InfoHub Logo

قازىرگى جاعدايدا قاناينالىم جۇيەسى پاتولوگياسىنان ءولىم مەن مۇگەدەكتىككە اينالۋ ەڭبەككە قابىلەتتى 40- 60 جاستاعى ادامداردىڭ اراسىندا جيىلەپ بارادى. دەمەك، بۇل پروبلەمانىڭ الەۋمەتتىك ماڭىزى كۇننەن-كۇنگە ءوسىپ كەلەدى.

ادەتتە، جۇرەك پەن كان تامىرلارىنىڭ بىرىككەن قىزمەتى ناتيجەسىندە اعزالار مەن تىندەر ءدال جاعدايىنا سايكەس قاجەتتى قانمەن قامتاماسىز ەتىلەدى.

تولىق تىنىشتىق جاعدايدا ورگانيزمنىڭ قانعا مۇقتاجدىعى مولشەرمەن مينۋتىنا 4،5-5 ل. اۋىر قول جۇمىسىن اتقارعاندا بۇل مۇقتاجدىق 3-4 ەسە ارتادى. مۇنداي ورگانيزمنىڭ جاعدايىنا قاراي قانعا مۇقتاجدىعى وزگەرىپ تۇرۋى، قاناينالىم جۇيەسىندە ۇلكەن بەيىمدەلۋ مۇمكىنشىلىكتەرى ارقىلى قامتاماسىز ەتىلەدى.

جۇرەك-قان تامىرىنىڭ وتە نازىك، ءارى تۇراقتى رەتتەلۋ تەتىكتەرى بار. ولار ورگانيزم دەنگەيىندە جۇيەلىك، اعزالىق، جاسۋشالىق،  مولەكۋلالىق دەڭگەيدە بولادى. رەتتەلۋ تەتىكتەرى جۇرەكتىڭ كەيبىر بولىكتەرىنىڭ جۇمىسىن جانە قان تامىرلارمەن بايلانىسىن عانا رەتتەپ قويماي، ونىڭ باسقا جۇيەلەرمەن دە (تىنىس الۋ جانە قان) بايلانىسىن رەتتەيدى. سوندىقتان قاناينالىم بۇزىلعاندا وكپەدە زات الماسۋى تىندەرىندە 02ء-ىن پايدالانۋ، سۇيەك كەمىگىندە ەريتروپوەزدىڭ ارتۋى ت.س.س. وزگەرىستەر بايقالادى. وسىنىڭ ناتيجەسىندە قان اينالىم جۇيەسىنىڭ كەيبىر جەرلەردەگى بۇزىلىستارى ۇزاق ۋاقىت سىرتقى ورتاعا بەيىمدەلگەن كۇيىندە ساقتالىپ تۇرادى. ەگەر بۇزىلۋ تىم ۇلكەيىپ، ورگانيزمنىڭ كومپەنساسيالىق مۇمكىنشىلىكتەرى ازايعان نەمەسە السىرەگەن بولسا، وندا قاناينالىمنىڭ جەتكىلىكسىزدىگى داميدى.

قاناينالىمنىن جەتكىلىكسىزدىگى بەلگىلى ءبىر جۇكتەمەلەردەن كەيىن نەمەسە ءتىپتى تىنىشتىق جاعدايلاردىڭ وزىندە اعزالار مەن تىندەردىڭ مۇقتاجدىعىنا سايكەس اينالىمداعى قاننىڭ ءتيىستى مولشەرىمەن قامتاماسىز ەتىلمەۋىنە كەلەتىن جاعداي.

وسىنىڭ ناتيجەسىندە اعزالار مەن تىندەر 0₂ مەن كورەكتىك زاتتارمەن قامتاماسىز ەتىلمەيدى جانە ولاردان زات الماسۋدىڭ سوڭعى ونىمدەرى سىرتقا شىعارىلمايدى.

جۇرەك شاماسىزدىعى (جش) — جۇرەك-قانتامىر جۇيەسىنىڭ اعزالار مەن تىندەرگە جەتكىلىكتى مولشەردە قان جەتكىزۋ قابىلەتىنىڭ تومەندەۋى.

