- 05 ناۋ. 2024 01:33
- 203
جۇمباقتار سىر شەرتەدى
جۇمباقتار سىر شەرتەدى.
ماقساتى: جۇمباقتار ارقىلى وي - ءورىسىن، ويلاۋ قابىلەتىن دامىتىپ، دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ؛ شاپشاڭدىققا، ۇقىپتىلىققا، ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراتيۆتى تاقتا.
بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
«شاتتىق شەڭبەرى» ارقىلى وقۋشىلار ءبىر - بىرىنە ساتتىلىك تىلەپ تىلەكتەر ايتادى.
2. سايىستىڭ ءوتۋ بارىسى.
«جۇمباقتار سىر شەرتەدى» اتتى سايىسىمىز مىناداي بولىمنەن تۇرادى.
♦ ءسوزجۇمباق شەشۋ.
♦ كىم جىلدام؟(ءار توپ ۇياشىق تاڭداپ، سۇراقتارعا تەز جاۋاپ بەرۋى ءتيىس.)
♦ ءۇي تاپسىرماسى (ۇيدەن دايىنداپ كەلگەن جۇمباقتارىن جاسىرادى.)
♦ سۋرەت جۇمباق (ۇياشىقتى تاڭدايدى، سۋرەتتىڭ تورتتەن ءبىر بولىگى اشىلادى، قالعان سۋرەتتى وزدەرى تابادى، سول سۋرەتكە بايلانىستى جۇمباق جاسىرادى)
جۇمباق - اۋىز ادەبيەتىنىڭ ءبىر ءتۇرى. ول ادامداردىڭ ءبىر نارسەنىڭ بەلگىلەرىن ەكىنشى نارسەنىڭ بەلگىلەرى ارقىلى جۇمباقتاپ ايتۋ ونەرى. جۇمباق تاقپاقتاپ، ۇيقاستىرىلىپ ايتىلادى. ول ەرتەدەن كەلە جاتقانمەن ءار ۋاقىتتا حالىق ونىڭ جاڭا تۇرلەرىن ويلاپ شىعارىپ وتىرعان. جۇمباق تۋرالى ۇلى جازۋشى مۇحتار اۋەزوۆ بىلاي دەگەن ەكەن: «جۇمباق - ادامنىڭ دۇنيەتانۋ جولىنداعى ويىنىڭ، قيالىنىڭ شاماسىن بىلدىرەدى».
جۇمباق – قارىم – قاتىناس جاساۋدىڭ ەرەكشە ءبىر قۇرالى. جۇمباقتى شەشۋ، ونى ويلاۋدىڭ ءوزى دە ونەر. ولاي بولسا وسى سايىسىمىز ارقىلى ءوز ونەرىمىزدى، ءبىلىمىمىزدى ورتاعا سالايىق.
سايىسقا قاتىسۋشىلار «العىرلار»، «بىلگىرلەر» توبى بولىپ ەكىگە بولىنەدى. ولاردىڭ ءادىل باعالارىن بەرەتىن قازىلار القاسى تاعايىندالادى.
1. ءبولىم: ءسوزجۇمباق شەشۋ.(العىرلار توبىنا)
جۇمباق
1. ءتورت تۇلىكتىڭ ءبىرى.(جىلقى)
2. نە كورسەڭ كوزىن اش؟(بۇلاق)
3. تىشقاننىڭ جاۋى.(مىسىق)
4. ارانىڭ قورەگى.(بال)
5. پەرىشتە نە كورسە جولدان تايادى؟(التىن)
6. تاماق ىشەتىن قۇرال.(قاسىق)
2. ءسوزجۇمباق (بىلگىرلەر توبىنا)
جۇمباق
1. تاۋىق جۇنىنەن جاسالاتىن زات (جاستىق)
2. اجە اينالدىراتىن تاياق (ۇرشىق)
3. جەتى قازىنانىڭ ءبىرى (مىلتىق)
4. قاناتى بار ۇشپايتىن سۋداعى قۇس (بالىق)
5. كوكتەمنىڭ ءبىرىنشى ايى. (ناۋرىز)
6. مىسىق ماقتاقىزدى نەسىن توكتى؟ (قاتىق)
2. ءبولىم «كىم جىلدام؟» ويىنى
اينالاداعى دۇنيەلەر:
10ۇپاي: ءتورت تۇلىكتىڭ ءبىرى (سيىر)؛
20 ۇپاي: سىرتى سارى، ءىشى ءدارى (ليمون)
30 ۇپاي: قىستا دەمالىپ، جازدا تىنبايدى، كوككە اتىلىپ، جەرگە قۇلايدى. (سۋبۇرقاق)
40 ۇپاي: الىپ بالانىڭ اتىمەن اتالعان تاۋ (تولاعاي)
ءارىپتى جۇمباقتار:
10 ۇپاي: قار دا بار، مۇزدا جوق.
جاردا بار، قۇزدا جوق.(ر ءارپى)
20 ۇپاي: ومىردە جوق، وڭىردە بار.
اۋىردا جوق، جەڭىلدە بار (ڭ ءارپى)
30 ۇپاي: «اششى»دەيسىڭ قازاقتا، كەلۋ ءۇشىن وسى ءارىپ.
