InfoHub Logo

ەرتەگىلەر ەلىنە ساياحات
(ەرتەگىلەر جيناعى)

حالىق ەرتەگىلەرىنىڭ بالا دۇنيەتانىمىن قالىپتاستىرۋداعى ماڭىزى اسا زور. قازاق فولكلورىنداعى ەرتەدەن كەلە جاتقان كونە جانرلاردىڭ ءبىرى - ەرتەگىلەر. ول ۇرپاقتان - ۇرپاققا اۋىزشا تاراعان مول مۇرا. بۇلاردى حالقىمىز كۇنى بۇگىنگە دەيىن ۇرپاقتان – ۇرپاققا اۋىزشا جەتكىزىپ كەلەدى. ەرتەگىدەن حالقىمىزدىڭ ەرتەڭگە دەگەن سەنىمى مەن ارمان - تىلەگىن، قيالىن، دانالىعىن، عاسىرلىق ءومىر تاجىريبەسىن كورەمىز. ەرتەگىنىڭ قاي ءتۇرىن الساق تا ول بالانىڭ وي - قيال ۇشقىرلىعىن كۇشەيتەدى، مىنەز - قۇلقىن، ەرىك - جىگەرىن قالىپتاستىرادى. سوندىقتاندا ەرتەگىنى وقىتۋدا ونىڭ جانرلىق ەرەكشەلىگىن ەسكەرىپ. تاربيەلىك ماقساتىنا ايرىقشا كوڭىل بولگەنىمىز ءجون.

مازمۇنى
شالقان
شۇبار تاۋىق
باۋىرساق
ماشا مەن ايۋ
قوياننىڭ ءۇيى
ۇيشىك
ءۇش ايۋ
قولعاپ
ەكى اتەش
تۇلكى مەن تىرنا
ماقتانشاق قويان
تۇلكى مەن قاسقىر
مىسىق، اتەش جانە تۇلكى
ماقتا قىز بەن مىسىق
ارىستان مەن تۇلكى
كۇندى ىزدەگەن دوستار
اققۋ - قازدار
ەكى ساراڭ قونجىق
الدار كوسەنىڭ سيقىرلى تونى
كىم مياۋ دەدى؟
ءۇش قىز
تۇلكى مەن ەشكى
ەكى دوس
قىزىل تەلپەك
قارلىعاش پەن ءداۋىت
الداركوسە مەن شىقبەرمەس شىعايباي
ءۇش جالقاۋ
جەتى لاق
دوس ىزدەگەن بوتا
اداسقان قۇمىرسقا
ءۇش توراي
جىل باسىنا تالاسقان حايۋاناتتار
نان قايدان شىعادى؟
جاقسى مەن جامان
اقىلدى لاق

شالقان
اتاي كوكتەمدە شالقان ەگەدى. شالقان ۇلكەن ءداۋ بولىپ وسەدى. كۇزدە اتاسى شالقاندى جاپىراعىنان ۇستاپ تارتىپ كوردى. ءبىراق شالقان جۇلىنبادى.
كومەككە اجەنى شاقىرادى.
اجە - اتادان، اتاي – شالقاننىڭ جاپىراعىنان ۇستاپ تارتتى، جۇلىنبادى.
اجەسى نەمەرە قىزىن شاقىرادى.
نەمەرەسى - اجەسىنەن، اجەسى – اتاسىنان، اتاسى – شالقاننىڭ جاپىراعىنان ۇستاپ تارتتى، جۇلىنبادى.
نەمەرەسى ءيتتى كومەككە شاقىرادى.
يت – نەمەرەسىنەن، نەمەرەسى - اجەسىنەن، اجەسى – اتاسىنان، اتاسى – شالقاننىڭ جاپىراعىنان ۇستاپ تارتتى، جۇلىنبادى.
يت مىسىقتى كومەككە شاقىرادى.
مىسىق – يتتەن، يت – نەمەرەسىنەن، نەمەرەسى - اجەسىنەن، اجەسى – اتاسىنان،
اتاسى – شالقاننىڭ جاپىراعىنان ۇستاپ تارتتى، جۇلىنبادى.
مىسىق تىشقاندى كومەككە شاقىرادى.
تىشقان – مىسىقتان، مىسىق – يتتەن، يت – نەمەرەسىنەن، نەمەرەسى - اجەسىنەن،
اجەسى – اتاسىنان، اتاسى – شالقاننىڭ جاپىراعىنان ۇستاپ تارتىپ - تارتىپ.
وسىلاي ءبارى قوسىلىپ شالقاندى جۇلىپ الدى.

شۇبار تاۋىق

ەرتەدە ءبىر شال مەن كەمپىر ءومىر ءسۇرىپتى، ولاردىڭ شۇبار تاۋىعى بولىپتى. ءبىر كۇنى تاۋىق جاي ەمەس، التىن جۇمىرتقا تاۋىپتى. شال مەن كەمپىر قۋانىپتى.
شال: كەمپىر، جۇمىرتقانى جارىپ كورسەك قايتەدى، مۇمكىن ىشىندە گاۋھار تاس بار شىعار؟
شال جۇمىرتقانى قاسىقپەن ۇرىپ - ۇرىپ سىندىرا الماپتى.
كەمپىر: اكەلشى مەن جارىپ كورەيىن دەدى.
كەمپىر دە جۇمىرتقانى ۇرىپ - ۇرىپ سىندىرا الماپتى. تارسىلدى ەستىگەن تىشقان ىنىنەن شىعىپ، ۇستەلدىڭ ۇستىمەن جۇگىرىپ بارا جاتىپ، جۇمىرتقانى قۇيرىعىمەن قاعىپ كەتەدى. جۇمىرتقا ەدەنگە ءتۇسىپ جارىلىپ قالادى. شال مەن كەمپىر جىلايدى.
شۇبار تاۋىق: اتا، اجە جىلاماڭىزدار! مەن سەندەرگە التىن ەمەس جاي جۇمىرتقا تاۋىپ بەرەمىن.
كوپ كەشىكپەي تاۋىق ءبىر سەبەت ءىرى دە ءتاتتى جۇمىرتقا تاۋىپ بەرەدى. وسىلايشا ولار باقىتتى ءومىر سۇرە بەرەدى.

