InfoHub Logo

باياعى وتكەن زاماندا باتتال دەگەن ءبىر بايدىڭ مۇراتحان، اسىل­حان، سابىرحان، ەسىلحان اتتى ءتورت ۇلى بولىپ­تى. ۇلدارى ەرجەتىپ، ءارقايسىسى ءوز الدىنا شاڭىراق كوتەرىپ، ەنشى بولىسەر شاققا جەتكەندە باي ويعا قالادى: «البەتتە، پەرزەنتتەرىم ءۇشىن دۇنيە-مۇلىكتى اياماسپىن-اۋ! ءبىراق ولار سونىڭ ءقادىرىن بىلەر مە ەكەن؟! كۇنى ەرتەڭ «اكە مالى بالاعا مال بولمايدى» دەگەنگە سايىپ، قولىنا تيگەننىڭ ءبارىن تۋ-تالاقاي شاشسا شە؟! وندا ەسىل ەڭبەگىنىڭ ەش بولعانى دا! وسى ۋاقىتقا دەيىن ماڭداي تەرىن توگىپ، تىرنەكتەپ جيناعان بايلىقتىڭ بەي-بەرەكەت ايدالاعا اقتارىلعانى-اۋ!.. ارتىنان بارماق تىستەپ، شاڭ قاۋىپ قالۋ دەپ وسىنى ايت!..

وسىلاي تەككە شاشىلۋدان ساقتانعان باتتال الدىن الا بالا­لارىن سىناماق بولادى. ول ءبىر كۇنى ۇلدارىن جيناپ الىپ: «قا­راقتارىم، مەن ۇزاق ساپارعا شىعىپ بارامىن. كۇندەلىكتى تىرشىلىك قامىن ءوز بەتتەرىڭشە جاساي بەرەرسىڭدەر»، — دەپ ءارقاي­سىسىنىڭ قولىنا ءبىر-بىر كۇمىس تەڭگەدەن ۇستاتادى.

سودان سىرتتا ءۇش اي ءجۇرىپ ەلىنە ورالعان باتتال بالالارىن ءجا­نە قاسىنا شاقىرىپ:

— ءيا، قاراقتارىم، جاعدايلارىڭ قالاي، كىم نە شارۋا تىندىردى؟ — دەپ سۇرايدى.

— اكە، جاعدايىم جاقسى، — دەيدى ۇلكەن ۇلى كۇلىم قاعىپ. — ءمى­نەكي، بەرگەن ءبىر كۇمىس تەڭگەڭىزدىڭ قارىمتاسى...

مۇراتحان ۇسىنعان كۇمىس اقشالاردى قولىنا الىپ، سىڭعىرلاتا ساناپ شىققان باتتال:

— ون-ن... — دەيدى كوڭىلدەنە داۋىستاپ. — ال مۇنىڭ ءمانىسىن قالاي تۇسىندىرەسىڭ؟

— ءوزىڭىز بەرگەن تەڭگەنى بىردەن اينالىمعا جىبەردىم. ءقازىر ءىرى شاھارلارعا قاتىنايتىن كەرۋەنگە ىلەسىپ، ساۋدا-ساتتىقپەن اينالىسىپ جۇرگەن جايىم بار، — دەيدى مۇراتحان ءمان-جايدى بايانداپ.

ۇلكەن ۇلىنىڭ ىسىنە سۇيسىنگەن باي:

— سەنىڭ حال-احۋالىڭ شە؟ — دەپ ەكىنشى ۇلىنا بۇرىلادى.

— جامان ەمەس، اكە، مىنەكي، بەرگەن ءبىر تەڭگەڭىزدىڭ قارىمتاسى... —
دەپ اسىلحان بەس كۇمىس اقشانى باتتالدىڭ الاقانىنا سالادى.

— دۇرىس-اق، بالام، ەندى ءمانىسىن ايتا عوي، — دەيدى باي ريزا ءپى­شىنمەن.

