جىر جانە سىن مادەنيەتى جايلى
سوۆەت ادەبيەتشىلەرىنىڭ ۇلكەن فورۋمى — جازۋشىلار سەزىنىڭ الدىندا قالامگەر رەتىندە وي-تولعانىستارىڭدى بۇكپەسىز ورتاعا سالۋ، جاقسىسىنا ءسۇيىنىپ، جامانىنا كۇيىنىپ جۇرەتىن ءتول ادەبيەتىڭنىڭ وسى تۇستاعى تۇلعاسىنا ۇڭىلە قاراپ، كوكەيكەستى ماسەلەلەرىنە جاناشىرلىقپەن ارالاسۋ — ءاربىر اقىن-جازۋشىنىڭ پارىزى. الايدا جاس ءسابيدى تاربيەلەۋ ءىسىنىڭ بەلگىلى ءبىر مەرەكە-دۋمانعا باعىشتالىپ-باعىنبايتىنى ءتارىزدى، ادەبيەتتىڭ وسىپ-وركەندەۋى مەن كەمشىلىك-جەتىستىكتەرى حاقىنداعى تالعامدى تالاپ، پىكىر-كەڭەستەر دە، مەنىڭشە، ناۋقانشىلىق دەگەن ۇعىمنان تىس، ۇنەمى جۇيەلى جۇرگىزىلۋگە ءتيىستى ادەبيەتشىلەر ءۇشىن ىلعي دا كۇن تارتىبىنەن كەزدەيسوق ءتۇسىپ قالمايتىن ماسەلە عوي دەگەن ويدامىن.
تۋا بىتكەن تالانتتىڭ وزىنە دە باعباننىڭ ايالى الاقانىنداي باپ پەن كۇنشۋاعىنا بوككەن اۋا قاجەت دەيمىز (اسىرەسە مۇنى ءبىز، ادەبيەتشىلەر، كوبىرەك ايتامىز). ءبىراق ءبىز تازا اۋا مەن جۇمساق الاقان مەيىرىمىنە كەندە ەمەسپىز. مۇنى دالەلدەپ جاتۋ كاجەتسىز. ايتسە دە وسى ايتىلىپ وتىرعان قاعيدا تىم ءبىرجاقتىلاۋ ما دەپ قالاسىڭ. شىنداپ كەلگەندە، تۆورچەستۆو دەگەننىڭ ءوزى تالانت پەن باپتان عانا ەمەس، وعان قوسا جاۋاپكەرشىلىكتەن تۇراتىنىن ايتۋ ارتىق. بىزدە كوبىنە وسى جاۋاپكەرشىلىك جاعى جەتىسپەي جاتادى. ال ءوز قالامىڭنان شىققان دۇنيەنىڭ بارىنە ول جارىق كورگەننەن كەيىن سەنىكى عانا ەمەس، حالىقتىكى بولادى دەگەن جاۋاپتى سەزىممەن قاراۋ كوپ ايتىلسا دا، كوبىمىز قۇلاق اسا بەرمەيتىن ەڭبەكتەنۋ دەپ اتالاتىن مۇراتتى ماقساتقا جەتكىزەر ەدى. اتاقتى ا. پۋشكين مەن س.ەسەنيننىڭ ولەڭدەرىن وقىپ وتىرعاندا، توگىلىپ تۇرعان ءمولدىر پوەزيا، شابىتى شالقىعان كەزدە قينالىپ قيىستىرماي، كەلىپ قالعان ولەڭ جولدارىن قاعازعا تۇسىرە سالعان عوي دەپ ويلايسىڭ. ال وسى ۇلى اقىنداردىڭ جازىپ-سىزعان ءتۇپ نۇسقاسىنا قاراساڭ، ءبىر ولەڭ جولىنا ەمەس، ءار سوزگە قانشالىق ءمان بەرگەنىن كورىپ، قىزىعا تاڭداناسىڭ. ياعني دارىن مەن شابىتقا قوسا، كوپ ەڭبەكتەنۋدى ۇلى اقىنداردىڭ وزدەرى داعدىعا اينالدىرعان ەكەن. ءبىر شۋماقتىڭ وزىنە قانشا ءتۇن، قانشا كۇندى سارپ ەتتىڭ، قانشالىق قينالدىڭ — اڭگىمە وندا ەمەس؛ وقىرمانعا پوەزيانىڭ جان-جۇرەگىڭدى باۋراپ الار قۇدىرەتىن سەزىندىرەتىن ولەڭ كەرەك.
