جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆ "مەنىڭ قازاقستانىم"
سىنىپتان تىس شارا (ورىس ءتىلدى مەكتەپ)
سىنىپتان تىس شارانىڭ تاقىرىبى: جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆ.
" مەنىڭ قازاقستانىم"
ماقساتى:قازاق ادەبيەتىنىڭ ايتۋلى اقىنى، قازاقستان جاستار سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، قازاقستان رەسپۋبليكاسى جاڭا ءانۇرانىنىڭ اۆتورى ج. ناجىمەدەنوۆتىڭ ومىربايانىمەن، شىعارماشىلىق جولىمەن تانىستىرۋ."مەنىڭ قازاقستانىم"ولەڭىنىڭ شىعۋ تاريحىمەن تانىستىرۋ.
وقۋشىلاردى وتانسۇيگىشتىككە، ەلىن، جەرىن قورعاي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: اقىن تۋرالى تۇسىرىلگەن دەرەكتى فيلم، Power Point باعدارلاماسى بويىنشا جاسالعان سلايدتار، "كۇي كىتابى" اۋديوكىتاپ، اقىن پورترەتى.
I. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى.
II. ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى:
بۇگىنگى شارامىزعا ارقاۋ بولىپ وتىرعان نارسە – اقىننىڭ 75 جىلدىق مەرەيتويى. ەشتەن كەش جاقسى دەمەكشى، مەرەيتويى قاراشادا وتسە دە، ۇستاز رەتىندە وسى اقىن تۋرالى سىزدەرگە تەرەڭىرەك ماعلۇمات بەرۋدى ءوزىمنىڭ بورىشىم دەپ ەسەپتەيمىن.
ج. ناجىمەدەنوۆتىڭ ءبىر جيناعى "مەنىڭ توپىراعىم"دەپ اتالادى. ەپيگراف رەتىندە وسى شىعارماسىنان ءۇزىندى الىپ وتىرمىن."تامىرىم مەنىڭ تەرەڭدە، جاپىراعىم بيىكتە" ولەڭ جولدارىندا تەرەڭ ماعىنا، جۇمباق سىر جاتىر.
اقىن ومىردەن ەرتە وزسا دا، ارتىنا وشپەس مۇرا، عۇمىرلى جىلدارى قالدى.
ەندەشە، اقىن تۋرالى تۇسىرىلگەن دەرەكتى فيلمگە نازار اۋدارايىق.
III. دەرەكتى فيلم كورسەتىلىمى.
IV. جۇمەكەن تۋرالى ەستەلىكتەر:
1 - وقۋشى: جۇمەكەن پوەزياسى - ءبىزدىڭ ۇلتتىق ماقتانىشىمىز، ءبىزدىڭ ەندى اشىلار التىن ساندىعىمىزدىڭ ءبىرى. ەشكىمگە ۇقسامايتىن اقىننىڭ ءاربىر شۋماعى - تىڭ قازىنالار. (ءابدىلدا تاجىبايەۆ)
2 - وقۋشى:سەن ادەبيەتكە ەكىنىڭ ءبىرى قۇساپ كەلگەن جوقسىڭ، بىردەن قۇبىلىس بوپ كەلدىڭ. ەگەر بىرەۋ - مىرەۋ تۇسىنبەسە، باعالاماسا، وعان سەن كىنالى ەمەسسىڭ. جۇرتتىڭ ءبارى بىلەتىن، جۇرتتىڭ بارىنە بىردەي ۇعىمدى نارسەنى جازا بەرىپ قاجەتى نە؟!
سەنىڭ پوەزياڭ - ەرتەڭگى كۇننىڭ پوەزياسى. (ءقادىر مىرزالييەۆ)
3 - وقۋشى:ءازىر كوپ جۇرت ونىڭ ەسىمىمەن تەك "مەنىڭ قازاقستانىم"ءانىن جاقسى بىلەدى. بارشا جۇرت ونىڭ بارشا ولەڭىن وقىپ، بۇكىل مۇراسىن جاپپاي قاستەرلەيتىن
كۇن الىس ەمەس. ونىڭ قازاقستانى ەندى ورناپ كەلەدى. ونىڭ جۇلدىزى ونىڭ جىرلارىن تەرەڭ ۇققاندار كوبەيە تۇسكەن سايىن بيىكتەي بەرەدى.(ءابىش كەكىلبايەۆ)
