ەسىرتكىگە قۇمارلىق الەۋمەتتىك اۋرۋ
9 - سىنىپتار اراسىندا وتكىزىلگەن ءىس-شارا
تاقىرىبى: ەسىرتكىگە قۇمارلىق الەۋمەتتىك اۋرۋ
ۋا، حالقىم نازار اۋدار دەنساۋلىققا
ومىردە باقىتتىسىڭ دەنىڭ ساۋدا
دەنساۋلىق تەرەڭ باقىت دەگەن ءسوزدى
قۇر ايتپاعان ۇلى اباي دانامىزدا - دەي وتىرا بۇگىنگى ساباقتان تىس شارامىزدى باستايمىز، ولاي بولسا بۇگىنگى ساباقتىڭ تاقىرىبى: ەسىرتكىگە قۇمارلىق - الەۋمەتتىك اۋرۋ
ساباقتىڭ ماقساتى: زياندى ادەتتەردىڭ دەنساۋلىققا بولاشاق جاس ۇرپاققا قاس جاۋ ەكەندىگىن ءتۇسىندىرۋ.
“قازاقستان - 2030”باعدارلاماسىندا كورسەتىلگەنىندەي ەلدىڭ ءاربىر ازاماتىنىڭ دەنساۋلىعىن ساقتاۋ نىعايتۋ سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋ.
سالاۋاتتى وركەنيەتتى زياندى ادەتتەرگە قارسى كۇرەسەتىن سالاۋاتتى ءبىلىمدى – تۇلعا تاربيەلەۋ
1-كەزەڭ ءبىزدىڭ پىكىرىمىز!
ەسىرتكى قولدانعان ادامدى كىم دەيدى؟
ەسىرتكى ۇزاق قابىلداۋدان تابىلاتىن اۋرۋلار؟
ەسىرتكىنىڭ قاۋىپتىلىگى نەدە؟
ەسىرتكى الىناتىن وسىمدىك اتاۋى؟
قازاقستاندا قاي وڭىردە ەسىرتكى وسىمدىگى وسىرىلەدى؟
ناشاقوردىڭ ءومىرى شامامەن قانشا؟
جاستار ەسىرتكىنى تارتۋعا قالاي ۇيرەنەدى؟
ەسىرتكى كوپ تاراعان ەلدى مەكەندەردى اتا؟
ەسىرتكى نە ءۇشىن مەديسينادا قولدانىلادى؟
ناشاقور دەگەنىمىز كىم؟
ەسىرتكىدەن بولاتىن جۇقپالى اۋرۋ تۇرلەرىن اتا؟
ەسىرتكىگە دەگەن قازاقستانداعى زاڭ قىزمەتكەرلەرىنىڭ ورنى قانداي؟
2-كەزەڭ ەسىرتكى وسىرىلەتىن القابىنىڭ سۋرەتتەرى
ەسىرتكىنى جاسالۋ جولدارى
ەسىرتكىنى قولدانۋ جولدارى
ەسىرتكىنىڭ باس ميعا اسەرى
ەسىرتكى قولدانعاننان كەيىن ادام ورگانيزمىندەگى زياندانعان ورىندارى: قول، بىلەك قار، اياق، بالتىر سان باشپاي بولىكتەرى قارايىپ شىرىگەن كورىنىستەرى، سۋرەتتەر.
3 - كەزەڭ ساۋاتتىلىق – سالاۋاتتىلىققا جەتكىزەر جول (سۋرەتتەر)
ناشاقورلىققا جول جوق!
4 - كەزەڭ قاۋىپسىزدىك ەرەجەسى (سۋرەتتەر)
كوكونىس، جەمىس - جيدەك سۋرەتتەرى
دەنە بەلسەندىلىگى
ساپالى تاعام قۇرامدارى
دەنە شىنىقتىرۋ سۋرەتتەرى
5 - كەزەڭ ءتان ساۋلىعىڭىز قالاي؟
1) دەنە شىنىقتىرۋمەن ءجيى اينالىساسىز با؟
ا) اپتاسىنا 4 رەت
ءا) اپتاسىنا 2 - 3 رەت
ب) اپتاسىنا 1 رەت
ۆ) شۇعىلدانبايمىن
2) كۇن بويىنا قانشا شاقىرىم جاياۋ جۇرەسىز؟
ا) 4 شاقىرىمنان ارتىق
ءا) 4 شاقىرىمعا تاياۋ
ب) 1، 5شاقىرىمنان از
ۆ) 700 مەتردەن از
3) ساباققا، دۇكەنگە ءسىز....