تابيعاتتىڭ ءوزى ەنشى ەتەتىن اقجارما دارىننىڭ ءبىزدىڭ ماشينالى داۋىردەگى اۆتوماتتاندىرىلعان ستانوكتان شىعىپ جاتقان ستاندارتتى بۇيىمداي ءجيى قۇبىلىس ەمەس ەكەنىن ەسكەرسەك، جاۋاپكەرشىلىك پەن ەڭبەككەرلىكتىڭ قانشالىق قاجەتتىگىن تاپتىشتەپ ايتىپ جاتۋ — ىشىڭنەن ءبىلىپ تۇرعان نارسەڭدى سەنى تۇك ۇعىنىپ سەزىنبەيتىن، كەۋدەسى كەرەڭ جانعا بالاپ، «ءويتۋ كەرەك، ءبۇيتۋ كەرەك» دەۋدى جانى سۇيەتىن اقىلگويدىڭ مەزى قىلار جاناشىرلىعىنا ۇقسايتىن ءپاتۋاسىز بىردەڭە بولىپ شىعارى حاق. دەي تۇرعانمەن جازعان-سىزعاننىڭ ءبارىن جۇرەكسىنبەي ۇسىنا بەرەتىن بىزدەن، اقىن-جازۋشىلاردان، باستاپ، سونىڭ كوبىن سان-ساپات كىتاپ ەتىپ بۇرقىراتىپ شىعارىپ جاتاتىن باسپا قىزمەتكەرلەرىنە دەيىن جاۋاپكەرشىلىك دەگەننىڭ جەتىسپەيتىنىن ايتپاۋ — شىندىقتى كولگىرسىپ بۇركەمەلەۋمەن بىردەي. ءبىر قىنجىلارلىعى — وسى شىندىق كوبىمىزدىڭ كوكىرەگىمىزدە سايراپ تۇرسا دا، «بىرەۋدىڭ ءوزى جاقسى، بىرەۋدىڭ كوزى جاقسىمەن» ەشكىمگە پايداسى جوق سىنسىماقتارمەن، ءسوز جۇزىندە ايتۋمەن عانا شەكتەلەمىز. بۇل جازىپ وتىرعانىمنىڭ كوبى — پوەزيامىزعا قاتىستى جايتتار. ولەڭ جيناقتارى مەن اقىن اتاۋلى كوپ. ءبىراق ولەڭ سۇيەتىندەردىڭ جاستانىپ جاتىپ وقيتىندارى از. ءبىز كەۋدە سوعىپ، قانشالىق مىقتىسىنعانمەن، وقىرمان تارازىسى دەگەن بۇلتارتپاس شىندىققا جۇگىنبەۋگە حاقىمىز جوق. بەلگىلى سىنشى مۇحامەتجان قاراتايەۆ «جۇلدىز» جۋرنالىندا بۇگىنگى ولەڭ جايلى پىكىرىندە: «ناشار ولەڭنىڭ ءبىرىن ەمەس، ونىن، ءتىپتى ءجۇزىن ايتۋعا بولار ەدى. كەرسىنشە، كەرەمەت ءبىر ولەڭدى اتاڭىز دەسە، سول سۇراق قينار ەدى»، — دەپ اسا شىنشىلدىقپەن ايتقانى قاي اقىندى دا ويلاندىرعان شىعار. ارينە، اسىل نارسەنىڭ شاشىلىپ جاتپايتىنى بەلگىلى، تۋما تالانت دەگەن جىلداپ، عاسىرلاپ كورىنەتىن قۇبىلىس بولسا كەرەك. ءبىراق ادەبيەتتە تالانتتىعا دا، تالانتسىزعا دا قويىلاتىن تالاپ دەڭگەيى ءار ءتۇرلى بولماۋعا ءتيىس قوي دەپ ويلايمىن. مۇنى ايتىپ وتىرعان سەبەبىم — بىزدە جاۋاپكەرشىلىك جەتىسپەيدى دەگەن پىكىرىمدى دالەلدەۋ. رەسپۋبليكامىزدىڭ ادەبي كىتاپتار باسپاسىنان ىشىندە ساۋساقپەن ساناپ الار ولەڭدەرى جوقتىڭ قاسى جيناقتار وتە كوپ شىعادى. بۇل — ءبىزدىڭ باسپا قىزمەتكەرلەرىندە جاۋاپكەرشىلىك پەن تالاپتىڭ ءوز دارەجەسىندە ەمەس ەكەنىن كورسەتەدى. باسپا قىزمەتكەرلەرىنىڭ شەتىنەن اتاقتى اقىن بولۋىن تالاپ ەتۋ قيىن شارۋا بولار، ءبىراق كىم بولعاندا دا، ولەڭگە دەگەن تالابى مەن سەزىنىسى جوعارى، ونەرگە ادال ادام بولۋى مىندەتتى ەكەنىن ەسكەرەتىن مەزگىل جەتكەن سياقتى.