V. اقىن ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىن تانىستىرۋ.
4 - وقۋشى:
قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك ءانۇرانىنىڭ (ءماتىنى) اۆتورى، كورنەكتى اقىن، قازاقستان جاستار وداعى سىيلىعىنىڭ يەگەرى جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆ 1935 جىلى قاراشا ايىنىڭ 28 جۇلدىزىندا قازىرگى اتىراۋ وبلىسىنىڭ قۇرمانعازى اۋدانىنداعى قوشالاق اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. قۇرمانعازى اتىنداعى الماتى مەملەكەتتىك كونسەرۆاتورياسىنىڭ حالىق اسپاپتارى فاكۋلتەتىندە (1956 - 1959) وقىعان. ماسكەۋدەگى م. گوركيي اتىنداعى ادەبيەت ينستيتۋتى جانىنداعى جوعارى ادەبي كۋرستى بىتىرگەن. ەڭبەك جولىن 1955 جىلى قاراعاندى شاحتاسىندا قاراپايىم جۇمىسشى بولىپ ىستەۋدەن باستاعان. 1959 - 1965 جىلدارى «جازۋشى» باسپاسىندا كىشى رەداكتور، 1965 - 1966 جىلدارى رەسپۋبليكالىق «لەنينشىل جاس» گازەتىندە ادەبيەت جانە ونەر ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، 1966 - 1971 جىلدارى قازاقستان جازۋشىلار وداعىندا ادەبي كەڭەسشى، 1974 - 1978 جىلدارى قازاق كسر باسپا، پوليگرافيا جانە كىتاپ ساۋداسى ىستەرى جونىندەگى مەملەكەتتىك كوميتەتتە رەداكتور، 1978 - 1983 جىلدارى «مەكتەپ» باسپاسىندا رەداكسيا مەڭگەرۋشىسى بولىپ جۇمىس ىستەگەن.
5 - وقۋشى:
الپىسىنشى جىلداردان باستاپ ولەڭدەرى مەن شىعارمالارى، ءۇش رومانى، اۋدارما كىتاپتارى «جازۋشى»، «جالىن» باسپالارىنان جارىق كوردى: «بالاۋسا»، «سىبىزعى سىرى»، «جوق، ۇمىتۋعا بولمايدى»، «كۇي كىتابى»، «مەزگىل اۋەندەرى»، «ۇلىم، ساعان ايتام»، «قىزعالداق جايلى باللادا»، «تەمىرقازىق»، «مەنىڭ توپىراعىم» كىتاپتارى، ءۇش تومدىق شىعارمالار جيناعى (1996 - 1997)، «مەن – تامىرمىن» داستاندار، «قاسىرەت پەن قايسارلىق»، «جۇمەكەن»، «جاڭعىرىق». 1967 جىلى «جوق، ۇمىتۋعا بولمايدى!» اتتى پوەماسى ءۇشىن قازاقستان لەنين كومسومولى سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى اتاندى. اقىن جىرلارى بىرنەشە شەت ەل تىلدەرىنە اۋدارىلعان. «جۇمەكەن ساباقتى جاقسى وقىدى. ءارى مەكتەپكە بارۋى مۇڭ ەكەن، دومبىراعا توسەلىپ جۇرە بەردى. اۋىلعا كەلگەن سايىن ۇيرەنگەن جاڭا كۇيلەرىن تارتىپ بەرەتىن. ال ودان بوساعاندا مالدى اۋىلدىڭ ناۋقاندى جۇمىستارىنا قاتىساتىن»،- دەپ ەسكە الادى بالالىق بالداۋرەن كەزىن بىرگە وتكىزگەن جولداسى حاميدوللا قابدەشوۆ.