ا) ىلعي جاياۋ بارامىن
ءا) ءار كەز جاياۋ بارامىن
ب) جارتى جولدى جاياۋ جۇرەمىن
ۆ) ىلعي كولىكپەن بارامىن
4) دەمالىس كۇندەرى ءسىز...
ا) ساعاتتاپ ۇيدە جۇمىس ىستەيمىن
ءا) كۇن ۇزاققا سەرۋەندەيمىن
ب) 1 - نەشە رەت ازدى كوپتى سەرۋەن جاسايمىن
ۆ) كۇن ۇزاعىنا كىتاپ وقيمىن، تەلەديدار كورەمىن
جاۋاپتىڭ بالى: ا) 4 ءا) 3 ب) 2 ۆ) 1
سۇراقتىڭ جاۋاپتارى: 18 جانە ودان كوپ بالل؛ ءسىز شيراق جانە ساۋ ادامسىز
12 - 18 بالل مۇمكىندىگىنشە بەلسەندى دەنساۋلىعىنا ويمەن قارايتىن ادامسىز
8 - 12 بالل سىزگە دەنە تاربيەسىمەن ەرەكشە اينالىسۋ كەرەك
8 - جانە ودان تومەن بالل جالقاۋ ءوز دەنساۋلىعىنا نەمقۇرايلى قارايسىز. مىندەتتى تۇردە شىنىقتىرۋدى قولعا الۋىڭىز كەرەك.
6 - كەزەڭ «ءبىز بولاشاق سالاۋاتتى، تاربيەلى ءبىلىمدى جاس ۇرپاقپىز!»
“تەمەكى ” سوزىنە ماقال - ماتەل قۇراۋ
ت - تازالىق دەنساۋلىق كەپىلى
ە - ەكى اۋرۋ ءبىر كەلسە اجالىڭنىڭ جەتكەنى
م - ماسكۇنەم اراقتان ولەدى
ە - ەسكەرمەگەن اۋرۋ جامان، ەسكەرمەگەن الاۋ جامان
ك - كۇلكى دەنساۋلىق كەپىلى
ءى - ءىشىڭ اۋىرسا اۋزىڭدى تىي
تەمەكىنىڭ جاقىندارى:
تەمەكى -- ناسىباي - اراق - اناشا - جقتب (جۇقتىرعان قورعانىش تاپشىلىعىنىڭ بەلسەندىلىگى)
7-كەزەڭ الكوگولدىڭ اعزاعا تيگىزەر اسەرى. ىشىمدىكتى شەكتەن تىس ءىشۋ ءار ءتۇرلى اۋرۋلاردىڭ پايدا بولۋىنا سەبەپ بولىپ تابىلادى. مىسالى:
1. جۇرەك قان تامىرلارىنىڭ اۋرۋلارى
2. جۇرەك ارتمياسى، جۇرەكتىڭ ءجيى سوعۋى
3. قان تامىرلار اۋرۋى اتەروسكلەروز
4. باۋىر سەرروزى، باۋىردىڭ قابىنۋى
5. جىنىس مۇشەلەرىنىڭ اۋرۋى، بەلسىزدىك
6. جۇيكە جۇيەسىنىڭ اۋرۋلارى،، كەماقىلدىلىق جۇقپالى اۋرۋلار پسيحيكانىڭ وزگەرۋى، جادىنىڭ تومەندەۋى
سۋرەتتەر كورسەتىلەدى (الكوگول جايلى، وسىمەن بۇگىنگى ساباقتان تىس شارامىز اياقتالدى)
ءبىز بولاشاق سالاۋاتتى، تاربيەلى، ءبىلىمدى جاس ۇرپاقپىز!
