حيميالىق رەاكسيالاردىڭ بەلگىلەرى
تاقىرىبى: «حيميالىق رەاكسيالاردىڭ بەلگىلەرى /Signs of chemical reaction»
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: «لوندون – 2012» وليمپياداسىن نەگىزگە الا وتىرىپ حيميالىق مارافون ارقىلى وقۋشىلاردىڭ حيميالىق رەاكسيا تۋرالى بىلىمدەرىن تەرەڭدەتۋ؛
تاربيەلىلىك: وقۋشىلاردى جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرۋ بارىسىندا توپپەن، جەكە دارا جۇمىس ىستەۋگە تاربيەلەۋ؛
دامىتۋشىلىق: باقىلاۋ، سالىستىرۋ، قورىتىندى جاساۋ، حيميالىق رەاكتيۆتەر مەن قۇرال – جابدىقتارمەن جۇمىس ىستەۋدى دامىتۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: مارافون ساباق
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
وقىتۋ فورماسى: فرونتالدى، توپپەن، جەكە دارا.
ءادىس – تاسىلدەرى: تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ، وقۋشىلاردىڭ پرەزەنتاسياسى، زەرتحانالىق تاجىريبەلەر، تەست.
كەرەكتى قۇرال – جابدىقتار: سپيرتشام، حيميالىق ستاكان، شىنى تاقشا، سىناۋىقتار، تۇرعى، اعاش شىرپى، سىرىڭكە.
كەرەكتى رەاكتيۆتەر: اممونيي ديحروماتى ەرىتىندىسى، ناتريي گيدروكسيدى، ناتريي كاربوناتى، تۇز قىشقىلى، مىس سۋلفاتى، تەمىر (ءىىى) ءحلوريدى، كاليي ءرادونيدى، كۇمىس نيتراتى.
كورنەكىلىك قۇرالدارى: پرەزەنتاسيا، كومپيۋتەر.
جوسپارى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. (3 مين)
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ. (10 مين)
ءىىى. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ. (10 مين)
ءىV. بەكىتۋ كەزەڭى. (18 مين)
V. قورىتىندى (1 مين)
Vءى. ءۇي تاپسىرماسىن بەرۋ (1 مين)
Vءىى. باعالاۋ. (2 مين)
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ
وقۋشىلارمەن امانداسۋ، سىنىپتى تۇگەندەۋ.
بيىلعى جىل قاي جىل؟ – ۇلۋ جىلى.
ۇلۋ جىلىنىڭ باستى دوداسى – لوندون وليمپياداسى
بيىل ۇلىبريتانيا استاناسى لوندون قالاسىندا ححح جازعى وليمپيالىق ويىندار وتەدى. 27 شىلدە مەن 12 تامىز ارالىعىنا جوسپارلانعان ويىندارعا 205 ەلدەن 12500 سپورتشى قاتىسقان.
لوندون رامىزدەرى
تاڭبا
لوندون وليمپياداسىنىڭ تاڭباسى كوپبۇرىشتى 4 بولىكتەن تۇرادى. سىرت قاراعان ادام ودان 2012 دەگەن ساندى وقي الادى. كوپبۇرىشتاردىڭ بىرىنە – «London» ءسوزى، جانە بىرىنە وليمپيادانىڭ 5 شىعىرشىعى تاڭبالانعان. تاڭبا كوك، جاسىل، قىزعىلت سارى جانە سارى تۇستەرمەن بويالادى. تاڭبانى «ۆولف ولينس» كومپانياسى ءبىر جىلعا جۋىق جاسادى جانە وعان 400 مىڭ فۋنت جۇمسادى.
