عايىپ بولعان ميلليون
— كەيىنگى كەزدە وبليگاسيا ۇرلاۋ سونشاما جيىلەپ كەتتى. پۋارو، وسى ءبىز قىلمىستىڭ بەتىن اشۋمەن اينالىسا بەرگەنشە، ءوزىمىز نەگە كىرىسىپ كەتپەيمىز، — دەدىم مەن قولىمداعى گازەتتى بىلاي قويىپ.
— سەن نەمەنە، تەز بايۋدىڭ جولىن نۇسقاپ وتىرعاننان ساۋمىسىڭ، دوستىم؟
— ءجا، مىنا سوڭعى وقيعانى ايتامىن دا. لوندون — شوتلانديا بىرلەسكەن بانكىسىنىڭ نيۋ-يوركتەن جونەلتكەن ميلليون دوللار تۇراتىن وبليگاسيالارى «وليمپيا» كەمەسىنەن ادام ءتۇسىنىپ بولمايتىن جاعدايدا عايىپ بولعان.
— تەڭىز اۋرۋىنان سەسكەنەتىندىگىم بولماسا، ليەۆەرگۋەر ءادىسى بويىنشا، ۇزاعىراق جاتتىعۋ جاساۋ ءۇشىن لا-مانش بۇعازى ەمەس، مۇحيتتى كەسىپ وتەتىن جاڭاعىداي الىپ كەمەلەردىڭ بىرىمەن ساياحات شەككەن بولار ەدىم، — دەپ پۋارو ارمانداپ قويدى.
— ءيا، تاماشا بولار ەدى، — دەپ قۇپتاي كەتتىم مەن ونى. — ول كەمەلەردىڭ كەيبىرەۋىن ساۋلەتتى ساراي دەسەڭ دە ارتىق بولمايدى، شومىلاتىن باسسەيندەر، دەمالىس بولمەلەرى، رەستوراندارى، پالما اعاشى وسىرىلگەن ساياجايلارى جان راحاتىنىڭ ءبارى بار. ءتىپتى تەڭىزدە كەلە جاتقانىڭ دا مۇلدەم ەسىڭنەن شىعىپ كەتەدى.
— ال مەنىڭ تەڭىزدە كەلە جاتقانىم ەسىمنەن استە شىققان ەمەس، — دەدى پۋارو سالعىرت ۇنمەن. — سەن ساۋساقپەن ساناپ وتكەن انا ۇساق-تۇيەك دۇنيەنىڭ ماعان مايلاپ بەرسە دە قاجەتى جوق. ءبىراق، دوستىم، سەن ءبىر ساتكە سول كەمەدە كەلە جاتقان، وزدەرىن جان ادام بىلمەيتىن كەمەڭگەرلەردى كوزىڭە ەلەستەتىپ كورشى. ءوزىڭ ايتپاقشى، سۋ بەتىندە قالقىپ جۇرەتىن ساۋلەتتى سارايلاردىڭ ىشىنەن كەيبىر كەزدە قىلمىسكەرلەر دۇنيەسىنىڭ مىقتىلارىن دا كەزدەستىرۋگە بولادى.
— ءا، كومەكەيىڭ بەلگىلى بولدى! الگى قۇندى قاعازدارى جىمقىرىپ كەتكەن «سەرىمەن» سەمسەر سەرپىسكىڭ كەلىپ وتىر عوي، ءسىرا؟
وسى كەزدە بولمەگە ءۇيىن جالعا بەرىپ وتىرعان ايەل كىردى دە، ءسوزىمىزدى ءبولىپ جىبەردى.
— سىزگە ءبىر بيكەش كەلىپ تۇر، پۋارو مىرزا. مىنا ءبىر قاعازدى بەرىپ جىبەردى.
«ميسس ەسمي فاركۋار» دەگەن قاعازداعى سوزدەردى كوزى شالعان پۋارو ستولدىڭ استىنا ەڭكەيىپ، ەدەنگە تۇسكەن ناننىڭ قيقىمىن جيناپ قاسىندا تۇرعان سەبەتكە ەپپەن سالدى دا، قوجايىن ايەلگە باس يزەپ، «كەلگەن قوناقتى كىرگىزىڭىز» دەگەندەي يشارات ءبىلدىردى.
كوپ ۇزاماي ۇيگە ءبىر كورىكتى قىز كىرىپ كەلدى؛ سۇڭعاق بويلى قوڭىر كوزدەرى ۇلكەن، دەنە ءبىتىمى سىمباتتى، كيگەن كيىمى، ءجۇرىس-تۇرىسى ەرەكشە جاراسىمدى.
— تورلەتىڭىز، بيكەش. مىنا كىسى — مەنىڭ دوسىم كاپيتان گاستينگس، ءارى كىشىگىرىم ىستەردى شەشۋدە قول ۇشىن بەرەتىن كومەكشىم.
— ال مەن بۇگىن سىزگە وتە ءبىر ۇلكەن ماسەلەمەن كەلدىم، پۋارو مىرزا، — دەدى بيكەش وتىرار الدىندا ءيىلىپ ءتاجىم ەتتىم. — گازەتتەن ءوزىڭىز دە وقىپ ۇلگەرگەن بولارسىز. ايتىپ تۇرعانىم — «وليمپيا» كەمەسىندە ۇرلانعان وبليگاسيالار جايلى.
پۋارونىڭ اڭ-تاڭ بولىپ تۇرعانىن سەزە قويعان بولۋى كەرەك، قوناق قىز ءسوزىن تەز جالعاستىرىپ كەتتى.