6 - وقۋشى:
جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆ ءماتىنىن جازعان «مەنىڭ قازاقستانىم» 2005 جىلى ءانۇران بولىپ بەكىتىلدى. ول كىسىنىڭ جۇبايى ءناسىپ اپايدىڭ ايتۋىنشا جۇمەكەن ءاندى وسىدان 50 جىل بۇرىن، 1956 جىلى الماتىدا، بەلگىلى قوبىزشى گۇلسارا ءبىرمانوۆانىڭ ۇيىندە جازعان. بۇل ولەڭ ءبىر قاراعاندا قازاقستان ميلليارد پۇت استىق جيناعانىنا ارنالىپ جازىلعان سياقتى بولىپ كورىنگەنىمەن، نەگىزىنەن «ەل، جەر مەنىكى» دەگەن وتارشىلارعا قارسىلىقتان تۋعان. ونى سەزىپ قالعان كوممۋنيستەر ءاندى مۇلدەم شىعارماي تاستاۋعا اينالعاندا جامال وماروۆا ارا ءتۇسىپ، ەفيردەن شىرقاۋعا مۇمكىندىك العان. ءسويتىپ حالىققا جەتپەي جاتىپ قۋدالانا باستاعان ءان باعى جانىپ، بەيرەسميدەن تاۋەلسىزدىكتىڭ ارقاسىندا رەسمي ءانۇرانعا اينالدى. جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆ ومىردەن ەرتە كەتتى. ءقازىر ونىڭ ەسىمى ءوزىنىڭ تۋعان جەرى اتىراۋ وبلىسى قۇرمانعازى اۋدانىنداعى اۋىلعا بەرىلدى.
VI. اقىننىڭ شىعارمالارى، جارىق كورگەن كىتاپتارى سلايد ارقىلى كورسەتۋ.
«كۇي كىتابى»- پوەزيالىق جيناعى
«اشىق اسپان»- پوەزيالىق جيناعى
«مەنىڭ توپىراعىم»- پوەزيالىق جيناعى
«داڭق پەن داقپىرت»- رومان
«كىشكەنتاي»- رومان
«اق شاعىل»- رومان ت. ب.
VII. "كۇي كىتابى" اۋديوكىتابىنان اقىننىڭ ولەڭدەرىن تىڭداۋ.
سىنىپتان تىس شارانىڭ تاقىرىبى: جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆ.
" مەنىڭ قازاقستانىم"
ماقساتى:قازاق ادەبيەتىنىڭ ايتۋلى اقىنى، قازاقستان جاستار سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، قازاقستان رەسپۋبليكاسى جاڭا ءانۇرانىنىڭ اۆتورى ج. ناجىمەدەنوۆتىڭ ومىربايانىمەن، شىعارماشىلىق جولىمەن تانىستىرۋ."مەنىڭ قازاقستانىم"ولەڭىنىڭ شىعۋ تاريحىمەن تانىستىرۋ.
وقۋشىلاردى وتانسۇيگىشتىككە، ەلىن، جەرىن قورعاي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: اقىن تۋرالى تۇسىرىلگەن دەرەكتى فيلم، Power Point باعدارلاماسى بويىنشا جاسالعان سلايدتار، "كۇي كىتابى" اۋديوكىتاپ، اقىن پورترەتى.
ەپيگرافى: تامىرىم مەنىڭ تەرەڭدە،
جاپىراعىم بيىكتە.
ج. ناجىمەدەنوۆ
جاپىراعىم بيىكتە.
ج. ناجىمەدەنوۆ
I. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى.
II. ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى:
بۇگىنگى شارامىزعا ارقاۋ بولىپ وتىرعان نارسە – اقىننىڭ 75 جىلدىق مەرەيتويى. ەشتەن كەش جاقسى دەمەكشى، مەرەيتويى قاراشادا وتسە دە، ۇستاز رەتىندە وسى اقىن تۋرالى سىزدەرگە تەرەڭىرەك ماعلۇمات بەرۋدى ءوزىمنىڭ بورىشىم دەپ ەسەپتەيمىن.
ج. ناجىمەدەنوۆتىڭ ءبىر جيناعى "مەنىڭ توپىراعىم"دەپ اتالادى. ەپيگراف رەتىندە وسى شىعارماسىنان ءۇزىندى الىپ وتىرمىن."تامىرىم مەنىڭ تەرەڭدە، جاپىراعىم بيىكتە" ولەڭ جولدارىندا تەرەڭ ماعىنا، جۇمباق سىر جاتىر.
اقىن ومىردەن ەرتە وزسا دا، ارتىنا وشپەس مۇرا، عۇمىرلى جىلدارى قالدى.
