عابيدەن مۇستافين تىلىندەگى ماقال-ماتەلدىك قولدانىستار مەن ناقىل سوزدەر
عىلىمي جوبا «عابيدەن مۇستافين تىلىندەگى ماقال-ماتەلدىك قولدانىستار مەن ناقىل سوزدەر» (سلايدىمەن)
ءبارى دە «شىعاناقتان» باستالدى... 9 سىنىپتا وقىپ جۇرگەن كەزدە، ءبىز قازاق ادەبيەتىندە عابيدەن ءمۇستافيننىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىمەن تانىستىق. وقۋلىقتا بەرىلگەن «شىعاناقتىڭ» ءۇزىندىسىن وقىدىق. شىعارمانى وقي وتىرىپ، اۆتوردىڭ ەڭبەك جولىمەن، شىعارماشىلىعىمەن جاقىنىراق تانىسساق دەگەن وي تۋدى. عابيدەن ءمۇستافيننىڭ شىعارمالارىمەن 11 سىنىپتا ءالى دە تانىسامىز، سول سەبەپتى شىعارمادا كەزدەسەتىن قازاق حالقىنىڭ حالىق اۋىز ادەبيەتىنە بايلانىستى ماتەريال جيناقتاپ، زەرتتەۋ جۇمىسىن جۇرگىزسەك دەگەن وي تۋدى. جۇمىستى باستاماس بۇرىن الدىمىزعا ماقسات قويدىق: جازۋشىنىڭ شىعارماشىلىعىمەن تانىسىپ، شىعارماداعى سۋرەتتەۋ ءتىلى مەن ءسوز ساپتاۋىن، ءسوز قولدانۋ ەرەكشەلىگىن زەرتتەۋ، تارازىلاۋ.
جوبامىزدان كۇتىلەتىن ناتيجە: وسى جوباداعى ماتەريال سوزدىك قورىنىڭ التىن قازىنا ەكەنىن ناقتى دالەلدەي وتىرىپ، مەكتەپ مۇعالىمدەرى ساباق بارىسىندا قوسىمشا ماتەريال رەتىندە پايدالانۋى. زەرتتەۋدىڭ ماقساتى: جازۋشىنىڭ شىعارماشىلىق شەبەرلىگىنە تەرەڭ بويلاۋ، شىعارما شىرايىن كەلتىرەر سۋرەتتەۋ ءتىلى مەن ءسوز ساپتاۋىن، ءسوز قولدانۋ ەرەكشەلىگىن تانۋ، تارازىلاۋ.
زەرتتەۋ بارىسى: ع. ءمۇستافيننىڭ ءومىر جولى يىرىمدەرىنە مەيىلىنشە، ءۇڭىلۋ؛ شىعارمالارىمەن جاقىن تانىسۋ، وقۋ، تالداۋ.
زەرتتەۋ ءادىسى: قالامگەر تۋىندىلارمەن تۇرمىس – تىرشىلىگىمىزگە ساي ءداستۇرلى ۇعىمداردى، ادەبىمىز بەن ادەتىمىزگە، سالتىمىز بەن قاراپايىم بولمىسىمىزعا ساي قولدانىلعان ماقال – ماتەلدەر مەن ناقىل سوزدەردى ىزدەستىرۋ، جيناقتاۋ جانە جۇيەلەۋ.
زەرتتەۋدىڭ جاڭالىعى: جازۋشىنىڭ حالىق اۋىز ادەبيەتى قورىنا قوسقان سۇبەلى ۇلەسى، ماقال – ماتەلدەردى زەردەلەۋ، ونىڭ ءمان – ماڭىزىن ايقىنداۋ. قولدانىلۋى ءورىسىن سارالاۋ.
جۇمىستىڭ ناتيجەسى: جازۋشى حالىقتىڭ سوزدىك قورىنىڭ بايلىعىن تانىتىپ قانا قويمايدى، ونى ۋاقىت وزعان سايىن قۇنى ارتپاسا التىن قازىنا ەكەنىن ناقتى دالەلدەيدى. ويتكەنى قازاقتىڭ ماقال – ماتەلدەرىنىڭ ايتارى - وسيەت، ۇلاعات، ءتالىم، پاراسات، ىزگىلىك.
قورىتىندىلاردىڭ پراكتيكالىق قولدانىلۋى:
• ماقال – ماتەلدەر – تىلىمىزدەگى ءسوزدىڭ كوركى؛
• كۇندەلىكتى ومىردە ورىندى قولدانا ءبىلۋى؛
• سول ارقىلى ءوز بويىمىزدا پاتريوتتىق، ازاماتتىق، ەڭبەكقورلىق قاسيەتتەرىڭ قالىپتاستىرۋ.
