جەلتوقسان جەلى ىزعارلى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «جەلتوقسان جەلى ىزعارلى»
ساباقتىڭ ماقساتى: جەلتوقسان وقيعاسىن ەسكە ال. جەلتوقساندا قۇربان بولعان قازاق جاستارى جايىنداعى دەرەكتەردى تانىستىرا وتىرىپ، تانىمدىق وي ءورىسىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ تاربيەلىلىگى: وقۋشىلاردىڭ ەلىن، جەرىن، ۇلتىن سۇيۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: گازەت - جۋرنالدار، كىتاپتار، بۋكلەتتەر، سۋرەتتەر، قاناتتى سوزدەر، بەينە ماتەريالدار.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
ءىى. وقۋشىلاردىڭ نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
جاڭا ساباق.
1. جەلتوقسان وقيعالارىنىڭ سيپاتى.
2. جاستار قوزعالىسىنىڭ سەبەپتەرى.
3. جاپپاي جازالاۋ.
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى:
اتا - بابالارىمىز سان عاسىرلار بويى ءوز ەلىنىڭ، جەرىنىڭ ءبىلىمدى، قايراتتى، ۇلتجاندى، نامىسشىل، يماندى تۇلعالارىن دايىنداۋدى ارمان، ماقسات ەتكەن. بۇگىنگى پارىزىمىز دا رۋحاني يدەولوگيالىق - الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق، عىلىمي - تەحنيكالىق ىلىمدەردەن ءنار العان عارىشتاپ دامۋىنا ۇلەس قوساتىن جاستاردى تاربيەلەۋ.
جەلتوقسان اركىمنىڭ جادىندا، تاريحي عاسىر جىلناماسىندا ماڭگى جازىلىپ قالدى. ويتكەنى، ول دۇنيەنى ءدۇر سىلكىندىرگەن وقيعا ەدى. ول ەركىندىك پەن تەڭدىكتى تالاپ ەتكەن ەل ۇلاندارى – جاس جىگىتتەر قىزداردىڭ باس كوتەرۋى ەدى. ول يمپەريالىق ۇستەمدىككە قارسى باتىل بەتپە - بەت كەلىپ، نارازىلىق كورسەتۋدىڭ ايقىن بەلگىسى بولاتىن. تاۋەلسىزدىكتىڭ ءتۇپ تامىرى «جەلتوقسان» وقيعاسىنا تىكەلەي بايلانىستى ەكەندىگىنە ەشكىم داۋ ايتا الماس. «ءتۇبىن بىلمەگەن تەكسىز» دەگەن قازاقتىڭ عاجاپ ءسوزى وسىندايدان شىقسا كەرەك. سەبەبى، تاۋەلسىزدىكتىڭ ءتۇپ تامىرى سوناۋ بابالار ار - نامىسىنان تۋىنداپ جاتقان جوق پا؟ بەيبىت شەرۋگە شىعىپ، بيلىك تاراپىنان كىنالى دەپ سانالعان جاستارىمىزدىڭ ءبىر بولىگى قاندى قىرعىندا كوز جۇمسا، امان قالعاندارى وزدەرى اڭساعان ازاتتىق قىزىعىن كورىپ، ارامىزدا ءجۇر. ۋاقىت ەمشى دەپ ءوزىمىزدى جۇباتقانىمىزبەن، قىرشىن كەتكەن باۋىرلارىمىز ەسىمىزگە تۇسكەندە جان - جاراسى جاڭعىرىپ، قايعىنىڭ ايىقپاس دەرتىنە شالدىققانىڭدى، ىشتەي تەرەڭ سەزىنە تۇسەسىڭ. قايرات رىسقۇلبەكوۆ، ءلاززات اسانوۆا، ءسابيرا مۇحامەدجانوۆا، ەربول سىپاتايەۆ سىندى قانداستارىمىزدى ەستەن شىعارۋ مۇمكىن بە؟