— ءوزىڭىز بەرگەن تەڭگەگە كىشىگىرىم ۇستاحانا اشىپ، ءقازىر تۇرمىس­قا قاجەتتى بۇيىمدار شىعارىپ جاتقان جايىم بار، — دەيدى اسىلحان پايدا كوزىن ءتۇسىندىرىپ.

— بارەكەلدە-ە، مۇنىڭ ءبىر جاقسى باستاما ەكەن! — دەپ قۋانا قوستاعان باي ءۇشىنشى ۇلىنا كەزەك بەرەدى.

— مەن بەرگەن اقشاڭىزدى جەر وڭدەپ، باقشا سالۋعا جۇمسادىم. تاپقان پايدام ازىرگە، مىنەكي... — دەپ سابىرحان اكەسىنىڭ قولىنا ءۇش كۇمىس تەڭگەنى ۇستاتادى.

— جارايسىڭ، بالام، وتە ءبىر قاجەت شارۋانى قولعا الىپسىڭ! — دەپ كوڭىلى مارقايعان باتتال ءتورتىنشى ۇلىنا ءسوز بەرەدى.

— ا-اكە، مەنىڭ سىزگە ۇسىناتىن ەشتەڭەم جوق... — دەيدى ەسىلحان كۇمىلجي سويلەپ. — ا-اقشاڭىزدى ب-بىلاي... نەتى-ى-پ... جاراتىپ قويدىم-م...

ۇلدارىنىڭ ىستەرىنە مەرەيى ءوسىپ، الگىندە عانا جايدارى وتىرعان باتتالدىڭ اياق استىنان قاباعى ءتۇسىپ كەتەدى.

— ەي، مىڭگىرلەمەي جوندەپ تۇسىندىرسەڭشى؟! — دەيدى ول قاتۋلانىپ.

— تۇسىندىرگەندە-ە... توي-تومالاققا بارىپ... قالاعا بازارلاپ دەگەندەي...

— جەتەر، ارمەن قاراي جالعاستىرماي-اق قوي! — دەيدى باتتال كەنجە ۇلىنىڭ ءسوزىن كىلت ءبولىپ.

ءبىر ءسات ءۇنسىز قالعان باي ىلە تولعانا سويلەپ كەتەدى.

— اينالايىن مۇراتحان، اسىلحان، سابىرحان، سەندەردىڭ جۇرەك قالاۋلارىڭمەن باستاعان ىستەرىڭ مەنىڭ كوڭىلىمنەن شىعىپ وتىر. ارمەن قاراي ءوز جولدارىڭدى تاباتىندىقتارىڭا سەنىمدىمىن. ەندى بابالار ءداستۇرى بويىنشا ەنشىلەرىڭدى بولسەم دەيمىن. اسىلحان ساعان — ون ءۇيىر جىلقى، ون كۇرە تۇيە، مۇراتحان ساعان — بەس تابىن سيىر، بەس وتار قوي، سابىرحان ساعان — قىزىلباستاۋ، كوكباستاۋ، اقباستاۋ — ءۇش باستاۋدى جەر-سۋىمەن، قورا-قوپسىسىمەن سىيلادىم. يگىلىكتەرىڭە ۇستاپ، وسىپ-ونىڭدەر، ەڭبەكتەرىڭ جانسىن! — دەپ باتتال اق باتاسىن بەرەدى.

سوسىن ەشقانداي ۇلەس تيمەي، جىگەرى جاسىپ قالعان كەنجە ۇلى­نا بۇرىلىپ:

— ەسىلحان شىراعىم، كەز كەلگەن اتا-انا بارلىق بالاسىن بىردەي كورەدى، ءارى ەشقايسىسىنا جاماندىق تىلەمەيدى. ساعان ەشتەڭە بولىنبەسە، جەك كورگەندىگىم ەمەس، ەنشى يەمدەنۋگە سەنىڭ دايىن ەمەستىگىڭ. سوندىقتان ءالى دە ويلان، ءومىردى زەردەلە!.. — دەيدى تەرەڭ وي تاستاپ.

---