ءبارى دە «شىعاناقتان» باستالدى... 9 سىنىپتا وقىپ جۇرگەن كەزدە، ءبىز قازاق ادەبيەتىندە عابيدەن ءمۇستافيننىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىمەن تانىستىق. وقۋلىقتا بەرىلگەن «شىعاناقتىڭ» ءۇزىندىسىن وقىدىق. شىعارمانى وقي وتىرىپ، اۆتوردىڭ ەڭبەك جولىمەن، شىعارماشىلىعىمەن جاقىنىراق تانىسساق دەگەن وي تۋدى. عابيدەن ءمۇستافيننىڭ شىعارمالارىمەن 11 سىنىپتا ءالى دە تانىسامىز، سول سەبەپتى شىعارمادا كەزدەسەتىن قازاق حالقىنىڭ حالىق اۋىز ادەبيەتىنە بايلانىستى ماتەريال جيناقتاپ، زەرتتەۋ جۇمىسىن جۇرگىزسەك دەگەن وي تۋدى. جۇمىستى باستاماس بۇرىن الدىمىزعا ماقسات قويدىق: جازۋشىنىڭ شىعارماشىلىعىمەن تانىسىپ، شىعارماداعى سۋرەتتەۋ ءتىلى مەن ءسوز ساپتاۋىن، ءسوز قولدانۋ ەرەكشەلىگىن زەرتتەۋ، تارازىلاۋ.
جوبامىزدان كۇتىلەتىن ناتيجە: وسى جوباداعى ماتەريال سوزدىك قورىنىڭ التىن قازىنا ەكەنىن ناقتى دالەلدەي وتىرىپ، مەكتەپ مۇعالىمدەرى ساباق بارىسىندا قوسىمشا ماتەريال رەتىندە پايدالانۋى. زەرتتەۋدىڭ ماقساتى: جازۋشىنىڭ شىعارماشىلىق شەبەرلىگىنە تەرەڭ بويلاۋ، شىعارما شىرايىن كەلتىرەر سۋرەتتەۋ ءتىلى مەن ءسوز ساپتاۋىن، ءسوز قولدانۋ ەرەكشەلىگىن تانۋ، تارازىلاۋ.
زەرتتەۋ بارىسى: ع. ءمۇستافيننىڭ ءومىر جولى يىرىمدەرىنە مەيىلىنشە، ءۇڭىلۋ؛ شىعارمالارىمەن جاقىن تانىسۋ، وقۋ، تالداۋ.
زەرتتەۋ ءادىسى: قالامگەر تۋىندىلارمەن تۇرمىس – تىرشىلىگىمىزگە ساي ءداستۇرلى ۇعىمداردى، ادەبىمىز بەن ادەتىمىزگە، سالتىمىز بەن قاراپايىم بولمىسىمىزعا ساي قولدانىلعان ماقال – ماتەلدەر مەن ناقىل سوزدەردى ىزدەستىرۋ، جيناقتاۋ جانە جۇيەلەۋ.
زەرتتەۋدىڭ جاڭالىعى: جازۋشىنىڭ حالىق اۋىز ادەبيەتى قورىنا قوسقان سۇبەلى ۇلەسى، ماقال – ماتەلدەردى زەردەلەۋ، ونىڭ ءمان – ماڭىزىن ايقىنداۋ. قولدانىلۋى ءورىسىن سارالاۋ.
جۇمىستىڭ ناتيجەسى: جازۋشى حالىقتىڭ سوزدىك قورىنىڭ بايلىعىن تانىتىپ قانا قويمايدى، ونى ۋاقىت وزعان سايىن قۇنى ارتپاسا التىن قازىنا ەكەنىن ناقتى دالەلدەيدى. ويتكەنى قازاقتىڭ ماقال – ماتەلدەرىنىڭ ايتارى - وسيەت، ۇلاعات، ءتالىم، پاراسات، ىزگىلىك.
قورىتىندىلاردىڭ پراكتيكالىق قولدانىلۋى:
• ماقال – ماتەلدەر – تىلىمىزدەگى ءسوزدىڭ كوركى؛
• كۇندەلىكتى ومىردە ورىندى قولدانا ءبىلۋى؛
• سول ارقىلى ءوز بويىمىزدا پاتريوتتىق، ازاماتتىق، ەڭبەكقورلىق قاسيەتتەرىڭ قالىپتاستىرۋ.
You Might Also Like
-
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ «Place we live in» «مەن ءومىر سۇرەتىن ورىن» تاقىرىبىن مەڭگەرۋ دەڭگەيىن انىقتاۋ.
