جەر قىرتىسىنىڭ قوزعالىسى. جەر سىلكىنۋ
گەوگرافيا (6 - سىنىپ)
جەر قىرتىسىنىڭ قوزعالىسى. جەر سىلكىنۋ
ساباقتىڭ ءتيپى ׃ ارالاس ساباق.
ديداكتيكالىق ماقسات ׃ پروبلەمالى وقىتۋ تەحنولوگياسىن قولدانۋ ارقىلى جاڭا ءبىلىم اقپاراتىن قابىلداۋ مەن تۇسىنۋگە قولايلى جاعداي تۋعىزۋ.
ساباقتىڭ ماقساتتارى ׃
1. بىلىمدىلىك ׃ جەر قىرتىسىندا بولىپ تۇراتىن قوزعالىستار جايلى ءبىلىم بەرۋ. وقۋشىلاردىڭ “جەر سىلكىنۋ”، “جەردىڭ باياۋ قوزعالىستارى”، “ەپيسەنتر”، “گيپوسەنتر”، “سەيسموگراف” جايلى ۇعىمدارىن جانە جەر قىرتىسىنىڭ ۇنەمى دامۋدا بولاتىندىعى تۋرالى دۇنيەتانىمدىق كوزقاراستارىن قالىپتاستىرۋ.
2. دامىتۋشىلىق ׃ جەر قىرتىسىنىڭ قوزعالىسىنىڭ شىعۋ سەبەپتەرى مەن سالدارىن انىقتاۋ ءۇشىن جاعداي تۋعىزۋ.
3. تاربيەلىك ׃ وزدەرىنىڭ ينتەللەكتۋالدى جەتىستىكتەرىن قازىرگى زامانعا ساي ادامنىڭ باعالى قاسيەتى رەتىندە تۇسىنۋلەرىنە ىقپال ەتۋ.
وقىتۋ ءادىسى ׃ ماتەريالدى پروبلەمالى وقىتۋ.
وقىتۋ ءتۇرى ׃ جەكە، ۇجىمدىق.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ.
ءىى. وتكەن تاقىرىپ بويىنشا ءبىلىم مەن بىلىكتىلىكتى تەكسەرۋ.
1. اداسقان ۇعىمدى سايكەستەندىر. “ويلان تاپ”.
1. ليتوسفەرا ا. جەر قىرتىسىنىڭ تۇرلەرى
2. تاۋ جىنىسى ءا. تاۋ جىنىسىنىڭ قۇرامىنا كىرەتىن زاتتار
3. مينەرال ب. جەردىڭ جوعارعى قاتتى قابىعى
4. جەر بەدەرى ۆ. جەر قىرتىسىن قۇرايتىن ەلەمەنتتەر
2. ينتەربەلسەندى تاپسىرما. كارتاسحەمادا ليتوسفەرا پليتالارى
شەكارالارى كورسەتىلگەن. بوياۋلارمەن بوياپ جانە پليتا اتتارىن جاز.
3. “جەر قىرتىسىن تۇزەتىن تاۋ جىنىستارى”. تىرەك سىزبا سىزۋ.
تاۋ جىنىستارى:
1) ماگمالىق: گرانيت، بازالت
2) شوگىندى: كەسەك(قيىرشىق تاس)، حيميالىق(تاس تۇزى)، ورگانيكالىق(اكتاس)
3) مەتامورفتىق: ءمارمار، كۆارسيت.
ءىىى. جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرتۋ.
1. جەر قىرتىسىنىڭ قوزعالىسى.
2. جەر سىلكىنۋ.
3. جەر سىلكىنىستەرىن زەرتتەۋ.
جەر قىرتىسىنىڭ قوزعالىسى:
1. جەر قىرتىسىنىڭ باياۋ كوتەرىلۋى مەن تومەندەۋى؛
2. تاۋ جاسالۋ قوزعالىسى ( جەر سىلكىنۋ، جانارتاۋ اتقىلاۋى).
