جەتى اتاڭدى بىلەسىڭ بە؟
سايىستىڭ تاقىرىبى: «جەتى اتاڭدى بىلەسىڭ بە؟»
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ جەتى اتالارى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ، ۇلتتىق سالت – ءداستۇردى باعالاي بىلۋگە ۇيرەتۋ.
ونەردە، ومىردە كەزدەسەتىن ۇلتتىق ناقىشتاردى ساقتاپ، ءتىلدى سۇيۋگە قۇشتارلىعىن ارتتىرۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايد.
سايىستىڭ وتكىزىلۋ بارىسى:
1. تانىستىرۋ.
2. «ونەرلى ورگە جۇزەر» (ونەر سايىسى)
3. «مەن اتاممەنەن ماقتانامىن». (ۇرپاق ساباقتاستىعى تۋرالى شىعارماشىلىق)
4. «تاپقىر بولساڭ تاۋىپ كور» (ماقال ىشىندەگى سوزدەر بەرىلەدى. سول سوزدەر بويىنشا ماقال قۇراستىرىپ ماعىناسىن ءتۇسىندىرۋ.)
1. جۇرگىزۋشىنىڭ ءسوزى: قازاقپىز قىز وسىرگەن ىڭكار قىلىپ،
قازاقپىز ۇل وسىرگەن شىرقاپ ءجۇرىپ،
قازاقپىز قۇس تا سالىپ، ات جاراتقان
سايىسقا تۇسكەن جانە تۇلپار ءمىنىپ.
جالعاستىرعان مۇرانى،
ەل جۇرتىنىڭ قورعانى
سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى
قازاقتىڭ سۇلتان ۇلدارى!
جۇزدەن جۇيرىك، مىڭنان تۇلپار دەگەندەي، بۇگىنگى «جەتى اتاڭدى بىلەسىڭ بە؟» اتتى تانىمدىق سايىسىمىزعا قاتىسۋشى جىگىتتەرىمىزدى ورتاعا شاقىرامىز.
سايىستا ب ا ق سىنالار، باپ سىنالار،
باس جۇلدەنى ونەرلى تاپقان الار،
كىم ونەرلى، كىم تاپقىر شەشۋ قيىن،
قازىلار القاسى بولماسا ناق سىنالار.
كەز كەلگەن سايىس باعالانۋى ءتيىس. ولاي بولسا، ءادىلقازىلار القاسىمەن تانىستىرىپ وتەيىن.
گۇل كوڭىلدەر قۋانىشتان ءورىلدى،
جانارىڭنان جالىن نۇرى توگىلدى.
جىر ۇشقىنداپ تۇر عوي انە، ۇنىڭنەن،
كوپشىلىككە تانىستىرشى ءوزىڭدى.
سايىسىمىزدىڭ 1 ءبولىمى «تانىستىرۋ» دەپ اتالادى.(جىگىتتەر وزدەرىن تانىستىرادى).
قانداي جاقسى جاقسىلىقتا كورىسكەن،
جىگىتتەر تۇر، الدارىڭدا كەلىسكەن.
قانشا ونەر بىلسەڭ دە، كوپتىك ەتپەيدى،
دەيتىن قازاقپىز ونەرلى ورگە جۇزەر، - دەي كەلىپ، كەلەسى ءبولىمىمىز «ونەرلى ورگە جۇزەر» دەپ اتالادى.
(ونەر سايىسى)
بىلە بىلگەن ءبىلىمدى زەرەك دەيمىز،
بىلىمىمەن ەل – جۇرتتان ەرەك دەيمىز.
جەتى اتاسىن بىلگەنى ۇل بالاعا،
ومىرىنە ءمانى بار ساباق دەيمىز.
3 – ءبولىم. «مەن اتاممەنەن ماقتانامىن» (ۇرپاق ساباقتاستىعى تۋرالى شىعارماشىلىق قورعاۋ.)
قازاق حالقى – ءسوز ءقادىرىن بىلگەن، قاسيەتتى ءسوزدى قاستەرلەپ اۋزىنان تاستاماي، ونەگە رەتىندە دانىشپاندىعىن ولەڭ ورنەكتەرىمەن ورنەكتەپ، تەرەڭ ماعىنالى سوزدەرمەن زەردەلەپ كەلە جاتقان حالىق. ەندەشە كەلەسى سايىسىمىز ماقال – ماتەلدەر تۋرالى بولماق. «تاپقىر بولساڭ تاۋىپ كور» دەپ اتالادى. (ماقال ىشىندەگى سوزدەر بەرىلەدى. سول سوزدەر بويىنشا ماقال قۇراستىرىپ ماعىناسىن ءتۇسىندىرۋ.)
