InfoHub Logo

جاڭا فورماسيا ءمۇعالىمى – شىعارماشىل تۇلعا
«باسقا حالىقتاردان كەم بولماۋ ءۇشىن ءبىز ءبىلىمدى، باي ءھام كۇشتى بولۋىمىز كەرەك. ءبىلىمدى بولۋعا وقۋ كەرەك، باي بولۋعا كاسىپ كەرەك، كۇشتى بولۋعا بىرلىك كەرەك» (ا. بايتۇرسىن ۇلى)

ەرتەڭگى كۇننىڭ بۇگىنگى كۇننەن اسىپ تۇسۋىنە ىقپال ەتىپ، ادامزات قوعامىن العا قاراي جەتەلەۋشى قۇدىرەتتى كۇش – ول ءبىلىم. ءبىلىم بەرۋ – وقىتۋدىڭ، تاربيە مەن دامىتۋدىڭ ۇزدىكسىز پروسەسى. ءبىلىمدى تۇرلەندىرۋدە، ءبىلىم بەرۋ پروسەسىن رەفورمالاۋدا زەرتتەۋشى ءمۇعالىم مەن كوشباسشى ءمۇعالىم جاڭا فورماسيا ءمۇعالىمى رەتىندە ورتالىق تۇلعا بولىپ تابىلادى.

«جاڭا فورماسيا ءمۇعالىمى - رۋحاني دامىعان ءارى الەۋمەتتىك تۇرعىدان ەسەيگەن، پەداگوگيكالىق قۇرالداردىڭ بارلىق تۇرلەرىن شەبەر مەڭگەرگەن بىلىكتى مامان، ءوزىن - ءوزى ءاردايىم جەتىلدىرۋگە ۇمتىلاتىن شىعارماشىل تۇلعا. ول جوعارى ءبىلىمدى شىعارماشىل تۇلعانى قالىپتاستىرىپ، دامىتۋ ءۇشىن جاۋاپتى» ن. نازاربايەۆ.

وسى ورايدا، ءبىزدىڭ باستى ماقساتىمىز باستاۋىش ساتىدان باستاپ بالانىڭ ءتىلىن، وي - ءورىسىن، قيالى مەن شىعارماشىلىعىن دامىتۋ ارقىلى، زامان تالابىنا ساي جان - جاقتى دامىعان جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋىمىز قاجەت. ءبىلىم بەرۋدىڭ ءارتۇرلى نۇسقاداعى مازمۇنى، قۇرىلىمى، عىلىم مەن تاجىريبەگە نەگىزدەلگەن جاڭا يدەيالار مەن جاڭا يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالاردى زەرتتەپ، ونى ءوز ءىس - تاجىريبەمىزدە قولدانۋ ارقىلى وقۋ - تاربيە پروسەسىندە شىعارماشىل ءبىلىمدى تۇلعانىڭ دامۋىنا مۇمكىندىك بەرىلەدى. «يننوۆاسيا» ۇعىمىنىڭ (لاتىنشا inovatis) اۋدارماسى جاڭالىق، جاڭاشا، جاڭالىقتى ەنگىزۋ دەگەن ماعىنانى بىلدىرسە، «تەحنولوگيا» - دەپ وقىتۋدىڭ وبەكتيۆتىك فاكتورلارىنىڭ جيىنتىعىن (باعدارلامالانعان وقىتۋ ءادىس - تاسىلدەرى، ديداكتيكالىق ماتەريالدار، قۇرال - جابدىقتار، ت. ب) قانداي دا ءبىر ءىس - ارەكەتتە ناتيجەگە جەتۋ قۇرالى رەتىندە قاراستىرىلادى. پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا - ءمۇعالىمنىڭ كاسىبي قىزمەتىن جاڭارتۋشى جانە جوسپارلانعان ناتيجەگە جەتۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن ءىس - ارەكەتتەر جيىنتىعى. ءاربىر تەحنولوگيا وزىندىك جاڭا ءادىس - تاسىلدەرمەن ەرەكشەلەنەدى. ءادىس - تاسىلدەردى ءمۇعالىم ىزدەنىس ارقىلى وقۋشى قابىلەتىنە، قابىلداۋ دەڭگەيىنە قاراپ ىرىكتەپ قولدانادى. سول ارقىلى بالانى باستاۋىش سىنىپتاردان باستاپ شىعارماشىلىق ويلاۋعا، قالىپتان تىس شەشىمدەر قابىلداي الۋعا، پراكتيكالىق ارەكەتتەرگە دايىن بولۋعا ۇيرەتەمىز. «شىعارماشىلىق» دەگەن، ول ادامنىڭ ماقساتتى ىسىنە جەتۋ جولىنداعى تالاپتانۋى مەن تالپىنىسىنان، جىگەرى مەن سابىرىنان، سۇرانىسى مەن ىزدەنىسىنەن ءتۇزىلىپ، اقىل - ويى مەن سەزىمىنىڭ، قيالىنىڭ ەرەكشە بىتىمىنەن كورىنەدى. شىعارماشىلىق - ادام ويلاۋىنىڭ جانە ءوز بەتىنشە ارەكەتىنىڭ جوعارى فورماسى. شاكىرتتەرىممەن وقۋ - پروسەسىن جاڭاشا ۇيىمداستىرۋ بارىسىندا وقۋشىلارىمنىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتا وتىرىپ، جەكە دارا ەرەكشەلىكتەرىنىڭ اشىلۋىنا مۇمكىندىك الىپ، جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ جولىندا ءبىلىم بەرۋدىڭ يننوۆاسيالىق - پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالارىمەن جۇيەلى جۇمىس جاساۋ ارقىلى بارلىق سالادا تاڭعاجايىپ تابىستارعا قول جەتكىزۋدەمىن.

وقۋشىنىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ ءۇشىن تومەندەگىدەي شارتتار ورىندالۋ ءتيىس.
شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋدى ەرتە باستان قولعا الۋ؛
وقۋشىنىڭ شىعارماشىلىق ءىس — ارەكەتىنە جاعداي تۋعىزۋ؛
جۇيەلى تۇردە شىعارماشىلىق ارەكەت جاعدايىندا بولۋى؛
ويلاۋ مۇمكىندىگىنىڭ ەڭ جوعارعى دەڭگەيىنە جەتۋ؛

وقۋشىنىڭ شىعارماشىلىق ءىس - ارەكەتىنە جاعداي تۋعىزۋ دەگەنىمىز — وقۋشىنى ويلاي بىلۋگە ۇيرەتۋ ەكەنى ءسوزسىز. مەكتەپ تابالدىرىعىن جاڭا اتتاعان بۇلدىرشىننەن شىعارماشىلىق قابىلەتتى تالاپ ەتپەس بۇرىن، ونى سوعان ۇيرەتكەن ءجون. وقۋشىنىڭ زەيىنىن، ەسىن، قيالىن، دامىتا وتىرىپ، ويلاۋ قابىلەتىن، شىعارماشىلىق ءىس — ارەكەتىن جوعارى دەڭگەيدە كوتەرۋگە بولادى. جاڭا فورماسيا ءمۇعالىمى مىناداي گۋمانيستىك تاسىلدەرى بار ەتيكانى پايدالانادى.

باقىلاۋدىڭ ورنىنا ىنتالاندىرۋ؛
ماجبۇرلەۋدىڭ ورنىنا كەڭەس بەرۋ؛
اۋىستىرۋدىڭ ورنىنا سەنىم ءبىلدىرۋ؛
ۇگىتتەۋدىڭ ورنىنا ءتۇسىندىرۋ؛
جويۋدىڭ ورنىنا تەگىستەۋ؛
باسقارۋدىڭ ورنىنا قاتىسۋ؛
ماجبۇرلەۋدىڭ ورنىنا تاڭداۋ؛
ايعايلاۋدىڭ ورنىنا ازىلدەۋ؛
كىنالاۋدىڭ ورنىنا قورعاۋ؛
بۇيرىق بەرىپ تەكسەرۋدىڭ ورنىنا
كاسىبي كومەك كورسەتىپ، قولداۋ جاساۋعا ۇمتىلۋ. ن. ءا. نازاربايەۆ