جەر سىلكىنۋ دەگەنىمىز – جەر قىرتىسى مەن جوعارعى مانتياداعى كەنەت ىعىسىپ
قوزعالۋىنان بولاتىن جەر استىنداعى دۇمپۋلەردەن جەر بەتىنىڭ تەربەلە قوزعالۋى.
جەر سىلكىنۋ وشاعى (گيپوسەنتر) – جەردىڭ تەرەڭ قويناۋىنداعى تاۋ جىنىستارى قاباتتارىنىڭ كەنەت جارىلىپ، ىعىساتىن جەرى.
ەپيسەنتر – جەر استى ءدۇمپۋىنىڭ جەر بەتىنە شىعاتىن جەرى.
جەر سىلكىنۋ قۇبىلىستارى: جانارتاۋلىق، دەنۋداسيالىق، تەكتونيكالىق.
يۋنەسكو – نىڭ مالىمەتى بويىنشا جەردە جىل سايىن:
20 – اپاتتى
150 – قيراتاتىن
7000 – وتە كۇشتى
19000 – ورتا دارەجەدە
150000 – ادام سەزبەيتىن جاي
- جەر سىلكىنىس ايماعىنىڭ ورتاشا تەرەڭدىگى 700 م، ەڭ تەرەڭى يندونەزيادا تىركەلگەن.
جەر قىرتىسىنىڭ قوزعالىسىن تىركەيتىن قۇرال – سەيسموگراف.
- جەر سىلكىنىسىنىڭ كۇشىن انىقتاۋ ءۇشىن جاپون عالىمى ۆاداتي 1931 ج. شكالا ۇسىنعان، كەيىننەن ونى 1935 ج. ريحتەر جەتىلدىرىپ، ءقازىر ول 12 بالدىق ريحتەر شكالاسى دەپ اتالادى.
سەيسميكالىق ايماقتار:
1. تىنىق مۇحيت بەلدەۋى - 80 % (تىنىق مۇحيت، وڭتۇستىك كامچاتكا، الياسكا،
سولتۇستىك جانە وڭتۇستىك امەريكانىڭ باتىس جاعالاۋى، جۇڭگو، جاپونيا).
2. جەرورتا تەڭىزى – گيمالاي - 15% (پورتۋگاليا، بالقان تۇبەگى، يتاليا، يسپانيا، تۇركيا، كاۆكاز، ورتا ازيا جانە قازاقستاننىڭ بايكال مەن تىنىق مۇحيت جاعالاۋى).
3. باسقا جەرلەر – 5%.
ءىرى جەر سىلكىنىستەرى:
1. قىتايدا 1556 جىلى، قازا بولعان ادامدار سانى – 830000.
2. جاپونيادا 1730 جىلى، 137000 ادام.
3. ءۇندىستاندا 1737 جىلى، 300000 ادام.
4. يتاليادا 1908 جىلى، 77000 ادام.
5. قىتايدا 1920 جىلى، 180000 ادام.
6. جاپونيادا 1923 جىلى، 143000 ادام.
7. قىتايدا 1927 جىلى، 200000 ادام.
8. پەرۋدە 1970 جىلى، 67000 ادام.
9. قىتايدا 1976 جىلى، 650000 ادام.
10. ارمەنيادا 1988 جىلى، 55000ادام.
11. يراندا 1990 جىلى، 50000 ادام.
12. ءۇندىستاندا 1993 جىلى، 9000ادام.
13. رەسەيدە 1995 جىلى، 5000 ادام قازا بولعان.