قۇرىق جالعاپ ازاپقا، ءتۇستى «ش» - عا دوس ءارىپ. (شش ءارپى)
40 ۇپاي: دىبىسى جوق وزىنشە، تىنىسى جوق وزىنشە،
قاتاڭداتىپ جىبەرەر، وزگە ءارىپتى كوزىڭشە ( بەلگىسى)
جان - جانۋارلار:
10 ۇپاي: الابوتا تاماعى، شولگە شىداي الادى (تۇيە)
20 ۇپاي: موينى ۇزىن بولعانىمەن، ارەڭ جەتەر تومەنگە.
تەڭبىل - تەڭبىل دەنەسى، كەلەدى نە دەگەنگە؟ (كەرىك)
30 ۇپاي: سۋدا جۇزەدى، تۇمسىعى ۇزىن، ماحاببات قۇسى.(اققۋ)
40 ۇپاي: قاناتى بار سۋدا ۇشپايتىن قۇس (بالىق)
ءار ءتۇرلى جۇمباقتار:
10 ۇپاي: ءبىر تاۋدىڭ ەكى كۇزەتشىسى، ەكى تىڭشىسى، وتىز ەكى ءبورىسى بار(باس، كوز، قۇلاق، ءتىس)
20 ۇپاي: ەكى بالا قاتار تۇرسا دا، ءبىرىن ءبىرى كورمەيدى. (كوز)
30 ۇپاي: تۇمسىعى مىقتى، وي مەن قىردى تەگىستەپ شىقتى (ۇتىك)
40 ۇپاي: بىرەۋىن بەردىم، ونىڭ تەردىم (تۇقىم)
3. ءبولىم. ءۇي تاپسىرماسى
ءۇي تاپسىرماسى بولىمىندە ەكى توپ ءبىر - بىرىنە ۇيدەن دايىنداعان جۇمباقتارىن جاسىرادى.
4. ءبولىم. سۋرەت جۇمباق
بەرىلگەن جاسىرىن سۋرەتتى تابۋ ءۇشىن ءتورت ۇياشىقتىڭ بىرەۋىن اشىپ، جاسىرىن سۋرەتتىڭ تورتتەن ءبىر بولىگىن كورىپ، تولىق سۋرەتتىڭ اتىن جاڭىلماي تابۋ كەرەك. سول سۋرەتكە بايلانىستى جۇمباق جاسىرۋ كەرەك.
قورىتىندىلاۋ: ءار توپتىڭ جيناعان فيشكالارىنا بايلانىستى جەڭىمپازداردى انىقتايدى.
ماقساتى: جۇمباقتار ارقىلى وي - ءورىسىن، ويلاۋ قابىلەتىن دامىتىپ، دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ؛ شاپشاڭدىققا، ۇقىپتىلىققا، ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراتيۆتى تاقتا.
بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
«شاتتىق شەڭبەرى» ارقىلى وقۋشىلار ءبىر - بىرىنە ساتتىلىك تىلەپ تىلەكتەر ايتادى.
2. سايىستىڭ ءوتۋ بارىسى.
«جۇمباقتار سىر شەرتەدى» اتتى سايىسىمىز مىناداي بولىمنەن تۇرادى.
♦ ءسوزجۇمباق شەشۋ.
♦ كىم جىلدام؟(ءار توپ ۇياشىق تاڭداپ، سۇراقتارعا تەز جاۋاپ بەرۋى ءتيىس.)
♦ ءۇي تاپسىرماسى (ۇيدەن دايىنداپ كەلگەن جۇمباقتارىن جاسىرادى.)
♦ سۋرەت جۇمباق (ۇياشىقتى تاڭدايدى، سۋرەتتىڭ تورتتەن ءبىر بولىگى اشىلادى، قالعان سۋرەتتى وزدەرى تابادى، سول سۋرەتكە بايلانىستى جۇمباق جاسىرادى)
جۇمباق - اۋىز ادەبيەتىنىڭ ءبىر ءتۇرى. ول ادامداردىڭ ءبىر نارسەنىڭ بەلگىلەرىن ەكىنشى نارسەنىڭ بەلگىلەرى ارقىلى جۇمباقتاپ ايتۋ ونەرى. جۇمباق تاقپاقتاپ، ۇيقاستىرىلىپ ايتىلادى. ول ەرتەدەن كەلە جاتقانمەن ءار ۋاقىتتا حالىق ونىڭ جاڭا تۇرلەرىن ويلاپ شىعارىپ وتىرعان. جۇمباق تۋرالى ۇلى جازۋشى مۇحتار اۋەزوۆ بىلاي دەگەن ەكەن: «جۇمباق - ادامنىڭ دۇنيەتانۋ جولىنداعى ويىنىڭ، قيالىنىڭ شاماسىن بىلدىرەدى».
جۇمباق – قارىم – قاتىناس جاساۋدىڭ ەرەكشە ءبىر قۇرالى. جۇمباقتى شەشۋ، ونى ويلاۋدىڭ ءوزى دە ونەر. ولاي بولسا وسى سايىسىمىز ارقىلى ءوز ونەرىمىزدى، ءبىلىمىمىزدى ورتاعا سالايىق.