باۋىرساق

ەرتە - ەرتە - ەرتەدە شال مەن كەمپىر تۇرىپتى. ءبىر كۇنى شال كەمپىرىنە ايتادى.
- كەمپىر - اۋ، ماعان باۋىرساق ءپىسىرىپ بەرشى.
- نەدەن پىسىرەيىن؟ ۇن جوق قوي.
- ءاي، كەمپىر، قويمانىڭ ءتۇبىن قىرىپ كورسەڭ. ءبىر باۋىرساق پىسىرەتىن ءۇن تابىلار.
كەمپىر سولاي ىستەدى. قويما ءتۇبىن قىرىپ - قىرىپ ەكى ۋىس ۇن تابادى دا. قايماق قوسىپ، قامىر يلەيدى. باۋىرساقتى مايعا ءپىسىرىپ، تەرەزە الدىنا سۋىتۋعا قويادى. جاتا - جاتا جالىققان باۋىرساق تەرەزە الدىنان دومالاپ ءتۇسىپ، جولعا شىعىپ، دومالاپ كەتەدى. جولدا دومالاپ كەلە جاتسا، الدىنان قويان شىعادى.
- باۋىرساق! باۋىرساق! مەن سەنى جەپ قويامىن!
- جوق، سەن مەنى جەمە، قويان، مەن ولەڭ ايتىپ بەرەمىن، تىڭداپ كورشى.
اجە قويما قىرناعان،
ەكى ۋىس ۇن جيناعان،
قايماققا يلەگەن،
مايعا پىسىرگەن،
تەرەزە الدىنا سۋىتقان،
باۋىرساقپىن دومالاق!
اتادان كەتتىم،
اجەدەن كەتتىم،
قويان سەنەن دە كەتەمىن!
باۋىرساق العا قاراي دومالاپ كەتەدى، قويان قالىپ قويادى. باۋىرساق ورمان ىشىيەن دومالاپ كەلە جاتقاندا، الدىنان قاسقىر شىعادى.
- باۋىرساق! باۋىرساق! مەن سەنى جەپ قويامىن!
- جوق، سەن مەنى جەمە، مەن ولەڭ ايتىپ بەرەمىن، تىڭداپ كورشى.
اجە قويما قىرناعان،
ەكى ۋىس ۇن جيناعان،
قايماققا يلەگەن،
مايعا پىسىرگەن،
تەرەزە الدىنا سۋىتقان،
باۋىرساقپىن دومالاق!
اتادان كەتتىم،
اجەدەن كەتتىم،
قوياننان كەتتىم،
قاسقىر سەنەن دە كەتەمىن!
باۋىرساق دومالاپ كەتەدى. قارسى الدىنان قوربانداپ ايۋ شىعادى.
- ءاي، باۋىرساق! مەن سەنى جەپ قويامىن!
- جوق، سەن مەنى جەمە، مەن ولەڭ ايتىپ بەرەمىن، تىڭداپ كورشى.
اجە قويما قىرناعان،
ەكى ۋىس ۇن جيناعان،
قايماققا يلەگەن،
مايعا پىسىرگەن،
تەرەزە الدىنا سۋىتقان،
باۋىرساقپىن دومالاق!
اتادان كەتتىم،
اجەدەن كەتتىم،
قوياننان كەتتىم،
قاسقىردان كەتتىم،
ايۋ سەنەن دە كەتەمىن!
باۋىرساق دومالاپ كەتەدى، ايۋ قالىپ قويادى. باۋىرساق زىمىراپ كەلە جاتسا،
الدىنان تۇلكى شىعا كەلەدى.
- امانسىڭ با، باۋىرساق! كورگەندەرگە ۇنايسىڭ، قانداي ادەمىسىن!
باۋىرساق قۋانىپ، ولەڭىن ايتا باستايدى. تۇلكى بولسا تىڭداعان بولىپ،
بىلدىرمەي باۋىرساققا جاقىنداپ وتىرادى.
- اجە قويما قىرناعان،
ەكى ۋىس ۇن جيناعان،
قايماققا يلەگەن،
مايعا پىسىرگەن،
تەرەزە الدىنا سۋىتقان،
باۋىرساقپىن دومالاق!
اتادان كەتتىم،
اجەدەن كەتتىم،
قويان سەنەن دە كەتەمىن!
- ادەمى ولەڭ ەكەن! اينالايىن، باۋىرساق، مەن قارتايدىم، قۇلاعىم ەستىمەيدى عوي. كانە، مەنىڭ تۇمسىعىما وتىرىپ، ولەڭدى تاعى ءبىر ايتىپ بەرشى.
باۋىرساق ماقتاعانعا ءماز بولىپ، تۇلكىنىڭ تۇمسىعىنا شىعىپ، ولەڭىن ايتا باستاعاندا، تۇلكى باۋىرساقتى «اپ!» دەپ جەپ قويادى.