— مەنىڭ بايقاۋىمشا، ءسىز ءقازىر «مىنا بيكەشتىڭ لوندون-شوتلانديا بانكىسىنە قانداي قاتىسى بار»، — دەپ دال بولىپ تۇرعان سياقتىسىز. ءيا، ءبىر جاعىنان مەنىڭ ول مەكەمەگە تيتتەي دە قاتىسىم جوق، ال ەكىنشى جاعىنان قاتىسىم دا بار. ولاي دەيتىنىم، پۋارو مىرزا، مەن فيليپ ريدجۋەيدىڭ قالىڭدىعى ەدىم.
— ءيا، ءيا! ال، فيليپ ريدجۋەي مىرزا...
— وبليگاسيالار ۇرلانعان كەزدە جاۋاپكەرشىلىك سونىڭ موينىندا بولاتىن. ارينە، وعان تىكەلەي ايىپ تاعىلىپ وتىرعان جوق. بۇل جەردە ول كىنالى دا ەمەس. دەگەنمەن، قاتتى مازاسىزدانىپ ءجۇر. ال ناعاشىسى بولسا، ءفيليپتىڭ ءوزى بايقاۋسىزدا وبليگاسيالاردى الىپ بارا جاتقاندىعىن بىرەۋ-مىرەۋگە سەزدىرىپ قويعان دەگەندى قايتا-قايتا ايتا بەرەدى. بۇل ءفيليپتىڭ جۇمىسىنا ۇلكەن كەسىرىن تيگىزەتىن ساتسىزدىك بولىپ تۇر.
— ناعاشىسى كىم ەدى؟
— ۆاۆازۋار مىرزا عوي — لوندون-شوتلانديا بانكىسى ديرەكتورىنىڭ ءبىرى.
— فاركۋار بيكەش، ءسىز ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن اشىڭقىراپ ايتپايسىز با؟
— جاقسى، ايتايىن. وقيعا بىلاي باستالدى. جاڭاعى ايتىپ وتىرعان بانك ءوزىنىڭ امەريكاداعى كرەديتىن وسىرە ءتۇسۋ ءۇشىن قۇنى ءبىر ميلليون دوللار وبليگاسيا قاعازدارىن جونەلتپەكشى بولىپ شەشىم قابىلدايدى. ۆاۆازۋا، البەتتە، ءسىز تۋرالى حابارىم مول، پۋارو مىرزا، — مىرزا بۇل جاۋاپتى ميسسيانى جيەنىنە تاپسىرۋ لايىق دەپ تابادى. ويتكەنى فيليپ بۇل بانكتە كوپ جىل بويى ءبىزدىڭ باسىمىزعا تۇسكەن ءىس جايىندا ەسمي سىزبەن كىزمەت ەتىپ كەلە جاتقان جاۋاپتى ادامداردىڭ ءبىرى. ونىڭ ۇستىنە نيۋ-يورك بانكىلەرىنىڭ تالاي رەت ەسىگىنەن كىرىپ، تەسىگىنەن شىعىپ، ءىستىڭ ۇڭعىل-شۇڭعىلىمەن ابدەن تانىسىپ، ماشىقتانىپ العان بولاتىن. «وليمپيا» كەمەسى جولعا ايدىڭ جيىرما ءۇشى كۇنى ليۆەرپۋل قالاسىنان ءجۇزىپ شىعادى. وبليگاسيالاردى فيليپكە جولعا شىعاتىن كۇنى تاڭەرتەڭ لوندون-شوتلانديا بانكىسىنىڭ ەكى بىردەي ديرەكتورى، ۆاۆازۋار مەن شوۋ مىرزالاردىڭ وزدەرى تابىس ەتەدى. وبليگاسيالاردى كوزىنشە ساناپ، پاكەتكە سالىپ مورمەن بەكىتىپ بەرگەننەن كەيىن، فيليپ پاكەتىن چەمودانىنا سالىپ كىلتتەپ قويادى.
— چەموداندىكى جاي قۇلىپ پا ەدى؟!
— جوق. شوۋ مىرزا گاببس فيرماسىنا بارىپ، ارنايى قۇلىپ جاساتتىرعان. نيۋ-يورككە جەتۋگە بىرنەشە ساعات ۋاقىت قالعاندا چەموداننىڭ تۇبىنە سالىنعان پاكەتتى ۇرلاپ كەتەدى. كەمەنىڭ بارلىق بۇرىشى ءبىرى قالماي تەكسەرىلەدى، ءبىراق پاكەت سول كۇيىندە زىم-زيا جوق بولادى كادىمگى بۋعا اينالىپ، اۋاعا تاراپ كەتكەن سەكىلدى.
پۋارونىڭ ءجۇزى قۇبىلىپ كەتتى.
— دەگەنمەن، قاعازدار ءىز-تۇزسىز جوعالىپ كەتپەپتى. مەنىڭ ەستۋىمشە، ولاردى «وليمپيا» نيۋ-يورككە كەلىپ جەتكەننەن كەيىن جارتى ساعاتتىڭ ىشىندە بولشەكتەپ-بولشەكتەپ ساتىپ جىبەرگەن. قالايدا ريدجۋەي مىرزامەن كەزدەسۋىم كەرەك.
— مەن دە سىزگە چەشير چيز رەستورانىنا بىرگە تاماقتانايىق دەگەلى وتىر ەدىم. فيليپ تە سول اراعا كەلەدى. الايدا فيليپ مەنىڭ سىزبەن اقىلداسىپ جۇرگەنىمدى ءالى بىلمەيدى.