جش — بۇل جۇرەكتىڭ قان ايداۋ قىزمەتىنىڭ ناشارلاۋى سالدارىنان ورگانيزمدى قانمەن كامتاماسىز ەتۋ قابىلەتىنىڭ تومەندەۋ سيندرومى.

جۇرەكتىڭ ايداۋ قىزمەتىنىڭ تومەندەۋ سالدارىنان نەيروگۋمورالدى جۇيەسىنىڭ بەلسەندىلىگى جۇرەدى، ول ءوز كەزەگىندە تامىردىڭ ۆاكونستريكنياسىنا — اعزالاردىن يشەمياسى — سۇيىكتىن ىركىلۋى (سۋدىڭ جينالۋى) — ءارى كاراي ميوكاردتىڭ زاقىمدالۋىنا الىپ كەلەدى.

ەتيولوگياسى

جش — بۇل جۇرەك قان تامىر اۋرۋلارىنىڭ اسقىنۋى بولىپ تابىلادى.

ەڭ ءجيى سەبەبى: جيا +اگ (75%)، سونىڭ ىشىندە پيكس، ال قالعانى ميوكاردتىڭ اۋرۋلارى، سونىڭ ىشىندە دكمپ، جۇرەك اقاۋى جانە ت.ب.

ءولىم كورسەتكىشى جش كلينيكالىك سيمپتومدارى پايدا بولعاننان سوڭ جىلىنا 25%، ال ايقىن جش كەزىندە 6 ايدا 50 %-عا دەيىن جەتەدى. بۇل جش — جۇرەك-قانتامىر اۋرۋلارىنىڭ ەڭ سوڭعى ساتىسى (ەگەر ناۋقاس وسى ساتىعا دەيىن ءومىر سۇرەتىن بولسا، وكىنىشكە وراي، ناۋقاستاردىڭ كوپشىلىگى جش پايدا بولعانعا دەيىن ەرتە كوز جۇمادى).

جۇرەكتىڭ ايداۋ قىزمەتىنىڭ تومەندەۋىنىڭ جانە جش پايدا بولۋ سەبەپتەرى:

1. ميوكاردتىڭ زاقىمدالۋى؛

2. جۇرەككە كولەمدىك نەمەسە قىسىمدىك كۇش ءتۇسۋ؛

3. جۇرەكتىڭ دياستولالىق قىزمەتىنىڭ بۇزىلىسى.

پاتوگەنەزى

جش كەزىڭدە جۇرەكتىڭ جيىرىلۋ كۇشى مەن جۇرەكتىڭ ايداۋ فۋنكسياسىنىڭ تومەندەۋىنەن قانمەن ادەكۆاتتى قامتاماسىز ەتۋ جەتىسپەيدى.

جۇرەكتىڭ ايداۋ فۋنكسياسىنىڭ تومەندەۋىنە جاۋاپ رەتىندە كومپەنساتورلى مەحانيزم قوسىلادى.

كلينيكالىڭ بەلگىلەرى

جش نەگىزگى كلينيكالىق بەلگىلەرى فيزيكالىق بىلەتتىلىكتىڭ تومەندەۋى، السىزدىك، شارشاۋ، ەنتىگۋ پەريفەريالشش ءىسىنۋ، تاحيكارديا، سيانوز.

ەنتىگۋ — قاناينالىم جەتىمسىزدىگىنەن اعزالار مەن تىندەردە 0₂ ازايىپ، سو₂، گازى كوبەيەدى زات الماسۋ بۇزىلىپ، مەتوبوليزمدىك اسيدوز داميدى. وسىدان ارتىق س0₂ گازى مەن قىشقىل ونىمدەردىڭ قاندا جينالۋى، 0₂ ازدىعى تامىر قابىرعاسىنداعى حەمورەسەپتورلاردى تىتىركەندىرۋ ارقىلى ميداعى تىنىس الۋ ورتالىعىن قوزدىرادى.

