InfoHub Logo

ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتا قولدانىلاتىن كورنەكتى قۇرالدار: كومپيۋتەر، ينت. تاقتا، ەلەكتروندى وقۋلىق،

ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
«وي قوزعاۋ» وتكەن ساباقتى ەسكە ءتۇسىرۋ
“مەنىڭ كومپيۋتەرىم”قاپشىعىنىڭ تەرەزەسى ارقىلى باعدارلامالاردى قالاي ىسكە قوسامىز؟
باعىتتاۋىش باعدارلاماسى ارقىلى باعدارلامالاردى قالاي ىسكە قوسامىز
“پۋسك”باتىرماسىن پايدالانىپ باعدارلامالاردى قالاي ىسكە قوسامىز

ءىىى. جاڭا ساباق
فايلدار مەن قاپشىقتار
فايل دەگەنىمىز نە؟ فايل - اتى بار ءبىرقاتار بايتتار تىزبەگى. فايل نە باعدارلاما نە قۇجات بولۋى مۇمكىن. Windows - تا باعدارلامالاردىڭ باسقا اتاۋى – قولدانبا دا قولدانىلادى.
ءار فايلدىڭ اتى بولادى. ونىڭ اتى وڭ جانە سول بولىكتەن تۇرادى. وڭ جاق بولىگى ءۇش سيمۆولدان تۇرادى جانە ونىڭ ءتيپىن انىقتايدى. سول جاق بولىكتىڭ ۇزىندىعى 1 - 255 سيمۆولعا دەيىن بولادى.
فايل تيپتەرىنىڭ كەيبىر نەگىزگى «قۇجات رەتىندە» بەلگىلەنۋلەرىنىڭ ءتىزىمى تومەندە كەلتىرىلگەن:
*. bmp Paint
*. doc Word WordPad
*. txt بلوكنوت قولدانباسىنىڭ قۇجاتى
*. wav فونونگراف قولدانباسىنىڭ دىبىستىق فايلى.
*. avi بەينە - كليپ
*. xls Excel كەستەلىك پروسەسسورىنىڭ قۇجاتى
*. ppt PowerPoint قولدانباسىنىڭ تۇساۋكەسەرى

قاپشىقتار - بۇل قانداي دا ءبىر بەلگىسى بويىنشا فايلداردى بىرلەستىرۋ، مىسالى تاقىرىپتىق بەلگىسى بويىنشا: ءبىر عانا ويىنعا نەمەسە رەداكتورعا جاتاتىن فايلدار. باسقا سوزبەن ايتقاندا، قاپشىق - بۇل اتى اتالعان فايلدار توبى. Windows 98 - ءدىڭ قاپشىقتارى كاتالوگ ءرولىن اتقارادى. تۇرمىستىق دەڭگەيدە قاپشىقتى كادىمگى ىشىنە قاعاز بەتتەرىن - فايلداردى سالاتىن قاپشىقپەن سالىستىرۋعا بولادى. Windows 98 - دەگى بارلىق فايلدار، قۇجاتتار مەن باعدارلامالار قاپشىقتاردا ساقتالادى. قاپشىقتىڭ اتى، فايلدىڭ اتى سياقتى ونىڭ مازمۇنىن كورسەتە الادى.
قاپشىقتىڭ پيكتوگرامماسى بولۋى مۇمكىن. قاپشىقتاردا تاڭباشالار، فايلدار جانە باسقا قاپشىقتار دا بولۋى مۇمكىن. قاپشىق بوس بولۋى دا مۇمكىن. قاپشىقتا اتى بىردەي وبەكتىلەر بولماۋى كەرەك. قاپشىقتىڭ ىشىندەگىسىن قاراپ شىعۋ ءۇشىن، ماۋستىڭ باتىرماسىن وندا ەكى رەت باسۋ جەتكىلىكتى.

قاپشىقتار ەكى ءتۇرلى بولادى:
- كادىمگى قاپشىق - كاتالوگتار؛
- ارنايى قاپشىقتار (مەنىن كومپيۋتەرىم، پرينتەرلەر جانە ت. ب.)
قاپشىقتاردى قۇرۋ ونىڭ قۇرىلىمى:
قاپشىق ەلەمەنتتەرى: تاقىرىپ، مەنيۋ، تەرەزەنى باسقارۋ باتىرمالارى، اينالدىرۋ جولاعى، قۇرال سايماندار تاقتاسى، قالىپ كۇي جولى. قاجەت ەلەمەنتتەر جيىنىن بۇل مىنا جولمەن تاڭداۋعا بولادى: ءتۇر - قۇرال - سايماندار جانە ءتۇر قالىپ كۇي جولى.