بويتۇمارلار
ححح ويىنداردىڭ بوي - تۇمارلارى 2010 جىلدىڭ 19 مامىرىندا بەلگىلى بولدى. ولار – بولتون بولاتىنىڭ ۆەنلوك جانە مانديەۆيل ەسىمدى ەكى تامشىسى. ۆەنلوك اتاۋى – وليمپيالىق ويىندارعا ۇقساس جارىستار العاش رەت وتكەن مان - ۆەنلوك قالاسىنىڭ قۇرمەتىنە، مانديەۆيل اتاۋى ۇلىبريتانيادا تۇڭعىش پاراليمپيالىق ويىندار وتكەن ستوك - مانديەۆيل ەلدىمەكەنىنىڭ قۇرمەتىنە وراي بەرىلگەن. ەكى بويتۇمار دا جالعىز كوزدى، ولار شايتانارباشىلار دۋلىعاسىن كيگەن، دەنەلەرىنە لوندون ويىن - دارىنىڭ تاڭبالارى باسىلعان.
جۇلدەلەر
ءبىر مەدالدىڭ ديامەترى – 85 مم، قالىڭدىعى – 7 مم، سالماعى 375 - 400 گرامم. بۇلار – وليمپيادالار تاريحىنداعى ەڭ كولەمدى جۇلدەلەر. لوندون دوداسىنا 2100 مەدال شىعارىلدى. مەدالدىڭ بەتىنە لوندون ويىندارىنىڭ ساۋلەلەنگەن تاڭباسى سالىنعان. قارسى بەتىندە جەڭىس قۇدايى نيكا مەن تەمزا بەينەلەنگەن. بۇل جوبانى بەزەندىرۋشى ديەۆيد ۋوتكينس جاساپ شىعاردى.
ويىندار
لوندون وليمپياداسى باعدارلاماسىنان سوفتبول مەن بەيسبول شىعىپ قالدى. ونىڭ ورنىنا ايەلدەر بوكسى (ءۇش سالماق دارەجەسى بويىنشا)، تەننيستەن ارالاس جۇپتار سىنى، ۆەلوسپورت، جەلكەندى سپورت، ەسكەك ەسۋ باعدارلاماسىنا ازداعان وزگەرىستەر ەنگىزىلدى. بارلىعى 31 سپورت تۇرىنەن 302 مەدال جيىنتىعى ساراپقا سالىنباق.
لوندون قالاسى – جازعى وليمپيادانى ءۇشىنشى رەت قابىلدايتىن جالعىز شاھار. بۇعان دەيىن مۇندا 1908 جانە 1948 جىلدارى وليمپيادا وتكىزىلگەن بولاتىن.
قازاقستاننىڭ لوندون وليمپياداسىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا 7 التىن، 1 كۇمىس جانە 3 قولا مەدالدى يەلەنگەن بولاتىن. قانە، ەسىمىزگە ءتۇسىرىپ كورەيىكشى.
ولگا رىپاكوۆا – قاشىقتىققا سەكىرۋ
يليا يلين - اۋىر اتلەتيكا
سەريك ساپييەۆ – بوكس
ادىلبەك نيازىمبەتوۆ – كۇرەس
زۋلفيا شينشانلو – اۋىر اتلەتيكا
مايا مانەزا – اۋىر اتلەتيكا
سۆەتلانا پودابەدوۆا – اۋىر اتلەتيكا
الەكساندر ۆينوكۋروۆ – ۆەلوشاباندوز
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ كەزەڭىندە لوندون وليمپياداسىنا قاتىسۋشىلاردىڭ ءبىرى – قاشىقتىققا سەكىرۋ سايىسىندا التىن مەدال يەگەرى، ءوزىمىزدىڭ شقو شىققان سپورتشى ولگا رىپاكوۆا كەلەسى تاپسىرمانى بەرۋدە:
3 قاتاردا وتىرعان وقۋشىلارعا فيزيكالىق جانە حيميالىق قۇبىلىستار بەرىلگەن كارتوچكالار تاراتىلادى. ءار توپ سوڭ وتىرعان وقۋشىدان الدىعا قاراي ءبىر سۇراققا جاۋاپ بەرىپ جىبەرەدى.
