جۇلدىزدى اسپان (فاكۋلتاتيۆ ساباق)
شىعىس قازاقستان وبلىسى،
اققاينار اۋىلى، كاتونقاراعاي اۋدانى،
«چەرنوۆا ورتا مەكتەبى» كمم - ءسى
فيزيكا ءپانى ءمۇعالىمى
جەلمەنوۆا گۋلنار نۋركاسوۆنا
تاقىرىپ؛ جۇلدىزدار بويىنشا باعدارلانۋ
ماقساتى؛ 1. بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا جۇلدىزدار بويىنشا باعدارلانۋدىڭ كەيبىر
تاسىلدەرىن يگەرتۋ
2. دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ تانىم بەلسەندىلىكتەرىن، ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، جۇلدىزدى اسپان تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ
3. تاربيەلىك: وقۋشىلاردىڭ دۇنيەگە عىلىمي كوزقاراستارىن قالىپتاستىرۋ، بىلىمگە قۇشتارلىقتارىن تاربيەلەۋ
ساباق بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ
2. وتكەندى پىسىقتاۋ:
- جەردىڭ قانداي قوزعالىستارىن بىلەسىڭدەر؟
- «جۇلدىزدى اسپاننىڭ» جىل بويى ءتۇرى قالاي وزگەرەدى؟
- بەرىلگەن ۋاقىت مەزەتىندە كورىنەتىن شوقجۇلدىزداردى كۇنى بۇرىن قالاي انىقتايدى؟
- وزدەرىڭ جۇلدىزدى اسپاندى باقىلاۋدى نەدەن باستار ەدىڭدەر؟
- «كاسسيوپەيا» شوقجۇلدىزىن اسپاننىڭ قاي بولىگىنەن كورۋگە بولادى؟
- كوكجيەكپەن باعدارلانۋ ءۇشىن قاي جۇلدىزدى تاڭدار ەدىڭدەر؟
3. جاڭا ساباق:
- نەگە باعدارلانۋعا تەمىرقازىقتى تاڭداپ وتىرسىڭدار؟
- ەگەر تەمىرقازىق جۇلدىزىن بۇلت تورلاپ تۇرسا، نە ىستەر ەدىڭدەر؟
- ءيا، ونىڭ ماڭىنداعى باسقا جارىق جۇلدىزدى نە شوقجۇلدىزدى ءبىلۋ كەرەك. بۇل باعدارلانۋدىڭ ءبىر ءتاسىلى.
- باعدارلانۋ ءۇشىن تاعى قانداي شوقجۇلدىزدى الۋعا بولادى؟ ارينە، «جەتىقاراقشى» شوقجۇلدىزىنىڭ ءشومىشىنىڭ سابى ارقىلى باعدارلانۋعا بولادى. ءشومىش سابى كوكتەمدە ءتۇن ورتاسىندا شىعىسقا باعىتتالسا، جازدا – وڭتۇستىككە، كۇزدە — باتىسقا، قىستا — سولتۇستىككە باعىتتالادى.
4. ءۇشىنشى ءبىر ءتاسىل «سيىرشى» شوقجۇلدىزى ءتۇن ورتاسىندا وڭتۇستىك نۇكتەسىنىڭ ۇستىنەن — مامىردا، «اققۋ»مەن «بۇركىت» شوقجۇلدىزدارى — شىلدەدە،
«پەگاس»شارشىسى — قىركۇيەكتە كورىنەدى
5. جۇلدىزدار بويىنشا باعدارلانۋ ءۇشىن تەك وسى اتالعان جۇلدىزدار جەتكىلىكتى مە؟
- ارينە، سەندەر وزدەرىڭ جۇلدىز كارتاسىنىڭ كومەگىمەن جارىق جۇلدىزدار مەن شوقجۇلدىزداردىڭ كورىنەرلىك ورنالاسۋىن، ۋاقىتىن جازىپ جۇرسەڭدەر، ولار ارقىلى دا باعدارلانۋعا بولادى.
6. ەندى تۇنگى ۋاقىتتى «جۇلدىزدىق ساعات» بويىنشا قالاي انىقتاۋعا بولاتىنىنا توقتالايىق؛
ا) «جۇلدىزدىق ساعات» مودەلى بويىنشا ءتۇسىندىرۋ
ب) ۋاقىتتى انىقتاۋ الگوريتمى؛
1. جىل باسىنان باستاپ ايدىڭ داتاسىن وندىق ۇلەستەرمەن ەسەپتەۋ كەرەك
ءاربىر ءۇشىنشى كۇن=0. 1 اي ۇلەسى مىسالى؛ 3قازان=10. 1
2. وسى ساندى جۇلدىزدىق ساعاتتىڭ كورسەتۋىنە قوسۋ
3. قوسىندىنى 2 - گە كوبەيتۋ
4. شىققان كوبەيتىندىنى 55، 3 - تەن الۋ كەرەك
5. فورمۋلاسى؛ ح=55، 3 -[(د+جۇلدىزدىق ساعات كورسەتۋى )*2]
*بەكىتۋ
1. ەسەپ؛ 18 - قازاندا جۇلدىزدىق ساعات سترەلكاسى 6 سيفرىن كورسەتتى، بۇل قاي ساعاتقا سايكەس كەلەدى؟
شەشۋى؛ قازان — 10 - شى اي
18=0، 6
فورمۋلاسى بويىنشا 1.(10، 6+6)*2=32، 2
2. 55، 3 - 32، 2=22، 1
ياعني 22، 1ساعات=10ساعات 6مينۋتتا باقىلاۋ جۇرگىزىلدى.
