ەشكىم دە ەشقاشان ۇمتىلمايدى
ەشكىم دە، ەشنارسە دە ۇمىتىلمايدى
جوسپارى
ءى. بولماسىن سوعىس، بولماسىن.
ءىى. قان مايدانعا اتتاندى سول جىلدارى مەنىڭ دە اتام
ءىىى. سوعىس ءورتى شارپىماسىن دالامدى
جويىلسىن جالعىز ءسوز سوعىس دەگەن،
وق داۋسى ماڭگىلىك جويىلسىن.
بومبانىڭ ورنىن تەگىستەگەن،
كۇرەكتەر مۋزەيگە قويىلسىن.
سوعىس، سوعىس. قانداي سۋىق ءسوز بۇل! سول سۇراپىل جىلداردا قانشا ازامات جەر قۇشتى، قانشا بالا اكەسىنەن، قانشا انا بالاسىنان، قانشاما ءۇي تىرەگىنەن ايىرىلدى. اۋىلدان ءسان، ومىردەن ءمان كەتىپ، سۇرىقسىز ءبىر دۇنيەگە اينالدى.
سوعىس ميلليونداعان ادامداردىڭ ءومىرىن قيىپ، جۇزدەگەن قالا مەن ەلدى مەكەندەردى تىپ - تيپىل ەتتى. ءسويتىپ سوعىس ءار ۇيگە، ءار وتباسىنىڭ ومىرىنە جازىلماس جارانىڭ ءىزىن قالدىردى. ۇلى وتان سوعىسى كەڭەس وداعى حالىقتارىنىڭ تاريحىنداعى قاسىرەتتى بەت قانا ەمەس، سونىمەن قاتار ول حالىقتارىمىزدىڭ تەڭدەسى جوق ەرلىگى مەن قاجىر - قايراتىنىڭ، بىرلىگىنىڭ دالەلى ەدى.
1941 جىلى 22 - ماۋسىمدا گيتلەرلىك گەرمانيا كسرو - عا وپاسىزدىق پەن شابۋىل جاسادى. سول كۇنى كەڭەس ۇكىمەتى حالىقتى وتان قورعاۋعا شاقىردى. مايدان دالاسىنا قانشاما قازاق ازاماتتارى دا بەلىن بەكەم بۋىپ ءوز ۇرپاعىنىڭ كەلەشەگى ءۇشىن اتتاندى...
سول سۇراپىل سۇم سوعىسقا مەنىڭ اتام سارسەنوۆ جەڭسىكباي امان ۇلى 1943 جىلى اتتانعان ەكەن. مەنىڭ اتام سارسەنوۆ جەڭسىكباي 1926 جىلى قاڭتار ايىنىڭ ءبىرىنشى جۇلدىزىندا اقتوبە وبلىسى، شالقار اۋدانى، قاراشوقات بەكەتىندە دۇنيەگە كەلگەن. اتا - اناسى شارۋا ادامدارى بولعان. 17 جاسقا تولعاندا اسكەرگە الىنىپتى. العاشىندا 2 اي بويى ورىنبور قالاسىندا مىلتىق اتۋدى ۇيرەنىپ، جاتتىعۋدان وتكەن. وسى جىلى مينسك قالاسىندا شايقاسقا قاتىسىپتى. ول كىسى كوزىنىڭ تىرىسىندە بالالارىنا بار بىلگەنىن، اقىلىن اياماي ساناسىنا سىڭىرۋگە تىرىساتىن. بىزگە ەرتەگى بوپ كورىنەتىن سوعىس جايىندا سۇراعانىمدا جانارىنا ءبىر مۇڭ ۇيالاپ، تەرەڭ كۇرسىنىسپەن ءسوزىن ىركىپ - ىركىپ باستايتىن. «بالام - اۋ، سوعىس جاقسى ەمەس قوي، اسكەرگە 1943 جىلى اتتاندىم. ەكى ايدان سوڭ 95 – ءشى پولككە جىبەردى، وعان ەكى جۇزگە جۋىق بالا بولىپ باردىق، ءبارى دە وتە جاس بولاتىن. موسكۆادان كەتىپ ۆورونەج دەگەن قالاعا جاقىنداعاندا نەمىستىڭ التى سامولەتى سوستاۆتى اتقىلاپ كوپ ادامىمىز شىعىنعا ۇشىرادى. قالعان جۇزگە جۋىق جارالىسى بار، ساۋى بار جاۋىنگەردى قالىڭ توعاي اراسىمەن جاياۋلاتىپ ەكى كۇن دەگەندە 127 - ءشى پولككە اكەپ قوستى. ءۇش كۇن وتكەننەن كەيىن مەنى كومانديرىمىز ديۆيزياعا جىبەردى. وندا مەن پۋلەمەچيك قىلدى. سوعىس زاردابى كىم - كىمگە دە ەس جيعىزعان جوق. 1945 جىلى سوعىس اياقتالسا دا، سوعىستان كەيىنگى ۋاقىت ەڭ قيىن كەزەڭدەردىڭ ءبىرى بولدى. قانشاما جاۋىنگەرلەر جارالى ورالسا، قانشاما ادامداردىڭ ۇيىنە كۇن سايىن قارا قاعازدار جىبەرىلىپ جاتتى...» اتام جانارىن ءبىر نۇكتەگە قاداعانداي قاتتى دا قالدى. بەينە ءبىر مايداندى كينو لەنتاسىنان كورىپ تۇرعانداي... كوز الدىنا ەلەستەپ تە كەتكەن بولار.
