InfoHub Logo

ايتسىن دەپ اقيقاتتى ءتىل بەرىلگەن

تاۋەلسىزدىك تاڭى اتقالى دا 25 - جىل. وسى اق تۇيەنىڭ قارىنى جارىلىپ، ەلىمىز تاۋەلسىزدىك تويىن ەستە قالارلىقتاي ۇرپاقتان ۇرپاققا اڭىز بولىپ جەتەرلىكتەي دارەجەدە اتاپ ءوتىپ جاتقان تۇستا اركىم-اق وتكەن جىلدارعا ءوزى كۋا بولعان جايلاردى ەسىنە تۇسىرگەن بولار. دەگەنمەن اتقارىلعان ءىستى باستان كەشكەن جايلاردى ءبىر-اق ساتتە ەسكە ءتۇسىرۋ، باعامداپ باعا بەرۋ مۇمكىن بە؟ تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا اتقارىلعان يگىلىكتى ىستەر ۇشان - تەڭىز عوي.

ءبىلىم بەرۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ، وتان قورعاۋ، يندۋستريا ت.ب. سالالارداعى جەتىستىكتەردى ايتىپ شىعۋ تىپتەن دە مۇمكىن ەمەس جانە ونىڭ ءبىر ماقالاعا سىيۋى دا ەكىتالاي عوي. تولعانىس ۇستىندە مەنىڭ ويىما ءوزىمىزدىڭ وبلىستىق «سارىارقا سامالى» گازەتى ورالا كەتكەنى. ءسال شەگىنىس جاساۋ ارتىقشىلىق ەتپەس.

كەشەگى كەڭەس كەزىندە پارتيانىڭ ايتقانى ءجۇرىپ، ايتقانىمەن تۇرعان كوپ گازەتتەردىڭ ءبىرى ەدى. ول تۇستا باسقانى بىلاي قويىپ، ورتالىق كوميتەتتىڭ جوعارى دارەجەلى وكىلىنىڭ وبلىسقا كەلىپ كەتكەنىن وبلىستىق گازەتتىڭ وقىرماندارى تەك تاسس-تىڭ كازتاگ-تىڭ قىسقا حابارلارىنان وقىپ - بىلەتىن. ال ولاردىڭ قانداي ماسەلەگە نازار اۋدارعانى، قانداي شەشىم قابىلداعانى جۇمباق كۇيىندە قالاتىن.

ءبىر سوزبەن، وبلىستىق گازەتتىڭ (مۇنان ءارى گازەت) قىزمەتكەرلەرى ءۇشىن ءسوز بوستاندىعى،  حابار الۋ جانە ونى تاراتۋ مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ەدى. گازەت قىزمەتكەرلەرى تەك سول ايماقتىڭ تۇرمىس - تىرشىلىگىن  عانا جازۋعا ءتيىس دەگەن جازىلماعان قاعيدا، تەمىر ءتارتىپ، تالاي قالامىنىڭ ۇشىنان وت شاشىراعان تالانتتاردىڭ قيالىن قىر اسىرماي قىلتاسىنان قيدى دەسەڭشى. سوندىقتان دا بولار  «سارىارقا سامالى» گازەتىندە بۇدان بىرەر جىل بۇرىن جۋرناليست سايا مولدايىپتىڭ الماتى ساپارىنان جازعان (گازەتتىڭ رەداكتورى ا.ءابىش) سەريالىق سۇحباتتارىن وقىعاندا، قاتتى قۋانعان ەدىم. وسى سەريالىق دۇنيەلەردىڭ جالعاسا بەرۋىن تىلەگەم.

سويتسەم، بۇل رەداكسيا ۇجىمىنىڭ ارنايى جوباسى ەكەن. ەندى وسى جوباعا ەنىپ، جارىق كورگەن سۇحباتتارعا از-كەم توقتالايىق. مۇزافار الىمبايەۆ، ءازىلحان نۇرشايىقوۆ، قالمۇقان يسابايەۆ، احات جاقسىبايەۆ سىندى جازۋشىلارمەن بولعان سۇحباتتاردىڭ، قازاق ۇعىمىنا سايكەستەندىرىپ ايتساق، ءارقايسىسى ءبىر قارالىق ەدى.