ال بۇگىنگى پوەزيامىزدا ءتاۋىر دۇنيەلەر جوق ەمەس ەكەندىگى تۋرالى وتكەندەگى ادەبي جىل قورىتىندىسىندا ءبىرسىپىرا ءسوز بولدى. بۇل، ءسوز جوق، شىندىق. ۋاقىتتىڭ ءدۇمپۋى نە ءار ءتۇرلى تىرشىلىك جاعدايلارىنان تۋعان كۇبىلىستار مەنىڭ پىكىر وزگەرتۋىمە كوپ اسەر ەتە بەرمەيدى. وسىدان ەكى جىل بۇرىن «جۇلدىز» جۋرنالىنىڭ پوەزيا تۋرالى ۇيىمداستىرعان دوڭگەلەك ستولى باسىندا جالپى ولەڭ جايلى، بۇگىنگى قازاق پوەزياسى جايلى ءوز پىكىرىمدى ايتىپ ەم، ءالى دە سول كوزقاراس، سول پىكىردەمىن. بۇگىنگى پوەزيامىزدىڭ ءوسۋ جولىندا ەكەنىن، ونىڭ وزىندىك ورنەكتى، ويلى دا سالاۋاتتى سيپاتتارى تۋرالى تاعى ايتىپ، دالەلدەپ جاتۋدى ارتىق دەپ ەسەپتەيمىن. ءبىراق ادەبيەتىمىزدە شيكىلى-پىسىلى، بالدىر-باتپاق ولەڭسىماقتار ءالى دە جەتەرلىك ەكەنىن قىنجىلساق تا مويىنداۋعا تۋرا كەلەدى. ارينە، جاقسىلىقتىڭ جانىندا جاماندىقتىڭ جارماسىپ جۇرەتىنى سياقتى، اقىنبىز دەپ جۇرگەندەردىڭ بارىنەن بىردەي ءىشى التىن، سىرتى كۇمىس دۇنيەلەر تالاپ ەتۋ ارتىقتاۋ بولۋى مۇمكىن. دەگەنمەن ۋاقىتپەن، زامان تىنىسىمەن ساناسپاسا بولمايدى. بۇگىنگى تالعامپاز وقىرمان اقىننىڭ قاناتتى جىرلارىنان ءوز ءداۋىرىنىڭ ءۇنىن، ءوز جۇرەگىنىڭ كەيدە اسقاق تا، وجەت، كەيدە نازىك تە مۇڭدى سازىن ەستىگىسى كەلەتىنى كامىل. ونىڭ كىنامشىلدەۋ كەربەز تابيعاتى ءبىزدىڭ اسقازاندى كىلكىلدەتەتىن تۇز سالماعان تاعام ءتارىزدى، كەيبىر ولەڭدەرىمىزدى سىڭىرمەۋى ابدەن مۇمكىن. شىنىندا، ءبىزدىڭ جۇرتقا ۇسىنىپ جۇرگەن ازىعىمىزدىڭ ءبىرشاماسى وسىنداي تۇزى جەتىڭكىرەمەيتىن دۇنيەلەر بولىپ كەلەدى. قايتكەندە دە، الەم اۋديتورياسىنا جارق ەتكىزىپ ۇسىنار جىرلارىمىز جەتپەي جاتىر. تالانتسىزدىقتان با، جاۋاپكەرشىلىكتى جەتە سەزىنبەۋدەن بە، بولماسا ولەڭ شارۋاشىلىعىنىڭ تىم كۇردەلىلەنىپ كەتكەندىگىنەن