ىنتىماقتى وتباسى (وتباسىلىق سايىس)
وتباسىلىق سايىس «ىنتىماقتى وتباسى»
ماقساتى: اتا - انالار مەن بالالاردى سايىسقا قاتىستىرا وتىرىپ، ولاردىڭ حالىق اۋىز ادەبيەتى، سالت - ءداستۇرى تۋرالى بىلىمدەرىن بايقاۋ. ءان - بي، قولونەر ءتارىزدى حالىقتىق ونەردەن حاباردارلىعىن انىقتاۋ. وتباسى - وتاننىڭ ءبىر بولشەگى ەكەندىگىن ۇعىندىرىپ، وقۋشىلاردى ىنتىماق پەن بىرلىككە، تاتۋلىق پەن ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ
ءتۇرى: اتا - انالار مەن بالالاردان قۇرالعان كوماندالار اراسىنداعى سايىس تۇرىندە وتەدى.
كورنەكىلىگى: وتان، وتباسى، ىنتىماق - بىرلىك تۋرالى ماقال - ماتەلدەر، ءار وتباسىنا ارنالعان سلايد - شوۋ
بارىسى:
جۇرگىزۋشى:
اتامىز قازاق «بالا - ادامنىڭ باۋىر ەتى»، «بالالى ءۇي - بازار» دەيدى. ويتكەنى بالا - ءومىردىڭ جالعاسى، وتباسىنىڭ جەمىس بەرەر گ ۇلى. وتباسى – بۇل قوعامنىڭ نەگىزى. بالانىڭ بولاشاقتا جاقسى ازامات بولىپ ءوسۋى ءۇشىن، جان - جاقتى تاربيەلى بولۋى وتباسىندا بەرىلەتىن تاربيەگە تىكەلەي بايلانىستى. بۇگىنگى ءبىزدىڭ سىنىبىمىزدا ۇيىمداستىرىلىپ وتىرعان «ىنتىماقتى وتباسى» اتتى سايىس وتكەلى وتىر. ولاي بولسا، وسى سايىسىمىزعا قاتىسۋشى وتباسىلارىمىزدى ورتاعا شاقىرايىق.
جاقسى ادام كىمگە بولسىن بولار پانا،
مول ونىڭ تال بويىندا اقىل سانا
كوركىنە اقىلى دا ساي كەلەتىن
مۇسرەپوۆتەر وتباسى ورتامىزدا.
قۋانتادى بىلىمىمەن ءبارىمىزدى
قول سوعىپ قارسى الايىق ەندى ونى
سۇلتانبەكوۆتەر وتباسى كەلىپ قالدى
تاتۋلىقتى تۋ ەتكەن وتباسى بۇل
جىگىتكە اقىل، ءبىلىم جاراسادى
ناعىز ەر حالقىمەنەن ساناسادى
سايىسقا بار كۇشىمدى سالامىن دەپ
ابۋوۆتەر وتباسى تالاسادى.
سايىس كەزەڭدەرىمەن تانىستىرۋ
1. تانىستىرۋ
2. ونەر سايىسى
3. ماقال - ماتەل سايىسى
4. كوڭىلدى اسپازدار (انالار سايىسى)
5. سۋرەت سالۋ (اكەلەر سايىسى)
6. بالالار سايىسى
جۇرگىزۋشى: كەلدى مىنە بۇگىن سىناۋعا
سىنالىپ ۇلكەندەردەن ۇلگى الۋعا
سالتى بار ونەرلى وسى ورتادا
بەرەر دەپ ءادىلقازى ءادىل باعا، - دەپ ءادىل قازىلاردى تانىستىرىپ ءوتۋ.
ءى كەزەڭ
وتباسىمىز كەلىپ جەتتى تانىسۋعا،
سىپىردى توماعاسىن وسى دۇعا
قىزىپ كەلگەن قىرانداي كەرىلتەدى
ادەپپەنەن ىزەتپەن تانىسۋعا
ءاربىر وتباسى وزدەرىن تانىستىرىپ وتەدى
ءىى كەزەڭ
كەدەيمىن دەپ قىسىلما
ونەرىڭ بولسا قولىڭدا
ونەرلىنىڭ ىرىسى
جارقىراپ جاتار جولىندا - دەمەكشى اتا - انا مەن بالا اراسىنداعى ءوز ونەرلەرىن تاماشالايىق.
