- 05 ناۋ. 2024 00:36
- 239
ەرتەگىلەر (ءبىلىمدى تياناقتاۋ)
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءبىلىمىڭدى تياناقتاۋ
ساباقتىڭ ماقساتى: ا) وتكەن ساباقتارداعى العان بىلىمدەرىنە قورتىندى جاساۋ.
ءا) ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ، وي - ءورىسىن، سوزدىك قورىن دامىتۋ.
ب) ەركىن سويلەۋگە جانە ءتىل بايلىعىن دامىتۋ.
ساباق ءتۇرى. ءداستۇرلى ساباق.
ساباق ءادىسى. سۇراق – جاۋاپ، اڭگىمەلەۋ، تەست تاپسىرماسى.
ساباق كورنەكىلىگى. ينتەراكتيۆتى تاقتا، سۋرەت.
ساباق بارىسى.
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
1. سالەمدەسۋ
2. كەلگەن وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ.
3. وقۋشىلار نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
4. پسيحولوگيالىق دايىندىق.
كوك اسپاننان كۇن كۇلسىن!
بىرگە كۇلسىن ءبۇلدىرشىن.
كوك اسپاننان كۇن كۇلسىن!
جەرگە ۇدايى نۇر قۇيسىن!
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىنا شولۋ.
ەرتەگىلەر ەلىندە
1. ەرتەگىلەر تۋرالى ماعلۇمات بەر
ەرتەگىلەر حالىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ ءبىر ءتۇرى بولىپ ەسەپتەلەدى. «ەرتەگى» دەگەن اتى ەرتەدەگى، ەرتە كەزدەگى دەگەن سوزدەردەن تۋعان. قازاق ەرتەگىلەرىنىڭ ءبارى ادەتتە «ەرتەدە ءبىر باي بولىپ»، «ەرتەدە ءبىر حان بولىپتى»، «ەرتەدە ءبىر كەمپىر مەن شال بولىپتى» دەپ باستالادى.
ەرتەگىلەر
شىنشىل ەرتەگىلەر
قيال - عاجايىپ ەرتەگىلەر
حايۋاناتتار ەرتەگىلەر
2. بۇلبۇل مەن توقىلداق. (كورىنىس)
قۇرت جەگەن سوڭ گۇلىڭدى،
جۇرت نەعىلسىن ءۇنىڭدى.
ءىىى. جاڭا ساباق.
ءبىلىمدى تياناقتاۋ.
تابيعات تىرشىلىك بەسىگى.
1. كوكتەم
2. سامالىق
3. قۇستار كەلدى.
4. ويلان تاپ! جۇمباقتار.
5. ەرتەگىلەر ەلىندە.
كوكتەمدە قار ەرىپ، جىرالاردان سۋلار اعىپ، كۇن شۋاعىن توگىپ، كۇن جىلىنا باستايدى. ادامدار قىسقى كيىمدەرىن اۋىستىرىپ، جەڭىل كيىنەدى. قوراداعى مالدار، تولدەر ورىسكە جايىلادى. مالشىلار جايلاۋعا كوشەدى. جەر بالشىق بولىپ، جاۋىن - شاشىن بولىپ، قاتتى داۋىل سوعىپ جەل بولادى.
ولاي بولسا ەڭ قاتتى جەلدىڭ اتى قانداي؟
سامالىق. كوكتەم، كۇز ايلارىندا بولاتىن قاتتى جەل. سالقىن، ىزعارلى، قاتتى داۋىل بولىپ ادامداردىڭ كيىمىنەن وتەدى. تالداردىڭ بۇرشىكتەرىن ءتۇسىرىپ، شىبىقتارىن سىندىرىپ، ءۇي شاتىرىن ۇشىرىپ اكەتەتىندەي ەڭ قاتتى داۋىلدى جەلدىڭ ءبىرى. ول بالشىقتى جەرلەردى تەز كەپتىرىپ، تەز قۇرعاتىپ كۇن جىلىنىپ قۇستار كەلە باستايدى.
كوكتەمدە العاش ۇزاق قۇسى جىلى جاققا ۇشىپ كەلىپ، ۇيا سالا باستايدى. قۇستاردىڭ ءتۇرى وتە كوپ. ەلىمىزدە قۇستاردىڭ 600 - گە جۋىق ءتۇرى بار. ولار تابيعاتتى زيانكەستەردەن قورعايدى. ولار تابيعات ەمشىلەرى، تىرشىلىك يەلەرى، ۇرپاق وربىتەدى. ءان شىرقاپ تابيعات ءسانىن كەلتىرىپ، ادامداردىڭ كوڭىلىن كوتەرەدى. مىس: بۇلبۇل ءان سالادى. توقىلداقتى ورمان ەمشىسى، اققۋدى كيەلى سۇلۋ قۇس دەپ، قاراتورعايدى ورمان قورعاۋشىسى دەپ اتايدى.