بە، كىم ءبىلسىن. مەنىڭشە، بۇل قۇبىلىستا سولاردىڭ قاي-قايسىسىنىڭ دا ۇشقىنى بار سەكىلدى. تەگى، ءبىزدىڭ جىرلارىمىزدا سەزىم جەتىسپەيدى. پوەزيادا سەزىم جۇتاڭدىعى، ءتىپتى وي جۇتاڭدىعىنان گورى دە باسىمىراق سەزىلەدى. ارينە، سەزىم بايلىعىن، قۇشتارلىق تەرەڭدىگىن تابيعات شىركىن اركىمگە ۇيىپ-توگىپ بەرە سالماعان عوي. ۆ.گ. بەلينسكيي «ەۆگەنيي ونەگيندى» تالداي وتىرىپ، ورىس پوەزياسىنىڭ، ءتىپتى الەمدىك پوەزيانىڭ كارتيناسىن كوز الدىڭىزعا اكەلەدى عوي. سوندا پوەزيا مەن ماحابباتتى جالعان تۇسىنۋشىلەردى ايتا كەلىپ، ايتەۋىر بىرەۋدى ءسۇيۋ كەرەك دەگەن پيعىلمەن «سۇيە» قالعانداردا كۇرسىنۋ دە، كوز جاسى دا، قىزعانىش پەن وكىنىش تە — ايتەۋىر، سەزىم شىنايىلىعىنان باسقانىڭ ءبارى دە بولادى دەپ وتە اسەرلى دالەلدەگەن. شىنىندا، جاقسى وي شىنايى سەزىمگە ورانباعاسىن جاپىراقسىز اعاشتاي سۇرەڭسىز، جالعان سەزىمدەي عۇمىرسىز دا قىزىقسىز ياعني ولەڭ ولەڭ بولماي شىعادى. پوەزيانىڭ قۇدىرەتى نە كۇرسىندىرسىن، نە راقات قۇشاعىنا وراسىن -ايتەۋىر، وقىرمانىن بەي-جاي كۇيدە قالدىرماۋىندا. ۆ.گ.بەلينسكيي «لەرمونتوۆتىڭ ولەڭدەرى» دەگەن ماكالاسىندا پوەزيا دەگەن تىرشىلىكتىڭ جارقىن سالتاناتى، سەزىم داۋىلى، قۇشتارلىق راقاتىنىڭ ءلاززاتىن سەزىنۋ، ءتاتتى مۇڭ، الەمدىك تىرشىلىكتىڭ تامىر سوعىسى، ونىڭ قانى مەن جانى، جارىعى ەكەنىن دالەلدەپ بەرگەن بولاتىن. ولەڭدە سەزىم بايلىعى بولماعان جەردە بۇگىنگى سانا-سەزىمى جوعارى، تۇسىنىك-تالعامى بيىك ازامات، ياعني وقىرمان ونى ولەڭ دەپ قابىلداي بەرمەيدى. وقىرمان اقىن تۋىندىسىنان ءوزىن تولعاندىرعان، ءتىپتى كەيبىر شەشۋىن تاپپاي نەمەسە ايتا الماي جۇرگەن سىرلارىنا جاۋاپ ىزدەيدى. ال ءبىز بولساق، ءوزىمىزدىڭ سەزىمسىز ولەڭدەرىمىزبەن ونىڭ ادال نيەتىنەن، ۇمىتىنەن شىعا الماي، زەرىكتىرىپ الامىز.