1. اقىل، مەيىر.(اكەدەن – اقىل، انادان – مەيىر)
2. كىتاپ، ءبىلىم. (كىتاپ - ءبىلىم بۇلاعى، ءبىلىم ءومىر شىراعى)
3. اتا، بالا.(اتا – بايتەرەك، بالا – جاپىراق)
4. بالا، نەمەرە. (بالا – قىمبات، نەمەرە – ىستىق)
5. اتتان، اتادان. (اتتان تاي وزادى، اتادان بالا وزادى)
6. قۇرمەت، قىزمەت. (انا الدىندا – قۇرمەت، اتا الدىندا – قىزمەت)
7. ءبىلىم، اقىل. (ءبىلىم توزبايدى، اقىل ازبايدى)
8. قالسا يگى، قۋسا يگى. (اتادان بالا قالسا يگى، اتا جولىن قۋسا يگى)
9. وتان، ەل. (وتان – ەلدىڭ اناسى، ەل – ەردىڭ اناسى)
10. اكە، انا، بالا. (اكە – اسقار تاۋ، انا – ەتەگىندەگى بۇلاق، بالا – جاعاسىنداعى قۇراق)
11. ءوزى قالعانى، ءىزى قالعانى. (اتادان ۇل قالسا – ءوزى قالعانى، قىز قالسا – ءىزى قالعانى)
12. ادەپتى بالا، ادەپسىز بالا. (ادەپتى بالا – ارلى بالا، ادەپسىز بالا – سورلى بالا)
قازىلار ادىلدىكتى ورنىقتىرار
كىمدەردىڭ جاۋاپتارى كامىل شىقتى.
ءبىلىم مەن تاپقىرلىقتىڭ سايىسىندا،
جەڭىسكە جەتكەن بولار ناعىز مىقتى، - دەپ، ەندىگى ءسوز كەزەگىن ءادىلقازىلار القاسىنا بەرەمىز.
ماراپاتتاۋ.
بويلارىڭدا وت بار ەكەن بايقادىق،
جۇرەكتەردە شوق بار ەكەن بايقادىق،
ءارقاشاندا وسى شوقتى وشىرمەي،
جالىنداتىپ شارىقتاڭدار ءاردايىم، - دەپ بۇگىنگى سايىسىمىزدى اياقتايمىز.
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ جەتى اتالارى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ، ۇلتتىق سالت – ءداستۇردى باعالاي بىلۋگە ۇيرەتۋ.
ونەردە، ومىردە كەزدەسەتىن ۇلتتىق ناقىشتاردى ساقتاپ، ءتىلدى سۇيۋگە قۇشتارلىعىن ارتتىرۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايد.
سايىستىڭ وتكىزىلۋ بارىسى:
1. تانىستىرۋ.
2. «ونەرلى ورگە جۇزەر» (ونەر سايىسى)
3. «مەن اتاممەنەن ماقتانامىن». (ۇرپاق ساباقتاستىعى تۋرالى شىعارماشىلىق)
4. «تاپقىر بولساڭ تاۋىپ كور» (ماقال ىشىندەگى سوزدەر بەرىلەدى. سول سوزدەر بويىنشا ماقال قۇراستىرىپ ماعىناسىن ءتۇسىندىرۋ.)
1. جۇرگىزۋشىنىڭ ءسوزى: قازاقپىز قىز وسىرگەن ىڭكار قىلىپ،
قازاقپىز ۇل وسىرگەن شىرقاپ ءجۇرىپ،
قازاقپىز قۇس تا سالىپ، ات جاراتقان
سايىسقا تۇسكەن جانە تۇلپار ءمىنىپ.
جالعاستىرعان مۇرانى،
ەل جۇرتىنىڭ قورعانى
سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى
قازاقتىڭ سۇلتان ۇلدارى!
جۇزدەن جۇيرىك، مىڭنان تۇلپار دەگەندەي، بۇگىنگى «جەتى اتاڭدى بىلەسىڭ بە؟» اتتى تانىمدىق سايىسىمىزعا قاتىسۋشى جىگىتتەرىمىزدى ورتاعا شاقىرامىز.
سايىستا ب ا ق سىنالار، باپ سىنالار،
باس جۇلدەنى ونەرلى تاپقان الار،
كىم ونەرلى، كىم تاپقىر شەشۋ قيىن،
قازىلار القاسى بولماسا ناق سىنالار.
كەز كەلگەن سايىس باعالانۋى ءتيىس. ولاي بولسا، ءادىلقازىلار القاسىمەن تانىستىرىپ وتەيىن.