كورنەكتى پەداگوگ ۆ. ا. سۋحوملينسكيي «ساباق جاسوسپىرىمدەردىڭ ينتەللەكتۋالدى ومىرىنە قۇر عانا ساباق بولىپ قويماس ءۇشىن، ول قىزىقتى بولۋى شارت. وسىعان قول جەتكەندە عانا مەكتەپ جاسوسپىرىمدەر ءۇشىن رۋحاني ءومىردىڭ تىلەگەن وشاعىنا، ءمۇعالىم وسى وشاقتىڭ قۇرمەتتى يەسى مەن ساقتاۋشىسىنا اينالادى»- دەپ ايتقان. ويتكەنى، جاي عانا ساباق قۇنارسىز تاعام سەكىلدى ادام بويىنا جۇقپايدى. قىزىقتى ساباقتار ءمۇعالىمنىڭ اشقان جاڭالىعى، ادىستەمەلىك ىزدەنىسى، قولدانعان ءادىس - تاسىلدەرى ارقىلى ەرەكشەلەنىپ، وقۋشىلاردىڭ بەلسەندىگىن ارتتىرىپ، ولاردىڭ جۇرەگىنەن ورىن الادى.

ساباق تاقىرىبى: ب. مايلين «كۇلپاش»
س. تورايعىروۆ «كەدەي»
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: ب. مايلين، س. تورايعىروۆتىڭ ءومىر جولى، شىعارماشىلىعى جايلى مالىمەت بەرۋ. قازان توڭكەرىسىنەن بۇرىنعى قازاق حالقىنىڭ اۋىر تۇرمىسى تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ. ولەڭدى جانە اڭگىمەنى وقۋ تالاپتارىنا ساي وقۋدى مەڭگەرتۋ. جاڭا سوزدەردىڭ ماعىناسىن اشۋ.
دامىتۋشىلىق: ولەڭدى دۇرىس، انىق، ءتۇسىنىپ، مانەرلەپ وقي الۋ داعدىسىن دامىتۋ، سوزدىك قورىن مولايتۋ، سويلەۋ ءتىلىن ارتتىرۋ، ءوز ويىن ەركىن جەتكىزۋگە توسەلدىرۋ. شىعارماشىلىق دەڭگەيى مەن ىزدەنىمپازدىعىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە، يماندىلىققا، جاناشىرلىق پەن مەيىرىمگە باۋلۋ، ادام بويىنداعى اسىل قاسيەتتەردى باعالاپ، قاستەرلەۋگەتاربيەلەۋ.

ساباق ءتيپى: ارالاس ساباق
ساباق ءتۇرى: تۇسىندىرمەلى دامىتۋشىلىق ساباق
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: ءسوز ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، سالىستىرۋ؛
كورنەكىلىك ءادىس
وقىتۋدىڭ جاڭا ستراتەگيالارى: الگوريتمدىك سحەما، ەكى ءتۇرلى تۇسىنىكتەمە كۇندەلىگى، ۆەنن دياگرامماسى،

ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ءتىلى، ادەبيەت
ساباق كورنەكىلىگى: بەيىمبەت مايلين، س. تورايعىروۆتىڭ سۋرەتى، جارىق كورگەن ەڭبەكتەرى

ساباق بارىسى:
ءى كەزەڭ ( 5 - 7 مين )
1. ۇيىمداستىرۋ
ا) سالەمدەسۋ
ءا) ساباققا زەيىندەرىن تۇراقتاندىرۋ
ب) ساباققا ازىرلىكتەرىن قاداعالاۋ

