ءجاسوسپىرىمنىڭ مىنەزىندەگى ەرەكشەلىكتەر
ماقساتى: اتا - انالاردى جاسوسپىرىمدىك كەزەڭنىڭ ەرەكشەلىكتەرىمەن تانىستىرۋ.
اتا - انا مەن ءجاسوسپىرىمنىڭ قارىم - قاتىناسىن انىقتاۋ.
وي تاستاۋ «بالانى ماقتاۋ جەتىلدىرمەيدى، تاربيەلەپ باپتاۋ جەتىلدىرەدى، بالاعا ءوز تىلىڭمەن سويلەمە، ءوز تىلىمەن سويلە، بالانى تۋادى ەكەنسىڭ ءبىراق مىنەزىن تۋمايدى ەكەنسىڭ» (حالىق ماقالى)
وتباسى - ادامنىڭ وتە ماڭىزدى، وتە جاۋاپتى جانۇياسى. وتباسى - ادامنىڭ باقىتى، تولىق ءماندى تىنىس – تىرشىلىك ورتاسى. وتباسىنىڭ ەڭ ماڭىزدى قىزمەتتەرىنىڭ ءبىرى - تاربيەلەۋشىلىك مىندەتى. ونى قوعامدىق تاربيەنىڭ ەڭ ءتيىمدى دەگەن جۇيەسى دە الماستىرا المايدى. اتا - انانىڭ باسقا دا وتباسى مۇشەلەرىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ تاجىريبەسى، ءجۇرىس - تۇرىسى، ءوز مىندەتتەرىن تازا اتقارۋى، ءبىر - ءبىرىن قۇرمەتتەپ سىيلاۋى - ءبارى دە ۇلكەن تاربيە مەكتەبى جانە تاربيەلىك ماسەلە. بالاڭىزدىڭ ۇزدىكسىز دامۋى، شىعارماشىلىق قابىلەتىن ىسكە اسىرۋى وتباسىنان باستالادى. سىرتقى ورتانىڭ ەرەكشە اسەر ەتەتىن كەزەڭى ءجاسوسپىرىم كەزەڭى. كوپتەگەن بالالار ءجاسوسپىرىم شاعىندا قاتتى وزگەرەدى. جۋاس، مەيىرىمدى، ءتىلالعىش بالالار بىردەن دورەكى، بىربەتكەي بولىپ شىعا كەلەدى. ارينە مۇنداي دورەكىلىكتەر اتا - انالاردى، ۇستازدار قاۋىمىن رەنجىتىپ جاندارىن اۋىرتىپ جاتادى.
بالانىڭ 13 جاستان كەيىنگى وتپەلى جاسىندا ءبىرشاما پروبلەمالار تۋىندايدى. كۇن وتكەن سايىن بالا مىنەزىندەگى بۇل وتپەلى كەزەڭنىڭ سوڭى، ۇلگەرىم ساپاسىنىڭ تومەندەۋى، ناشار تارتىپكە اكەلۋ ءقاۋىپى تۋىندايدى. مۇنداي جاعدايدا شىدامدى بولۋ كەرەك. بالاڭىزدىڭ مىنەزىندەگى وزگەرىستى شىدامدىلىقپەن، اقىلمەن، توزىمدىلىكپەن جونگە سالا ءبىلىڭىز.
بۇل جاعدايدىڭ الدىن الۋعا تومەندەگى كەڭەستەر كومەكتەسە الادى.
1. ەركىندىك بەرىڭىز: بايسالدىلىقپەن وي قوسقانىڭىز ابزال.
2. ەشقاشان اقىلگويسىمەڭىز. كوپتەگەن جاسوسپىرىمدەر وزدەرىن مەزى ەتەتىن اقىل سوزدەن قاشقاقتايدى ەسىڭىزدە بولسىن، بالاڭىزدىڭ وزىندىك كوزقاراسى، وزىندىك قۇقىعى، ءوز ەركى بار. ءسىز باعىت جانە بايسالدىلىقپەن باعا بەرە ءبىلىڭىز.
3. بالاڭىزبەن ىمىراعا كەلە ءبىلىڭىز. رەنىشتەن تۇسىنبەۋشىلىكتەن ەشكىم ەشنارسە ۇتپايدى. قارىم - قاتىناس ءتۇرىن وزگەرتىڭىز. بالانىڭ مىنەزىن اقشامەن تۇزەيمىن دەپ قالتاسىن اقشاعا تولتىرماڭىز.
4. كىم اقىلدىراق، سول كەيىندەيدى: رەنىشكە سابىر بولسا ۇرىس تەز باسىلادى. كەلىسپەۋشىلىك باستاۋ العان جاعدايدا بىرەۋى باسىڭقىلىق تانىتۋ كەرەك مۇنداي جاعدايدا قىزۋ قاندى بالالار ءوز - وزىنە قول جۇمساۋدان تايىنبايدى.