سيانوز — قج-نەن تامىرلاردا قاننىڭ اعۋ جىلدامدىعى باياۋلاپ، قاندا توتىقسىزدانعان گەموگلوبيننىڭ ارتىق جينالىپ قالۋىنان داميدى. سول سەبەپتەن ساۋساق ۇشتارىندا، مۇرىندا، بەتتە، ەرىندەردە كوگىلدىر ءتۇس پايدا بولادى. بۇل اكرانيانوز دەپ اتالادى.

تاحيكارديا — قاناينالىم جەتكىلىكسىزدىگىنەن قۋىس كوكتامىرلاردا جانە وڭ جۇرەكشە قۋىسىندا، قان ىركىلىپ جينالىپ قالادى. وسىدان بەينبريدج رەفلەكسى بويىنشا سيمپاتيكالىق نەرۆ جۇيەسىنىڭ قوزعىشتىعى ۇلعايادى، تامىرلاردىڭ قيمىلدىق ورتالىعى قوزادى. جۇرەك سوعۋى جيىلەۋىنىڭ بەلگىلى مولشەردە بەيىمدەۋشىلىك ماڭىزى بار. بۇل كەزدە تامىرلاردىڭ ىشىندە قاننىڭ اعۋ جىلدامدىعى ۇلعايادى، اعزالار مەن تىندەرگە ونىڭ تاسىمالدانۋى جاقسارادى.

ءىسىنۋ — ورگانيزمدە سۇيىق پەن Nا+ يوندارىنىڭ جينالۋى سالدارىنان پايدا بولادى.

العاشكى جش ساتىلارىندا جاسىرىن ءىسىنۋ بولادى، ويتكەنى دەنەدە 5 ل-گە دەيىن سۇيىكتىڭ جينالۋى جاي كوزگە بايقالماۋى مۇمكىن. ءىسىنۋدىڭ دامۋ جولدارىندا قىلتامىرلاردا قان قىسىمنىڭ كوتەرىلۋى (جۇرەك جەتىمسىزدىگى كەزىندە ول سىناپ باعاناسى بويىنشا 25-40 مم-گە دەيىن كوتەرىلەدى، ك.ج. 20-25 مم)، ولاردىڭ قابىرعالارى وتكىزگىشتىگىنىن جوعارىلاۋى، قانداعى بەلوكتار دەڭگەيىنىڭ ازايۋىنىڭ، ونىڭ تامىر سىرتىنا شىعىپ كەتۋىنەن جانە باۋىر كىزمەتىنىڭ بۇزىلۋىنان ونكوتيكالىق قىسىمنىڭ تومەندەۋى ماڭىزدى. سونىمەن قاتار جش كەزىندە بۇيرەككە اعىپ كەلەتىن قان ازايعاندىقتان، رەنين-انگيوتەنزين ءوندىرىلۋى كوبەيەدى دە، سول ارقىلى بۇيرەكۇستى بەزدەرىندە الدوستەرون ءتۇزۋى ارتادى. گيپوتالامۋستىڭ ارتقى بولىگىنە انتيديۋرەزدىك گورموننىڭ ءوندىرىلۋى كوبەيەدى. وسىلاردىڭ ناتيجەسىندە ىا يوندارى مەن ن₂0-دىڭ بۇيرەك وزەكشەلەرىندە كەرى ءسىڭىرىلۋى كوتەرىلىپ، ورگانيزمدە جينالىپ قالۋىنا اكەلەدى. بۇل كەزدە كاليي يوندارى زارمەن كوپ شىعۋىنا بايلانىستى ونىڭ قانداعى دەڭگەيى تومەندەيدى دە گيپوكاليەميا داميدى.

جۇرەك شاماسىزدىعى كلينيكادا 2 تۇرگە بولىنەدى:

1. سول قارىنشالىق؛

2. وڭ قارىنشالىق.