د. قونايەۆتى ورنىنان بوساتىپ، رەسپۋبليكامىزدىڭ تىزگىنىن ەلىمىزدىڭ ومىرىنەن بەيحابار وزگە ۇلت وكىلى گ. ۆ. كولبينگە سەنىپ تاپسىرۋىنا نارازىلىقتارىن ءبىلدىرىپ، ءبىرىنشى حاتشىلىققا لايىق قازاق ازاماتتارىن ماسكەۋدىڭ كوزگە ىلمەۋىنىڭ ءمانىسىن ۇقپاي، تالاپ - تىلەكتەرىن ايتۋعا الاڭعا شىققان جاستار مۇنشالىقتى الاساپىرانعا تاپ بولامىز دەپ ويلادى ما ەكەن؟
تاريحىمىزدا ەرەكشە ورنى بار، ءبارىمىز كۋاسى بولعان، حالقىمىزدىڭ قاسىرەتى مەن ار - نامىسىنا، سونىمەن بىرگە ماقتانىشىنا اينالعان 1986 جىلعى جەلتوقسان كوتەرىلىستى قازاق حالقىن دۇنيە جۇزىنە تانىتتى. جەلتوقسان وقيعاسى حالقىمىز ءۇشىن قايعىلى دا قارالى كۇندەر بولىپ سانالماعانمەن، تاريحىمىزدىڭ شەجىرەسىنە التىن ارىپتەرمەن جازىلدى. ونى ەل ساناسىن وياتۋداعى، تاۋەلسىزدىككە تالپىنتۋداعى ءمان - ماڭىزى وتە زور.
1 - وقۋشى: بەكاسىل.
جەلتوقساننىڭ كۇنى قانداي ىزعارلى،
جۇرەكتەردە جازىلمايتىن سىز قالدى.
وت بوپ جانعان قازاعىمنىڭ جاستارى،
جالىنىمەن ەرىتىپتى مۇزداردى.
2 - وقۋشى: سىمبات.
سول مۇزداردا جاندى الاۋ وشپەيتىن،
ەركىندىكتى قاشاندا ەل كوكسەيتىن.
قانىمەنەن تاريحتاردا جازىلىپ،
قايراتتاردىڭ اتى قالدى سونبەيتىن.
3 - وقۋشى؛ حالىق.
1986 جىل 16 - جەلتوقسان. اق قار. كوك مۇز. كۇن كۇركىرەپ، نايزاعاي شارتىلدادى. دۇنيەنىڭ استاڭ - كەستەڭى شىقتى. قىسقى جاسىن. قىسقى نايزاعاي. اعاش بىتكەن سىلكىنىپ، بالاڭ تالدار سولقىلداپ، جاس شىبىقتار مايىسىپ قۇلاپ قالدى.
4 - وقۋشى: اراي.
جەلتوقساندا،
الماتىدا،
الما باقتار اق قىراۋعا باتقاندا
كۇڭىرەنە كۇن كۇركىرەپ جاۋ جاقتان
جايدىڭ وتى جالاڭ قاقتى شاتقالدا!
اپپاق قالا، اپپاق عالام، و، توبا!
نايزاعايلار قار جالاپ تۇر جوتادا،
بۇلتتى ءيىتىپ بوزدايدى بوز شىنارلار،
بۇيدالانعان ۇقساپ جەتىم بوتاعا.
5 - وقۋشى: پەريزات.
كىم كورىپتى و زامان دا، بۇل زامان،
نايزاعايدى كوك ايازعا قۇلاعان.
كەۋدەلەردە ۇرەي – ءبورى ۇليدى،
«بولسايشى امان، مىنا عالام ءدىن امان!»
6 - وقۋشى: ازات.
قۇدىرەتتى جاراتىلىستىڭ كۇڭىرەنىسى...
جەلتوقساننىڭ 16، 17، 18. سۇمدىق وقيعالار،
«اشىدى جان!
تاسىدى قان!
اراشا!
يت قوساتىن قۇلدىڭ ۇلى دەيمىسىڭ
ايبىنى اسقان التى الاشتىڭ بالاسى!»