5. رەنجۋگە بولمايدى، شىدامدى بولىڭىز. ۇرىستى قويا تۇرىڭىز، بالا جانىن اۋىرتاتىنداي جاعداي تۋعىزباڭىز. كەشەگى وتكەن بولماشى نارسەنى ەسكە ءتۇسىرىپ ۇرىستى تاڭەرتەڭ ۇيىمداستىرۋعا بولمايدى، ويتكەنى ساباقتا وتىرعان بالانىڭ پسيحولوگياسىنا كەرى اسەرىن تيگىزەدى. بالا جانىن اۋىرتاتىن سوزدەردى ءجيى قولدانباڭىز.(سەنى دۇنيەگە بەكەر اكەلدىم، سەنىڭ مۇنداي بولاتىنىڭدى بىلگەندە بالالار ۇيىنە جىبەرەتىن ەدىم، اكەڭە ايتىپ جانىڭدى شىعارتامىن. ەرتەڭ كەشتەرگە باراتىن كەزدە اقشا بەرمەيمىن. ت. ب) بالا قيىندىقتان شىعۋدى ۇلكەندەردەن ۇيرەنەدى، سوندىقتان سابىرلى بولۋ قاجەت.
6. ءسىز ءوزىڭىزدىڭ ايتقان سوزىڭىزدە تۇرىڭىز. بالالار نازىك پسيحولوگتار. ولار ۇلكەن ادامنىڭ ءالسىز جاعىن تەز بايقايدى. بالا الدىندا اتا - انا بەدەلى جوعالماۋ كەرەك. ۇلكەندەر وزدەرى شىدىمسىزدىعىن بايقاتسا، وندا جاسوسپىرىمنەن جاقسى ناتيجە كۇتە المايسىز. بالانى وزىنە جاقىن تارتىپ جاقسى كورە بىلسەڭىز، «مەندە ءبارى جاقسى، مەن جاقسىمىن» دەگەن وي كەلسە وندا بالادا سەنىمدىلىك پايدا بولادى. ەگەر بالانىڭ بارلىق ءىس ارەكەتىن جامان دەپ ىسكە الماساڭىز، مەندە ءبارى جامان، جاقسىنىڭ ءوزىن جامانعا شىعارادى دەگەن وي مازالاپ، بالادا وزىنە دەگەن سەنىمسىزدىك پايدا بولادى. بالامەن ىنتىماق قارىم - قاتىناسىڭىزدى جالعاستىرعىڭىز كەلسە، ونى بارلىق جاعدايدا قولداي ءبىلۋىڭىز كەرەك. سونىمەن جاسوسپىرىمدىك جاس ادام دامۋىنداعى وتە قيىن كەزەڭدەردىڭ ءبىرى. ءوزىنىڭ قىسقا ۋاقىتىندا (13 - 17) جاسقا دەيىن ول ادامنىڭ تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋىندا كوپ نارسە ايقىندالادى. ءدال وسى جەتكىنشەك جاستا تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋعا نەگىز بولۋشى مىنەز – قۇلىق قۇرىلىمى جۇرەدى.
بۇل جاعدايلار بالانىڭ ەرەسەك بولۋعا ۇمتىلدىرادى. بۇل ارەكەت بالا بويىنان مەكتەپ ومىرىندە كوبىرەك كوزگە ءتۇسىپ قالادى. مۇنداي مىنەزدىڭ بەلگىلەرى مومىن دەگەن وقۋشىنىڭ ءوزى دورەكى ۇلكەندەرگە ءسوز قايتارۋ، ءوزىم بىلەم قالاي كيىنىپ جۇرەتىنىمدى. سونىمەن قاتار جەتكىنشەكتەردىڭ تۋىستارىنىڭ باسقارۋىنان، مۇعالىمدەرىنىڭ جانە ت. ب تاربيەشىلەردىڭ قاراماعىنان تىس شىعۋعا تالپىناتىنىن ەسكەرگەن ءجون.
قاتەلىگىن تۇسىنە بىلەتىن،
دۇرىس ءجۇرىپ كۇتىنە بىلەتىن،
ۇلكەندى سىيلاپ، كىشىنى سۇيەتىن،
ءبىلىمدى جيناپ دۇنيەنى شولاتىنداي
بالالارىڭىز ۇلكەن ازامات بولىپ ءوسسىن!
ءسوز سوڭىن ۇلى ۇستاز ماكارەنكونىڭ « بالامەن شىنداپ سويلەسۋ ءۇشىن ورنى مەن ۋاقىتتى تاڭداي ءبىلىڭىز. كىرەبەرىستەگى، جول - جونەكەي ايتىلعان ءسوز بالا كوڭىلىندە كەرەكتى ءىز قالدىرمايدى» دەگەن پاراساتتى پىكىرىمەن تۇيىندەگەندى ءجون كوردىم.