قىز شاقىرعان جەرگە باراتىن بولىپ ءسوز بايلاستىق تا تاكسيمەن تارتىپ كەتتىك.
فيليپ ريدجۋەي ۋادەلى جەرگە بىزدەن بۇرىن كەلگەن ەكەن، قالىڭدىعىنىڭ مۇلدەم بەيتانىس ەكى اداممەن بىرگە كەلىپ تۇسكەنىنە ءبىر ءتۇرلى تاڭدانىپ قالعانداي. ول بويشاڭ، جاقسى كيىنگەن، ادەمىشە كەلگەن جاس جىگىت ەكەن. جاس شاماسى وتىزدان كوپ اسا قويماعانمەن، سامايىن قىراۋ شالا باستاپتى.
فاركۋار بيكەش جىگىتىنىڭ قاسىنا كەلىپ، قولىنان ۇستادى.
— وزىڭمەن اقىلداسپاي، ىسكە كىرىسكەنىمە كەشىرىم وتىنەم، فيليپ،— دەدى ول.— ەركيۋل
پۋارو مىرزامەن تانىسىپ قوي. بۇل كىسى تۋرالى ءوزىڭ دە كوپ ەستىگەن بولارسىڭ، قاسىنداعى جولداسى كاپيتان گاستينگس.
ريدجۋەي قاتتى تاڭدانىپ قالدى.
— البەتتە، ءسىز تۋرالى حابارىم مول، پۋارو مىرزا،— دەدى فيليپ ونىمەن قول الىسىپ جاتىپ.— ءبىراق مەنىڭ... ءيا ءبىزدىڭ باسىمىزعا تۇسكەن ءىس جايىندا ەسمي سىزبەن اقىلداسادى دەگەن وي باسىما كەلگەن ەمەس.
— سەن رۇقسات ەتپەيدى عوي دەپ قورقىپ ەدىم،— دەدى
فاركۋار بيكەش باسەڭ ۇنمەن.
— دەمەك، الدىن-الا قام جاساعان ەكەنسىڭ عوي،— دەدى فيليپ كۇلىمسىرەپ،— پۋارو مىرزا بۇل سۇمدىق جۇمباقتىڭ سىرىن اشار دەگەن ۇمىتتەمىن. شىنىمدى ايتسام، نە ىستەرىمدى بىلمەي ابدەن مازام كەتىپ ءجۇر.
راسىندا دا ءوڭى جۇدەۋ، جاعى سۋالىڭقى ەدى. قاتتى قينالىپ، مازاسىزدانىپ جۇرگەنى جۇزىنەن ايقىن سەزىلىپ تۇر.
— ءبارى دە تۇسىنىكتى،— دەدى پۋارو.— قانەكي، ەندى تاماقتانالىق. بۇدان بىلاي نە ىستەۋ كەرەك ەكەنىن اس ۇستىندە ويلاسا جاتارمىز. ونىڭ ۇستىنە اڭگىمەنى ريدجۋەي مىرزانىڭ ءوز اۋزىنان ەستىگىم كەلىپ وتىر.
بىزدەر ءدامدى دايارلانعان رەستوران تاماعىن ءسوز ەتىپ وتىرعاندا فيليپ وبليگاسيالاردىڭ قانداي جاعدايدا ۇرلانعانىن بايانداپ بەردى. فاركۋار بيكەش ەكەۋىنىڭ ايتقاندارى ءبىر جەردەن شىقتى. فيليپ ءسوزىن اياقتاعان كەزدە، پۋارو اڭگىمەنى قايتا ساباقتادى.
— ريدجۋەي مىرزا، وبليگاسيالاردىڭ ۇرلانعانىن ءسىز قالاي ءبىلىپ قويدىڭىز؟
ءفيليپتى ىزالى كۇلكى كەرنەپ:
— قالايشا بىلمەيىن، اپ-انىق كورىنىپ تۇرسا، پۋارو مىرزا. كايۋتامداعى توسەكتىڭ استىندا تۇرعان چەمودان جارتىلاي بەرى شىعىپ قالىپتى. بۇزىپ اشپاقشى بولعان كورىنەدى. قۇلىپتىڭ كىلت سالاتىن جەرى ايقىش-ۇيقىش سىزىلىپ، قاجالىپ قالىپتى.
— ءبىراق مەنىڭ تۇسىنۋىمشە، ۇرى چەموداندى كىلتپەن اشقان دەيدى عوي؟
— ءيا، سولاي. ول الدىمەن قۇلىپتى بۇزباقشى بولعان، ءبىراق بۇزا الماعان. اقىرىندا ءبىر امالىن تاۋىپ اشقان بولۋى كەرەك.
— عاجاپ ەكەن،— دەدى پۋارو، ادەتتەگىشە كوزى وت شاشىپ.— ءتىپتى عاجاپ! الدىمەن قۇلىپتى بۇزباقشى بولىپ اۋرە بولادى دا، سودان سوڭ ويىنا كىلت تۇسەدى... گاببس فيرماسىندا جاسالعان قۇلىپتاردىڭ كىلتتەرى بىر-بىرىنە مۇلدەم ۇقسامايدى عوي.
— ءدال سولاي. سوندىقتان دا ۇرىدا كىلت بولۋى مۇمكىن ەمەس. كۇنى-تۇنى كىلتتى ءبىر ءسات تە قولىمنان شىعارعان ەمەسپىن.
