭىزدى ەڭبەككە قالاي جۇمسايسىز، قالاي ارالاستىراسىز؟
- بالانى ءسىز جۇمساعاندا ءوز ەركىمەن قۇلشىنا كىرىسىپ كەتە مە، الدە زورلاپ جۇمسايسىز با؟
- بالاڭىزعا جۇمىس تاپسىراردا «ەگەر دە وسى جۇمىستى بىتىرسەڭ ءبىر نارسە الىپ بەرەمىن» دەپ ونىڭ ەڭبەگىن ساتىپ الاسىز با؟ ت. ب.
وقۋشىلارعا بەرىلگەن تاپسىرما بويىنشا ولاردىڭ قانشالىقتى ماقال - ماتەلدەر بىلەتىنى جانە ماعىناسىن اشىپ ايتۋى تىڭدالادى.
ەندى مەكتەپتەگى ەڭبەك تاربيەسىنە توقتالايىق. مەكتەپتەگى ەڭبەك ساباعى، سەنبىلىك جۇمىستارى تۋرالى ايتىلادى.
باتىس قازاقستان وبلىسى،
بوكەي ورداسى اۋدانى، سايقىن اۋىلى،
م - س. باباجانوۆ اتىنداعى جوببم
ەلەۋسينوۆا نۇرگۇل قاناتباي قىزى
ەڭبەك ءبارىن دە جەڭبەك (وتباسىنداعى ەڭبەك تاربيەسى تۋرالى) جۇكتەۋ
ماقساتى: ەڭبەك - ادامگەرشىلىك قۇندىلىعى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ، ەڭبەكتىڭ ادام ومىرىندەگى ءمانى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، ەڭبەك ەتۋگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن وياتۋ، دامىتۋ، ەڭبەكسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە:
- ەڭبەك ەتۋ، ەڭبەكتىڭ ءمانى تۋرالى تۇسىنىكتەرى كەڭەيەدى؛
- ەڭبەك ەتۋگە دەگەن قىزىعۋشىلىعى ويانادى؛
- ەڭبەكسۇيگىشتىككە تاربيەلەنەدى؛
- ەڭبەكتى قۇرمەتتەۋگە ۇيرەنەدى؛
- ۇقىپتىلىق، ەڭبەكقورلىق، ەڭبەك ەتۋ داعدىسى قالىپتاسادى.
كورنەكىلىكتەر: سلايد، ناقىل سوزدەر، «وقۋشىلار شىعارماشىلىعىنان» - سۋرەتتەر، كورمە، ويىنعا قاجەتتى قۇرال - جابدىقتار.
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى.
قازاق حالقىنىڭ ءداستۇرلى ءتالىم - تاربيە بەرۋ جۇيەسىندە جاس كەزىنەن باستاپ بالانى ەڭبەككە، بەلگىلى ءبىر كاسىپكە باۋلىعان. جالقاۋ، ەرىنشەك، جاتىپ ىشەر ارامتاماق بولما، ەڭبەك ەت، اتا - اناڭا قولقانات بول دەگەندى بالانىڭ ساناسىنا قۇيىپ وتىرعان. ءاربىر جاس بالا “ەڭبەك ەتسەڭ ەرىنبەي، تويادى قارنىڭ تىلەنبەي” دەگەن ماقال رۋحىندا تاربيەلەنگەن. ال، سىزدەر قالاي ويلايسىزدار، «ەڭبەك ەتسەڭ ەرىنبەي، تويادى قارنىڭ تىلەنبەي» دەگەن ماقالدىڭ ماعىناسى قالاي، قالاي تۇسىندىرەر ەدىڭدەر؟ «باقىتتىڭ كىلتى ەڭبەكتە» دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟ (وقۋشىلار ماقالدىڭ ماعىناسىن اشادى)
ولاي بولسا ءبىزدىڭ بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىز ەڭبەك تۋرالى بولماق.