اتا - انا مەن ءجاسوسپىرىمنىڭ قارىم - قاتىناسىن انىقتاۋ.
وي تاستاۋ «بالانى ماقتاۋ جەتىلدىرمەيدى، تاربيەلەپ باپتاۋ جەتىلدىرەدى، بالاعا ءوز تىلىڭمەن سويلەمە، ءوز تىلىمەن سويلە، بالانى تۋادى ەكەنسىڭ ءبىراق مىنەزىن تۋمايدى ەكەنسىڭ» (حالىق ماقالى)
وتباسى - ادامنىڭ وتە ماڭىزدى، وتە جاۋاپتى جانۇياسى. وتباسى - ادامنىڭ باقىتى، تولىق ءماندى تىنىس – تىرشىلىك ورتاسى. وتباسىنىڭ ەڭ ماڭىزدى قىزمەتتەرىنىڭ ءبىرى - تاربيەلەۋشىلىك مىندەتى. ونى قوعامدىق تاربيەنىڭ ەڭ ءتيىمدى دەگەن جۇيەسى دە الماستىرا المايدى. اتا - انانىڭ باسقا دا وتباسى مۇشەلەرىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ تاجىريبەسى، ءجۇرىس - تۇرىسى، ءوز مىندەتتەرىن تازا اتقارۋى، ءبىر - ءبىرىن قۇرمەتتەپ سىيلاۋى - ءبارى دە ۇلكەن تاربيە مەكتەبى جانە تاربيەلىك ماسەلە. بالاڭىزدىڭ ۇزدىكسىز دامۋى، شىعارماشىلىق قابىلەتىن ىسكە اسىرۋى وتباسىنان باستالادى. سىرتقى ورتانىڭ ەرەكشە اسەر ەتەتىن كەزەڭى ءجاسوسپىرىم كەزەڭى. كوپتەگەن بالالار ءجاسوسپىرىم شاعىندا قاتتى وزگەرەدى. جۋاس، مەيىرىمدى، ءتىلالعىش بالالار بىردەن دورەكى، بىربەتكەي بولىپ شىعا كەلەدى. ارينە مۇنداي دورەكىلىكتەر اتا - انالاردى، ۇستازدار قاۋىمىن رەنجىتىپ جاندارىن اۋىرتىپ جاتادى.
بالانىڭ 13 جاستان كەيىنگى وتپەلى جاسىندا ءبىرشاما پروبلەمالار تۋىندايدى. كۇن وتكەن سايىن بالا مىنەزىندەگى بۇل وتپەلى كەزەڭنىڭ سوڭى، ۇلگەرىم ساپاسىنىڭ تومەندەۋى، ناشار تارتىپكە اكەلۋ ءقاۋىپى تۋىندايدى. مۇنداي جاعدايدا شىدامدى بولۋ كەرەك. بالاڭىزدىڭ مىنەزىندەگى وزگەرىستى شىدامدىلىقپەن، اقىلمەن، توزىمدىلىكپەن جونگە سالا ءبىلىڭىز.
بۇل جاعدايدىڭ الدىن الۋعا تومەندەگى كەڭەستەر كومەكتەسە الادى.
1. ەركىندىك بەرىڭىز: بايسالدىلىقپەن وي قوسقانىڭىز ابزال.
2. ەشقاشان اقىلگويسىمەڭىز. كوپتەگەن جاسوسپىرىمدەر وزدەرىن مەزى ەتەتىن اقىل سوزدەن قاشقاقتايدى ەسىڭىزدە بولسىن، بالاڭىزدىڭ وزىندىك كوزقاراسى، وزىندىك قۇقىعى، ءوز ەركى بار. ءسىز باعىت جانە بايسالدىلىقپەن باعا بەرە ءبىلىڭىز.
3. بالاڭىزبەن ىمىراعا كەلە ءبىلىڭىز. رەنىشتەن تۇسىنبەۋشىلىكتەن ەشكىم ەشنارسە ۇتپايدى. قارىم - قاتىناس ءتۇرىن وزگەرتىڭىز. بالانىڭ مىنەزىن اقشامەن تۇزەيمىن دەپ قالتاسىن اقشاعا تولتىرماڭىز.
4. كىم اقىلدىراق، سول كەيىندەيدى: رەنىشكە سابىر بولسا ۇرىس تەز باسىلادى. كەلىسپەۋشىلىك باستاۋ العان جاعدايدا بىرەۋى باسىڭقىلىق تانىتۋ كەرەك مۇنداي جاعدايدا قىزۋ قاندى بالالار ءوز - وزىنە قول جۇمساۋدان تايىنبايدى.