1 - توپ. كۇندەلىكتى تۇرمىستا مال ءسۇتىن بىلاي وڭدەيدى:
ا) ءسۇتتى اۋەلى ءسۇزىپ تازارتادى؛
ءا) سوسىن جىلىتادى؛
ب) ءسۇت ماشيناسىنان وتكىزىپ قايماعى مەن «كوك سۇتكە» اينالدىرادى؛
ۆ) قايماقتى بۇلعاپ، مايعا اينالدىرادى؛
گ) ال «كوك سۇتكە» ۇيىتقى سالىپ ۇيىتىپ، مايسىز ايرانعا اينالدىرادى.
وسى اتالعانداردىڭ قايسىسى فيزيكالىق قۇبىلىسقا، قايسىسى حيميالىق قۇبىلىسقا جاتادى؟
2 - توپ. ايراننان جاسالاتىن قۇرتتى بىلاي دايىندايدى:
ا) مال ءسۇتىن سۇزەدى؛
ءا) ءسۇتتى پىسىرەدى؛
ب) ۇيىتقى قوسىپ، جىلى جەرگە قويىپ ايران ۇيىتادى؛
ۆ) تۇزىلگەن ايراندى اۋەلى دورباعا قۇيىپ، سارى سۋىنان ءسۇزىپ، ءبولىپ قاتىق الادى؛
گ) الىنعان سۇزبەنى تۇز قوسىپ ارالاستىرىپ، دوڭگەلەك پىشىنگە كەلتىرىپ كەپتىرەدى.
وسى اتالعانداردىڭ قايسىسى فيزيكالىق قۇبىلىسقا، قايسىسى حيميالىق قۇبىلىسقا جاتادى؟
3 - توپ.
ا) ءبىر تامشى سۋ تاس تەسەدى؛
ءا) ءبىر قۇمالاق ءبىر قارىن مايدى شىرىتەدى؛
ب) كۇزگى جاپىراقتىڭ سارعايۋى نەمەسە قىزارۋى؛
ۆ) جايعان كىردىڭ كەبۋى.
وسى اتالعانداردىڭ قايسىسى فيزيكالىق قۇبىلىسقا، قايسىسى حيميالىق قۇبىلىسقا جاتادى؟
ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمالاردىڭ ءبىرى – فيزيكالىق جانە حيميالىق قۇبىلىستارعا وقۋشىلاردىڭ ازىرلەگەن پرەزەنتاسياسى.
جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ.
حيميالىق قۇبىلىستاردى فيزيكالىق قۇبىلىستاردان اجىراتۋ ءۇشىن ولارعا ءتان بەلگىلەرمەن تانىسايىق. فيزيكالىق قۇبىلىس دەنەنىڭ ءپىشىنى مەن اگرەگاتتىق كۇيىنىڭ وزگەرۋى ارقىلى ىسكە اسادى، ال حيميالىق قۇبىلىس ءبىر زاتتىڭ ەكىنشى زاتقا اينالۋىمەن سيپاتتالادى. حيميالىق رەاكسيا ناتيجەسىندە باستاپقى زاتتارعا ءتان سىرتقى بەلگىلەر: اگرەگاتتىق كۇيى، ءتۇسى، ءىرىلى – ۇساقتىعى، ءيىسى، ت. ت. وزگەرىپ، جاڭا زاتتارعا ءتان بەلگىلەر پايدا بولادى.
حيميالىق رەاكسيانىڭ نەگىزگى بەلگىلەرى:
1. جىلۋدىڭ ءبولىنۋى/ allocation of heat
2. تۇنبانىڭ ءتۇسۋى/ loss of deposit
3. گازدىڭ ءبولىنۋى/ liberation of gas
4. ءتۇسىنىڭ وزگەرۋى/ change in color
5. جارىقتىڭ ءبولىنۋى/ allocation of light
6. ءيىستىڭ پايدا بولۋى/ variation of a smell
ۇلى ويشىل، جۇڭگو فيلوسوفى كونفۋسيي «ەستىگەندى ۇمىتامىن، كورگەندى ەستە ساقتايمىن، ال ءوز اقىل – ويىممەن ىستەگەن ءىسىمدى تۇسىنەمىن» دەگەن دانالىق سوزدەرى كەلەسى تاجىريبەلەر ارقىلى دالەلدەنە تۇسەدى.