— وعان سەنىمىڭىز مول ما؟
— انت ەتۋگە بارمىن. ەگەر ۇرىنىڭ كىلتى بولسا، ۋاقىتىن بوسقا وتكىزىپ مىقتى قۇلىپتى بۇزۋعا ارەكەتتەنبەس ەدى عوي؟
— ءيا، ءيا! بۇل ءبارىمىزدىڭ دە كوكەيىمىزدەگى جۇمباق. مۇنىڭ شەشۋىن تاپساق ءبارى دە انىقتالار ەدى. مەن سىزگە تاعى دا ءبىر ساۋال قويايىن دەپ وتىرمىن. تەك اشۋلانا كورمەڭىز. ءسىز چەمودانىڭىزدى اشىق تاستاپ كەتپەگەنىڭىزگە كامىل سەنەسىز بە؟
فيليپ ريدجۋەي وعان قاراپ ەدى، پۋارو قولىن كوتەرىپ «كەشىرە گور» دەگەندەي سىڭاي تانىتتى.
— ءيا، بۇل سياقتى وقيعالار بولىپ تۇرادى، سەنىڭىز ماعان! جارايدى، سونىمەن وبليگاسيالار چەموداننان ۇرلاندى دەلىك. ال ۇرى ولاردى قايدا جىبەرەدى؟ جاعاعا قالاي الىپ شىعادى؟
— مىنە، سونى ايتساڭىزشى! قالاي عانا الىپ شىعا الادى؟ — دەپ فيليپ داۋىسىن كوتەردى.— تاموجنيا باسشىلارىنا دا حابار بەرىلگەن بولاتىن. ولار كەمەدەن تۇسكەن جولاۋشىنىڭ ءبىرىن قالدىرماي قوينى-قونىشىن تۇگەل تەكسەرىپ شىقتى.
— ونىڭ ۇستىنە وبليگاسيالار سالىنعان پاكەتتىڭ كولەمى دە كىشىگىرىم بولماسا كەرەك قوي؟
— ارينە، ۇلكەن پاكەت. ۇرى ونى كەمەنىڭ ءبىر جەرىنە تىعىپ كەتكەن جوق. ول بەلگىلى. ويتكەنى كەمە كەلىپ توقتاعان سوڭ جارتى ساعاتتان كەيىن وبليگاسيالار ساتىلا باستاعان. ءبىر الىپ-ساتار ءتىپتى قۇندى قاعازداردىڭ ءبىرازىن «وليمپيا» پورتقا كىرمەستەن بۇرىن ساتىپ الدىم دەپ انت-سۋ ءىشتى. ءبىراق وبليگاسيالاردىڭ تەلەگراف ارقىلى جىبەرىلۋى مۇمكىن ەمەس.
— ءيا، مۇمكىن ەمەس، الايدا كەمەلەرىڭنىڭ قاسىنان بۋكسير كەمەلەردىڭ وتكەنىن كوزىڭىز شالمادى ما؟
— ونداي بولدى، ءبىراق دابىل سوعىلعاننان كەيىن جۇرتتىڭ ءبارى ەلەڭدەپ، ەش نارسەنى قالت جىبەرمەي قاداعالاپ تۇرعان كەزدە كەلدى. مەن دە باقىلاپ تۇردىم، ءبىراق سەزىك تۋدىراتىن نارسە بايقامادىم. قيىنى سول، پۋارو مىرزا، جۇرت ەندى ول قاعازداردى مەنىڭ ءوزىم ۇرلادى دەگەن قاۋەسەت تاراتا باستاپتى. جىندانىپ كەتەتىن شىعارمىن!
— ءبىراق جاعاعا شىققاندا ءسىزدى دە تەكسەرگەن بولار؟— دەدى پۋارو سىپايىلاپ.
— تەكسەرگەندە قانداي.
فيليپ پۋاروعا تاڭدانا قارادى.
— بايقاۋىمشا ءسىز مەنى دۇرىس تۇسىنبەدىڭىز-اۋ دەيمىن،— دەدى پۋارو جۇمباقتاي كۇلىمسىرەپ.— ەندى ءبىراز ماسەلەنى بانكىنىڭ وزىنە بارىپ انىقتاعىم كەلىپ تۇر.
ريدجۋەي ءوز ءاتى-جونى جازىلعان كىشكەنتاي قاعازداردىڭ ءبىرىن سۋىرىپ الىپ بىرنەشە ءسوز جازدى.
— مىنانى ناعاشىمنىڭ قولىنا تيگىزسەڭىز، ول ءسىزدى بىردەن قابىلدايدى.
پۋارو راقمەتىن ايتىپ، فاركۋار بيكەشپەن قوش ايتىسقان سوڭ، ءبىز لوندون-شوتلانديا بىرلەسكەن بانكىسىنىڭ باس كەڭسەسىنە قاراي بەت الدىق. ريدجۋەي بەرگەن قاعازدى كورسەتىپ ەدىك، ءبىزدى ىعى-جىعى ستولداردىڭ اراسىمەن بانك قىزمەتكەرلەرىن جاعالاتىپ وتىرىپ، ەكىنشى قاباتتاعى ءبىر كىشىرەك كابينەتكە الىپ كەلدى. سول جەردە ءبىزدى قوس ديرەكتور قابىلدادى.
ەكەۋى دە سالقىن ءجۇزدى، شاشتارىن بانك جۇمىسى اعارتقان ەگدەلەۋ ادامدار ەكەن. ۆاۆازۋار مىرزانىڭ شوقشا اق ساقالى بار، ال شوۋ مىرزا ساكال-مۇرتىن جىپ-جىلماعاي عىپ قىرىپ تاستاپتى.