تەرەزەدە جاڭا قاپشىق قۇرۋ:
قاپشىقتى فايلسوزداتپاپكا كومانداسىن قۇرادى. مۇنى ورىنداعاننان كەيىن وسى تەرەزەنىڭ قاپشىقتارى مەن فايلدارىنىڭ ءتىزىمىنىڭ سوڭىندا جاڭا قاپشىق بەلگىشەسى بولادى. قاپشىقتىڭ اتىن ونى قۇرعاننان كەيىن بىردەن ەنگىزۋگە بولادى. فايلعا ات بەرىلمەگەن جاعدايدا وعان اۆتوماتتى تۇردە «جاڭا فايل» اتى مەنشىكتەلەدى.
جۇمىس ۇستەلىندە جاڭا قاپشىق قۇرۋ:
جۇمىس ۇستەلىنىڭ جاڭا قاپشىقتى ورنالاستىرماقشى بولعان جەرىندە ماۋستىڭ وڭ جاق باتىرماسىن باسۋ - كونتەكستى مەنيۋ پايدا بولادى.
سوزدات پاپكا كومانداسىن ورىنداۋ. جۇمىس ۇستەلىندە قاپشىق بەلگىشەسى پايدا بولادى.
قاپشىقتىڭ اتىن ەنگىزىپ، ەنگىزۋ پەرنەسىن باسۋ.
تانباشا - بۇل باعدارلامالاردى ىسكە قوسۋ نەمەسە فايلدى اشۋ قاسيەتى بار پيكتوگرامما، وبەكتىنىڭ تامعاسى، كومپيۋتەر ءۇشىن وبەكتىگە جول نۇسقايتىن كوماندالىق فايل، ال پايدالانۋشى ءۇشىن جۇمىس ۇستەلىندەگى
نەمەسە تەرەزەدەگى جاي بەلگىشە، ول Windows98 - دەگى قانداي دا ءبىر وبەكتىگە: فايلعا، قاپشىققا، ديسكىگە، كومپيۋتەرگە، پرينتەرگە ت. ب سايكەس كەلەدى.
تاڭباشا جەكە ءبىر وبەكت ەمەس، ول فايلعا سىلتەمە عانا. سوندىقتان ونى جويعاندا فايلدار جويىلمايدى. تاڭباشادا ماۋسپەن ەكى رەت شەرتۋ، فايلعا نەمەسە قاپشىقتىڭ بەلگىشەسىنە ەكى رەت شەرتۋ اسەرىمەن بىردەي.
قاپشىقتاردى، فايلدار مەن تاڭباشالاردى جىلجىتۋ مەن كوشىرۋ
Windows وبەكتىلەرىمەن جۇمىس ىستەگەندە، ولاردى كوشىرۋ نەمەسە ءبىر ورىننان ەكىنشى ورىنعا جىلجىتۋ قاجەت بولادى.
وبەكتىلەردى كوشىرگەندە، وبەكت بۇرىنعى ورىندا قالادى، ال كوشىرمەسى جاڭا ورىنعا ورنالاستىرادى. قانشا كوشىرمە قاجەت بولسا، سونشا الۋعا بولادى. وبەكتىنى جىلجىتقاندا، ول جاڭا ورىنعا ورنالاستىرىلادى دا، بۇرىنعى ورىننان جوق بولىپ كەتەدى.
وبەكتىلەردى جىلجىتۋ مەن كوشىرۋدىڭ بىرنەشە جولى بار. سولاردى قاراستىرايىق:
1. تىشقاننىڭ وڭ جاق باتىرماسىنىڭ كومەگىمەن.
وبەكتىنى قاپشىقتىڭ تەرەزەسىندە جىلجىتۋ نەمەسە كوشىرۋ ءۇشىن، تىشقان نۇسقاعىش وبەكتىنىڭ ۇستىنە ورنالاستىرىپ، ونىڭ وڭ جاق باتىرماسىن باسىپ تۇرىپ، جاڭا ورىن جىلجىتادى دا، باتىرمانى بوساتادى. بۇدان كەيىن ەكراندا ديناميكالىق مەنيۋ پايدا بولادى. وندا كەلەسى: ەگەر كوشىرۋ قاجەت بولسا، كوپيروۆات، جىلجىتۋ قاجەت بولسا، پەرەمەستيت، تاڭباشا قاجەت بولسا، سوزدات يارلىك كوماندالارىنىڭ ءبىرىن تاڭداۋعا بولادى.
2. تىشقاننىڭ سول جاق باتىرماسىنىڭ كومەگىمەن.
تىشقاننىڭ سول جاق باتىرماسىمەن وبەكتىنى جىلجىتقاندا، Ctrl نەمەسە Shift پەرنەلەر قولدانۋعا بولادى.
1. جىلجىتۋ كەزىندە Ctrl پەرنەسى باسۋلى تۇرسا، وندا تاڭدالعان وبەكتىلەر فايلدىڭ ءتيپى جانە ونىڭ تاعايىندالعان ورنىنا قاراماستان كوشىرىلەدى.
2. Shift پەرنەسى باسۋلى بولسا، Windows وبەكتىنى جىلجىتادى.
وبەكتىلەردى جابىق قاپشىققا كوشىرۋ جانە جىلجىتۋ
وبەكتىلەردى باسقا قاپشىقتارعا بۇل قاپشىقتاردى اشپاي - اق كوشىرۋگە نەمەسە جىلجىتۋعا (اۋىستىرۋعا) بولادى. ول ءۇشىن جابىق قاپشىققا ورنالاستىراتىن فايل بەلگىشەسىن تىشقانمەن ءىلىپ الىپ، ونى فايلدى ورنالاستىراتىن قاپشىق بەلگىشەسىنە تاسىمالداپ، ماۋستىڭ باتىرماسىن بوساتۋ كەرەك.
مەنيۋ كوماندالارى ارقىلى كوشىرۋ جانە جىلجىتۋ
وبەكتىلەردى جىلجىتۋدا ’’اپارىپ قويۋ’’ ءادىسى ۇنەمى قولايلى بولا بەرمەيدى. سوندىقتان پراۆكا مەنيۋىنىڭ كوشىرۋ (كوپيروۆات)، قيۋ (ۆىرەزات) دەپ اتالاتىن كوماندالارىن پايدالانۋعا بولادى. بۇل كوماندالاردى پايدالانعاندا، اقپارات الدىمەن الماسۋ بۋفەرىنە ورنالاستىرىلادى. الماسۋ بۋفەرىن پايدالانۋ نەگىزى Windows’98 - ءدىڭ بارلىق جۇيەلەرى مەن قولدانبالارى ءۇشىن بىردەي.
الماسۋ بۋفەرى – جىلجىتىلاتىن نەمەسە كوشىرىلەتىن اقپاراتتاردى ۋاقىتشا ساقتاۋعا ارنالعان جادتىڭ ارنايى بولىگى. الماسۋ بۋفەرىندەگى اقپارات وعان جاڭا اقپارات بولىگى كەلىپ تۇسكەنشە ساقتالادى، ال سودان كەيىن الدىڭعى اقپارات جويىلادى.