تاجىريبەلەر كورسەتۋ:
№--------- باستاپقى زاتتار ----------------------------------------------- رەاكسيا بەلگىسى
1 ---------- كراحمال + يود
2 ---------- اس سوداسى + سىركە قىشقىلى (ليمون قىشقىلى)
3 ----------- ءسۇت + ليمون قىشقىلى
1. كاليي ءرادونيدى مەن تەمىر (ءىىى) ءحلوريدى؛
2. كۇمىس نيتراتى جانە تۇز قىشقىلى؛
3. اممونيي ديحروماتىن تەرميالىق ىدىراتۋ؛
4. ناتريي گيدروكسيدى مەن مىس سۋلفاتى؛
5. ناتريي كاربوناتى مەن تۇز قىشقىلى.
كورسەتىلگەن تاجىريبەلەر بويىنشا كەستەنى تولتىرۋ:
№--- باستاپقى زاتتاردىڭ بەلگىلەرى --- رەاكسيا بەلگىسى ---- الىنعان زاتتاردىڭ بەلگىسى
1
2
3
ساباقتى بەكىتۋ
تەست سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرۋ.
1. فيزيكالىق قۇبىلىس –
ا. دەنەلەردى قۇراۋشىلار
ۆ. ءبىر زات ەكىنشى ءبىر زاتقا اينالادى
س. دەنەنىڭ ءپىشىنى، زاتتاردىڭ اگرەگاتتىڭ كۇيى وزگەرىسكە ۇشىرايدى، ال قۇرامى وزگەرمەيدى
2. حيميالىق قۇبىلىس –
ا. دەنەلەردى قۇراۋشىلار
ۆ. ءبىر زات ەكىنشى ءبىر زاتقا اينالادى
س. دەنەنىڭ ءپىشىنى، زاتتاردىڭ اگرەگاتتىڭ كۇيى وزگەرىسكە ۇشىرايدى، ال قۇرامى وزگەرمەيدى
3. حيميالىق قۇبىلىستى تاپ
ا. مىس پلاستينكاسىن قىزدىرعانداعى ونىڭ قارايۋى
ۆ. قانتتى ۇنتاقتاۋ
س. مۇزدىڭ ەرۋى
4. حيميالىق رەاكسيانىڭ ءجۇرۋ بەلگىسىنە جاتادى:
ا. سۋدىڭ بۋلانۋى؛
ۆ. تۇنبانىڭ ءتۇسۋى؛
س. قىراۋدىڭ قاتۋى.
5. حيميالىق رەاكسيانىڭ ءجۇرۋ بەلگىسىنە جاتپايدى:
ا. تۇنبانىڭ ءتۇسۋى؛
ۆ. گازدىڭ ءبولىنۋى؛
س. اگرەگاتتىق كۇيىنىڭ وزگەرۋى.
حيميالىق تەرمينولوگيا بويىنشا تاپسىرمانى ورىنداۋ:
1. حيميالىق قۇبىلىس ---------- ا. loss of deposit
2. فيزيكالىق قۇبىلىس --------- ۆ. Physical change
3. حيميالىق رەاكسيا ----------- س. Sings of chemical reaction
4. تۇنبانىڭ ءتۇسۋى ---------------- D. Chemical change
5. گازدىڭ ءبولىنۋى ---------------- E. variation of a smell
6. ءيىستىڭ شىعۋى ----------------- F. Chemical reaction
7. حيميالىق رەاكسيالاردىڭ بەلگىلەرى --------- G. liberation of gas
ءۇي تاپسىرماسىن بەرۋ.