— بىلۋىمشە، ءسىز قىلمىستى ىستەردى تەكسەرۋمەن ءوز ەركىڭىزبەن شۇعىلداناتىن بولۋىڭىز كەرەك؟— دەدى ۆاۆازۋار مىرزا.— ءيا، سولاي بولار. ءبىز، ارينە ءىستى سكوتلاند ياردقا تاپسىرىپ قويىپ ەدىك. ونى ماكنەيل دەيتىن ينسپەكتور تەكسەرىپ جاتىر. جاڭىلماسام، وتە قابىلەتتى وفيسەر.
— وعان كۇمانىم جوق— دەدى پۋارو ىزەتپەن.— جيەنىڭىز جايىندا ءبىراز ساۋال قويۋعا رۇقسات ەتەتىن شىعارسىز؟ مىنا قۇلىپ جايىندا بىلەيىن دەپ ەدىم. گاببس فيرماسىنا ونى جاساتتىرعان كىم ەكەنىن ايتپايسىز با؟
— ونى مەن جاساتتىرعان،— دەدى شوۋ مىرزا جۇلىپ العانداي.— مۇنداي شارۋانى باسقا ەشكىمگە دە سەنىپ تاپسىرۋعا بولمايدى. كىلتكە كەلەتىن بولساق، ءبىرى ريدجۋەي مىرزادا، ال قالعان ەكەۋى ارىپتەسىم ەكەۋمىزدە.
— باسقا قىزمەتكەرلەردىڭ كىلتكە ەشبىر قاتىسى بولعان جوق قوي؟
— كىلتتەر جيىرما ۇشىنەن بەرى قاراي، سول ءوزىمىز سالىپ قويعان كۇيى سەيفتە ساقتاۋلى دەسەم، اعات كەتپەيتىن شىعارمىن،— دەدى ۆاۆازۋار مىرزا.— وكىنىشكە وراي، ارىپتەسىم وسىدان ەكى اپتا بۇرىن، دالىرەك ايتقاندا، ناق سول فيليپ جولعا اتتانعان كۇنى سىرقاتتانىپ قالعان بولاتىن. ول مىنە ەندى عانا ءتاۋىر بولىپ وتىر.
— مەنىڭ جاسىمداعى ادامعا اسقىنعان برونحيتپەن ويناۋعا بولمايدى،— دەدى شوۋ مىرزا مۇڭايىپ.— مەن جاتىپ قالعاندا ۆاۆازۋار مىرزا جالعىزىلىكتىڭ زاردابىن ابدەن كورگەن سياقتى. ونىڭ ۇستىنە «جىعىلعانعا جۇدىرىق» دەگەندەي، مىنا ءبىر كۇتپەگەن جاعدايدىڭ ساپ ەتە قالعانىن قارامايسىڭ با.
پۋارو تاعى ءبىراز نارسەلەردى انىقتادى. مەنىڭ تۇسىنۋىمشە، ول ناعاشى مەن جيەننىڭ اراسىنداعى قارىم-قاتىناستىڭ قانشالىقتى جاقىن ەكەنىن بىلگىسى كەلدى. ۆاۆازۋار مىرزا جاۋاپتى ساق ءارى قىسقا قايىرادى. جيەنى بانكىنىڭ سەنىمدى قىزمەتكەرى ەكەن. ءارى ول ەشۋاقىتتا اقشادان قىسىلىپ، نەمەسە بىرەۋگە قارىزدار بولىپ كورمەپتى. بۇدان بۇرىن دا وسى تەكتەس جۇمىستار سان رەت تاپسىرىلىپتى.
شارۋامىز بىتكەن سوڭ ءبىز ولارمەن قوش ايتىستىق. سىرتقا شىققان كەزدە پۋارو ماعان: «كوڭىلىم تولمادى»،— دەدى.
— ءبارىن الدىڭا جايىپ سالادى دەپ قالعانسىڭ عوي؟ ول شالداردى وڭايلىقپەن قولعا تۇسىرە المايسىڭ.
— كوڭىلىم تولماي كەلە جاتقانى سوزگە ساراڭدىعى ەمەس، دوستىم. ءوزىڭ ۇناتاتىن كەيبىر كىتاپتاردا بانكىنىڭ ديرەكتورىن جەر-كوككە سىيعىزباي، سونداي قىراعى، ىسكەر دەپ اسىرەلەي ماقتايتىنىن بىلەسىڭ. ءبىراق ولاردى ءپىر تۇتاتىن ادامىڭ مەن ەمەس. قارنىم اشاتىنى — ءبىز شەشپەكشى بولىپ جۇرگەن جۇمباقتىڭ وسىنشاما الا وكپە بولاتىنداي دانەمەسى جوق ەكەندىگى. ءبارى دە وپ-وڭاي!
— وڭاي؟
— ءيا، ءوزىڭ ويلانىپ كور، وڭايدىڭ وڭايى ەمەس پە؟
— سوندا قالاي، ۇرى ۋىسىمدا دەپ تۇرعاننان ساۋمىسىڭ؟
— ءدال توبەسىنەن ءتۇستىڭ.
— وندا ءبىز نەمەنەگە...
— باسىڭدى بوسقا قاتىرما، گاستينگس. ازىرشە ءبىز ءالىپتىڭ ارتىن باعا تۇرامىز.
