عۇمار قاراشيەۆ جانە "قازاقستان" گازەتى
عۇمار قاراشيەۆ (1875-1921جج) – قوعام قايراتكەرى، ويشىل اقىن. جاستايىنان جەتىم قالىپ، اعايىن-تۋىسىنىڭ قولىندا ءوستى. ساۋاتىن اۋىل مولداسىنان اشىپ، 1902 جىلدان باستاپ اۋىلدا بالالاردىڭ زەيىنىن اشۋمەن اينالىستى. جاستايىنان جاڭالىققا جانى قۇمار بولعاندىقتان، ءوز جولىن ول تەك مۇعالىمدىكپەن شەكتەپ قويعان جوق. «قازاقستان»، «دۇرىستىق جولى» گازەتتەرىن، «ءمۇعالىم» جۋرنالىن شىعارۋعا، جانە ولاردىڭ ساياسي-مادەني الەۋەتىن كوتەرۋگە بەلسەندى مۇشەلەردىڭ ءبىرى رەتىندە اتسالىستى. 1917-19 جىلدارى بولعان الاش قوزعالىسىنا ارالاستى. 1917 جىلى الاشوردا پارتياسى جاريالانعان ورىنبوردا وتكەن جالپىقازاق سەزىنە قاتىسىپ، سوعان بايلانىستى بايانداما جاسادى. ماقالالارى حح عاسىردىڭ باسىندا گازەت-جۋرنالداردا شىعارىلا باستادى. ءوز ەڭبەكتەرىن بوكەي ەلىنىڭ ءبىر بالاسى، عۇمار قاراش بالاسى، ع.ق.، احۋند عۇمار قاراش ۇلى، ورازاقاي، قازاقايەۆ، عۇمار قاراشيەۆ دەگەن ەسىمدەرمەن جاريالاپ وتىرعان. سونىمەن قاتار عابدوللا مۇشتاق (اللانىڭ زەردەلى ق ۇلى) اتتى بۇركەنشىكپەن «ايقاپ» جۋرنالى مەن «قازاق» گازەتىنە ماقالالار جازىپ تۇردى.
ەندىگى كەزەكتە، «قازاقستان» گازەتى حاقىندا اقپارات بەرە كەتسەم. اتالمىش گازەت 1911 جىلدان 1913 جىلدىڭ شىلدە ايىنا دەيىن وردا قالاسىندا، 1913 جىلدىڭ اياعىنا دەيىن ورال قالاسىندا شىعارىلىپ تۇردى. بۇل گازەتتىڭ ەرەكشەلىگى، ونىڭ دەمدە توقتاتىلىپ قالماۋىنان. مىسالعا الار بولساق، ترويسكتەگى «قازاق» گازەتى مەن پەتەربۋرگتەگى «سەركە» گازەتى ءبىر عانا سانىنان كەيىن جابىلىپ قالعان بولاتىن، الايدا وسى گازەتتەر مەن «قازاقستان» گازەتىنىڭ ۇستانىمدارى ۇقساس بولدى. «قازاقستان» گازەتى دەموكراتيالىق باعىتتى ۇستاندى. گازەت بەتىندەگى ماقالالار ءۇش تىلدە، ياعني قازاق، ورىس، تاتار تىلدەرىندە جاريالانىپ وتىردى. جالپى 18 ءنومىرى جارىق كوردى.
عۇمار قاراشيەۆتىڭ وسى «قازاقستان» گازەتىنە «بالا تۇلپار» (ۋفا، 1911)، «اعا تۇلپار» (ورىنبور، 1914)، «قارلىعاش» (قازان، 1911)، «تۋمىش» (ۋفا، 1911)، «تۇرىمتاي» (ۋفا، 1918) اتالاتىن بەس پوەزيالىق، «ويعا كەلگەن پىكىرلەرىم» (ورىنبور، 1910)، «ورنەك» (ۋفا، 1911)، «بادەل قاجى» (قازان، 1913) دەيتىن ءۇش زەرتتەۋ كىتابى جارىق كورگەن. اقىننىڭ ومىرلىك ماقساتىنىڭ ءبىرى – حالىققا قىزمەت قىلۋ ەدى. ءتىلدىڭ ساقتالۋىنا باسا نازار اۋداردى. ولەڭ تولعاۋلارى فيلوسوفيالىق وي-پىكىرگە باي. اسىرەسە، رۋحتى وڭالتۋ ماسەلەسىن تۇبىرلەپ زەردەلەگەن. وعان مىسال رەتىندە، «ويعا كەلگەن پىكىرلەرىم» دەگەن ءفالسافالىق ەڭبەگىندە ول ىزدەنگىسى كەلمەيتىن ءبىر مۇعالىمگە: «رۋح تۋرالى ءتورت كىتاپ وقىعاننان گورى، مۋحاممەد عابدۋدىڭ باحرا سۇرەسى تۋرالى ءتافسىرىن وقىعانىڭ دۇرىسىراق شىعار»، - دەپ ايتقانىن جازادى. بۇل ايتقان سوزىمەن ول باستى يسلام كىتاپتارىن وقىما دەپ تۇرعان جوق، ايتپاعى كانونداردى تاپتاۋرىن ەتپەي، تازارتۋ ءھام تاراتۋ ماسەلەسى.
قورىتىندىلار بولسام، «قازاقستان» گازەتى تاريحتا قازاقستان اتاۋىن العاش قولدانۋىمەن ەرەكشە ەستە قالعان گازەت. بۇل گازەتتىڭ تابىلعان، قولدا بار 16 سانى بۇگىندە باتىس قازاقستان وبلىستىق تاريحي-ولكەتانۋ مۇراجايىنىڭ قورىندا ساقتاۋلى تۇر.
ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ 1 كۋرس ستۋدەنتى زەينۋللايەۆا الۋا ەركەنوۆنا
You Might Also Like
-
ادام ءوز ومىرىندە ەڭ باستىسى ماماندىق تاڭداۋدان جاڭىلماۋى قاجەت. اركىمنىڭ وزىنە ەتەنە جاقىن، جانىنا جاعىمدى ماماندىق تاڭداۋ ءساتى-اسقاقتاعان ارمانىنىڭ ەڭ ءبىرىنشى باسپالداعى. ماماندىعىڭدى تاڭداعان ءسات...