ويلان تاپ! جۇمباقتار.
قورشاۋداي مىقتى تۇمسىعى،
باسەكە تىگەم بۇل شىنىم.
قۇرت دوڭىز، اۋلاپ جارىسام
ورمان دارىگەرى مەن بولام.
(توقىلداق)
ون ەكى ايدىڭ بىرەۋى،
ءسىرا ونىڭ اتىندا.
وزگە ۇياعا ءىز تاستاپ
مەن دەپ جار ساپ جۇرەدى.
(كوكەك)
ەرتەگىلەر ەلىندە
بايلىق پەن اقىل (كورىنىس)
سونىمەن وقۋشىلار بايلىق، اقشا، دۇنيە، التىن ت. ب. ادام ومىرىمەن ولشەنبەيدى ەكەن.
سەرگىتۋ ءساتى.
قاتتى جەلدى، جاڭبىردى، كەمپىرقوساقتى ءىس - قيمىلمەن سالىپ بويىمىزدى سەرگىتەيىك.
ءىV. بەكىتۋ
ءسوزجۇمباق
قارلىعاش 1. ەرتەگى كەيىپكەرى.
ۇزاق 2. العاش كەلەتىن قۇس.
سامالىق 3. ەڭ قاتتى جەل.
تورعاي 4. ورمان قورعاۋشىسى.
اققۋ 5. كيەلى سۇلۋ سۋ قۇسى.
كەمپىرقوساق 6. جاڭبىردان كەيىنگى تابيعات قۇبىلىسى.
V. قورىتىندى:
تەست.
1. قاتتى جەلدى قالاي اتايدى؟
ا) داۋىل ب) سامالىق ۆ) سەل
2. قىستاپ قالاتىن قۇس اتى؟
ا) اققۋ ب) ۇيرەك ۆ) تورعاي
3. جىرتقىش قۇس اتى؟
ا) بۇركىت ب) قارعا ۆ) تىرنا
4. قۇيرىعى ايىر قۇس؟
ا) بۇلبۇل ب) قارلىعاش ۆ) تورعاي
5. العاش كەلەتىن قۇس؟
ا) كوگەرشىن ب) قارعا ۆ) ۇزاق
Vءى. باعالاۋ.
Vءىى. ۇيگە تاپسىرما: تاقىرىپقا ساي اڭگىمە قۇراپ كەلۋ. تەست قۇراستىرىپ كەلۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى: ا) وتكەن ساباقتارداعى العان بىلىمدەرىنە قورتىندى جاساۋ.
ءا) ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ، وي - ءورىسىن، سوزدىك قورىن دامىتۋ.
ب) ەركىن سويلەۋگە جانە ءتىل بايلىعىن دامىتۋ.
ساباق ءتۇرى. ءداستۇرلى ساباق.
ساباق ءادىسى. سۇراق – جاۋاپ، اڭگىمەلەۋ، تەست تاپسىرماسى.
ساباق كورنەكىلىگى. ينتەراكتيۆتى تاقتا، سۋرەت.
ساباق بارىسى.
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
1. سالەمدەسۋ
2. كەلگەن وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ.
3. وقۋشىلار نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
4. پسيحولوگيالىق دايىندىق.
كوك اسپاننان كۇن كۇلسىن!
بىرگە كۇلسىن ءبۇلدىرشىن.
كوك اسپاننان كۇن كۇلسىن!
جەرگە ۇدايى نۇر قۇيسىن!
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىنا شولۋ.
ەرتەگىلەر ەلىندە
1. ەرتەگىلەر تۋرالى ماعلۇمات بەر
ەرتەگىلەر حالىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ ءبىر ءتۇرى بولىپ ەسەپتەلەدى. «ەرتەگى» دەگەن اتى ەرتەدەگى، ەرتە كەزدەگى دەگەن سوزدەردەن تۋعان. قازاق ەرتەگىلەرىنىڭ ءبارى ادەتتە «ەرتەدە ءبىر باي بولىپ»، «ەرتەدە ءبىر حان بولىپتى»، «ەرتەدە ءبىر كەمپىر مەن شال بولىپتى» دەپ باستالادى.
ەرتەگىلەر
شىنشىل ەرتەگىلەر
قيال - عاجايىپ ەرتەگىلەر
حايۋاناتتار ەرتەگىلەر
2. بۇلبۇل مەن توقىلداق. (كورىنىس)
قۇرت جەگەن سوڭ گۇلىڭدى،
جۇرت نەعىلسىن ءۇنىڭدى.
ءىىى. جاڭا ساباق.
ءبىلىمدى تياناقتاۋ.
تابيعات تىرشىلىك بەسىگى.