باعالاۋ.
قورىتىندى.
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: «لوندون – 2012» وليمپياداسىن نەگىزگە الا وتىرىپ حيميالىق مارافون ارقىلى وقۋشىلاردىڭ حيميالىق رەاكسيا تۋرالى بىلىمدەرىن تەرەڭدەتۋ؛
تاربيەلىلىك: وقۋشىلاردى جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرۋ بارىسىندا توپپەن، جەكە دارا جۇمىس ىستەۋگە تاربيەلەۋ؛
دامىتۋشىلىق: باقىلاۋ، سالىستىرۋ، قورىتىندى جاساۋ، حيميالىق رەاكتيۆتەر مەن قۇرال – جابدىقتارمەن جۇمىس ىستەۋدى دامىتۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: مارافون ساباق
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
وقىتۋ فورماسى: فرونتالدى، توپپەن، جەكە دارا.
ءادىس – تاسىلدەرى: تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ، وقۋشىلاردىڭ پرەزەنتاسياسى، زەرتحانالىق تاجىريبەلەر، تەست.
كەرەكتى قۇرال – جابدىقتار: سپيرتشام، حيميالىق ستاكان، شىنى تاقشا، سىناۋىقتار، تۇرعى، اعاش شىرپى، سىرىڭكە.
كەرەكتى رەاكتيۆتەر: اممونيي ديحروماتى ەرىتىندىسى، ناتريي گيدروكسيدى، ناتريي كاربوناتى، تۇز قىشقىلى، مىس سۋلفاتى، تەمىر (ءىىى) ءحلوريدى، كاليي ءرادونيدى، كۇمىس نيتراتى.
كورنەكىلىك قۇرالدارى: پرەزەنتاسيا، كومپيۋتەر.
جوسپارى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. (3 مين)
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ. (10 مين)
ءىىى. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ. (10 مين)
ءىV. بەكىتۋ كەزەڭى. (18 مين)
V. قورىتىندى (1 مين)
Vءى. ءۇي تاپسىرماسىن بەرۋ (1 مين)
Vءىى. باعالاۋ. (2 مين)
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ
وقۋشىلارمەن امانداسۋ، سىنىپتى تۇگەندەۋ.
بيىلعى جىل قاي جىل؟ – ۇلۋ جىلى.
ۇلۋ جىلىنىڭ باستى دوداسى – لوندون وليمپياداسى
بيىل ۇلىبريتانيا استاناسى لوندون قالاسىندا ححح جازعى وليمپيالىق ويىندار وتەدى. 27 شىلدە مەن 12 تامىز ارالىعىنا جوسپارلانعان ويىندارعا 205 ەلدەن 12500 سپورتشى قاتىسقان.
لوندون رامىزدەرى
تاڭبا
لوندون وليمپياداسىنىڭ تاڭباسى كوپبۇرىشتى 4 بولىكتەن تۇرادى. سىرت قاراعان ادام ودان 2012 دەگەن ساندى وقي الادى. كوپبۇرىشتاردىڭ بىرىنە – «London» ءسوزى، جانە بىرىنە وليمپيادانىڭ 5 شىعىرشىعى تاڭبالانعان. تاڭبا كوك، جاسىل، قىزعىلت سارى جانە سارى تۇستەرمەن بويالادى. تاڭبانى «ۆولف ولينس» كومپانياسى ءبىر جىلعا جۋىق جاسادى جانە وعان 400 مىڭ فۋنت جۇمسادى.