بۇگىنگى تاڭداعى پوەزيا سىنى قانداي دارەجەدە دەيتىن بولساق، «اعاما جەڭگەم سايدىڭ» كەبى. ءبىز سىن دەگەندى ولەردەي جەك كەرەمىز، ءوزىمىزدىڭ قانداي دارەجەدە جازاتىنىمىزعا قاراماي، ايتەۋىر، سىن اتاۋلى دەسە ازا بويىمىز قازا تۇرادى. مۇنىڭ تامىرى دا قاي جەردە جاتقانى بەلگىلى: جاناشىر، ءادىل سىن ايتپايمىز، «جاناشىر» دەگەندە اۆتوردى سىلاپ-سيپاۋ ەمەس، ادەبيەتىمىزگە جانى اشۋ دەپ تۇسىنگەن ءجون. قاي اقىن قايدا كەتىپ بارادى، ءوسۋ جولى، اقىن اتىنا تاقىم سالعالى جەتكەن بيىگى قاي تۇس، جاقسى بولسا، قانداي ەرەكشەلىگىمەن، شەبەرلىگىمەن دارالانادى، بۇگىنگى ادەبيەتىمىزدە الار ورنى قانداي — وسى توڭىرەكتە جاقسىسى مەن جامانىن سارالايتىن سالاۋاتتى سىن بولدى ما؟ سوڭعى جىلدارى قاي اقىننىڭ تۆورچەستۆوسىنا ادال دا اقپەيىل تالداۋ جاسالىپ، ونىڭ وسۋىنە، شىڭدالا تۇسۋىنە كومەك بولادى دەيتىن بولساق، اۋىز تولتىرا ايتارىمىز شامالى. بۇل رەتتە پروزايكتەرگە ەپتەپ قىزعانىشپەن قاراۋعا بولادى. بەلگىلى، بەلگىسىز سىنشىلارىمىزدىڭ كوپشىلىگى، ءتىپتى ءبارى دەرلىك، پروزا سالاسىندا تالداۋلى دا تالعامدى پىكىر ايتىپ ءجۇر. ال سول سىنشىلاردىڭ اقىندار تۆورچەستۆوسىنا كەلگەندە جولى تۇسپەي، ىلعي «ايى جارىق بولاتىنى» تۇسىنىكسىز. ءبىزدىڭ بايسالدى وي يەلەرى -سىنشىلارىمىزدىڭ پوەزياعا «ءا، ولەڭ بە، قويشى سونى، ءتايىرى» دەپ وي تۇيىندەۋى ميعا سىيمايدى. «سىنشى بولسا، سونداي بولسىن»، «سول سىنشىنىڭ قالامىنا ىلىكسەم» دەيتىندەي، توپجارعان سىنشىنىڭ بۇگىنگى پوەزيامىزدا جوقتىڭ قاسى ەكەنى كىمگە دە بولسا ايان. بۇدان بىزدە سىنشى جوق دەگەن تۇجىرىم جاسارلىق جەلەۋ تۋماسا كەرەك. ويتكەنى اقىننىڭ كوپتىگىنە ۇقساس، سىنشىدان دا كەندە ەمەسپىز. اڭگىمە سىنشىنىڭ سانى تۋراسىندا بولىپ وتىرعان جوق. ءشوپ تە ولەڭ، شوڭگە دە ولەڭ، دەپ جۇرگەن اقىندار سياقتى، «اعا بۋىن، سەن جاقسى؛ ورتا بۋىن، سەن جاقسى؛ جاس بۋىن، سەن دە ءتاۋىرسىڭ» دەپ جاتتالىپ قالعان ەسىمدەردى توپتاپ تىزەتىن سىني-ماقالالار گازەت-جۋرنالداردىڭ ءبىراز ورنىن الىپ، قارىس-قارىس كىتاپ بولىپ شىعىپ تا جاتادى. گازەت-جۋرنال بەتتەرىندە كەز كەلگەن اۆتوردىڭ نە دالەلسىز ىلعي ماقتاۋ، نە ىلعي تۇككە تۇرعىسىز دەگەن تۇجىرىمداعى ۇلكەندى-كىشىلى شىعىپ جاتاتىن سىن رەسەنزيالارى اقىندى دا، وقىرماندى دا ويعا قالدىرىپ، جالپى، پوەزياعا پايداسىن تيگىزەرلىك ءمانى جوقتىڭ قاسى