IV. پروبلەمالىق سۇراقتار:
1. قانداي تابيعات اپاتتارى جەر قىرتىسىنىڭ قوزعالىسىمەن بايلانىستى؟
2. جەر سىلكىنىسى قاي جەردە ءجيى بولادى؟
3. جەر سىلكىنىسىنىڭ بەلگىلەرى قانداي؟
4. جەر سىلكىنۋ كەزىندە جەر قىرتىسىندا قانداي قوزعالىستار بولادى؟
5. جەر سىلكىنۋ كۇشىن ولشەيتىن شكالانى نەگە العاش رەت جاپوندىقتار ويلاپ تاپقان؟
6. جەر سىلكىنۋدى بولجاۋعا بولا ما؟
7. جەر سىلكىنۋ بولعان جاعدايدا ادام ءوزىن قالاي ۇستاۋى قاجەت جانە نە ىستەۋ كەرەك؟
V. كىم جىلدام؟ تەست.
1. جەردىڭ قاتتى تاس قابىعى:
ا) بيوسفەرا؛ ءا) اتموسفەرا؛ ب) ليتوسفەرا؛ ۆ) گيدروسفەرا؛ گ ) گەوگرافيالىق قابىق.
2. جەردىڭ تولىق ىشكى قۇرىلىسى:
ا) ليتوسفەرا؛ ءا) ليتوسفەرا جانە مانتيا؛ ب) مانتيا جانە يادرو؛ ۆ) ليتوسفەرا جانە يادرو؛
گ) ليتوسفەرا، مانتيا جانە يادرو.
3. مانتيانىڭ قالىڭدىعى:
ا) 10كم؛ ءا) 65 كم؛ ب) 2900كم؛ ۆ) 3500كم؛ گ) 1800كم.
4. جەر يادروسىندا قانداي تەمپەراتۋرا بولادى؟
ا) 100˚س شاماسىندا؛ ءا) 1000˚س شاماسىندا؛ ب) 4000 - 6000˚س شاماسىندا؛
ۆ) 3500˚س شاماسىندا؛ گ) 10 000˚س شاماسىندا.
5. جەر قىرتىسىنىڭ قالىڭ بولاتىن جەرلەرى:
ا) تاۋلار؛ ءا) جازىقتار، ب) مۇحيتتار؛ ۆ) تاۋلار مەن مۇحيتتار؛ گ) مۇحيتتار مەن جازىقتار.
6. شوگىندى، جانعىش تاۋ جىنىسى:
ا) اكتاس؛ ءا) تاس كومىر؛ ب) كۆارسيت؛ ۆ) گيپس؛ گ) گرانيت.
7. تاۋلار نەنىڭ ناتيجەسىندە پايدا بولادى؟
ا) سۋ تاسقىنىنان؛ ءا) جەر قويناۋىندا بولاتىن ىشكى كۇشتەردىڭ اسەرىنەن؛
ب) كۇننىڭ جوعارعى بەتىندە بولىپ تۇراتىن ۇردىستەردىڭ اسەرىنەن؛
ۆ) عارىشتىق ساۋلەلەردەن؛ گ) سەبەپتەرى بەلگىسىز.
8. جەر شارى قىرتىسىنىڭ قانداي بولىگىن سەيسميكالىق بەلدەۋ دەيدى؟
ا) ليتوسفەرالىق تاقتالاردىڭ شەكاراسىن؛
ءا) مۇحيت پەن قۇرلىق اراسىنداعى شەكارانى؛
ب) اۋا مەن جەر شارىنىڭ جوعارعى بولىگى اراسىنداعى شەكارانى؛
ۆ) اۋا مەن مۇحيت اراسىنداعى شەكارانى؛
گ) مانتيا مەن جەر شارى قىرتىسىنىڭ اراسىنداعى شەكارانى.
9. دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ بيىك شىڭ قاي تاۋدا؟
ا) ءالپى تاۋلارىندا؛ ءا) پامير تاۋلارىندا؛ ب) كورديلەر تاۋلارىندا؛
ۆ) اند تاۋلارىندا؛ گ) گيمالاي تاۋلارىندا.
10. جەر قىرتىسىنداعى كەنەت ىعىسۋلار مەن ىدىراۋلار – بۇل...؟
ا) سۋ تاسقىنى؛ ءا) داۋىل؛ ب) قۇيىن؛ ۆ) جانارتاۋ اتقىلاۋ؛ گ) جەر سىلكىنىسى.