گۇل كوڭىلدەر قۋانىشتان ءورىلدى،
جانارىڭنان جالىن نۇرى توگىلدى.
جىر ۇشقىنداپ تۇر عوي انە، ۇنىڭنەن،
كوپشىلىككە تانىستىرشى ءوزىڭدى.
سايىسىمىزدىڭ 1 ءبولىمى «تانىستىرۋ» دەپ اتالادى.(جىگىتتەر وزدەرىن تانىستىرادى).
قانداي جاقسى جاقسىلىقتا كورىسكەن،
جىگىتتەر تۇر، الدارىڭدا كەلىسكەن.
قانشا ونەر بىلسەڭ دە، كوپتىك ەتپەيدى،
دەيتىن قازاقپىز ونەرلى ورگە جۇزەر، - دەي كەلىپ، كەلەسى ءبولىمىمىز «ونەرلى ورگە جۇزەر» دەپ اتالادى.
(ونەر سايىسى)
بىلە بىلگەن ءبىلىمدى زەرەك دەيمىز،
بىلىمىمەن ەل – جۇرتتان ەرەك دەيمىز.
جەتى اتاسىن بىلگەنى ۇل بالاعا،
ومىرىنە ءمانى بار ساباق دەيمىز.
3 – ءبولىم. «مەن اتاممەنەن ماقتانامىن» (ۇرپاق ساباقتاستىعى تۋرالى شىعارماشىلىق قورعاۋ.)
قازاق حالقى – ءسوز ءقادىرىن بىلگەن، قاسيەتتى ءسوزدى قاستەرلەپ اۋزىنان تاستاماي، ونەگە رەتىندە دانىشپاندىعىن ولەڭ ورنەكتەرىمەن ورنەكتەپ، تەرەڭ ماعىنالى سوزدەرمەن زەردەلەپ كەلە جاتقان حالىق. ەندەشە كەلەسى سايىسىمىز ماقال – ماتەلدەر تۋرالى بولماق. «تاپقىر بولساڭ تاۋىپ كور» دەپ اتالادى. (ماقال ىشىندەگى سوزدەر بەرىلەدى. سول سوزدەر بويىنشا ماقال قۇراستىرىپ ماعىناسىن ءتۇسىندىرۋ.)
1. اقىل، مەيىر.(اكەدەن – اقىل، انادان – مەيىر)
2. كىتاپ، ءبىلىم. (كىتاپ - ءبىلىم بۇلاعى، ءبىلىم ءومىر شىراعى)
3. اتا، بالا.(اتا – بايتەرەك، بالا – جاپىراق)
4. بالا، نەمەرە. (بالا – قىمبات، نەمەرە – ىستىق)
5. اتتان، اتادان. (اتتان تاي وزادى، اتادان بالا وزادى)
6. قۇرمەت، قىزمەت. (انا الدىندا – قۇرمەت، اتا الدىندا – قىزمەت)
7. ءبىلىم، اقىل. (ءبىلىم توزبايدى، اقىل ازبايدى)
8. قالسا يگى، قۋسا يگى. (اتادان بالا قالسا يگى، اتا جولىن قۋسا يگى)
9. وتان، ەل. (وتان – ەلدىڭ اناسى، ەل – ەردىڭ اناسى)
10. اكە، انا، بالا. (اكە – اسقار تاۋ، انا – ەتەگىندەگى بۇلاق، بالا – جاعاسىنداعى قۇراق)
11. ءوزى قالعانى، ءىزى قالعانى. (اتادان ۇل قالسا – ءوزى قالعانى، قىز قالسا – ءىزى قالعانى)
12. ادەپتى بالا، ادەپسىز بالا. (ادەپتى بالا – ارلى بالا، ادەپسىز بالا – سورلى بالا)
قازىلار ادىلدىكتى ورنىقتىرار
كىمدەردىڭ جاۋاپتارى كامىل شىقتى.
ءبىلىم مەن تاپقىرلىقتىڭ سايىسىندا،
جەڭىسكە جەتكەن بولار ناعىز مىقتى، - دەپ، ەندىگى ءسوز كەزەگىن ءادىلقازىلار القاسىنا بەرەمىز.
ماراپاتتاۋ.
بويلارىڭدا وت بار ەكەن بايقادىق،
جۇرەكتەردە شوق بار ەكەن بايقادىق،
ءارقاشاندا وسى شوقتى وشىرمەي،
جالىنداتىپ شارىقتاڭدار ءاردايىم، - دەپ بۇگىنگى سايىسىمىزدى اياقتايمىز.
You Might Also Like
-
ويىن ارقىلى وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن دامىتۋ