سايىسقا قاتىسۋشىلار «العىرلار»، «بىلگىرلەر» توبى بولىپ ەكىگە بولىنەدى. ولاردىڭ ءادىل باعالارىن بەرەتىن قازىلار القاسى تاعايىندالادى.
1. ءبولىم: ءسوزجۇمباق شەشۋ.(العىرلار توبىنا)
جۇمباق
1. ءتورت تۇلىكتىڭ ءبىرى.(جىلقى)
2. نە كورسەڭ كوزىن اش؟(بۇلاق)
3. تىشقاننىڭ جاۋى.(مىسىق)
4. ارانىڭ قورەگى.(بال)
5. پەرىشتە نە كورسە جولدان تايادى؟(التىن)
6. تاماق ىشەتىن قۇرال.(قاسىق)
2. ءسوزجۇمباق (بىلگىرلەر توبىنا)
جۇمباق
1. تاۋىق جۇنىنەن جاسالاتىن زات (جاستىق)
2. اجە اينالدىراتىن تاياق (ۇرشىق)
3. جەتى قازىنانىڭ ءبىرى (مىلتىق)
4. قاناتى بار ۇشپايتىن سۋداعى قۇس (بالىق)
5. كوكتەمنىڭ ءبىرىنشى ايى. (ناۋرىز)
6. مىسىق ماقتاقىزدى نەسىن توكتى؟ (قاتىق)
2. ءبولىم «كىم جىلدام؟» ويىنى
اينالاداعى دۇنيەلەر:
10ۇپاي: ءتورت تۇلىكتىڭ ءبىرى (سيىر)؛
20 ۇپاي: سىرتى سارى، ءىشى ءدارى (ليمون)
30 ۇپاي: قىستا دەمالىپ، جازدا تىنبايدى، كوككە اتىلىپ، جەرگە قۇلايدى. (سۋبۇرقاق)
40 ۇپاي: الىپ بالانىڭ اتىمەن اتالعان تاۋ (تولاعاي)
ءارىپتى جۇمباقتار:
10 ۇپاي: قار دا بار، مۇزدا جوق.
جاردا بار، قۇزدا جوق.(ر ءارپى)
20 ۇپاي: ومىردە جوق، وڭىردە بار.
اۋىردا جوق، جەڭىلدە بار (ڭ ءارپى)
30 ۇپاي: «اششى»دەيسىڭ قازاقتا، كەلۋ ءۇشىن وسى ءارىپ.
قۇرىق جالعاپ ازاپقا، ءتۇستى «ش» - عا دوس ءارىپ. (شش ءارپى)
40 ۇپاي: دىبىسى جوق وزىنشە، تىنىسى جوق وزىنشە،
قاتاڭداتىپ جىبەرەر، وزگە ءارىپتى كوزىڭشە ( بەلگىسى)
جان - جانۋارلار:
10 ۇپاي: الابوتا تاماعى، شولگە شىداي الادى (تۇيە)
20 ۇپاي: موينى ۇزىن بولعانىمەن، ارەڭ جەتەر تومەنگە.
تەڭبىل - تەڭبىل دەنەسى، كەلەدى نە دەگەنگە؟ (كەرىك)
30 ۇپاي: سۋدا جۇزەدى، تۇمسىعى ۇزىن، ماحاببات قۇسى.(اققۋ)
40 ۇپاي: قاناتى بار سۋدا ۇشپايتىن قۇس (بالىق)
ءار ءتۇرلى جۇمباقتار:
10 ۇپاي: ءبىر تاۋدىڭ ەكى كۇزەتشىسى، ەكى تىڭشىسى، وتىز ەكى ءبورىسى بار(باس، كوز، قۇلاق، ءتىس)
20 ۇپاي: ەكى بالا قاتار تۇرسا دا، ءبىرىن ءبىرى كورمەيدى. (كوز)
30 ۇپاي: تۇمسىعى مىقتى، وي مەن قىردى تەگىستەپ شىقتى (ۇتىك)
40 ۇپاي: بىرەۋىن بەردىم، ونىڭ تەردىم (تۇقىم)
3. ءبولىم. ءۇي تاپسىرماسى
ءۇي تاپسىرماسى بولىمىندە ەكى توپ ءبىر - بىرىنە ۇيدەن دايىنداعان جۇمباقتارىن جاسىرادى.
4. ءبولىم. سۋرەت جۇمباق
بەرىلگەن جاسىرىن سۋرەتتى تابۋ ءۇشىن ءتورت ۇياشىقتىڭ بىرەۋىن اشىپ، جاسىرىن سۋرەتتىڭ تورتتەن ءبىر بولىگىن كورىپ، تولىق سۋرەتتىڭ اتىن جاڭىلماي تابۋ كەرەك. سول سۋرەتكە بايلانىستى جۇمباق جاسىرۋ كەرەك.
قورىتىندىلاۋ: ءار توپتىڭ جيناعان فيشكالارىنا بايلانىستى جەڭىمپازداردى انىقتايدى.