الماسۋ بۋفەرىنىڭ كومەگىمەن دەرەكتەردى ءار ءتۇرلى قۇجاتتار مەن قولدانبالاردىڭ اراسىندا الماستىرىپ وتىرۋعا بولادى. الماسۋ بۋفەرىن پايدالانۋ ءۇشىن، الدىمەن دەرەكتەردى وعان ورنالاستىرىپ (ساقتاپ) قويادى دا، سودان كەيىن ودان الىپ قاجەتتى قۇجاتقا كىرىستىرەدى. بۇل پروسەدۋرانى قيىپ الىپ كىرىستىرۋ نەمەسە كوشىرىپ الىپ كىرىستىرۋ پروسەدۋراسى دەپ اتايدى.
كوشىرۋ دەپ العاشقى قۇجاتتاعى بەلگىلەنگەن اقپاراتتىڭ الماسۋ بۋفەرىنە وسى دەرەكتەردىڭ كوشىرمەسى تۇرىندە ورنالاستىرىلۋىن ايتادى.
قيىپ الۋ دەپ العاشقى قۇجاتتاعى بەلگىلەنگەن اقپاراتتىڭ بەرىلگەن قۇجاتتان الىنىپ، الماسۋ بۋفەرىنە ورنالاستىرىلۋىن ايتادى.
كىرىستىرۋ دەپ قازىرگى كەزدە الماسۋ بۋفەرىندە بار اقپاراتتاردى قۇجاتتىڭ قاجەتتى جەرىنە كىرىستىرۋدى ايتادى.
الماسۋ بۋفەرىندەگى اقپاراتتار كومپيۋتەردى وشىرگەنشە نەمەسە وندا باسقا اقپاراتتار جىبەرىلگەنشە ساقتالادى. الماسۋ بۋفەرىندەگى اقپاراتتاردى وسى قۇجاتقا، سونداي - اق Windows - تىڭ باسقا دا قولدانبالارىنا كىرىستىرۋ ءۇشىن بىرنەشە رەت قولدانۋعا بولادى.