ءاربىر وتباسى ءوز ونەرلەرىن كورسەتەدى
ءىىى كەزەڭ
شەبەر بولساق، ءتىل بايىپ،
شەشەندىكتەر ءبىر عايىپ.
ماقال - ماتەل ۇيرەنىپ،
ءتىلىمىزدى شىڭدايىق، - دەپ كەزەكتى وتباسىلارىمىزدىڭ ماقال - ماتەل ايتۋ، ياعني ونى جالعاستىرۋ سايىسىنا كەزەك بەرەيىك.
1. بالاڭا بايقاپ سويلەسەڭ، (اقىلىڭا كونەر.)
2. ءوز بىلمەگەنىڭدى كىسىدەن سۇرا (ۇلكەن جوق بولسا، كىشىدەن سۇرا)
3. ادەپتىلىك بەلگىسى (ءيىلىپ سالەم بەرگەنى)
4. وقۋ - ءبىلىم بۇلاعى (ءبىلىم - ءومىر شىراعى)
5. قىنا تاسقا بىتەدى (ءبىلىم باسقا بىتەدى)
6. ەر جىگىت ەل ءۇشىن تۋادى، (ەل ءۇشىن ولەدى)
7. قاراعايعا قاراپ تال وسەر (قاتارىنا قاراپ بالا وسەر)
8. دوسى كوپتى جاۋ المايدى (اقىلى كوپتى داۋ المايدى)
9. تىلىڭمەن جۇگىرمە (بىلىمىڭمەن جۇگىر)
ءىۋ كەزەڭ
انا دەگەن تىرشىلىكتىڭ يەسىن
سىيلايتىنىن ادال بالا بىلەسىڭ
ءومىر بالىن تامىزار دا ەرنىڭە
شىمىرلاتىپ ەرىتكەن بار جۇيەسىن
كىرپىگىمنىڭ ءار قاعىسىن ساناعان
كوز اۋدارماي كۇندىز ءتۇنى قاراعان
اينالامدا جۇرگەندەردىڭ بىرىنەن
بار ما انامداي تىرلىگىمە جاراعان دەي كەلە كەلەسى كەزەكتى انالار سايىسىنا بەرەمىز. سايىس «كوڭىلدى اسپازدار» دەپ اتالادى.
انالارىمىز اس ءمازىرىن دايىن قىلامىن دەگەنشە مەكتەبىمىزدىڭ ءانشى قىزى ءارتۇرلى سايىستاردىڭ جەڭىمپازى مەن لاۋرەتى 8 - سىنىپ وقۋشىسى سەكسەنبايەۆا ارۋنانىڭ اسەم ءانىن قابىل الىڭىزدار.
ۋ كەزەڭ
ىستىق - اۋ كىم - كىمگە دە اكە دەگەن
سۋىققا شالىندىرماي ماپەلەگەن
ءومىردىڭ سوقپاعىمەن ورگە تارتىپ
الدىمەن ادام بول دەپ جەتەلەگەن
جاس ەدىم ومىرگە ەركىن بويلاماعان
كۇنى ەرتەڭ نە بولارىن ويلاماعان
شارىقتاپ كەتسەم داعى قانات قاعىپ
وزىڭدەي قامقور اكە قايدا ماعان دەي كەلە كەلەسى كەزەكتى اكەلەر سايىسىنا بەرەمىز. سايىستىڭ شارتى بويىنشا سايىسقا قاتىسۋشى اكەلەرىمىز بەلگىلى ءبىر ۋاقىتتا كەز - كەلگەن تاقىرىپقا سۋرەت سالىپ بەرۋى قاجەت.