ەندەشە، اقىن تۋرالى تۇسىرىلگەن دەرەكتى فيلمگە نازار اۋدارايىق.
III. دەرەكتى فيلم كورسەتىلىمى.
IV. جۇمەكەن تۋرالى ەستەلىكتەر:
1 - وقۋشى: جۇمەكەن پوەزياسى - ءبىزدىڭ ۇلتتىق ماقتانىشىمىز، ءبىزدىڭ ەندى اشىلار التىن ساندىعىمىزدىڭ ءبىرى. ەشكىمگە ۇقسامايتىن اقىننىڭ ءاربىر شۋماعى - تىڭ قازىنالار. (ءابدىلدا تاجىبايەۆ)
2 - وقۋشى:سەن ادەبيەتكە ەكىنىڭ ءبىرى قۇساپ كەلگەن جوقسىڭ، بىردەن قۇبىلىس بوپ كەلدىڭ. ەگەر بىرەۋ - مىرەۋ تۇسىنبەسە، باعالاماسا، وعان سەن كىنالى ەمەسسىڭ. جۇرتتىڭ ءبارى بىلەتىن، جۇرتتىڭ بارىنە بىردەي ۇعىمدى نارسەنى جازا بەرىپ قاجەتى نە؟!
سەنىڭ پوەزياڭ - ەرتەڭگى كۇننىڭ پوەزياسى. (ءقادىر مىرزالييەۆ)
3 - وقۋشى:ءازىر كوپ جۇرت ونىڭ ەسىمىمەن تەك "مەنىڭ قازاقستانىم"ءانىن جاقسى بىلەدى. بارشا جۇرت ونىڭ بارشا ولەڭىن وقىپ، بۇكىل مۇراسىن جاپپاي قاستەرلەيتىن
كۇن الىس ەمەس. ونىڭ قازاقستانى ەندى ورناپ كەلەدى. ونىڭ جۇلدىزى ونىڭ جىرلارىن تەرەڭ ۇققاندار كوبەيە تۇسكەن سايىن بيىكتەي بەرەدى.(ءابىش كەكىلبايەۆ)
V. اقىن ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىن تانىستىرۋ.
4 - وقۋشى:
قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك ءانۇرانىنىڭ (ءماتىنى) اۆتورى، كورنەكتى اقىن، قازاقستان جاستار وداعى سىيلىعىنىڭ يەگەرى جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆ 1935 جىلى قاراشا ايىنىڭ 28 جۇلدىزىندا قازىرگى اتىراۋ وبلىسىنىڭ قۇرمانعازى اۋدانىنداعى قوشالاق اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. قۇرمانعازى اتىنداعى الماتى مەملەكەتتىك كونسەرۆاتورياسىنىڭ حالىق اسپاپتارى فاكۋلتەتىندە (1956 - 1959) وقىعان. ماسكەۋدەگى م. گوركيي اتىنداعى ادەبيەت ينستيتۋتى جانىنداعى جوعارى ادەبي كۋرستى بىتىرگەن. ەڭبەك جولىن 1955 جىلى قاراعاندى شاحتاسىندا قاراپايىم جۇمىسشى بولىپ ىستەۋدەن باستاعان. 1959 - 1965 جىلدارى «جازۋشى» باسپاسىندا كىشى رەداكتور، 1965 - 1966 جىلدارى رەسپۋبليكالىق «لەنينشىل جاس» گازەتىندە ادەبيەت جانە ونەر ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، 1966 - 1971 جىلدارى قازاقستان جازۋشىلار وداعىندا ادەبي كەڭەسشى، 1974 - 1978 جىلدارى قازاق كسر باسپا، پوليگرافيا جانە كىتاپ ساۋداسى ىستەرى جونىندەگى مەملەكەتتىك كوميتەتتە رەداكتور، 1978 - 1983 جىلدارى «مەكتەپ» باسپاسىندا رەداكسيا مەڭگەرۋشىسى بولىپ جۇمىس ىستەگەن.