بويتۇمارلار
ححح ويىنداردىڭ بوي - تۇمارلارى 2010 جىلدىڭ 19 مامىرىندا بەلگىلى بولدى. ولار – بولتون بولاتىنىڭ ۆەنلوك جانە مانديەۆيل ەسىمدى ەكى تامشىسى. ۆەنلوك اتاۋى – وليمپيالىق ويىندارعا ۇقساس جارىستار العاش رەت وتكەن مان - ۆەنلوك قالاسىنىڭ قۇرمەتىنە، مانديەۆيل اتاۋى ۇلىبريتانيادا تۇڭعىش پاراليمپيالىق ويىندار وتكەن ستوك - مانديەۆيل ەلدىمەكەنىنىڭ قۇرمەتىنە وراي بەرىلگەن. ەكى بويتۇمار دا جالعىز كوزدى، ولار شايتانارباشىلار دۋلىعاسىن كيگەن، دەنەلەرىنە لوندون ويىن - دارىنىڭ تاڭبالارى باسىلعان.
جۇلدەلەر
ءبىر مەدالدىڭ ديامەترى – 85 مم، قالىڭدىعى – 7 مم، سالماعى 375 - 400 گرامم. بۇلار – وليمپيادالار تاريحىنداعى ەڭ كولەمدى جۇلدەلەر. لوندون دوداسىنا 2100 مەدال شىعارىلدى. مەدالدىڭ بەتىنە لوندون ويىندارىنىڭ ساۋلەلەنگەن تاڭباسى سالىنعان. قارسى بەتىندە جەڭىس قۇدايى نيكا مەن تەمزا بەينەلەنگەن. بۇل جوبانى بەزەندىرۋشى ديەۆيد ۋوتكينس جاساپ شىعاردى.
ويىندار
لوندون وليمپياداسى باعدارلاماسىنان سوفتبول مەن بەيسبول شىعىپ قالدى. ونىڭ ورنىنا ايەلدەر بوكسى (ءۇش سالماق دارەجەسى بويىنشا)، تەننيستەن ارالاس جۇپتار سىنى، ۆەلوسپورت، جەلكەندى سپورت، ەسكەك ەسۋ باعدارلاماسىنا ازداعان وزگەرىستەر ەنگىزىلدى. بارلىعى 31 سپورت تۇرىنەن 302 مەدال جيىنتىعى ساراپقا سالىنباق.
لوندون قالاسى – جازعى وليمپيادانى ءۇشىنشى رەت قابىلدايتىن جالعىز شاھار. بۇعان دەيىن مۇندا 1908 جانە 1948 جىلدارى وليمپيادا وتكىزىلگەن بولاتىن.
قازاقستاننىڭ لوندون وليمپياداسىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا 7 التىن، 1 كۇمىس جانە 3 قولا مەدالدى يەلەنگەن بولاتىن. قانە، ەسىمىزگە ءتۇسىرىپ كورەيىكشى.
ولگا رىپاكوۆا – قاشىقتىققا سەكىرۋ
يليا يلين - اۋىر اتلەتيكا
سەريك ساپييەۆ – بوكس
ادىلبەك نيازىمبەتوۆ – كۇرەس
زۋلفيا شينشانلو – اۋىر اتلەتيكا
مايا مانەزا – اۋىر اتلەتيكا
سۆەتلانا پودابەدوۆا – اۋىر اتلەتيكا
الەكساندر ۆينوكۋروۆ – ۆەلوشاباندوز
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ كەزەڭىندە لوندون وليمپياداسىنا قاتىسۋشىلاردىڭ ءبىرى – قاشىقتىققا سەكىرۋ سايىسىندا التىن مەدال يەگەرى، ءوزىمىزدىڭ شقو شىققان سپورتشى ولگا رىپاكوۆا كەلەسى تاپسىرمانى بەرۋدە:
3 قاتاردا وتىرعان وقۋشىلارعا فيزيكالىق جانە حيميالىق قۇبىلىستار بەرىلگەن كارتوچكالار تاراتىلادى. ءار توپ سوڭ وتىرعان وقۋشىدان الدىعا قاراي ءبىر سۇراققا جاۋاپ بەرىپ جىبەرەدى.