11. جەر سىلكىنۋ وشاعى ءدۇمپۋىنىڭ جەر بەتىنە شىعاراتىن جەرى:
ا) كراتەر؛ ءا) ساعا؛ ب) جانارتاۋ؛ ۆ) گەيزەر؛ گ) ەپيسەنتر.
12. جەر سىلكىنۋ وشاعىنىڭ ورتاشا تەرەڭدىگى:
ا) 500 م؛ ءا) 600 م؛ ب) 700 م؛ ۆ) 800؛ گ) 900م.
13. جەر قىرتىسىنىڭ قوزعالىسىن باقىلايتىن اسپاپ:
ا) نيۆەلير؛ ءا) تۇسباعار؛ ب) سەيسموگراف؛ ۆ) بارومەتر؛ گ) ەحولوت.
14. جەر سىلكىنىسى كۇشتەرىن قانشا بالدىق كورسەتكىشپەن ولشەيدى؟
ا) 5؛ ءا) 10؛ ب) 12؛ ۆ) 50؛ گ) 60؛
VI. ساباقتى قورىتىندىلاۋ، كەرى بايلانىس:
1. بۇگىنگى ساباقتا قانداي جاڭا ءبىلىم الدىڭ؟
2. قانداي ءىس – ارەكەتتەر جاسادىڭ؟
VII. ءفورماتيۆتى باعالاۋ.
VIII. ۇيگە تاپسىرما:
1) جەر قىرتىسىنىڭ قوزعالىسى. جەر سىلكىنۋ (§20).
2) كەسكىن كارتاعا جەر سىلكىنۋ اۋداندارىن ءتۇسىرۋ.
3) اقپارات دەرەكتەرى بويىنشا قازاقستان، جۇڭگو، تۇركيا ەلدەرىندەگى جەر سىلكىنۋ جايلى مالىمەتتەردى جيناقتاۋ.
جەر قىرتىسىنىڭ قوزعالىسى. جەر سىلكىنۋ
ساباقتىڭ ءتيپى ׃ ارالاس ساباق.
ديداكتيكالىق ماقسات ׃ پروبلەمالى وقىتۋ تەحنولوگياسىن قولدانۋ ارقىلى جاڭا ءبىلىم اقپاراتىن قابىلداۋ مەن تۇسىنۋگە قولايلى جاعداي تۋعىزۋ.
ساباقتىڭ ماقساتتارى ׃
1. بىلىمدىلىك ׃ جەر قىرتىسىندا بولىپ تۇراتىن قوزعالىستار جايلى ءبىلىم بەرۋ. وقۋشىلاردىڭ “جەر سىلكىنۋ”، “جەردىڭ باياۋ قوزعالىستارى”، “ەپيسەنتر”، “گيپوسەنتر”، “سەيسموگراف” جايلى ۇعىمدارىن جانە جەر قىرتىسىنىڭ ۇنەمى دامۋدا بولاتىندىعى تۋرالى دۇنيەتانىمدىق كوزقاراستارىن قالىپتاستىرۋ.
2. دامىتۋشىلىق ׃ جەر قىرتىسىنىڭ قوزعالىسىنىڭ شىعۋ سەبەپتەرى مەن سالدارىن انىقتاۋ ءۇشىن جاعداي تۋعىزۋ.
3. تاربيەلىك ׃ وزدەرىنىڭ ينتەللەكتۋالدى جەتىستىكتەرىن قازىرگى زامانعا ساي ادامنىڭ باعالى قاسيەتى رەتىندە تۇسىنۋلەرىنە ىقپال ەتۋ.
وقىتۋ ءادىسى ׃ ماتەريالدى پروبلەمالى وقىتۋ.
وقىتۋ ءتۇرى ׃ جەكە، ۇجىمدىق.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ.