وقۋشىلار 2 توپقا بولىنەدى. «ەڭبەك» جانە «تۋعان جەر» وقۋشىلارعا ەكى ءتۇرلى تاقىرىپتا ماقال - ماتەلدەر جازىلعان پاراقشالار ۇلەستىرىلەدى، ءار وقۋشى سوعان سايكەس ءوز توبىن انىقتاپ ورىندارىنا وتىرادى. توپتارعا تاپسىرمالار بەرىلەدى. «كىم كوپ بىلەدى؟» ەڭبەك تۋرالى ماقال - ماتەلدەر جازىپ، ونىڭ ماعىناسىن تۇسىندىرەدى. وقۋشىلار ماقال - ماتەل جازىپ جاتقاندا اتا - انالار وتباسىنداعى بالا ەڭبەگى تۋرالى ايتىپ بەرەدى.
ەڭبەك تۋرالى ماقال - ماتەلدەر:
ەڭبەگىنە قاراي — قۇرمەت،
جاسىنا قاراي — ىزەت.
ەڭبەك ەر اتاندىرادى.
ەڭبەك ەرلىككە جەتكىزەر،
ەرلىك ەلدىككە جەتكىزەر.
ەڭبەك ەتكەن — مۇراتقا جەتكەن.
ەڭبەك ەتپەي ەلگە وكپەلەمە،
ەگىن ەكپەي جەرگە وكپەلەمە.
ەڭبەككەر ۇيقىدان شيراپ تۇرادى،
ەرىنشەك ۇيقىدان قيراپ تۇرادى.
ءالىڭ باردا ەڭبەك ەت، ەڭكەيگەندە ەمەرسىڭ.
ەردىڭ اتىن ەڭبەك شىعارادى.
باقىت كىلتى ەڭبەكتە.
ەڭبەك شيراتادى،
ءومىر ۇيرەتەدى.
ماڭدايى تەرلەمەگەننىڭ
قازانى قاينامايدى.
ەرىنشەكتىڭ ەرتەڭى بىتپەس،
جەڭىلتەكتىڭ سەلتەڭى بىتپەس.
ەڭبەك ەتسەڭ ەرىنبەي،
تويادى قارنىڭ تىلەنبەي.
مىناداي سۇراقتارعا جاۋاپ الۋ:
- بالاڭىز وتباسىنداعى شارۋالارعا كومەكتەسە مە؟
- بالاڭىزدى ءۇي شارۋاسىنا جۇمساعاندا ونىڭ جاس ەرەكشەلىگىن، ءالىنىڭ جەتىپ - جەتپەيتىنىن ەسكەرەسىز بە؟
- جالپى بالانى نەشە جاستان باستاپ ەڭبەككە ارالاستىرۋعا بولادى؟
- قانداي شارۋالار ىستەيدى؟
- بالاڭىزدى ەڭبەككە قالاي جۇمسايسىز، قالاي ارالاستىراسىز؟
- بالانى ءسىز جۇمساعاندا ءوز ەركىمەن قۇلشىنا كىرىسىپ كەتە مە، الدە زورلاپ جۇمسايسىز با؟
- بالاڭىزعا جۇمىس تاپسىراردا «ەگەر دە وسى جۇمىستى بىتىرسەڭ ءبىر نارسە الىپ بەرەمىن» دەپ ونىڭ ەڭبەگىن ساتىپ الاسىز با؟ ت. ب.
وقۋشىلارعا بەرىلگەن تاپسىرما بويىنشا ولاردىڭ قانشالىقتى ماقال - ماتەلدەر بىلەتىنى جانە ماعىناسىن اشىپ ايتۋى تىڭدالادى.
ەندى مەكتەپتەگى ەڭبەك تاربيەسىنە توقتالايىق. مەكتەپتەگى ەڭبەك ساباعى، سەنبىلىك جۇمىستارى تۋرالى ايتىلادى.
باتىس قازاقستان وبلىسى،
بوكەي ورداسى اۋدانى، سايقىن اۋىلى،
م - س. باباجانوۆ اتىنداعى جوببم
ەلەۋسينوۆا نۇرگۇل قاناتباي قىزى
ەڭبەك ءبارىن دە جەڭبەك (وتباسىنداعى ەڭبەك تاربيەسى تۋرالى) جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: سىلەكەي قۇرامىنىڭ ءتىس جەگىسىنىڭ پايدا بولۋىنا جانە ودان ساقتاندىرۋداعى ماڭىزى