— سوندا نە قول قۋسىرىپ قاراپ وتىرامىز با؟ كۇتەتىن نە بار؟
— «وليمپيانىڭ» قايتىپ كەلۋىن كۇتەمىز. ول مۇندا نيۋ-يوركتەن سەيسەنبى كۇنى ورالۋعا ءتيىستى.
— قىلمىسكەردىڭ كىم ەكەنىن بىلسەڭ نەسىنە كۇتەسىڭ؟ ول الا اياق قۇيرىعىن ۇستاتپاي كەتەر.
— قىلمىسكەردى قايتارىپ بەرمەيتىن وڭتۇستىك تەڭىز ارالدارىنىڭ بىرىنە قاشىپ كەتەدى دەيمىسىڭ؟ جوق، دوستىم، ول ونداي جەرگە شىداي المايدى. ال مەنىڭ نەگە سوزباقتاپ تۇرعانىمدى بىلگىڭ كەلسە، ايتايىن. ماعان ءقازىردىڭ وزىندە-اق ءبارى اپ-ايقىن. ءبىراق ەلدىڭ ءبارىنىڭ قابىلەتى بىردەي ەمەس قوي. سوندىقتان تاعى ءبىراز ماسەلەلەردى انىقتاي تۇسكەننىڭ ارتىقشىلىعى جوق. وزىڭنەن قابىلەتى تومەن ادامداردىڭ دا جاعدايىن ەسكەرگەن ءجون بولادى.
— قۇدايىم-اۋ، نە دەپ ءبوسىپ كەتتىڭ پۋارو! ءدال وسى جولى سەنەن وتكەن اقىماق تابىلسا، قۇلاعىمدى كەسىپ بەرەر ەدىم. سەندەي ماقتانشاقتى كورسەم كوزىم شىقسىن!
— ساباڭا ءتۇس، گاستينگس. بايقايمىن، سەن مەنى كەيدە شىنىمەن ۇناتپايسىڭ! مىقتىلىعىڭ ءۇشىن تاياق جەگەن جامان ەكەن عوي بۇل دۇنيەدە!
كىشكەنتاي ادامنىڭ كەۋدەسىن كەرە كۇرسىنگەنىن كورگەندە، ەرىكسىز كۇلىپ جىبەردىم.
سەيسەنبى كۇنى ءبىز لوندون-سولتۇستىك باتىس تەمىر جولىنىڭ ءبىرىنشى كلاسس ۆاگونىنا ءمىنىپ الىپ، ليۆەرپۋلعا اسىعىپ بارا جاتتىق. پۋارو تىرىسقان كۇيى بۇدان بىلايعى جوسپارى جونىندە ءتىس جارىپ ەشنارسە ايتپاي قويدى. ونىڭ ۇستىنە ءىستىڭ ءمان-جايىنا ءالى دە جەتە تۇسىنە الماي كەلە جاتقانىما تاڭدانىپ، ءماز بوپ كەلەدى. ونىمەن ءسوز تالاستىرۋدى ار ساناپ، ىشتەي شىدامىم كەتىپ تىپىرشىپ وتىرسام دا، ءوزىمدى تەجەپ، ەشنارسەگە ءمان بەرمەگەن ادام سياقتى بولىپ وتىرا بەردىم.
ترانساتلانتيكالىق الىپ كەمە توقتاعان جەرگە جەتكەنىمىزدە پۋاروعا قايتا ءتىل ءبىتىپ، قيمىلى شيراپ تىرىلە باستادى. بار بىتىرگەنىمىز ءتورت جولسەرىكتەن بىرتىندەپ الدىمەن جۇمباق ۇرلىقتىڭ ءمان-جايىن، ودان كەيىن سول كەمەمەن ايدىڭ جيىرما ءۇشى كۇنى نيۋ-يورككە اتتانىپ كەتكەن پۋارونىڭ ءبىر دوسى تۋرالى سۇراستىردىق. پۋارو دوسىن ەگدە تارتقان، كوزىلدىرىگى بار كەمتار، كايۋتاسىنان سۇيرەتىلىپ ارەڭ شىعاتىن ادام دەپ سۋرەتتەپ بەرىپ ەدى، جولسەرىكتەر ءبىراۋىزدان فيليپ ريدجۋەيدىڭ كايۋتاسىمەن كورشىلەس، جيىرما ءتورتىنشى كايۋتادان ورىن العان ۆەنتنور دەگەن بىرەۋدىڭ اتىن اتادى. پۋارونىڭ ۆەنتنور دەگەن بىرەۋدىڭ ءدال سۋرەتتەمەسىن اياق استىنان قايدان تاۋىپ الا قويعانى ميىما كىرمەسە دە مەن قاتتى مازاسىزداندىم.
— ايتىڭىزشى، جاناعى ادام نيۋ-يورككە كەمە كەلىپ توقتاعان كەزدە جاعاعا ءبىرىنشى بولىپ شىققانداردىڭ ىشىندە بار ما ەدى؟— دەپ داۋىستاپ جىبەرىپپىن.
— جوق، ول مىرزا كەمەدەن ەڭ سوڭعىلاردىڭ ءبىرى بولىپ شىقتى.
تاۋىم شاعىلىپ ۇندەمەي قالدىم. ال پۋارو بولسا، ەزۋىن جيماي ماعان كۇلىپ تۇر ەكەن. ول جولسەرىككە راحمەتىن ايتىپ، قولىنا اقشا ۇستاتتى. سودان سوڭ ءبىز ءجۇرىپ كەتتىك.