ءان ارۋنا
ءۋى كەزەڭ
انا - بالا، بالا - انا ءبىر ۇعىم
ءبىر - ءبىرىنسىز جوق ولاردىڭ باقىتى
ومىرتقانىڭ ۇزبەۋ ءۇشىن جۇلىنىن
ەكەۋىنىڭ ءوتسىن بىرگە ۋاقىتى دەي كەلە سايىسىمىزدىڭ كەلەسى كەزەگىن بالالارعا بەرەمىز
1. دارس اتۋ
2. ەسەپتەر شىعارۋ
ءان
قورىتىندى ءادىل - قازىلارعا ءسوز بەرۋ
ماقساتى: اتا - انالار مەن بالالاردى سايىسقا قاتىستىرا وتىرىپ، ولاردىڭ حالىق اۋىز ادەبيەتى، سالت - ءداستۇرى تۋرالى بىلىمدەرىن بايقاۋ. ءان - بي، قولونەر ءتارىزدى حالىقتىق ونەردەن حاباردارلىعىن انىقتاۋ. وتباسى - وتاننىڭ ءبىر بولشەگى ەكەندىگىن ۇعىندىرىپ، وقۋشىلاردى ىنتىماق پەن بىرلىككە، تاتۋلىق پەن ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ
ءتۇرى: اتا - انالار مەن بالالاردان قۇرالعان كوماندالار اراسىنداعى سايىس تۇرىندە وتەدى.
كورنەكىلىگى: وتان، وتباسى، ىنتىماق - بىرلىك تۋرالى ماقال - ماتەلدەر، ءار وتباسىنا ارنالعان سلايد - شوۋ
بارىسى:
جۇرگىزۋشى:
اتامىز قازاق «بالا - ادامنىڭ باۋىر ەتى»، «بالالى ءۇي - بازار» دەيدى. ويتكەنى بالا - ءومىردىڭ جالعاسى، وتباسىنىڭ جەمىس بەرەر گ ۇلى. وتباسى – بۇل قوعامنىڭ نەگىزى. بالانىڭ بولاشاقتا جاقسى ازامات بولىپ ءوسۋى ءۇشىن، جان - جاقتى تاربيەلى بولۋى وتباسىندا بەرىلەتىن تاربيەگە تىكەلەي بايلانىستى. بۇگىنگى ءبىزدىڭ سىنىبىمىزدا ۇيىمداستىرىلىپ وتىرعان «ىنتىماقتى وتباسى» اتتى سايىس وتكەلى وتىر. ولاي بولسا، وسى سايىسىمىزعا قاتىسۋشى وتباسىلارىمىزدى ورتاعا شاقىرايىق.
جاقسى ادام كىمگە بولسىن بولار پانا،
مول ونىڭ تال بويىندا اقىل سانا
كوركىنە اقىلى دا ساي كەلەتىن
مۇسرەپوۆتەر وتباسى ورتامىزدا.
قۋانتادى بىلىمىمەن ءبارىمىزدى
قول سوعىپ قارسى الايىق ەندى ونى
سۇلتانبەكوۆتەر وتباسى كەلىپ قالدى
تاتۋلىقتى تۋ ەتكەن وتباسى بۇل
جىگىتكە اقىل، ءبىلىم جاراسادى
ناعىز ەر حالقىمەنەن ساناسادى
سايىسقا بار كۇشىمدى سالامىن دەپ
ابۋوۆتەر وتباسى تالاسادى.
سايىس كەزەڭدەرىمەن تانىستىرۋ
1. تانىستىرۋ
2. ونەر سايىسى
3. ماقال - ماتەل سايىسى
4. كوڭىلدى اسپازدار (انالار سايىسى)
5. سۋرەت سالۋ (اكەلەر سايىسى)
6. بالالار سايىسى
جۇرگىزۋشى: كەلدى مىنە بۇگىن سىناۋعا
سىنالىپ ۇلكەندەردەن ۇلگى الۋعا
سالتى بار ونەرلى وسى ورتادا
بەرەر دەپ ءادىلقازى ءادىل باعا، - دەپ ءادىل قازىلاردى تانىستىرىپ ءوتۋ.
ءى كەزەڭ
وتباسىمىز كەلىپ جەتتى تانىسۋعا،
سىپىردى توماعاسىن وسى دۇعا
قىزىپ كەلگەن قىرانداي كەرىلتەدى
ادەپپەنەن ىزەتپەن تانىسۋعا
ءاربىر وتباسى وزدەرىن تانىستىرىپ وتەدى
ءىى كەزەڭ
كەدەيمىن دەپ قىسىلما
ونەرىڭ بولسا قولىڭدا
ونەرلىنىڭ ىرىسى
جارقىراپ جاتار جولىندا - دەمەكشى اتا - انا مەن بالا اراسىنداعى ءوز ونەرلەرىن تاماشالايىق.
ءاربىر وتباسى ءوز ونەرلەرىن كورسەتەدى
ءىىى كەزەڭ
شەبەر بولساق، ءتىل بايىپ،
شەشەندىكتەر ءبىر عايىپ.