جش كلينيكالىق بەلگىلەرى

سقجش	وقجش
كۇش تۇسكەندە پايدا بولاتىن ەنتىكپە ورتوپنوە جۇرەك استماسى وكپە ءىسىنۋى كارديوگەندى شوك	مويىن ۆەناسىنىڭ ءىسىنۋى (سۆد) گەپاتومەگاليا ءىسىنۋ ورتوپنوەزسىز ەنتىكپە. تاحي پنوە

اسپاپتىڭ زەرتتەۋلەر

جش كەزىندە گەموديناميكالىق بۇزىلىس دارەجەسىن جانە ميوكاردتىڭ فۋنكسيونالدىق جاعدايىن باعالاۋ ماقساتىندا اسپاپتى ءادىستى قولدانامىز.

نەگىزگى اسپاپتى ادىسكە:

1. ەكگ؛

2. رەنتگەنولوگيالىق زەرتتەۋ؛

3. ەحوكگ جاتادى.

ناقتامالاۋ قيىنداعاندا كورسەتكىش بويىنشا راديونۋكليدتى ءادىس، كومپيۋتەرلىك توموگرافيا قولدانىلادى.

جۇرەك شاماسىزدىعى كەزىندە جۇرەكتىڭ سيستولالىق جانە دياستولالىق قىزمەتى بۇزىلادى.

سيستولالىق ديسفۋنكسيا كەزىندە: ميوكاردىڭ جيىرىلعىشتىعى تومەندەپ، ايداۋ فراكسياسى (اف) مەن جۇرەكتىڭ ايداۋ قىزمەتى ازايادى. كوپتەگەن جاعدايدا جۇرەكتىڭ كولەمى: سوڭعى دياستولالىق كولەم (سدك) مەن سوڭعى سيستولالىق كولەم (سسك) ۇلعايادى.

دياستولالىك ديسفۋنكڭيا كەزىندە:

1.  جش كلينيكالىك بەلگىلەرى؛

2. اف 45%-دان كوپ؛

3. سول قارىنشانىڭ قالىپتى كولەمى (سدك جانە سسك)؛

4. سول قارىنشانىڭ كونسەنتريالىق گيپەرتروفياسى؛

5. دوپپلەر ەحوكگ كەزىندە دياستولالىق تولۋدىڭ بۇزىلۋ بەلگىلەرى؛ اسپاپتىق زەرتتەۋلەر ىشىنەن ەحوكگ-نىڭ كومەگى اركىلى اۋقىمدى اقپارات الا الامىز.

ەحوكگ-نى جۇرگىزۋ اركىلى: جۇرەكتىڭ زاقىمدالۋ دارەجەسىن جانە ميوكاردتىڭ فۋنكسيونالدى جاعدايىن: جۇرەك قۋىسىنىڭ ولشەمىن، قارىنشالار كابىرعاسىنىڭ قالىڭدىعىن جانە ايداۋ فراكسياسىن بىلە الامىز. دوپپلەروگرافيا كومەگىمەن دياستولالىق فۋنكسيا كورسەتكىشىن باعالاۋعا بولادى.

ەمدەۋ تاسىلدەرى

الدىمەن جش پايدا بولۋ سەبەبىن انىقتاۋ كەرەك. ەگەر دە: جۇرەك اقاۋى بولسا، حيرۋرگيالىق كوررەكسيا جۇرگىزۋ، سول سياقتى كونستريكتيۆتى پەريكارديت كەزىندە پەريكاردەكتوميا، انيەۆريزمەكتوميا جاسالۋ كەرەك. جش قاي اۋرۋدىن اسقىنۋى بولىپ تابىلادى، نەگىزگى سول اۋرۋدى قارقىندى تۇردە ەمدەۋ كەرەك. ەمدەۋ شارالارى كەزىندەگى ەڭ ماڭىزدىسى — سالماقتى قالىپقا كەلگىرۋ جانە تۇزدى تاعامدى شەكتەۋ.

دارى-دارمەكپەن ەمدەۋ

جش ەمدەۋدە نەگىزىنەن 4 دارىلىك توبىن قولدانادى، ياعني ياپف، ديۋرەتيكتەر، ۆ بلوكاتور جانە جۇرەك گليكوزيدتەرى.