5 - وقۋشى:
الپىسىنشى جىلداردان باستاپ ولەڭدەرى مەن شىعارمالارى، ءۇش رومانى، اۋدارما كىتاپتارى «جازۋشى»، «جالىن» باسپالارىنان جارىق كوردى: «بالاۋسا»، «سىبىزعى سىرى»، «جوق، ۇمىتۋعا بولمايدى»، «كۇي كىتابى»، «مەزگىل اۋەندەرى»، «ۇلىم، ساعان ايتام»، «قىزعالداق جايلى باللادا»، «تەمىرقازىق»، «مەنىڭ توپىراعىم» كىتاپتارى، ءۇش تومدىق شىعارمالار جيناعى (1996 - 1997)، «مەن – تامىرمىن» داستاندار، «قاسىرەت پەن قايسارلىق»، «جۇمەكەن»، «جاڭعىرىق». 1967 جىلى «جوق، ۇمىتۋعا بولمايدى!» اتتى پوەماسى ءۇشىن قازاقستان لەنين كومسومولى سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى اتاندى. اقىن جىرلارى بىرنەشە شەت ەل تىلدەرىنە اۋدارىلعان. «جۇمەكەن ساباقتى جاقسى وقىدى. ءارى مەكتەپكە بارۋى مۇڭ ەكەن، دومبىراعا توسەلىپ جۇرە بەردى. اۋىلعا كەلگەن سايىن ۇيرەنگەن جاڭا كۇيلەرىن تارتىپ بەرەتىن. ال ودان بوساعاندا مالدى اۋىلدىڭ ناۋقاندى جۇمىستارىنا قاتىساتىن»،- دەپ ەسكە الادى بالالىق بالداۋرەن كەزىن بىرگە وتكىزگەن جولداسى حاميدوللا قابدەشوۆ.
6 - وقۋشى:
جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆ ءماتىنىن جازعان «مەنىڭ قازاقستانىم» 2005 جىلى ءانۇران بولىپ بەكىتىلدى. ول كىسىنىڭ جۇبايى ءناسىپ اپايدىڭ ايتۋىنشا جۇمەكەن ءاندى وسىدان 50 جىل بۇرىن، 1956 جىلى الماتىدا، بەلگىلى قوبىزشى گۇلسارا ءبىرمانوۆانىڭ ۇيىندە جازعان. بۇل ولەڭ ءبىر قاراعاندا قازاقستان ميلليارد پۇت استىق جيناعانىنا ارنالىپ جازىلعان سياقتى بولىپ كورىنگەنىمەن، نەگىزىنەن «ەل، جەر مەنىكى» دەگەن وتارشىلارعا قارسىلىقتان تۋعان. ونى سەزىپ قالعان كوممۋنيستەر ءاندى مۇلدەم شىعارماي تاستاۋعا اينالعاندا جامال وماروۆا ارا ءتۇسىپ، ەفيردەن شىرقاۋعا مۇمكىندىك العان. ءسويتىپ حالىققا جەتپەي جاتىپ قۋدالانا باستاعان ءان باعى جانىپ، بەيرەسميدەن تاۋەلسىزدىكتىڭ ارقاسىندا رەسمي ءانۇرانعا اينالدى. جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆ ومىردەن ەرتە كەتتى. ءقازىر ونىڭ ەسىمى ءوزىنىڭ تۋعان جەرى اتىراۋ وبلىسى قۇرمانعازى اۋدانىنداعى اۋىلعا بەرىلدى.
VI. اقىننىڭ شىعارمالارى، جارىق كورگەن كىتاپتارى سلايد ارقىلى كورسەتۋ.
«كۇي كىتابى»- پوەزيالىق جيناعى
«اشىق اسپان»- پوەزيالىق جيناعى
«مەنىڭ توپىراعىم»- پوەزيالىق جيناعى
«داڭق پەن داقپىرت»- رومان
«كىشكەنتاي»- رومان
«اق شاعىل»- رومان ت. ب.
VII. "كۇي كىتابى" اۋديوكىتابىنان اقىننىڭ ولەڭدەرىن تىڭداۋ.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
بىلىمدىلىك ماقساتى: اۋا ىلعالدىلىعى جانە ونىڭ پايدا بولۋ سەبەپتەرىن ءتۇسىندىرۋ، اۋا ىلعالدىلىعىن ولشەيتىن قۇرالدارمەن تانىستىرۋ. وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن تەرەڭدەتىپ،