مۇزاعاڭ مەن ءازاعاڭنىڭ ۇرپاق ەرتەڭىنە الاڭ كوڭىلدەن تۋىنداعان تولعامدارى، وتان ءۇشىن وت كەشكەن بۇگىنگى جارقىن بولاشاق ەل تاۋەلسىزدىگىن تولىمدى وي تولعاقتى سىرلارى گازەت وقىرماندارىن ءتاي باسقان تاۋەلسىزدىك تۇسىنداعى جەتىپ ارتىلارداي ۋاقىت سالماعىن ءبىر ساتكە ۇمىتتىرعانداي ەدى-اۋ.

ال قازاق ءۇشىن ادام ايتقىسىز ادەبي مۇرا قالدىرعان قالەكەڭنىڭ سوعىس سوقپاعىندا يتاليا جەرىندە وتان ءۇشىن وپات بولعان قازاق پارتيزاندارىنىڭ ۋاقىت توزاڭىنا كومىلە باستاعان ەسىمدەرىن يتالياداعى قازاق ەلشىلىگى ارقىلى ايداي الەمگە پاش ەتتى. ولارعا يتاليادا كەسەنە تۇرعىزىلدى. مىنە، وسى جايلاردى گازەت ءتىلشىسى س. مولدايىپ جارقىراتا جازدى.

ءبىزدىڭ جەرلەستەرىمىز ءۇشىن ءسابيت دونەنتايەۆتىڭ ەسىمى اسا ارداقتى، ويتكەنى ول ءبىزدىڭ وڭىردەن شىققان شەبەر جۋرناليست. قازاق ادەبيەتىندەگى العاشقى ساتيرا ساردارلارىنىڭ ءبىرى. ونىڭ  سەمەي قالاسىنداعى بەيتىنىڭ مۇشكىل حالدە ەكەندىگى تۋرالى دابىل كوتەرگەن دە -  بەلگىلى قالامگەر سايا مولدايىپ . 

ق ر تاعامتانۋ اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى تورەگەلدى شورمان ءداستۇرلى ءانشى  قايرات بايبوسىنوۆ، قۇنانباي ءرولىن سومداعان د. جولجاق-سىنوۆ سۇحباتىن وقىپ وتىرىپ، سايانىڭ سۇحبات الۋ تاسىلىندەگى ءبىر ەرەكشەلىگىنە نازار اۋداردىم.

ول كەيبىر ارىپتەستەرىمىز سياقتى سۇحباتتاسۋشىنىڭ ءومىربايانىن،  قول جەتكەن جەتىستىگىن تىزبەلەپ  جازا كەلىپ: «ءسىز ءبىزدىڭ قالادا بۇرىن بولىپ پا ەدىڭىز؟  قالا سىزگە ۇنادى ما؟» - دەگەن جاتتاندى ساۋالداردان بويىن اۋلاق ۇستاۋى، جازۋشىنىڭ، عالىمنىڭ، اكتەردىڭ  شىعارمالارىنداعى كوپتەگەن كەيىپكەرلەردىڭ اتىن اتاي،  ىس-ارەكەتتەرىنە  توقتالا وتىرىپ قويعان ساۋالدارى سۇحباتتاسۋشىسىن وزىنە ىنتىقتىرىپ، ناقتىلى جاۋاپقا باستايدى.

ال بۇل گازەت وقىرمانىن قىزىقتىرماي قويمايدى. اتتەڭ  وقىرمانعا ولجا سالعان دۇنيەلەر تۋرالى گازەت كولەمى (جاريالانا قالسا) كوشىرمەيتىندىكتەن تارتىنا سويلەۋگە ءماجبۇرمىن.