— ءبارى دە دۇرىس-اق— دەدىم مەن ىزا كەرنەپ.— ءبىراق قانشاما جىميعانىڭمەن انانىڭ سوڭعى جاۋابى سەنىڭ بولجامىڭنىڭ كۇلىن كوككە ۇشىردى.
— ادەتتەگىشە، سەن دىمدى دا سەزگەن جوقسىڭ، گاستينگس. بىلە-بىلسەڭ جولسەرىكتىڭ سوڭعى جاۋابى، كەرىسىنشە، مەنىڭ بولجامىمنىڭ دۇرىستىعىنىڭ كۇشتى ايعاعى.
نە دەرىمدى بىلمەي، ەكى قولىمدى كوتەرىپ: «قويدىم»،— دەدىم.
لوندونعا پوەزبەن قايتىپ كەلە جاتقانىمىزدا پۋارو ءبىراز ۋاقىت بويى شۇقيىپ ءبىر نارسەلەردى جازدى دا، ونىسىن كونۆەرتكە سالىپ دايارلاپ قويدى.
— بۇل الگى «قابىلەتتى ينسپەكتور» ماكنەيلگە. سكوتلاند ياردتىڭ قاسىنان وتكەندە تاستاپ كەتەمىز. ودان ءارى رونديۆۋ رەستورانىنا بارامىز. ەسمي فاركۋار بيكەشتى سول اراعا بىرگە وتىرىپ تاماق ىشەيىك دەپ شاقىرىپ قويىپ ەدىم.
— ال ريدجۋەي مىرزانى شە؟
— ونى قايتەيىن دەپ ەدىڭ؟— دەدى پۋارو كوزىن قىسىپ.
— سوندا قالاي، شىنىمەن-اق ونىڭ ۇرلىققا قاتىسى جوق دەپ ويلايسىڭ با؟ سەنىڭ مۇنىڭ...
— دۇنيەنىڭ ءبارىن ميداي ارالاستىرىپ جىبەرەتىنىڭ-اي، گاستينگس... قاجەت بولسا، مەن ول جاعىن دا ويلاستىرىپ قويعانمىن. ەگەر ريدجۋەيدىڭ ءوزى ۇرى بولىپ شىقسا، ولاي بولۋى دا ابدەن ىقتيمال،— بۇل ءبىر كەرەمەتتەي اقىلمەن ىستەلگەن، شەشۋى قيىن عاجاپ جۇمباق بولار ەدى.
— تەك فاركۋار بيكەش ءۇشىن ەمەس، ارينە.
— دۇرىس ايتاسىڭ. سوندىقتان دا ءبارى ويلاعان جەردەن شىقتى. ال ەندى، گاستينگس، ءىستىڭ ءمان-جايىنا باستان-اياق ءبىر رەت كوز جىبەرىپ وتەيىكشى. جاڭىلماسام، كوكەيىڭدى تەسىپ وتىرعان وسى عوي سەنىڭ. سونىمەن وبليگاسيالارىڭ سالىنعان پاكەت چەموداننان عايىپ بولادى دا، فاركۋار بيكەش ايتپاقشى، بۋعا اينالىپ جوق بولادى. «بۋعا اينالىپ كەتتى» دەگەن بولجامدى ءبىز ازىرشە بىلاي قويا تۇرايىق، ويتكەنى بۇل ءالى كەزدەسكەن جوق. سوندىقتان دا باسقا جولىن قاراستىرايىق. كەمەدەگىلەردىڭ توپشىلاۋىنشا، پاكەتتى جاعاعا ۇرلاپ شىعۋ مۇلدەم مۇمكىن ەمەس.
— سولايى سولاي ءبىراق ءبىزدىڭ بىلۋىمىزشە...
— ول ءسىزدىڭ ءبىلۋىڭىز شىعار، گاستينگس. مەن ەشنارسە بىلمەيمىن. مەنىڭ بىلەتىنىم، جۇرتتىڭ ءبارى بىردەي شىندىققا جاناسپايدى دەپ وتىرسا، سولاردىكى دۇرىس بولعانى. ەندى قالعان ەكى-اق بولجام بار: نە كەمەنىڭ ءبىر جەرىنە تىعىپ قويدى، نە تەڭىزگە تاستاپ جىبەردى.
— قالتقى بايلاپ سۋعا تاستاپ جىبەرگەن دەمەكسىڭ عوي؟
— جوق، قالتقىسىز.
مەن وعان قاراپ ويلانىپ قالدىم دا: «ءبىراق قاعازداردى سۋعا تاستاپ جىبەرسە، ولار نيۋ-يوركتە ساتىلماعان بولار ەدى عوي،— دەدىم.
— مىنە، مىنا پايىمداۋىڭ ماقتاۋعا تۇرادى، گاستينگس. تەڭىزگە لاقتىرماعان. سونىمەن نەگە كەلىپ تىرەلدىك؟
— جوق، باۋىرىم! پاكەت تەڭىزگە تاستالعان بولسا، ىلە-شالا وبليگاسيالار نيۋ-يوركتە ساتىلعان بولسا، وندا پاكەتتىڭ ىشىندە بولۋى مۇمكىن ەمەس. ونىڭ ۇستىنە وبليگاسيالار پاكەتتىڭ ىشىندە بولدى دەگەن دالەلىمىز بار ما؟ ەسىڭدە بولسىن، پاكەتتى لوندوندا قابىلداپ العاننان كەيىن ريدجۋەي مىرزا ونى قايتىپ اشقان جوق قوي.
— ءيا...