ياپف جانە ۆ بل پرەپاراتىن جش ەرتە ساتىسىندا تاعايىنداۋ ءولىم كورسەتكىشىن 2 ەسەگە تومەندەتەدى.

بۇدان باسقا قوسىمشا سنيرونولاكتون (ۆەروشپيرون) قولدانۋعا بولادى. كورسەتكىش بويىنشا گليكوزيدگى ەمەس ينوتروپتى پرەپاراتى جانە از دوزاداعى انتيكواگۋليانتتى پرەپاراتتار ترومبوەمبوليانىڭ پايدا بولۋىنا كەدەرگى جاسايدى.

سيستولالىق ديسفۋنكسيا نەگىزىندەگى جش-نىڭ بارلىق ساتىسىندا ياپف پرەپاراتىن تاعايىنداۋ نەگىزگى كورسەتكىش بولىپ تابىلادى.

بۇل پرەپاراتتى تاعايىنداۋدا گيپوتونيا قارسى كورسەتىلىم بولىپ تابىلمايدى. سيستولالىق ارتەريالدى قىسىم سىناپ باعاناسى بويىنشا 90 مم-دەن تومەن بولعان جاعدايدا ياپف پرەپاراتىن ابايلاپ تاعايىنداعان ءجون.

ەگەردە ناۋقاستىڭ قانداعى ارتەريالىق قان قىسىمى ءتۇسىپ كەتپەي، ءوزىن ءوزى جاقسى سەزىنسە، پرەپارات دوزاسىن بىرتىندەپ ۇلعايتۋ كەرەك.

ەگەر ناۋقاس ديۋرەتيك قابىلداپ جۇرگەن بولسا، وندا ياپف پرەپاراتىن تاعايىندار الدىندا ديۋرەتيك مولشەرىن ازايتۋ نەمەسە 1-2 كۇن ۇزە تۇرۋ كەرەك.

ەگەردە ياپف پرەپاراتىن (كاپتوپريل، ەنالاپريل، ديروتون) تاعايىنداۋعا قارسى كورسەتىلىم بولسا، ناۋقاسقا انگيوتەنزين II رەسەپتور بلوكتارىن قولدانۋعا بولادى (لوسارتان، ۆالسارتان ت.ب.)

سوڭعى 25 جىلدا سوزىلمالى جش كەزىندە ۆ-بلوكتاردى قولدانۋ جاقسى ناتيجە بەرۋدە.

ديۋيەتيكتەر — بۇل پرەپارات پەريفەريالىق ءىسىنۋ نەمەسە ايقىن ەنتىكپە پايدا بولعان كەزدە تاعايىندالادى.

ديۋرەتيكتى تاعايىنداۋداعى ماقسات  — سۇيىقتىقتىڭ ىركىلىپ قالۋىن بولدىرماۋ (اسىرەسە وكپەدەگى ىركىلىستىڭ الدىن الۋ).

ديۋرەتيك قابىلداپ جۇرگەن ناۋقاستارعا ياپف تاعايىندالادى، ويتكەنى ديۋرەتيك رەنين-انگيوتەنزين سيستەماسىنىڭ اكتيۆاسياسىن شاقىرادى. ديۋرەتيكتى ياپف-تەن 2 ساعات بۇرىن ءىشۋ كەرەك.

ناۋقاستاعى ەنتىكپە دارەجەسىنە جانە ءىسىنۋ مەن سالماققا بايلانىستى ديۋرەتيك مولشەرىن وزگەرتىپ وتىرادى.

جۇرەك گديكوزيدتەرىن تاعايىنداۋ دا ەڭ نەگىزگى كورسەتكىش جۇرەكشەلەر ءدىرىلى، سونىمەن قاتار ەگەردە ناۋقاسقا تاعايىندالعان ياپف +ۆ بل+ ديۋرەتيكتەر اسەرى جەتكىلىكسىز بولعان جاعدايدا قولدانادى.

ا. ح. كامەتوۆا

---