1 - توپ. كۇندەلىكتى تۇرمىستا مال ءسۇتىن بىلاي وڭدەيدى:
ا) ءسۇتتى اۋەلى ءسۇزىپ تازارتادى؛
ءا) سوسىن جىلىتادى؛
ب) ءسۇت ماشيناسىنان وتكىزىپ قايماعى مەن «كوك سۇتكە» اينالدىرادى؛
ۆ) قايماقتى بۇلعاپ، مايعا اينالدىرادى؛
گ) ال «كوك سۇتكە» ۇيىتقى سالىپ ۇيىتىپ، مايسىز ايرانعا اينالدىرادى.
وسى اتالعانداردىڭ قايسىسى فيزيكالىق قۇبىلىسقا، قايسىسى حيميالىق قۇبىلىسقا جاتادى؟
2 - توپ. ايراننان جاسالاتىن قۇرتتى بىلاي دايىندايدى:
ا) مال ءسۇتىن سۇزەدى؛
ءا) ءسۇتتى پىسىرەدى؛
ب) ۇيىتقى قوسىپ، جىلى جەرگە قويىپ ايران ۇيىتادى؛
ۆ) تۇزىلگەن ايراندى اۋەلى دورباعا قۇيىپ، سارى سۋىنان ءسۇزىپ، ءبولىپ قاتىق الادى؛
گ) الىنعان سۇزبەنى تۇز قوسىپ ارالاستىرىپ، دوڭگەلەك پىشىنگە كەلتىرىپ كەپتىرەدى.
وسى اتالعانداردىڭ قايسىسى فيزيكالىق قۇبىلىسقا، قايسىسى حيميالىق قۇبىلىسقا جاتادى؟
3 - توپ.
ا) ءبىر تامشى سۋ تاس تەسەدى؛
ءا) ءبىر قۇمالاق ءبىر قارىن مايدى شىرىتەدى؛
ب) كۇزگى جاپىراقتىڭ سارعايۋى نەمەسە قىزارۋى؛
ۆ) جايعان كىردىڭ كەبۋى.
وسى اتالعانداردىڭ قايسىسى فيزيكالىق قۇبىلىسقا، قايسىسى حيميالىق قۇبىلىسقا جاتادى؟
ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمالاردىڭ ءبىرى – فيزيكالىق جانە حيميالىق قۇبىلىستارعا وقۋشىلاردىڭ ازىرلەگەن پرەزەنتاسياسى.
جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ.
حيميالىق قۇبىلىستاردى فيزيكالىق قۇبىلىستاردان اجىراتۋ ءۇشىن ولارعا ءتان بەلگىلەرمەن تانىسايىق. فيزيكالىق قۇبىلىس دەنەنىڭ ءپىشىنى مەن اگرەگاتتىق كۇيىنىڭ وزگەرۋى ارقىلى ىسكە اسادى، ال حيميالىق قۇبىلىس ءبىر زاتتىڭ ەكىنشى زاتقا اينالۋىمەن سيپاتتالادى. حيميالىق رەاكسيا ناتيجەسىندە باستاپقى زاتتارعا ءتان سىرتقى بەلگىلەر: اگرەگاتتىق كۇيى، ءتۇسى، ءىرىلى – ۇساقتىعى، ءيىسى، ت. ت. وزگەرىپ، جاڭا زاتتارعا ءتان بەلگىلەر پايدا بولادى.
حيميالىق رەاكسيانىڭ نەگىزگى بەلگىلەرى:
1. جىلۋدىڭ ءبولىنۋى/ allocation of heat
2. تۇنبانىڭ ءتۇسۋى/ loss of deposit
3. گازدىڭ ءبولىنۋى/ liberation of gas
4. ءتۇسىنىڭ وزگەرۋى/ change in color
5. جارىقتىڭ ءبولىنۋى/ allocation of light
6. ءيىستىڭ پايدا بولۋى/ variation of a smell
ۇلى ويشىل، جۇڭگو فيلوسوفى كونفۋسيي «ەستىگەندى ۇمىتامىن، كورگەندى ەستە ساقتايمىن، ال ءوز اقىل – ويىممەن ىستەگەن ءىسىمدى تۇسىنەمىن» دەگەن دانالىق سوزدەرى كەلەسى تاجىريبەلەر ارقىلى دالەلدەنە تۇسەدى.