2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
(كەشەگى وتكەن تاقىرىپ بويىنشا بەرىلگەن دەڭگەيلىك تاپسىرمالاردى ۇيدە اياقتاپ كەلۋ دارەجەسى تەكسەرىلەدى)

3. «كوپىر» تاپسىرمالارى (ۇيگە بەرىلگەن بولاتىن) تەكسەرىلەدى.
بۇلار ءوتىپ كەتكەن تاقىرىپتان بۇگىنگى ساباققا نەگىز بولاتىن تاپسىرمالار
1. توقاش بوكين نە ءۇشىن كۇرەستى؟
(حالىقتىڭ ازاتتىعى مەن ەركىندىگى ءۇشىن كۇرەستى)
2. نەگە ولار ەركىندىكتى اڭسادى؟
(سەبەبى ولار كەدەي بولدى، جوقشىلىقتا ءومىر ءسۇردى.)
3. وتباسى قيىنشىلىعى كىمدەرگە تۇسەدى؟
(اتا - اناعا)
«كوپىر» تاپسىرمالارىن «اسسوسياسيالار قاتارى» ينتەراكتيۆتى ءادىسىنىڭ كومەگىمەن تەكسەرەمىن. تاقتاعا تاقىرىپتى جازامىن، ال وقۋشىلار داپتەرگە اسسوسياسيالاردى جازادى
جازعان پاراقتارىن جيناپ، وقۋشىلارمەن بىرگە تالدايمىن.

ءىى كەزەڭ تەحنولوگيا بويىنشا سينەكتيكالىق ءبولىم (20 - 25 مين)
ا) ءوز بەتىمەن جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرتۋ.
ولاي بولسا، بۇگىنگى ءبىز قيىن زاماندا بالام دەپ شىرقىراعىن انا جايلى، ومىردەگى كەدەيشىلىك تۋرالى جازۋشى بەيىمبەت ءمايليننىڭ «كۇلپاش» اڭگىمەسىنەن جانە اقىن سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆتىڭ «كەدەي» ولەڭىنەن بىلەتىن بولامىز.
(اقىننىڭ ءومىر جولى، شىعارماشىلىعى، ەڭبەكتەرى جايلى سلايدتار ارقىلى ماعلۇمات بەرەمىن)
ولەڭدى جانە اڭگىمەنى وقىماس بۇرىن وقۋشىلاردى ءۇش توپقا ءبولىپ، وقۋدى ۇسىنامىن، وقۋشىلار ءوز بەتىنشە وقيدى

ولەڭ جانە ماتىنمەن جۇمىستى «دانىشپان ۇكىلەر» ءادىسى ارقىلى جۇرگىزەمىن
1. ولەڭ مەن ءماتىننىڭ نەگىزگى ۇعىمىن تابۋ
2. ولەڭ مەن ءماتىننىڭ نەگىزگى ويىن ءبىر سويلەممەن ءبىلدىرۋ
3. وقىعان ولەڭ مەن ماتىننەن كەلەشەكتە قاجەت بولاتىن ماڭىزدى قورىتىندى شىعارۋعا بولا ما؟

ءا) جۇمىس ناتيجەسىن مۇعالىممەن بىرىگىپ تالقىلاۋ ( 5 - 7 مين)
ءى توپ: 1. كۇلپاش بالاسى قاليمەن بىرگە نەگە ءبۇرىسىپ، كوڭىلسىز وتىر؟
2. ولاردىڭ بار سەنەرى كىم بولدى؟

ءىى توپ: 1. كۇلپاش پەن قاليدىڭ كۇتكەن ادامى كەلدى مە؟
2. ماقتىم مەن كۇلپاش نەگە جىلادى؟

ءىىى توپ: 1. كەدەي دەپ كىمدەردى ايتامىز؟
2. قازىرگى كەزدە كەدەيلەر بار ما؟
وقۋشى جاۋاپتارىن تالداپ، تالقىلاپ، ءوزىم تولىقتىرامىن.