اتام 1950 جىلى ەلگە امان - ساۋ ورالىپ، ءۇي ءىشى قۋانىشقا كەنەلىپتى. اۋىلعا كەلگەن سوڭ قىزۋ ەڭبەكتىڭ ورتاسى تەمىرجولدا ەڭبەك ەتىپ جۇمىس جاساپتى. 1952 جىلى جەڭسىكباي اتام شۇكەن اجەممەن باس قوسىپ، ۇلگىلى جانۇيالاردىڭ ءبىرى اتانىپتى. ءۇش ەر بالا مەن ەكى قىز بالا تاربيەلەپ، ولاردى وقىتىپ، ەلگە سىيلى ازاماتتار بولۋىنا ۇلەسىن قوسىپتى. كەيىنگى جىلداردا قاراشوقات بەكەتىنىڭ كەزەكشىسى قىزمەتىن اتقارىپ، 1979 جىلى جول جوندەۋشى بولىپ جۇمىس جاساپتى. كاسىبىنەن ءناسىبىن تەرىپ ەڭبەگىمەن ەلەنگەن اتام وسى قىزمەتىنەن زەينەتكەرلىككە 1985 جىلى شىعىپتى. اۋىلداعى ۇلكەن جانۇياعا اينالعان وتباسىدان بالالارى تاراپ، تامىرى تەرەڭ جايىلىپتى. ءار بالاسى بولەك - بولەك شاڭىراق كوتەرىپتى. 21 نەمەرەسى، 13 شوبەرەسى بار بۇگىندە. جىل سايىن كوكتەممەن بىرگە كەلەتىن جەڭىس تويىنا ومىراۋ تولى مەدالىن تاعىنىپ جيىندارعا قاتىسىپ جاس جەتكىنشەكتەرگە ءوز باتاسىن بەرۋشى ەدى. شىركىن، ءومىردىڭ زۋلاپ، زىمىراپ ءوتۋىن قاراشى. ول كەز ورالماسقا كەتتى.
اقىل - كەڭەستىڭ تاۋسىلماس قازىناسىنداي بوپ ءۇيدىڭ تورىندە وتىراتىن تاۋ تۇلعالى اتام 84 جاسقا جەتكەن كەزىندە، 2010 جىلى بۇل دۇنيەدەن ماڭگىلىك ساپارعا اتتاندى. بۇل قازا مەنىڭ جانىما قاتتى باتتى. امال نە، ءار كۇن سايىن اتامدى ەسكە الىپ ساعىنىشىمدى باسامىن.
ءقازىر ءبىز بولاشاعى جارقىن، باعىتى ايقىن تاۋەلسىز ەلدە ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. بۇگىنگى ۇرپاق بۇل ازاتتىقتىڭ قالاي كەلگەنىن ارينە بىلەدى. قازىرگى تاڭدا قانشاما ەلدىڭ بىرلىگىنىڭ بۇزىلعان ۋاقىتىندا تاتۋ - ءتاتتى عۇمىر كەشىپ جاتقان بىزدەر، شىنىمەن دە باقىتتىمىز. بۇل تاۋەلسىزدىك مەنىڭ وتانىما بەرىلگەن ءتاڭىردىڭ سىيى. انالار دا، بالالار دا جىلاماسىن، دالامىز جۇتاماسىن. ۇلانعايىر كەڭ دالامدى سوعىس ءورتى شارپىماسىن. بۇل ارينە بارلىق ادام بالاسىنىڭ ارمان - تىلەگى. بەيبىتشىلىك جاساسىن!