تاجىريبەلەر كورسەتۋ:
№--------- باستاپقى زاتتار ----------------------------------------------- رەاكسيا بەلگىسى
1 ---------- كراحمال + يود
2 ---------- اس سوداسى + سىركە قىشقىلى (ليمون قىشقىلى)
3 ----------- ءسۇت + ليمون قىشقىلى
1. كاليي ءرادونيدى مەن تەمىر (ءىىى) ءحلوريدى؛
2. كۇمىس نيتراتى جانە تۇز قىشقىلى؛
3. اممونيي ديحروماتىن تەرميالىق ىدىراتۋ؛
4. ناتريي گيدروكسيدى مەن مىس سۋلفاتى؛
5. ناتريي كاربوناتى مەن تۇز قىشقىلى.
كورسەتىلگەن تاجىريبەلەر بويىنشا كەستەنى تولتىرۋ:
№--- باستاپقى زاتتاردىڭ بەلگىلەرى --- رەاكسيا بەلگىسى ---- الىنعان زاتتاردىڭ بەلگىسى
1
2
3
ساباقتى بەكىتۋ
تەست سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرۋ.
1. فيزيكالىق قۇبىلىس –
ا. دەنەلەردى قۇراۋشىلار
ۆ. ءبىر زات ەكىنشى ءبىر زاتقا اينالادى
س. دەنەنىڭ ءپىشىنى، زاتتاردىڭ اگرەگاتتىڭ كۇيى وزگەرىسكە ۇشىرايدى، ال قۇرامى وزگەرمەيدى
2. حيميالىق قۇبىلىس –
ا. دەنەلەردى قۇراۋشىلار
ۆ. ءبىر زات ەكىنشى ءبىر زاتقا اينالادى
س. دەنەنىڭ ءپىشىنى، زاتتاردىڭ اگرەگاتتىڭ كۇيى وزگەرىسكە ۇشىرايدى، ال قۇرامى وزگەرمەيدى
3. حيميالىق قۇبىلىستى تاپ
ا. مىس پلاستينكاسىن قىزدىرعانداعى ونىڭ قارايۋى
ۆ. قانتتى ۇنتاقتاۋ
س. مۇزدىڭ ەرۋى
4. حيميالىق رەاكسيانىڭ ءجۇرۋ بەلگىسىنە جاتادى:
ا. سۋدىڭ بۋلانۋى؛
ۆ. تۇنبانىڭ ءتۇسۋى؛
س. قىراۋدىڭ قاتۋى.
5. حيميالىق رەاكسيانىڭ ءجۇرۋ بەلگىسىنە جاتپايدى:
ا. تۇنبانىڭ ءتۇسۋى؛
ۆ. گازدىڭ ءبولىنۋى؛
س. اگرەگاتتىق كۇيىنىڭ وزگەرۋى.
حيميالىق تەرمينولوگيا بويىنشا تاپسىرمانى ورىنداۋ:
1. حيميالىق قۇبىلىس ---------- ا. loss of deposit
2. فيزيكالىق قۇبىلىس --------- ۆ. Physical change
3. حيميالىق رەاكسيا ----------- س. Sings of chemical reaction
4. تۇنبانىڭ ءتۇسۋى ---------------- D. Chemical change
5. گازدىڭ ءبولىنۋى ---------------- E. variation of a smell
6. ءيىستىڭ شىعۋى ----------------- F. Chemical reaction
7. حيميالىق رەاكسيالاردىڭ بەلگىلەرى --------- G. liberation of gas
ءۇي تاپسىرماسىن بەرۋ.
باعالاۋ.
قورىتىندى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