بولعاندىقتان دا، اسەرسىز كوپ قۇبىلىستىڭ بىرىنە اينالىپ بارادى. «پالەن اقىننىڭ جاڭا كىتابى تۋرالى پىكىر ۇيىمداستىرىپ جىبەرۋ كەرەك، جۇرتقا ءبارىبىر، ماقتالىپ جاتىر دەپ تۇسىنەدى» دەگەن پىكىرلەردى ەستىگەندە، ءقازىر ونشا تاڭدانبايتىن بولدىق. ءبىراق «گازەتتە ماقتالىپتى» دەپ جۇرت جاقسى اقىن ەكەن-اۋ دەمەيتىنى اقيقات. ون جەردەن ماقتاساڭ دا، ءومىرسىز دۇنيە بولسا، ورەلى جىلدار ءورىسىنىڭ شاڭداعىن كوتەرە المايدى. ءبىرىڭعاي ماقتاۋدىڭ تۆورچەستۆو ادامىنىڭ وسۋىنە، تالانتتى ۇشتاي ءتۇسىپ ەڭبەكتەنۋىنە تيگىزەر پايداسى جوق (ورىندى-ورىنسىز ماقتاۋلاردىڭ ءبارىن سول قالپىندا قۇپتاپ-قابىلداي بەرمەيتىندەردىڭ ونسىز دا بىرەن-ساران ەكەنىن ەسكەرگەن ءجون سياقتى). كەرىسىنشە، مۇنداي سىنداردان «پوەزيا دەگەنىمىز — مەن»، «قازاق ادەبيەتىنىڭ قايماق تۇسى مەنەن باستالادى» دەپ كەۋدە سوعۋىمىز مۇمكىن.
كەيبىرەۋلەر ماحاببات، كوڭىل كۇي تاقىرىبىنداعى ولەڭدەر تۋراسىندا «جالاڭ سەزىمگە كۇرىلعان» دەگەن تىركەس قولدانىپ، سىنايتىن بولىپ ءجۇر. ال سەزىمنىڭ جالاڭى بولادى دەگەنگە مەن تۇسىنبەيمىن. «سەزىمگە اسەر ەتپەيدى — سەزىمسىز» دەسەك، ءبىر ءجون. جالپى، بىزدە پوەزيانىڭ ءيىسىن تۇماۋراتىپ جۇرگەندەي سەزىنەتىنىمىزدى اشكەرەلەيتىن ادەت بار. كوڭىل كۇي، ماحاببات، دوستىق ليريكاسىن «وت باسى، وشاق قاسىنىڭ ولەڭى» دەپ مەنسىنبەي قارايمىز. دۇنيە جۇزىندە حالىقارالىق نوبەل سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى اتاعىن تۇڭعىش العان اقىن ايەل، چيلي قىزى گابريەلا ميسترال (شىن اتى ليۋسيا گولوي) ىستىق قاندى سەزىمگە تولى ماحاببات ليريكاسىمەن الەمگە اتى شىققان. سەزىمنىڭ ءسۇيىنىشى دە، كۇيىنىشى دە ادامدى نە زاماندى تاڭدامايدى ەمەس پە؟ قۋانبايتىن، قايعىرمايتىن، سۇيمەيتىن، جەك كورمەيتىن ادام بولا ما؟ ەندەشە، اسىل سەزىمدەردى جىرلايتىن ولەڭدەرگە مۇرىن ءشۇيىرىپ قاراپ، ءوزىمىزدى كۇلكى قىلمايىق تا. كەرىسىنشە، ازاماتتىق اۋەندەگى جىرلار تۋرالى «پوەزيا جوق — قۇرعاق ايقاي، پۋبليسيستيكا» دەيتىنىمىز تاعى بار. «بىلاي تارتساڭ، وگىز ولەدى، بىلاي تارتساڭ، اربا سىنادىنىڭ» كەرى. ارينە، بۇل سەكىلدى تالعاۋسىز، سىڭارجاق پىكىرلەردى، نەشە جەردەن سىناسا دا، جۇرتتىڭ ءبارى بىردەي قابىلداي بەرمەيدى. ءبىراق ءبىزدىڭ ادەبي ورتا، ونىڭ بۇگىنگى دارەجەسىنە مۇنداي تايىز تۇسىنۋشىلىك ءتىپتى دە لايىق ەمەس دەپ ويلايمىن.