ءىى. وتكەن تاقىرىپ بويىنشا ءبىلىم مەن بىلىكتىلىكتى تەكسەرۋ.
1. اداسقان ۇعىمدى سايكەستەندىر. “ويلان تاپ”.
1. ليتوسفەرا ا. جەر قىرتىسىنىڭ تۇرلەرى
2. تاۋ جىنىسى ءا. تاۋ جىنىسىنىڭ قۇرامىنا كىرەتىن زاتتار
3. مينەرال ب. جەردىڭ جوعارعى قاتتى قابىعى
4. جەر بەدەرى ۆ. جەر قىرتىسىن قۇرايتىن ەلەمەنتتەر
2. ينتەربەلسەندى تاپسىرما. كارتاسحەمادا ليتوسفەرا پليتالارى
شەكارالارى كورسەتىلگەن. بوياۋلارمەن بوياپ جانە پليتا اتتارىن جاز.
3. “جەر قىرتىسىن تۇزەتىن تاۋ جىنىستارى”. تىرەك سىزبا سىزۋ.
تاۋ جىنىستارى:
1) ماگمالىق: گرانيت، بازالت
2) شوگىندى: كەسەك(قيىرشىق تاس)، حيميالىق(تاس تۇزى)، ورگانيكالىق(اكتاس)
3) مەتامورفتىق: ءمارمار، كۆارسيت.
ءىىى. جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرتۋ.
1. جەر قىرتىسىنىڭ قوزعالىسى.
2. جەر سىلكىنۋ.
3. جەر سىلكىنىستەرىن زەرتتەۋ.
جەر قىرتىسىنىڭ قوزعالىسى:
1. جەر قىرتىسىنىڭ باياۋ كوتەرىلۋى مەن تومەندەۋى؛
2. تاۋ جاسالۋ قوزعالىسى ( جەر سىلكىنۋ، جانارتاۋ اتقىلاۋى).
جەر سىلكىنۋ دەگەنىمىز – جەر قىرتىسى مەن جوعارعى مانتياداعى كەنەت ىعىسىپ
قوزعالۋىنان بولاتىن جەر استىنداعى دۇمپۋلەردەن جەر بەتىنىڭ تەربەلە قوزعالۋى.
جەر سىلكىنۋ وشاعى (گيپوسەنتر) – جەردىڭ تەرەڭ قويناۋىنداعى تاۋ جىنىستارى قاباتتارىنىڭ كەنەت جارىلىپ، ىعىساتىن جەرى.
ەپيسەنتر – جەر استى ءدۇمپۋىنىڭ جەر بەتىنە شىعاتىن جەرى.
جەر سىلكىنۋ قۇبىلىستارى: جانارتاۋلىق، دەنۋداسيالىق، تەكتونيكالىق.
يۋنەسكو – نىڭ مالىمەتى بويىنشا جەردە جىل سايىن:
20 – اپاتتى
150 – قيراتاتىن
7000 – وتە كۇشتى
19000 – ورتا دارەجەدە
150000 – ادام سەزبەيتىن جاي
- جەر سىلكىنىس ايماعىنىڭ ورتاشا تەرەڭدىگى 700 م، ەڭ تەرەڭى يندونەزيادا تىركەلگەن.
جەر قىرتىسىنىڭ قوزعالىسىن تىركەيتىن قۇرال – سەيسموگراف.
- جەر سىلكىنىسىنىڭ كۇشىن انىقتاۋ ءۇشىن جاپون عالىمى ۆاداتي 1931 ج. شكالا ۇسىنعان، كەيىننەن ونى 1935 ج. ريحتەر جەتىلدىرىپ، ءقازىر ول 12 بالدىق ريحتەر شكالاسى دەپ اتالادى.
سەيسميكالىق ايماقتار:
1. تىنىق مۇحيت بەلدەۋى - 80 % (تىنىق مۇحيت، وڭتۇستىك كامچاتكا، الياسكا،
سولتۇستىك جانە وڭتۇستىك امەريكانىڭ باتىس جاعالاۋى، جۇڭگو، جاپونيا).