تاقىرىبى: ەسىرتكىگە قۇمارلىق الەۋمەتتىك اۋرۋ
ۋا، حالقىم نازار اۋدار دەنساۋلىققا
ومىردە باقىتتىسىڭ دەنىڭ ساۋدا
دەنساۋلىق تەرەڭ باقىت دەگەن ءسوزدى
قۇر ايتپاعان ۇلى اباي دانامىزدا - دەي وتىرا بۇگىنگى ساباقتان تىس شارامىزدى باستايمىز، ولاي بولسا بۇگىنگى ساباقتىڭ تاقىرىبى: ەسىرتكىگە قۇمارلىق - الەۋمەتتىك اۋرۋ
ساباقتىڭ ماقساتى: زياندى ادەتتەردىڭ دەنساۋلىققا بولاشاق جاس ۇرپاققا قاس جاۋ ەكەندىگىن ءتۇسىندىرۋ.
“قازاقستان - 2030”باعدارلاماسىندا كورسەتىلگەنىندەي ەلدىڭ ءاربىر ازاماتىنىڭ دەنساۋلىعىن ساقتاۋ نىعايتۋ سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋ.
سالاۋاتتى وركەنيەتتى زياندى ادەتتەرگە قارسى كۇرەسەتىن سالاۋاتتى ءبىلىمدى – تۇلعا تاربيەلەۋ
1-كەزەڭ ءبىزدىڭ پىكىرىمىز!
ەسىرتكى قولدانعان ادامدى كىم دەيدى؟
ەسىرتكى ۇزاق قابىلداۋدان تابىلاتىن اۋرۋلار؟
ەسىرتكىنىڭ قاۋىپتىلىگى نەدە؟
ەسىرتكى الىناتىن وسىمدىك اتاۋى؟
قازاقستاندا قاي وڭىردە ەسىرتكى وسىمدىگى وسىرىلەدى؟
ناشاقوردىڭ ءومىرى شامامەن قانشا؟
جاستار ەسىرتكىنى تارتۋعا قالاي ۇيرەنەدى؟
ەسىرتكى كوپ تاراعان ەلدى مەكەندەردى اتا؟
ەسىرتكى نە ءۇشىن مەديسينادا قولدانىلادى؟
ناشاقور دەگەنىمىز كىم؟
ەسىرتكىدەن بولاتىن جۇقپالى اۋرۋ تۇرلەرىن اتا؟
ەسىرتكىگە دەگەن قازاقستانداعى زاڭ قىزمەتكەرلەرىنىڭ ورنى قانداي؟
2-كەزەڭ ەسىرتكى وسىرىلەتىن القابىنىڭ سۋرەتتەرى
ەسىرتكىنى جاسالۋ جولدارى
ەسىرتكىنى قولدانۋ جولدارى
ەسىرتكىنىڭ باس ميعا اسەرى
ەسىرتكى قولدانعاننان كەيىن ادام ورگانيزمىندەگى زياندانعان ورىندارى: قول، بىلەك قار، اياق، بالتىر سان باشپاي بولىكتەرى قارايىپ شىرىگەن كورىنىستەرى، سۋرەتتەر.
3 - كەزەڭ ساۋاتتىلىق – سالاۋاتتىلىققا جەتكىزەر جول (سۋرەتتەر)
ناشاقورلىققا جول جوق!
4 - كەزەڭ قاۋىپسىزدىك ەرەجەسى (سۋرەتتەر)
كوكونىس، جەمىس - جيدەك سۋرەتتەرى
دەنە بەلسەندىلىگى
ساپالى تاعام قۇرامدارى
دەنە شىنىقتىرۋ سۋرەتتەرى
5 - كەزەڭ ءتان ساۋلىعىڭىز قالاي؟
1) دەنە شىنىقتىرۋمەن ءجيى اينالىساسىز با؟
ا) اپتاسىنا 4 رەت
ءا) اپتاسىنا 2 - 3 رەت
ب) اپتاسىنا 1 رەت
ۆ) شۇعىلدانبايمىن
2) كۇن بويىنا قانشا شاقىرىم جاياۋ جۇرەسىز؟
ا) 4 شاقىرىمنان ارتىق
ءا) 4 شاقىرىمعا تاياۋ
ب) 1، 5شاقىرىمنان از
ۆ) 700 مەتردەن از
3) ساباققا، دۇكەنگە ءسىز....