جوسپارى
ءى. بولماسىن سوعىس، بولماسىن.
ءىى. قان مايدانعا اتتاندى سول جىلدارى مەنىڭ دە اتام
ءىىى. سوعىس ءورتى شارپىماسىن دالامدى
جويىلسىن جالعىز ءسوز سوعىس دەگەن،
وق داۋسى ماڭگىلىك جويىلسىن.
بومبانىڭ ورنىن تەگىستەگەن،
كۇرەكتەر مۋزەيگە قويىلسىن.
سوعىس، سوعىس. قانداي سۋىق ءسوز بۇل! سول سۇراپىل جىلداردا قانشا ازامات جەر قۇشتى، قانشا بالا اكەسىنەن، قانشا انا بالاسىنان، قانشاما ءۇي تىرەگىنەن ايىرىلدى. اۋىلدان ءسان، ومىردەن ءمان كەتىپ، سۇرىقسىز ءبىر دۇنيەگە اينالدى.
سوعىس ميلليونداعان ادامداردىڭ ءومىرىن قيىپ، جۇزدەگەن قالا مەن ەلدى مەكەندەردى تىپ - تيپىل ەتتى. ءسويتىپ سوعىس ءار ۇيگە، ءار وتباسىنىڭ ومىرىنە جازىلماس جارانىڭ ءىزىن قالدىردى. ۇلى وتان سوعىسى كەڭەس وداعى حالىقتارىنىڭ تاريحىنداعى قاسىرەتتى بەت قانا ەمەس، سونىمەن قاتار ول حالىقتارىمىزدىڭ تەڭدەسى جوق ەرلىگى مەن قاجىر - قايراتىنىڭ، بىرلىگىنىڭ دالەلى ەدى.
1941 جىلى 22 - ماۋسىمدا گيتلەرلىك گەرمانيا كسرو - عا وپاسىزدىق پەن شابۋىل جاسادى. سول كۇنى كەڭەس ۇكىمەتى حالىقتى وتان قورعاۋعا شاقىردى. مايدان دالاسىنا قانشاما قازاق ازاماتتارى دا بەلىن بەكەم بۋىپ ءوز ۇرپاعىنىڭ كەلەشەگى ءۇشىن اتتاندى...
سول سۇراپىل سۇم سوعىسقا مەنىڭ اتام سارسەنوۆ جەڭسىكباي امان ۇلى 1943 جىلى اتتانعان ەكەن. مەنىڭ اتام سارسەنوۆ جەڭسىكباي 1926 جىلى قاڭتار ايىنىڭ ءبىرىنشى جۇلدىزىندا اقتوبە وبلىسى، شالقار اۋدانى، قاراشوقات بەكەتىندە دۇنيەگە كەلگەن. اتا - اناسى شارۋا ادامدارى بولعان. 17 جاسقا تولعاندا اسكەرگە الىنىپتى. العاشىندا 2 اي بويى ورىنبور قالاسىندا مىلتىق اتۋدى ۇيرەنىپ، جاتتىعۋدان وتكەن. وسى جىلى مينسك قالاسىندا شايقاسقا قاتىسىپتى. ول كىسى كوزىنىڭ تىرىسىندە بالالارىنا بار بىلگەنىن، اقىلىن اياماي ساناسىنا سىڭىرۋگە تىرىساتىن. بىزگە ەرتەگى بوپ كورىنەتىن سوعىس جايىندا سۇراعانىمدا جانارىنا ءبىر مۇڭ ۇيالاپ، تەرەڭ كۇرسىنىسپەن ءسوزىن ىركىپ - ىركىپ باستايتىن. «بالام - اۋ، سوعىس جاقسى ەمەس قوي، اسكەرگە 1943 جىلى اتتاندىم. ەكى ايدان سوڭ 95 – ءشى پولككە جىبەردى، وعان ەكى جۇزگە جۋىق بالا بولىپ باردىق، ءبارى دە وتە جاس بولاتىن. موسكۆادان كەتىپ ۆورونەج دەگەن قالاعا جاقىنداعاندا نەمىستىڭ التى سامولەتى سوستاۆتى اتقىلاپ كوپ ادامىمىز شىعىنعا ۇشىرادى. قالعان جۇزگە جۋىق جارالىسى بار، ساۋى بار جاۋىنگەردى قالىڭ توعاي اراسىمەن جاياۋلاتىپ ەكى كۇن دەگەندە 127 - ءشى پولككە اكەپ قوستى. ءۇش كۇن وتكەننەن كەيىن مەنى كومانديرىمىز ديۆيزياعا جىبەردى. وندا مەن پۋلەمەچيك قىلدى. سوعىس زاردابى كىم - كىمگە دە ەس جيعىزعان جوق. 1945 جىلى سوعىس اياقتالسا دا، سوعىستان كەيىنگى ۋاقىت ەڭ قيىن كەزەڭدەردىڭ ءبىرى بولدى. قانشاما جاۋىنگەرلەر جارالى ورالسا، قانشاما ادامداردىڭ ۇيىنە كۇن سايىن قارا قاعازدار جىبەرىلىپ جاتتى...» اتام جانارىن ءبىر نۇكتەگە قاداعانداي قاتتى دا قالدى. بەينە ءبىر مايداندى كينو لەنتاسىنان كورىپ تۇرعانداي... كوز الدىنا ەلەستەپ تە كەتكەن بولار.