*ۇيگە تاپسىرما «كەستەنى تولتىرىڭدار»
كۇزگى اسپاننىڭ جارىق جۇلدىزدارى مەن شوقجۇلدىزدارىن باقىلاۋ
اققاينار اۋىلى، كاتونقاراعاي اۋدانى،
«چەرنوۆا ورتا مەكتەبى» كمم - ءسى
فيزيكا ءپانى ءمۇعالىمى
جەلمەنوۆا گۋلنار نۋركاسوۆنا
تاقىرىپ؛ جۇلدىزدار بويىنشا باعدارلانۋ
ماقساتى؛ 1. بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا جۇلدىزدار بويىنشا باعدارلانۋدىڭ كەيبىر
تاسىلدەرىن يگەرتۋ
2. دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ تانىم بەلسەندىلىكتەرىن، ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، جۇلدىزدى اسپان تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ
3. تاربيەلىك: وقۋشىلاردىڭ دۇنيەگە عىلىمي كوزقاراستارىن قالىپتاستىرۋ، بىلىمگە قۇشتارلىقتارىن تاربيەلەۋ
ساباق بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ
2. وتكەندى پىسىقتاۋ:
- جەردىڭ قانداي قوزعالىستارىن بىلەسىڭدەر؟
- «جۇلدىزدى اسپاننىڭ» جىل بويى ءتۇرى قالاي وزگەرەدى؟
- بەرىلگەن ۋاقىت مەزەتىندە كورىنەتىن شوقجۇلدىزداردى كۇنى بۇرىن قالاي انىقتايدى؟
- وزدەرىڭ جۇلدىزدى اسپاندى باقىلاۋدى نەدەن باستار ەدىڭدەر؟
- «كاسسيوپەيا» شوقجۇلدىزىن اسپاننىڭ قاي بولىگىنەن كورۋگە بولادى؟
- كوكجيەكپەن باعدارلانۋ ءۇشىن قاي جۇلدىزدى تاڭدار ەدىڭدەر؟
3. جاڭا ساباق:
- نەگە باعدارلانۋعا تەمىرقازىقتى تاڭداپ وتىرسىڭدار؟
- ەگەر تەمىرقازىق جۇلدىزىن بۇلت تورلاپ تۇرسا، نە ىستەر ەدىڭدەر؟
- ءيا، ونىڭ ماڭىنداعى باسقا جارىق جۇلدىزدى نە شوقجۇلدىزدى ءبىلۋ كەرەك. بۇل باعدارلانۋدىڭ ءبىر ءتاسىلى.
- باعدارلانۋ ءۇشىن تاعى قانداي شوقجۇلدىزدى الۋعا بولادى؟ ارينە، «جەتىقاراقشى» شوقجۇلدىزىنىڭ ءشومىشىنىڭ سابى ارقىلى باعدارلانۋعا بولادى. ءشومىش سابى كوكتەمدە ءتۇن ورتاسىندا شىعىسقا باعىتتالسا، جازدا – وڭتۇستىككە، كۇزدە — باتىسقا، قىستا — سولتۇستىككە باعىتتالادى.
4. ءۇشىنشى ءبىر ءتاسىل «سيىرشى» شوقجۇلدىزى ءتۇن ورتاسىندا وڭتۇستىك نۇكتەسىنىڭ ۇستىنەن — مامىردا، «اققۋ»مەن «بۇركىت» شوقجۇلدىزدارى — شىلدەدە،
«پەگاس»شارشىسى — قىركۇيەكتە كورىنەدى
5. جۇلدىزدار بويىنشا باعدارلانۋ ءۇشىن تەك وسى اتالعان جۇلدىزدار جەتكىلىكتى مە؟
- ارينە، سەندەر وزدەرىڭ جۇلدىز كارتاسىنىڭ كومەگىمەن جارىق جۇلدىزدار مەن شوقجۇلدىزداردىڭ كورىنەرلىك ورنالاسۋىن، ۋاقىتىن جازىپ جۇرسەڭدەر، ولار ارقىلى دا باعدارلانۋعا بولادى.
6. ەندى تۇنگى ۋاقىتتى «جۇلدىزدىق ساعات» بويىنشا قالاي انىقتاۋعا بولاتىنىنا توقتالايىق؛
ا) «جۇلدىزدىق ساعات» مودەلى بويىنشا ءتۇسىندىرۋ
ب) ۋاقىتتى انىقتاۋ الگوريتمى؛
1. جىل باسىنان باستاپ ايدىڭ داتاسىن وندىق ۇلەستەرمەن ەسەپتەۋ كەرەك
ءاربىر ءۇشىنشى كۇن=0. 1 اي ۇلەسى مىسالى؛ 3قازان=10. 1
2. وسى ساندى جۇلدىزدىق ساعاتتىڭ كورسەتۋىنە قوسۋ
3. قوسىندىنى 2 - گە كوبەيتۋ
4. شىققان كوبەيتىندىنى 55، 3 - تەن الۋ كەرەك
5. فورمۋلاسى؛ ح=55، 3 -[(د+جۇلدىزدىق ساعات كورسەتۋى )*2]
*بەكىتۋ
1. ەسەپ؛ 18 - قازاندا جۇلدىزدىق ساعات سترەلكاسى 6 سيفرىن كورسەتتى، بۇل قاي ساعاتقا سايكەس كەلەدى؟
شەشۋى؛ قازان — 10 - شى اي
18=0، 6
فورمۋلاسى بويىنشا 1.(10، 6+6)*2=32، 2
2. 55، 3 - 32، 2=22، 1
ياعني 22، 1ساعات=10ساعات 6مينۋتتا باقىلاۋ جۇرگىزىلدى.
*ۇيگە تاپسىرما «كەستەنى تولتىرىڭدار»
كۇزگى اسپاننىڭ جارىق جۇلدىزدارى مەن شوقجۇلدىزدارىن باقىلاۋ
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