2. جەرورتا تەڭىزى – گيمالاي - 15% (پورتۋگاليا، بالقان تۇبەگى، يتاليا، يسپانيا، تۇركيا، كاۆكاز، ورتا ازيا جانە قازاقستاننىڭ بايكال مەن تىنىق مۇحيت جاعالاۋى).
3. باسقا جەرلەر – 5%.
ءىرى جەر سىلكىنىستەرى:
1. قىتايدا 1556 جىلى، قازا بولعان ادامدار سانى – 830000.
2. جاپونيادا 1730 جىلى، 137000 ادام.
3. ءۇندىستاندا 1737 جىلى، 300000 ادام.
4. يتاليادا 1908 جىلى، 77000 ادام.
5. قىتايدا 1920 جىلى، 180000 ادام.
6. جاپونيادا 1923 جىلى، 143000 ادام.
7. قىتايدا 1927 جىلى، 200000 ادام.
8. پەرۋدە 1970 جىلى، 67000 ادام.
9. قىتايدا 1976 جىلى، 650000 ادام.
10. ارمەنيادا 1988 جىلى، 55000ادام.
11. يراندا 1990 جىلى، 50000 ادام.
12. ءۇندىستاندا 1993 جىلى، 9000ادام.
13. رەسەيدە 1995 جىلى، 5000 ادام قازا بولعان.
IV. پروبلەمالىق سۇراقتار:
1. قانداي تابيعات اپاتتارى جەر قىرتىسىنىڭ قوزعالىسىمەن بايلانىستى؟
2. جەر سىلكىنىسى قاي جەردە ءجيى بولادى؟
3. جەر سىلكىنىسىنىڭ بەلگىلەرى قانداي؟
4. جەر سىلكىنۋ كەزىندە جەر قىرتىسىندا قانداي قوزعالىستار بولادى؟
5. جەر سىلكىنۋ كۇشىن ولشەيتىن شكالانى نەگە العاش رەت جاپوندىقتار ويلاپ تاپقان؟
6. جەر سىلكىنۋدى بولجاۋعا بولا ما؟
7. جەر سىلكىنۋ بولعان جاعدايدا ادام ءوزىن قالاي ۇستاۋى قاجەت جانە نە ىستەۋ كەرەك؟
V. كىم جىلدام؟ تەست.
1. جەردىڭ قاتتى تاس قابىعى:
ا) بيوسفەرا؛ ءا) اتموسفەرا؛ ب) ليتوسفەرا؛ ۆ) گيدروسفەرا؛ گ ) گەوگرافيالىق قابىق.
2. جەردىڭ تولىق ىشكى قۇرىلىسى:
ا) ليتوسفەرا؛ ءا) ليتوسفەرا جانە مانتيا؛ ب) مانتيا جانە يادرو؛ ۆ) ليتوسفەرا جانە يادرو؛
گ) ليتوسفەرا، مانتيا جانە يادرو.
3. مانتيانىڭ قالىڭدىعى:
ا) 10كم؛ ءا) 65 كم؛ ب) 2900كم؛ ۆ) 3500كم؛ گ) 1800كم.
4. جەر يادروسىندا قانداي تەمپەراتۋرا بولادى؟
ا) 100˚س شاماسىندا؛ ءا) 1000˚س شاماسىندا؛ ب) 4000 - 6000˚س شاماسىندا؛
ۆ) 3500˚س شاماسىندا؛ گ) 10 000˚س شاماسىندا.
5. جەر قىرتىسىنىڭ قالىڭ بولاتىن جەرلەرى:
ا) تاۋلار؛ ءا) جازىقتار، ب) مۇحيتتار؛ ۆ) تاۋلار مەن مۇحيتتار؛ گ) مۇحيتتار مەن جازىقتار.