قاپشىقتاردىڭ، فايلداردىڭ نەمەسە تاڭباشالاردىڭ اتتارىن وزگەرتۋ
وبەكتىلەردىڭ اتتارىن وزگەرتۋدىڭ بىرنەشە ادىستەرى بار:
1. وبەكتىنى بەلگىلەپ تىشقاننىڭ وڭ باتىرماسىن باسۋ، قوسىمشا مەنيۋدەن پەرەيمەنوۆات كومانداسىن ورىنداۋ
2. بەلگىلەنگەن وبەكتىنىڭ قاپشىق تەرەزەسىنىڭ مەنيۋدەگى فايل – پەرەيمەنوۆات كومانداسىن ورىنداۋ
3. وبەكتىنى بەلگىلەپ ونىڭ اتىندا تىشقاننىڭ باتىرماسىن شەرتۋ، جاڭا ات جازۋ
4. وبەكتىنى بەلگىلەپ ع2 پەرنەسىن باسۋ، جاڭا جازۋ
قاپشىقتاردى، فايلدار مەن تاڭباشالاردى جويۋ
وبەكتىنى نەمەسە وبەكتىلەر توبىن جويۋدىڭ بىرنەشە جولى بار:
1. وبەكتىنى بەلگىلەپ، Delete پەرنەسىن باسۋ
2. بەلگىلەنگەن وبەكتىدە تىشقاننىڭ وڭ باتىرماسىن باسىپ، قوسىمشا مەنيۋدەن فايل كومانداسىن باسۋ
3. بەلگىلەنگەن وبەكتىدە تىشقاننىڭ وڭ باتىرماسىن باسىپ، قوسىمشا مەنيۋدەن فايل - ۋداليت كومانداسىن باسۋ
4. وبەكتىنى نەمەسە وبەكتىلەر توبىن بەلگىلەپ، تىشقاننىڭ سول باتىرماسىن باسىپ تۇرۋ ارقىلى سەبەت (كورزينا) بەلگىشەسىنە اپارۋ
وشىرىلگەن وبەكتىلەر سەبەتتە (كورزينادا) ونى جويعانشا نەمەسە قالپىنا كەلتىرگەنشە ساقتالادى. سەبەتتەگى وبەكتىنى قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن، ونى بەلگىلەپ فايل – ۆوستانوۆيت كومانداسىن ورىنداۋ كەرەك نەمەسە تىشقاننىڭ وڭ باتىرماسىن شەرتىپ قوسىمشا مەنيۋدەن ۆوستانوۆيت كومانداسىن ورىندايمىز.

سەبەتتى تازالاۋ
1. سەبەتتى اشۋ، فايلداردى بەلگىلەپ Delete پەرنەسىن باسۋ.
2. سەبەت بەلگىشەسىندە تىشقاننىڭ وڭ باتىرماسىن شەرتىپ، قوسىمشا مەنيۋدەن وچيستيت كورزينۋ كومانداسىن ورىنداۋ.
«اتاۋىن تاپ» ويىنى ويناتىلادى. كومپيۋتەرگە بايلانىستى سۋرەتتەر ارقىلى اتاۋىن تاۋىپ قىزمەتىن ايتادى.

ءىۇ. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ
ساباقتى بەكىتۋ سۇراقتارى:
• وبەكتىلەردى كوشىرۋ مەن جىلجىتۋ دەگەنىمىز نە؟
• وبەكتىلەردى كوشىرۋدىڭ قانداي جولدارى بار؟
• وبەكتىلەردى جىلجىتۋ ارەكەتى قالاي ورىندالادى؟
• الماسۋ بۋفەرى دەگەنىمىز نە؟
• وبەكتىلەردى جويۋدىڭ قانداي جولدارى بار؟
ءۇ. وقۋشىلاردى باعالاۋ
ءۇى. ۇيگە تاپسىرما:: فايلدار مەن قاپشىقتار. وبەكتىلەرمەن جۇمىس ىستەۋ. كورزينانى قالاي تازالايدى؟