ايتسە دە جۋرناليست فارحات امىرەنوۆتىڭ، (باس رەداكتور ن.جايىقبايەۆ) باۋىرجان مومىش ۇلىنىڭ كەلىنى بەلگىلى جازۋشى زەينەپ احمەتوۆامەن «قازاقتىڭ كىندىگى جەردەن اجىراپ قالدى» اتتى سۇحباتىنا ءاتۇستى بولسا دا توقتالا كەتۋدى ءجون كوردىم. 

بۇل   ءبىزدىڭ  گازەتتىڭ وقىرماندارىمەن قاتار   ءيسى قازاقتى تولعاندىرعان نەبىر زاۋالدى جايلارعا جاۋاپ بەرەرلىكتەي دۇنيە ەكەن. سولاردىڭ ەڭ باستىلارىنا از-ماز توقتالا كەتەيىك.

جۋرناليستەردىڭ: «جاستاردىڭ اداسۋىنىڭ سەبەبى نەدە؟ قاي جەردەن شالىس باستىق؟»- دەگەن ساۋالىنا زەينەپ: «ەڭ باستى سەبەپ –ءبىزدىڭ 70 جىل بويى قۇدايسىز قوعامدا ءومىر ءسۇرۋىمىز. ال اداسىپ جۇرگەن جاستار باسقا قوعامنان كەلگەن جوق.

ءوز ورتامىزدان شىقتى... شەكارانى ايقارا اشتىق، ال ولارعا كەرەگى جەر استى، جەر ءۇستى بايلىعى ەدى. ءسويتىپ، قازاقتى باتىس جالاڭاشتادى، شىعىس تۇمشالادى»،-دەگەن ەدى.

سول سياقتى زەينەپتىڭ ءدىن مەن داستۇرگە بايلانىستى: «ءقازىر ءدىن جولىندا جۇرگەندەردىڭ دەنى قانداي ءبىر ماسەلە جايلى وي ايتىلسا، بۇل شاريعاتتا جوق دەگەندى العا تارتادى... ءبىزدىڭ يمان- مولدالار ءدىن مەن ءداستۇردى دۇرىس تۇسىنبەيدى...

قۇداي سەنى قازاق قىپ جاراتتى سول ۇلتتىڭ ءتىلى، ءداستۇرى،سالتى ءجون-جوباسى، ادەبيەتى، مادەنيەتى، تاريحى، ەلى، جەرى – ءبارى ساعان تيەسىلى دەۋدى دە ەستەن شىعارىپ الادى»،- دەيدى.  ء-تىپتى قازاقتاردىڭ بويىنداعى باۋىرمالدىق، مەيىرباندىق، دارحاندىق سىندى قاسيەتتەردىڭ بارلىعى ءوزىنىڭ باستاۋ كوزىن ۇلتتىق سالت- داستۇردەن الاتىنى جونىندە دە جۇمعان اۋىزدارىن كوپ اشا بەرمەيدى.

گازەت ەلىمىزدىڭ وتكەنىن، بۇگىنگىسىن بۇكپەسىز جازىپ، وقىرمانعا جەتكىزە بىلسە عانا كۇندەلىكتى ءومىردىڭ جىلناماسى بىرتە-بىرتە تاريحقا اينالماق. جازۋشىلار مەن اقىندار ونەر شەبەرلەرى شاشاسىنا شاڭ جۇقپايتىن رەسپۋبليكا عىلىمىن دامىتقاندار تۋرالى «قازاق ادەبيەتى» گازەتى، ت.ب.

رەسپۋبليكالىق باسىلىمدار جازسىن دەپ كۇتىپ وتىرماي،  ءوز وقىرماندارىنا ءقازىر دە كوپ ايتىلاتىن توسىن سىي ۇسىنىپ، ءبىرتالاي ءبىلىمدارلاردىڭ وي مارجانىنا ورتاق ەتكەنى ءۇشىن،  «سارىارقا سامالى»، ساعان شەكسىز العىسىمدى ايتا وتىرىپ ، جۋرناليست ارىپتەستەرىمە: «جازار كوبەيسىن، باۋىرلار!» -دەگىم كەلەدى.  

سۇلەيمەن بايازيتوۆ    

---