ماقال - ماتەل ۇيرەنىپ،
ءتىلىمىزدى شىڭدايىق، - دەپ كەزەكتى وتباسىلارىمىزدىڭ ماقال - ماتەل ايتۋ، ياعني ونى جالعاستىرۋ سايىسىنا كەزەك بەرەيىك.
1. بالاڭا بايقاپ سويلەسەڭ، (اقىلىڭا كونەر.)
2. ءوز بىلمەگەنىڭدى كىسىدەن سۇرا (ۇلكەن جوق بولسا، كىشىدەن سۇرا)
3. ادەپتىلىك بەلگىسى (ءيىلىپ سالەم بەرگەنى)
4. وقۋ - ءبىلىم بۇلاعى (ءبىلىم - ءومىر شىراعى)
5. قىنا تاسقا بىتەدى (ءبىلىم باسقا بىتەدى)
6. ەر جىگىت ەل ءۇشىن تۋادى، (ەل ءۇشىن ولەدى)
7. قاراعايعا قاراپ تال وسەر (قاتارىنا قاراپ بالا وسەر)
8. دوسى كوپتى جاۋ المايدى (اقىلى كوپتى داۋ المايدى)
9. تىلىڭمەن جۇگىرمە (بىلىمىڭمەن جۇگىر)
ءىۋ كەزەڭ
انا دەگەن تىرشىلىكتىڭ يەسىن
سىيلايتىنىن ادال بالا بىلەسىڭ
ءومىر بالىن تامىزار دا ەرنىڭە
شىمىرلاتىپ ەرىتكەن بار جۇيەسىن
كىرپىگىمنىڭ ءار قاعىسىن ساناعان
كوز اۋدارماي كۇندىز ءتۇنى قاراعان
اينالامدا جۇرگەندەردىڭ بىرىنەن
بار ما انامداي تىرلىگىمە جاراعان دەي كەلە كەلەسى كەزەكتى انالار سايىسىنا بەرەمىز. سايىس «كوڭىلدى اسپازدار» دەپ اتالادى.
انالارىمىز اس ءمازىرىن دايىن قىلامىن دەگەنشە مەكتەبىمىزدىڭ ءانشى قىزى ءارتۇرلى سايىستاردىڭ جەڭىمپازى مەن لاۋرەتى 8 - سىنىپ وقۋشىسى سەكسەنبايەۆا ارۋنانىڭ اسەم ءانىن قابىل الىڭىزدار.
ۋ كەزەڭ
ىستىق - اۋ كىم - كىمگە دە اكە دەگەن
سۋىققا شالىندىرماي ماپەلەگەن
ءومىردىڭ سوقپاعىمەن ورگە تارتىپ
الدىمەن ادام بول دەپ جەتەلەگەن
جاس ەدىم ومىرگە ەركىن بويلاماعان
كۇنى ەرتەڭ نە بولارىن ويلاماعان
شارىقتاپ كەتسەم داعى قانات قاعىپ
وزىڭدەي قامقور اكە قايدا ماعان دەي كەلە كەلەسى كەزەكتى اكەلەر سايىسىنا بەرەمىز. سايىستىڭ شارتى بويىنشا سايىسقا قاتىسۋشى اكەلەرىمىز بەلگىلى ءبىر ۋاقىتتا كەز - كەلگەن تاقىرىپقا سۋرەت سالىپ بەرۋى قاجەت.
ءان ارۋنا
ءۋى كەزەڭ
انا - بالا، بالا - انا ءبىر ۇعىم
ءبىر - ءبىرىنسىز جوق ولاردىڭ باقىتى
ومىرتقانىڭ ۇزبەۋ ءۇشىن جۇلىنىن
ەكەۋىنىڭ ءوتسىن بىرگە ۋاقىتى دەي كەلە سايىسىمىزدىڭ كەلەسى كەزەگىن بالالارعا بەرەمىز
1. دارس اتۋ
2. ەسەپتەر شىعارۋ
ءان
قورىتىندى ءادىل - قازىلارعا ءسوز بەرۋ
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ايەلدەر بەلدەمشەسىن وڭدەۋ. پىشىلگەن بولىكتەردى تىگۋگە دايىنداۋ. مايدا بولشەكتەردى وڭدەۋ.