ا) ىلعي جاياۋ بارامىن
ءا) ءار كەز جاياۋ بارامىن
ب) جارتى جولدى جاياۋ جۇرەمىن
ۆ) ىلعي كولىكپەن بارامىن
4) دەمالىس كۇندەرى ءسىز...
ا) ساعاتتاپ ۇيدە جۇمىس ىستەيمىن
ءا) كۇن ۇزاققا سەرۋەندەيمىن
ب) 1 - نەشە رەت ازدى كوپتى سەرۋەن جاسايمىن
ۆ) كۇن ۇزاعىنا كىتاپ وقيمىن، تەلەديدار كورەمىن
جاۋاپتىڭ بالى: ا) 4 ءا) 3 ب) 2 ۆ) 1
سۇراقتىڭ جاۋاپتارى: 18 جانە ودان كوپ بالل؛ ءسىز شيراق جانە ساۋ ادامسىز
12 - 18 بالل مۇمكىندىگىنشە بەلسەندى دەنساۋلىعىنا ويمەن قارايتىن ادامسىز
8 - 12 بالل سىزگە دەنە تاربيەسىمەن ەرەكشە اينالىسۋ كەرەك
8 - جانە ودان تومەن بالل جالقاۋ ءوز دەنساۋلىعىنا نەمقۇرايلى قارايسىز. مىندەتتى تۇردە شىنىقتىرۋدى قولعا الۋىڭىز كەرەك.
6 - كەزەڭ «ءبىز بولاشاق سالاۋاتتى، تاربيەلى ءبىلىمدى جاس ۇرپاقپىز!»
“تەمەكى ” سوزىنە ماقال - ماتەل قۇراۋ
ت - تازالىق دەنساۋلىق كەپىلى
ە - ەكى اۋرۋ ءبىر كەلسە اجالىڭنىڭ جەتكەنى
م - ماسكۇنەم اراقتان ولەدى
ە - ەسكەرمەگەن اۋرۋ جامان، ەسكەرمەگەن الاۋ جامان
ك - كۇلكى دەنساۋلىق كەپىلى
ءى - ءىشىڭ اۋىرسا اۋزىڭدى تىي
تەمەكىنىڭ جاقىندارى:
تەمەكى -- ناسىباي - اراق - اناشا - جقتب (جۇقتىرعان قورعانىش تاپشىلىعىنىڭ بەلسەندىلىگى)
7-كەزەڭ الكوگولدىڭ اعزاعا تيگىزەر اسەرى. ىشىمدىكتى شەكتەن تىس ءىشۋ ءار ءتۇرلى اۋرۋلاردىڭ پايدا بولۋىنا سەبەپ بولىپ تابىلادى. مىسالى:
1. جۇرەك قان تامىرلارىنىڭ اۋرۋلارى
2. جۇرەك ارتمياسى، جۇرەكتىڭ ءجيى سوعۋى
3. قان تامىرلار اۋرۋى اتەروسكلەروز
4. باۋىر سەرروزى، باۋىردىڭ قابىنۋى
5. جىنىس مۇشەلەرىنىڭ اۋرۋى، بەلسىزدىك
6. جۇيكە جۇيەسىنىڭ اۋرۋلارى،، كەماقىلدىلىق جۇقپالى اۋرۋلار پسيحيكانىڭ وزگەرۋى، جادىنىڭ تومەندەۋى
سۋرەتتەر كورسەتىلەدى (الكوگول جايلى، وسىمەن بۇگىنگى ساباقتان تىس شارامىز اياقتالدى)
ءبىز بولاشاق سالاۋاتتى، تاربيەلى، ءبىلىمدى جاس ۇرپاقپىز!
You Might Also Like