ادەبي سىن ماسەلەسى حاقىندا مەن مىناداي ويدامىن: وسىنى ماقتاۋ كەرەك دەپ دالەلسىز، كەيبىرەۋدىڭ ورتانقول شىعارماسىنا تاتىمايتىن بىرەۋدىڭ دۇنيەسىن بوركىمىزدى قولىمىزعا الىپ، ماقتاپ-ماداقتاۋ؛ رەتى كەلىپ قالدى — سىناپ تاستاۋ كەرەك دەپ سىناپ-مىنەۋ؛ ىشتەي بىلىپ-سەزىپ تۇرىپ، ەلەمەگەن بولعانسيتىن جاساندى ۇنسىزدىك — وسى ۇشەۋى دە ادەبيەت ءۇشىن دە، ادەبيەتشى ءۇشىن دە زيانسىز قۇبىلىس ەمەس. بۇل — ونەرگە قيانات جاساعاندىق. ال ونەرگە قيانات جاساۋ — قىلمىس، ءوزىڭنىڭ ارىڭنىڭ الدىندا كىنالى ەكەنىڭدى سەزىنە الماعانىڭمەن بىردەي بەيشارا توپاستىق. توپاستىق — سەزىم اۋرۋى؛ قاي اۋرۋدىڭ دا ەتەك الىپ كەتسە، ەمدەۋ دۇربەلەڭىنىڭ مول بولارى بەلگىلى.
جۇرت ويىنان شىعار سىنشى بولۋ وڭاي شارۋا ەمەس. دەمەك، قولىنا قالام ۇستاعاننىڭ ءبارى سىن-پىكىر ايتادى دەپ گازەت-جۋرنالداردىڭ كەز كەلگەننىڭ پىكىرىن ۇسىنا سالۋى توڭىرەگىندە دە ويلاستىرعان ءجون. سىنشى بولۋ، شىندىقتى ايتا ءبىلۋ — شەبەرلىك. باعزى زاماندارداعى شىندىقتى ايتقاننان شىڭىراۋعا باتىپ كەتكەندەردىڭ تاعدىرى تەكتەن-تەك قۇبىلىس ەمەس. شىندىقتىڭ بەتىنە تىكە قاراۋعا و باستان-اق كەز كەلگەننىڭ جۇرەگى دە، ءجۇزى دە شىداي بەرمەگەن. جاقسىلىق پەن جاماندىقتىڭ، اقيقات پەن جالعاننىڭ كۇرەسى تىرشىلىككە ءتان قۇبىلىس بولعاندىقتان، شىندىقتى دا، شىنشىلدىقتى دا ونشا ءتاۋىر كورمەيتىندەر بارشىلىق. ءبىراق ءبىزدىڭ داۋىرىمىزدە ونداي ىمىراشىلدىققا بارۋ، ادەبيەتكە، ونەرگە قيانات جاساۋ — جازىقسىز جانعا جالا جاپقانمەن بىردەي ارەكەت دەپ قابىلدانۋى كەرەك.
بۇل پىكىرلەردىڭ ءبارى — ءداۋىر ادامىنىڭ ارى مەن جانىن، كىرشىكسىز ىشكى دۇنيەسىن، ءمولدىر سەزىمىن شابىتتان تۋعان عۇمىرلى جىرلارمەن ورنەكتەسەك دەگەن نيەتتەن تۋعان وي.
1976
You Might Also Like
-
قازىرگى قازاق جاستارى مەن بۇرىنعى جاستاردى سالىستىرساق، ايىرماشىلىعى جەر مەن كوكتەي ەكەنى ايدان انىق. بۇگىنگى زامان – جاڭا زامان. «اتىڭ شىقپاسا جەر ورتە» - دەمەكشى، ترەند قۋىپ ءجۇر...
-
جەر اتتى پلانەتانىڭ كىشكەنە عانا بۇرىشىن وتان ەتكەن ءوزىنىڭ از حالقىنىڭ مۇڭى مەن مۇراتىن، بوستاندىعى مەن باقىتىن جىرلاۋ ارقىلى الەمدەگى بۇكىلادامزاتتىق مادەنيەتتىڭ بيىگىنە كوتەرىلىپ، حالىقتار ماحابب...