اتام 1950 جىلى ەلگە امان - ساۋ ورالىپ، ءۇي ءىشى قۋانىشقا كەنەلىپتى. اۋىلعا كەلگەن سوڭ قىزۋ ەڭبەكتىڭ ورتاسى تەمىرجولدا ەڭبەك ەتىپ جۇمىس جاساپتى. 1952 جىلى جەڭسىكباي اتام شۇكەن اجەممەن باس قوسىپ، ۇلگىلى جانۇيالاردىڭ ءبىرى اتانىپتى. ءۇش ەر بالا مەن ەكى قىز بالا تاربيەلەپ، ولاردى وقىتىپ، ەلگە سىيلى ازاماتتار بولۋىنا ۇلەسىن قوسىپتى. كەيىنگى جىلداردا قاراشوقات بەكەتىنىڭ كەزەكشىسى قىزمەتىن اتقارىپ، 1979 جىلى جول جوندەۋشى بولىپ جۇمىس جاساپتى. كاسىبىنەن ءناسىبىن تەرىپ ەڭبەگىمەن ەلەنگەن اتام وسى قىزمەتىنەن زەينەتكەرلىككە 1985 جىلى شىعىپتى. اۋىلداعى ۇلكەن جانۇياعا اينالعان وتباسىدان بالالارى تاراپ، تامىرى تەرەڭ جايىلىپتى. ءار بالاسى بولەك - بولەك شاڭىراق كوتەرىپتى. 21 نەمەرەسى، 13 شوبەرەسى بار بۇگىندە. جىل سايىن كوكتەممەن بىرگە كەلەتىن جەڭىس تويىنا ومىراۋ تولى مەدالىن تاعىنىپ جيىندارعا قاتىسىپ جاس جەتكىنشەكتەرگە ءوز باتاسىن بەرۋشى ەدى. شىركىن، ءومىردىڭ زۋلاپ، زىمىراپ ءوتۋىن قاراشى. ول كەز ورالماسقا كەتتى.
اقىل - كەڭەستىڭ تاۋسىلماس قازىناسىنداي بوپ ءۇيدىڭ تورىندە وتىراتىن تاۋ تۇلعالى اتام 84 جاسقا جەتكەن كەزىندە، 2010 جىلى بۇل دۇنيەدەن ماڭگىلىك ساپارعا اتتاندى. بۇل قازا مەنىڭ جانىما قاتتى باتتى. امال نە، ءار كۇن سايىن اتامدى ەسكە الىپ ساعىنىشىمدى باسامىن.
ءقازىر ءبىز بولاشاعى جارقىن، باعىتى ايقىن تاۋەلسىز ەلدە ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. بۇگىنگى ۇرپاق بۇل ازاتتىقتىڭ قالاي كەلگەنىن ارينە بىلەدى. قازىرگى تاڭدا قانشاما ەلدىڭ بىرلىگىنىڭ بۇزىلعان ۋاقىتىندا تاتۋ - ءتاتتى عۇمىر كەشىپ جاتقان بىزدەر، شىنىمەن دە باقىتتىمىز. بۇل تاۋەلسىزدىك مەنىڭ وتانىما بەرىلگەن ءتاڭىردىڭ سىيى. انالار دا، بالالار دا جىلاماسىن، دالامىز جۇتاماسىن. ۇلانعايىر كەڭ دالامدى سوعىس ءورتى شارپىماسىن. بۇل ارينە بارلىق ادام بالاسىنىڭ ارمان - تىلەگى. بەيبىتشىلىك جاساسىن!
You Might Also Like