ب) العان تەوريالىق ءبىلىمدى پراكتيكا جۇزىندە بەكىتۋ (8 - 10 مين)
1. وقۋلىق سوڭىنداعى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ
2. سوزدىك جۇمىسى جۇرگىزۋ
ءورىم - ءورىم - توزعان
بوكەباي - مويىنعا ورايتىن ورامال
ىزعىرىق - سۋىق جەل
ولمەلى كەدەي - وتە كەدەي

3. ۆەنن دياگرامماسىن تولتىرۋ
4. «الگوريتمدىك سحەمانى» تولتىرىپ، قورىتىندىلاۋ

تاقىرىبى
اۆتورى
كەيىپكەرلەرى
نە جايلى؟
نە ۇيرەندىڭ؟

ءىىى كەزەڭ تەحنولوگيا بويىنشا ناتيجەگە باعىتتالعان ءبولىم
(12مين+ 3 مين)

ا) وقۋشىلارعا ءۇش دەڭگەيلىك تاپسىرمالار ۇسىنامىن
دەڭگەيلىك تاپسىرمالار
ءى دەڭگەي ( 5 بالل = زاچەت)
1. كۇلپاش پەن قاليدىڭ سىرتقى تۇرپاتىن جاز
2. بوكەبايدىڭ نە ەكەنىن جاز

ءىى دەڭگەي (+ 4 بالل= 9 بالل)
1. «شىقپا جانىم شىقپا» دەگەندى قالاي تۇسىنەتىنىڭدى جاز
2. «ەكى ءتۇرلى تۇسىنىكتەمە كۇندەلىگىن» تولتىر

اڭگىمەدە ماعان ۇناعان تۇستار
نە سەبەپتى ۇنادى؟
نەسىمەن اسەر قالدىردى؟

ءىىى دەڭگەي( + 3 بالل = 12 بال)
1. ماقتىم مەن كۇلپاش نەگە جىلاعانىن جاز
2. ەكى تاقىرىپتىڭ ۇقساستىعىن جاز

ءا) دەڭگەيلىك تاپسىرمالاردى تەكسەرۋ، باعالاپ، باعاسىن اشىق جۋرنالعا قويۋ

ب) ۇيگە تاپسىرما
1. اياقتالماي قالعان دەڭگەيلىك تاپسىرمالاردى اياقتاپ كەلۋ
2. «كۇلپاش» اڭگىمەسىن، «كەدەي» ولەڭىن وقۋ

اشىق جۋرنال
ساباق تاقىرىبى: ب. مايلين «كۇلپاش»
س. تورايعىروۆ «كەدەي»

№ وقۋشىنىڭ اتى - ءجونى ءۇي تاپسىرماسى
ءى دەڭگەي
ءىى دەڭگەي
ءىىى دەڭگەي
بارلىق بالل
جۋرنالعا قوياتىن باعا

جۇيەلى جوسپار، ناتيجەلى ساباق، شىعارماشىل - ىزدەنىمپاز ۇستاز ۇيىمداستىرعان جۇمىستىڭ ناتيجەسىندە شىعارماشىل تۇلعا جاڭالىققا بەيىم بولىپ، قازىرگى الەۋمەتتىك سۇرانىسقا ساي، وزدىگىنەن عىلىمي ىزدەنىستەر مەن زەرتتەۋلەر جاسايتىن، ءوزىن - ءوزى دامىتاتىن، بەلسەندى ارەكەتكە تۇسە بىلەتىن، تەز شەشىم قابىلدايتىن، جۇيەلى تۇردە وزىنە - ءوزى باعا بەرىپ، رەفلەكسيا جاساپ وتىراتىن، مادەنيەتتى، ەرۋديسياسى جوعارى، ەستەتيكالىق تالعامى بار بىلىمگە، ونەردەگى جاڭالىقتارعا قىزىعۋشىلىعى باسىم، شىعارماشىلىقپەن ءوزىن - ءوزى ۇزدىكسىز دامىتىپ وتىراتىن شاكىرتتەر قالىپتاستىرۋدامىز.