ساباقتىڭ ماقساتى: جەلتوقسان وقيعاسىن ەسكە ال. جەلتوقساندا قۇربان بولعان قازاق جاستارى جايىنداعى دەرەكتەردى تانىستىرا وتىرىپ، تانىمدىق وي ءورىسىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ تاربيەلىلىگى: وقۋشىلاردىڭ ەلىن، جەرىن، ۇلتىن سۇيۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: گازەت - جۋرنالدار، كىتاپتار، بۋكلەتتەر، سۋرەتتەر، قاناتتى سوزدەر، بەينە ماتەريالدار.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
ءىى. وقۋشىلاردىڭ نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
جاڭا ساباق.
1. جەلتوقسان وقيعالارىنىڭ سيپاتى.
2. جاستار قوزعالىسىنىڭ سەبەپتەرى.
3. جاپپاي جازالاۋ.
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى:
اتا - بابالارىمىز سان عاسىرلار بويى ءوز ەلىنىڭ، جەرىنىڭ ءبىلىمدى، قايراتتى، ۇلتجاندى، نامىسشىل، يماندى تۇلعالارىن دايىنداۋدى ارمان، ماقسات ەتكەن. بۇگىنگى پارىزىمىز دا رۋحاني يدەولوگيالىق - الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق، عىلىمي - تەحنيكالىق ىلىمدەردەن ءنار العان عارىشتاپ دامۋىنا ۇلەس قوساتىن جاستاردى تاربيەلەۋ.
جەلتوقسان اركىمنىڭ جادىندا، تاريحي عاسىر جىلناماسىندا ماڭگى جازىلىپ قالدى. ويتكەنى، ول دۇنيەنى ءدۇر سىلكىندىرگەن وقيعا ەدى. ول ەركىندىك پەن تەڭدىكتى تالاپ ەتكەن ەل ۇلاندارى – جاس جىگىتتەر قىزداردىڭ باس كوتەرۋى ەدى. ول يمپەريالىق ۇستەمدىككە قارسى باتىل بەتپە - بەت كەلىپ، نارازىلىق كورسەتۋدىڭ ايقىن بەلگىسى بولاتىن. تاۋەلسىزدىكتىڭ ءتۇپ تامىرى «جەلتوقسان» وقيعاسىنا تىكەلەي بايلانىستى ەكەندىگىنە ەشكىم داۋ ايتا الماس. «ءتۇبىن بىلمەگەن تەكسىز» دەگەن قازاقتىڭ عاجاپ ءسوزى وسىندايدان شىقسا كەرەك. سەبەبى، تاۋەلسىزدىكتىڭ ءتۇپ تامىرى سوناۋ بابالار ار - نامىسىنان تۋىنداپ جاتقان جوق پا؟ بەيبىت شەرۋگە شىعىپ، بيلىك تاراپىنان كىنالى دەپ سانالعان جاستارىمىزدىڭ ءبىر بولىگى قاندى قىرعىندا كوز جۇمسا، امان قالعاندارى وزدەرى اڭساعان ازاتتىق قىزىعىن كورىپ، ارامىزدا ءجۇر. ۋاقىت ەمشى دەپ ءوزىمىزدى جۇباتقانىمىزبەن، قىرشىن كەتكەن باۋىرلارىمىز ەسىمىزگە تۇسكەندە جان - جاراسى جاڭعىرىپ، قايعىنىڭ ايىقپاس دەرتىنە شالدىققانىڭدى، ىشتەي تەرەڭ سەزىنە تۇسەسىڭ. قايرات رىسقۇلبەكوۆ، ءلاززات اسانوۆا، ءسابيرا مۇحامەدجانوۆا، ەربول سىپاتايەۆ سىندى قانداستارىمىزدى ەستەن شىعارۋ مۇمكىن بە؟