پۋارو قولىن تەز كوتەرىپ: «ءسوزىمدى جالعاستىرۋعا مۇرشا بەرشى. ەڭ سوڭعى رەت ايدىڭ جيىرما ءۇشى كۇنى تاڭەرتەڭ وبليگاسيالاردىڭ لوندون-شوتلانديا بانكىسىندە بولعانى راس. نيۋ-يوركتە ولار «وليمپيا» كەلىپ توقتاعان سوڭ جارتى ساعاتتان كەيىن پايدا بولعان. ال ەندى ءبىر ادامنىڭ ايتۋىنشا، ونىڭ ءسوزىن قۇلاققا ىلگەن ەشكىم جوق، وبليگاسيالار قالاعا كەمە كەلىپ جەتپەستەن بۇرىن ساتىلا باستاعان. ەندەشە، ولار «وليمپيا» كەمەسىندە مۇلدە بولماعان عوي؟ نيۋ-يورككە باسقا جولمەن جەتۋى دە مۇمكىن. ءدال سولاي. «گيگانت» كەمەسى دە ساۋتگەمپتون قالاسىنان ايدىڭ جيىرما ءۇشى كۇنى اتتانىپتى. ال اتلانت مۇحيتىن ودان جىلدام كەسىپ وتەتىن بىردە ءبىر كەمە جوق. ەگەر وبليگاسيالار «گيگانتپەن» جونەلتىلسە، ولار نيۋ-يورككە «وليمپيادان» ءبىر كۇن بۇرىن كەلىپ جەتكەن. ءبارى دە تۇسىنىكتى. ەندى جۇمباق ءوز وزىنەن شەشىلە باستايدى. ءمور باسىلعان پاكەت — جالعان پاكەت. قاي كەزدە اۋىستىرىلسا دا ول پاكەت بانكىنىڭ ىشىندە اۋىستىرىلعان. كۇنى بۇرىن دايارلاپ قويعان جالعان پاكەت پەن شىن پاكەتتى اۋىستىرا قويۋ سول ارادا تۇرعان ءۇش ادامنىڭ قاي-قايسىسىنا دا قيىنعا تۇسپەس ەدى. سونىمەن، وبليگاسيالار قىلمىسكەردىڭ نيۋ-يوركتەگى سىبايلاسىنا «وليمپيا» پورتقا ەنىسىمەن ساتىپ جىبەر دەگەن ارنايى نۇسقاۋىمەن قوسا جونەلتىلگەن. «وليمپيا» كەمەسىنىڭ بورتىندا بەلگىلى ۋاقىتتا ۇرلىقتى ىسكە اسىرۋشى تاعى ءبىر ادام بولعان.
— ونىڭ قاجەتى قانشا؟
— سەبەبى فيليپ ريدجۋەي پاكەتتى اشىپ، ونىڭ جالعان ەكەنىن بىلسە كۇدىكتىڭ بىردەن لوندونعا اۋاتىنى ءسوزسىز عوي. وندا ءبارى دە ءبىلىنىپ قالادى. ەندەشە، كەمەدە كورشى كايۋتادا كەلە جاتقان ادام ۇرلىقتىڭ بولعانىنا ەلدىڭ نازارىن بىردەن اۋدارۋ ءۇشىن، چەموداندى كۇشتەپ اشقان بولىپ، ءبىراز جالعان ارەكەت جاساعان دا، كىلتتىڭ ەكىنشى داناسىمەن قۇلىپتى اشىپ، پاكەتتى تەڭىزگە تاستاي سالعان. ال ءوزى جاعاعا ەلدىڭ ەڭ سوڭىنان شىققان. ارينە، ول ريدجۋەي بايقاپ قالماس ءۇشىن بەت-جۇزىن كولەگەيلەيتىن كوزىلدىرىك كيگەن. كەمتار ادامنىڭ كەيپىنە ەنگەن. نيۋ-يورككە كەلىپ تۇسكەن بەتتە، كەرى قايتاتىن ءبىرىنشى كەمەمەن تارتىپ وتىرعان.
— سوندا ول كىم؟
— قولىندا ەكىنشى كىلتى بار، قۇلىپتى جاساتتىرعان، برونحيتپەن وتىرىك اۋىرىپ قالعان، قىسقاسى، ءوزىڭ ايتپاقشى، سوزگە ساراڭ شوۋ مىرزا! قىلمىسكەرلەر كەيدە وسىلاي جوعارىدا جۇرەدى، دوستىم. ءا، مىنە كەلىپ تە قالدىق. بيكەش، مەنىڭ جولىم بولدى! قارسى بولمايسىڭ با؟
قۋانىشى قوينىنا سىيماي كۇلىمدەگەن پۋارو ەسى شىققان بيكەشتىڭ ەكى بەتىنەن الما-كەزەك ءسۇيىپ الدى!
You Might Also Like
-
قۇت مەكەنىم- قازۇۋ-ىم ءان مەن جىردىڭ بەسىگى سانالاتىن كيەلى جاڭاارقا ءوڭىرىنىڭ دارابوز دارىندار مەن تولاعاي تالانتتاردىڭ باسىن قوسقان مەرەيلى مەكەن ەكەنى بارشاعا ءمالىم. ...
-
قازىرگى جاعدايدا قاناينالىم جۇيەسى پاتولوگياسىنان ءولىم مەن مۇگەدەكتىككە اينالۋ ەڭبەككە قابىلەتتى 40- 60 جاستاعى ادامداردىڭ اراسىندا جيىلەپ بارادى. دەمەك، بۇل پروبلەمانىڭ الەۋمەتتىك ماڭىزى كۇننەن-كۇ...