1. كوكتەم
2. سامالىق
3. قۇستار كەلدى.
4. ويلان تاپ! جۇمباقتار.
5. ەرتەگىلەر ەلىندە.
كوكتەمدە قار ەرىپ، جىرالاردان سۋلار اعىپ، كۇن شۋاعىن توگىپ، كۇن جىلىنا باستايدى. ادامدار قىسقى كيىمدەرىن اۋىستىرىپ، جەڭىل كيىنەدى. قوراداعى مالدار، تولدەر ورىسكە جايىلادى. مالشىلار جايلاۋعا كوشەدى. جەر بالشىق بولىپ، جاۋىن - شاشىن بولىپ، قاتتى داۋىل سوعىپ جەل بولادى.
ولاي بولسا ەڭ قاتتى جەلدىڭ اتى قانداي؟
سامالىق. كوكتەم، كۇز ايلارىندا بولاتىن قاتتى جەل. سالقىن، ىزعارلى، قاتتى داۋىل بولىپ ادامداردىڭ كيىمىنەن وتەدى. تالداردىڭ بۇرشىكتەرىن ءتۇسىرىپ، شىبىقتارىن سىندىرىپ، ءۇي شاتىرىن ۇشىرىپ اكەتەتىندەي ەڭ قاتتى داۋىلدى جەلدىڭ ءبىرى. ول بالشىقتى جەرلەردى تەز كەپتىرىپ، تەز قۇرعاتىپ كۇن جىلىنىپ قۇستار كەلە باستايدى.
كوكتەمدە العاش ۇزاق قۇسى جىلى جاققا ۇشىپ كەلىپ، ۇيا سالا باستايدى. قۇستاردىڭ ءتۇرى وتە كوپ. ەلىمىزدە قۇستاردىڭ 600 - گە جۋىق ءتۇرى بار. ولار تابيعاتتى زيانكەستەردەن قورعايدى. ولار تابيعات ەمشىلەرى، تىرشىلىك يەلەرى، ۇرپاق وربىتەدى. ءان شىرقاپ تابيعات ءسانىن كەلتىرىپ، ادامداردىڭ كوڭىلىن كوتەرەدى. مىس: بۇلبۇل ءان سالادى. توقىلداقتى ورمان ەمشىسى، اققۋدى كيەلى سۇلۋ قۇس دەپ، قاراتورعايدى ورمان قورعاۋشىسى دەپ اتايدى.
ويلان تاپ! جۇمباقتار.
قورشاۋداي مىقتى تۇمسىعى،
باسەكە تىگەم بۇل شىنىم.
قۇرت دوڭىز، اۋلاپ جارىسام
ورمان دارىگەرى مەن بولام.
(توقىلداق)
ون ەكى ايدىڭ بىرەۋى،
ءسىرا ونىڭ اتىندا.
وزگە ۇياعا ءىز تاستاپ
مەن دەپ جار ساپ جۇرەدى.
(كوكەك)
ەرتەگىلەر ەلىندە
بايلىق پەن اقىل (كورىنىس)
سونىمەن وقۋشىلار بايلىق، اقشا، دۇنيە، التىن ت. ب. ادام ومىرىمەن ولشەنبەيدى ەكەن.
سەرگىتۋ ءساتى.
قاتتى جەلدى، جاڭبىردى، كەمپىرقوساقتى ءىس - قيمىلمەن سالىپ بويىمىزدى سەرگىتەيىك.
ءىV. بەكىتۋ
ءسوزجۇمباق
قارلىعاش 1. ەرتەگى كەيىپكەرى.
ۇزاق 2. العاش كەلەتىن قۇس.
سامالىق 3. ەڭ قاتتى جەل.
تورعاي 4. ورمان قورعاۋشىسى.
اققۋ 5. كيەلى سۇلۋ سۋ قۇسى.
كەمپىرقوساق 6. جاڭبىردان كەيىنگى تابيعات قۇبىلىسى.
V. قورىتىندى:
تەست.
1. قاتتى جەلدى قالاي اتايدى؟
ا) داۋىل ب) سامالىق ۆ) سەل
2. قىستاپ قالاتىن قۇس اتى؟
ا) اققۋ ب) ۇيرەك ۆ) تورعاي
3. جىرتقىش قۇس اتى؟
ا) بۇركىت ب) قارعا ۆ) تىرنا
4. قۇيرىعى ايىر قۇس؟
ا) بۇلبۇل ب) قارلىعاش ۆ) تورعاي
5. العاش كەلەتىن قۇس؟
ا) كوگەرشىن ب) قارعا ۆ) ۇزاق
Vءى. باعالاۋ.
Vءىى. ۇيگە تاپسىرما: تاقىرىپقا ساي اڭگىمە قۇراپ كەلۋ. تەست قۇراستىرىپ كەلۋ.