5. رەنجۋگە بولمايدى، شىدامدى بولىڭىز. ۇرىستى قويا تۇرىڭىز، بالا جانىن اۋىرتاتىنداي جاعداي تۋعىزباڭىز. كەشەگى وتكەن بولماشى نارسەنى ەسكە ءتۇسىرىپ ۇرىستى تاڭەرتەڭ ۇيىمداستىرۋعا بولمايدى، ويتكەنى ساباقتا وتىرعان بالانىڭ پسيحولوگياسىنا كەرى اسەرىن تيگىزەدى. بالا جانىن اۋىرتاتىن سوزدەردى ءجيى قولدانباڭىز.(سەنى دۇنيەگە بەكەر اكەلدىم، سەنىڭ مۇنداي بولاتىنىڭدى بىلگەندە بالالار ۇيىنە جىبەرەتىن ەدىم، اكەڭە ايتىپ جانىڭدى شىعارتامىن. ەرتەڭ كەشتەرگە باراتىن كەزدە اقشا بەرمەيمىن. ت. ب) بالا قيىندىقتان شىعۋدى ۇلكەندەردەن ۇيرەنەدى، سوندىقتان سابىرلى بولۋ قاجەت.
6. ءسىز ءوزىڭىزدىڭ ايتقان سوزىڭىزدە تۇرىڭىز. بالالار نازىك پسيحولوگتار. ولار ۇلكەن ادامنىڭ ءالسىز جاعىن تەز بايقايدى. بالا الدىندا اتا - انا بەدەلى جوعالماۋ كەرەك. ۇلكەندەر وزدەرى شىدىمسىزدىعىن بايقاتسا، وندا جاسوسپىرىمنەن جاقسى ناتيجە كۇتە المايسىز. بالانى وزىنە جاقىن تارتىپ جاقسى كورە بىلسەڭىز، «مەندە ءبارى جاقسى، مەن جاقسىمىن» دەگەن وي كەلسە وندا بالادا سەنىمدىلىك پايدا بولادى. ەگەر بالانىڭ بارلىق ءىس ارەكەتىن جامان دەپ ىسكە الماساڭىز، مەندە ءبارى جامان، جاقسىنىڭ ءوزىن جامانعا شىعارادى دەگەن وي مازالاپ، بالادا وزىنە دەگەن سەنىمسىزدىك پايدا بولادى. بالامەن ىنتىماق قارىم - قاتىناسىڭىزدى جالعاستىرعىڭىز كەلسە، ونى بارلىق جاعدايدا قولداي ءبىلۋىڭىز كەرەك. سونىمەن جاسوسپىرىمدىك جاس ادام دامۋىنداعى وتە قيىن كەزەڭدەردىڭ ءبىرى. ءوزىنىڭ قىسقا ۋاقىتىندا (13 - 17) جاسقا دەيىن ول ادامنىڭ تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋىندا كوپ نارسە ايقىندالادى. ءدال وسى جەتكىنشەك جاستا تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋعا نەگىز بولۋشى مىنەز – قۇلىق قۇرىلىمى جۇرەدى.
بۇل جاعدايلار بالانىڭ ەرەسەك بولۋعا ۇمتىلدىرادى. بۇل ارەكەت بالا بويىنان مەكتەپ ومىرىندە كوبىرەك كوزگە ءتۇسىپ قالادى. مۇنداي مىنەزدىڭ بەلگىلەرى مومىن دەگەن وقۋشىنىڭ ءوزى دورەكى ۇلكەندەرگە ءسوز قايتارۋ، ءوزىم بىلەم قالاي كيىنىپ جۇرەتىنىمدى. سونىمەن قاتار جەتكىنشەكتەردىڭ تۋىستارىنىڭ باسقارۋىنان، مۇعالىمدەرىنىڭ جانە ت. ب تاربيەشىلەردىڭ قاراماعىنان تىس شىعۋعا تالپىناتىنىن ەسكەرگەن ءجون.
قاتەلىگىن تۇسىنە بىلەتىن،
دۇرىس ءجۇرىپ كۇتىنە بىلەتىن،
ۇلكەندى سىيلاپ، كىشىنى سۇيەتىن،
ءبىلىمدى جيناپ دۇنيەنى شولاتىنداي
بالالارىڭىز ۇلكەن ازامات بولىپ ءوسسىن!
ءسوز سوڭىن ۇلى ۇستاز ماكارەنكونىڭ « بالامەن شىنداپ سويلەسۋ ءۇشىن ورنى مەن ۋاقىتتى تاڭداي ءبىلىڭىز. كىرەبەرىستەگى، جول - جونەكەي ايتىلعان ءسوز بالا كوڭىلىندە كەرەكتى ءىز قالدىرمايدى» دەگەن پاراساتتى پىكىرىمەن تۇيىندەگەندى ءجون كوردىم.
You Might Also Like