6. شوگىندى، جانعىش تاۋ جىنىسى:
ا) اكتاس؛ ءا) تاس كومىر؛ ب) كۆارسيت؛ ۆ) گيپس؛ گ) گرانيت.
7. تاۋلار نەنىڭ ناتيجەسىندە پايدا بولادى؟
ا) سۋ تاسقىنىنان؛ ءا) جەر قويناۋىندا بولاتىن ىشكى كۇشتەردىڭ اسەرىنەن؛
ب) كۇننىڭ جوعارعى بەتىندە بولىپ تۇراتىن ۇردىستەردىڭ اسەرىنەن؛
ۆ) عارىشتىق ساۋلەلەردەن؛ گ) سەبەپتەرى بەلگىسىز.
8. جەر شارى قىرتىسىنىڭ قانداي بولىگىن سەيسميكالىق بەلدەۋ دەيدى؟
ا) ليتوسفەرالىق تاقتالاردىڭ شەكاراسىن؛
ءا) مۇحيت پەن قۇرلىق اراسىنداعى شەكارانى؛
ب) اۋا مەن جەر شارىنىڭ جوعارعى بولىگى اراسىنداعى شەكارانى؛
ۆ) اۋا مەن مۇحيت اراسىنداعى شەكارانى؛
گ) مانتيا مەن جەر شارى قىرتىسىنىڭ اراسىنداعى شەكارانى.
9. دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ بيىك شىڭ قاي تاۋدا؟
ا) ءالپى تاۋلارىندا؛ ءا) پامير تاۋلارىندا؛ ب) كورديلەر تاۋلارىندا؛
ۆ) اند تاۋلارىندا؛ گ) گيمالاي تاۋلارىندا.
10. جەر قىرتىسىنداعى كەنەت ىعىسۋلار مەن ىدىراۋلار – بۇل...؟
ا) سۋ تاسقىنى؛ ءا) داۋىل؛ ب) قۇيىن؛ ۆ) جانارتاۋ اتقىلاۋ؛ گ) جەر سىلكىنىسى.
11. جەر سىلكىنۋ وشاعى ءدۇمپۋىنىڭ جەر بەتىنە شىعاراتىن جەرى:
ا) كراتەر؛ ءا) ساعا؛ ب) جانارتاۋ؛ ۆ) گەيزەر؛ گ) ەپيسەنتر.
12. جەر سىلكىنۋ وشاعىنىڭ ورتاشا تەرەڭدىگى:
ا) 500 م؛ ءا) 600 م؛ ب) 700 م؛ ۆ) 800؛ گ) 900م.
13. جەر قىرتىسىنىڭ قوزعالىسىن باقىلايتىن اسپاپ:
ا) نيۆەلير؛ ءا) تۇسباعار؛ ب) سەيسموگراف؛ ۆ) بارومەتر؛ گ) ەحولوت.
14. جەر سىلكىنىسى كۇشتەرىن قانشا بالدىق كورسەتكىشپەن ولشەيدى؟
ا) 5؛ ءا) 10؛ ب) 12؛ ۆ) 50؛ گ) 60؛
VI. ساباقتى قورىتىندىلاۋ، كەرى بايلانىس:
1. بۇگىنگى ساباقتا قانداي جاڭا ءبىلىم الدىڭ؟
2. قانداي ءىس – ارەكەتتەر جاسادىڭ؟
VII. ءفورماتيۆتى باعالاۋ.
VIII. ۇيگە تاپسىرما:
1) جەر قىرتىسىنىڭ قوزعالىسى. جەر سىلكىنۋ (§20).
2) كەسكىن كارتاعا جەر سىلكىنۋ اۋداندارىن ءتۇسىرۋ.
3) اقپارات دەرەكتەرى بويىنشا قازاقستان، جۇڭگو، تۇركيا ەلدەرىندەگى جەر سىلكىنۋ جايلى مالىمەتتەردى جيناقتاۋ.
You Might Also Like