د. قونايەۆتى ورنىنان بوساتىپ، رەسپۋبليكامىزدىڭ تىزگىنىن ەلىمىزدىڭ ومىرىنەن بەيحابار وزگە ۇلت وكىلى گ. ۆ. كولبينگە سەنىپ تاپسىرۋىنا نارازىلىقتارىن ءبىلدىرىپ، ءبىرىنشى حاتشىلىققا لايىق قازاق ازاماتتارىن ماسكەۋدىڭ كوزگە ىلمەۋىنىڭ ءمانىسىن ۇقپاي، تالاپ - تىلەكتەرىن ايتۋعا الاڭعا شىققان جاستار مۇنشالىقتى الاساپىرانعا تاپ بولامىز دەپ ويلادى ما ەكەن؟
تاريحىمىزدا ەرەكشە ورنى بار، ءبارىمىز كۋاسى بولعان، حالقىمىزدىڭ قاسىرەتى مەن ار - نامىسىنا، سونىمەن بىرگە ماقتانىشىنا اينالعان 1986 جىلعى جەلتوقسان كوتەرىلىستى قازاق حالقىن دۇنيە جۇزىنە تانىتتى. جەلتوقسان وقيعاسى حالقىمىز ءۇشىن قايعىلى دا قارالى كۇندەر بولىپ سانالماعانمەن، تاريحىمىزدىڭ شەجىرەسىنە التىن ارىپتەرمەن جازىلدى. ونى ەل ساناسىن وياتۋداعى، تاۋەلسىزدىككە تالپىنتۋداعى ءمان - ماڭىزى وتە زور.
1 - وقۋشى: بەكاسىل.
جەلتوقساننىڭ كۇنى قانداي ىزعارلى،
جۇرەكتەردە جازىلمايتىن سىز قالدى.
وت بوپ جانعان قازاعىمنىڭ جاستارى،
جالىنىمەن ەرىتىپتى مۇزداردى.
2 - وقۋشى: سىمبات.
سول مۇزداردا جاندى الاۋ وشپەيتىن،
ەركىندىكتى قاشاندا ەل كوكسەيتىن.
قانىمەنەن تاريحتاردا جازىلىپ،
قايراتتاردىڭ اتى قالدى سونبەيتىن.
3 - وقۋشى؛ حالىق.
1986 جىل 16 - جەلتوقسان. اق قار. كوك مۇز. كۇن كۇركىرەپ، نايزاعاي شارتىلدادى. دۇنيەنىڭ استاڭ - كەستەڭى شىقتى. قىسقى جاسىن. قىسقى نايزاعاي. اعاش بىتكەن سىلكىنىپ، بالاڭ تالدار سولقىلداپ، جاس شىبىقتار مايىسىپ قۇلاپ قالدى.
4 - وقۋشى: اراي.
جەلتوقساندا،
الماتىدا،
الما باقتار اق قىراۋعا باتقاندا
كۇڭىرەنە كۇن كۇركىرەپ جاۋ جاقتان
جايدىڭ وتى جالاڭ قاقتى شاتقالدا!
اپپاق قالا، اپپاق عالام، و، توبا!
نايزاعايلار قار جالاپ تۇر جوتادا،
بۇلتتى ءيىتىپ بوزدايدى بوز شىنارلار،
بۇيدالانعان ۇقساپ جەتىم بوتاعا.
5 - وقۋشى: پەريزات.
كىم كورىپتى و زامان دا، بۇل زامان،
نايزاعايدى كوك ايازعا قۇلاعان.
كەۋدەلەردە ۇرەي – ءبورى ۇليدى،
«بولسايشى امان، مىنا عالام ءدىن امان!»
6 - وقۋشى: ازات.
قۇدىرەتتى جاراتىلىستىڭ كۇڭىرەنىسى...
جەلتوقساننىڭ 16، 17، 18. سۇمدىق وقيعالار،
«اشىدى جان!
تاسىدى قان!
اراشا!
يت قوساتىن قۇلدىڭ ۇلى دەيمىسىڭ
ايبىنى اسقان التى الاشتىڭ بالاسى!»
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: پروگرامما ينتەرفەيسىمەن تانىسۋ. پرەزەنتاسيا
