كەنەسارى قاسىم ۇلى باسقارعان ۇلت-ازاتتىق قوزعالىس
«قوستاناي قالا اكىمدىگى ءبىلىم ءبولىمىنىڭ №5 ورتا مەكتەبى» مم
تاريح ءمۇعالىمى كوكەيەۆا امانگۇل سابىرجان قىزى
تاقىرىبى:1837-1847 جىلدارداعى كەنەسارى قاسىم ۇلى باسقارعان ۇلت-ازاتتىق قوزعالىس.
ماقساتى:
بىلىمدىلىك ءمانى:“بىلگەن سايىن كەلەدى بىلە بەرگىم، بىلە بەرۋ ەمەس پە تىلەگى ەلدىڭ”- دەمەكشى، تۋعان جەردىڭ تاريحىن، ، سونىڭ ىشىندە كەنەسارى قاسىم ۇلىنىڭ ءومىرى، كەنەسارى قاسىم ۇلى باستاعان ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىسىنىڭ سەبەپتەرى، سيپاتى، قوزعاۋشى كۇشتەرىمەن تانىستىرۋ.
دامىتۋشىلىق ءمانى:وقۋشىلاردىڭ وسى ساباققا دەگەن بەلسەندىلىگىن، قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرىپ، ويلاۋ، سويلەۋ، تانىمدىق، ىزدەمپازدىق قاسيەتىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىك ءمانى:“تۋعان جەردى ءسۇيۋ پارىز، ءسۇيۋ ءۇشىن تاريحىن ءبىلۋ پارىز” – دەگەندەي، ءوز وتانىنىڭ تاريحىن ءبىلىپ قويماي تۋعان جەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىككە، “بابالار ەرلىگى - ۇرپاققا ۇلگى”، - دەپ ايتىپ وقۋشىلاردى ءوز ەلىنىڭ بابالارى سياقتى ەلىن قورعاۋعا، ەرلىككە، وتانىن قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
ساباقتىڭ ءتيپى:جاڭا ءبىلىم بەرۋ
قولداناتىن ادىستەر:تىرەك-سحەما، تابليسا، تەست، بايانداۋ، سۇراق-جاۋاپ.
جوسپار:
1.كوتەرىلىستىڭ سەبەپتەرى، ماقساتى جانە قوزعاۋشى كۇشتەرى.
2.كوتەرىلىستىڭ بارىسى
3.كەنەسارىنىڭ حاندىق بيلىگى
4.كوتەرىلىستىڭ ماڭىزى مەن جەڭىلۋ سەبەپتەرى.
«سۇيەتىن ارۋاقتى كەنە اعاسىن،
كەنەنىڭ كەڭ پەيىشتەي سارىارقاسىن.
ول سۇيگەن تۋعان تاۋىن، وسكەن جۇرتىن،
سول ءۇشىن جارقىلداتقان كوك نايزاسىن»- وسى ولەڭ جولىمەن بۇگىنگى ساباعىمىزدى باستايمىز.
ەل قورعاعان - ەر باباڭ"
وقۋشىلار ءوز ويلارىن ايتىپ كلاسستەر قۇرايدى.
شىڭعىسحاننىڭ 27ء-ىنشى ۇرپاعى ----------------------------------------ابىلاي حاننىڭ نەمەرەسى اكەسى قاسىم
--------------------------------------------- كوتەرىلىستىڭ باسشىسى
1802 جىلى كوكشەتاۋ وڭىرىندە --------------------------- مەملەكەت قايراتكەرى جانە ديپلومات
دۇنيەگە كەلگەن. --------------------------------1847 جىلى قايتىس بولدى
سونىمەن، بۇگىنگى ساباقتا ءبىز نە ءبىلىپ، نە ۇيرەنۋگە ءتيىسپىز؟
* قوزعالىستىڭ سەبەپتەرىن،
* ماقساتتارىن،
* سيپاتىن،
* قوزعاۋشى كۇشتەرى كىم
بولدى.
كەنەسارى قاسىم ۇلى باستاعان كوتەرىلىس
كوتەرىلىستىڭ سەبەپتەرى:
XIX عاسىردىڭ 20-30 جىلدارىندا قوقان بەكتەرى مەن حيۋا حاندارى قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگىندەگى قازاقتاردى بيلىگىندە ۇستاپ، ولاردى الىم-سالىقپەن جانە توناۋمەن قينادى.
1836 جىلى قوقان حانى وڭتۇستىككە قونىس اۋدارعان سانجار قاسىمۇلىن ءولتىردى
ورتا ءجۇز جەرىندە 1822 جىلعى جارعى بويىنشا بۇرىنعى ءداستۇرلى باسقارۋ ءتۇرى وزگەرىپ، جاڭا وكرۋگتەر، پريكازدار قۇرىلا باستادى. بۇل قازاقتاردىڭ مال شارۋاشىلىعىنا كەرى اسەر ەتتى.
كوتەرىلىستىڭ ماقساتى:
رەسەي وتارلاۋ ساياساتىنا شەك قويۋ. پاتشا ۇكىمەتىنىڭ قۇرامىنا كىرمەگەن وڭىرلەردىڭ دەربەستىگىن ساقتاۋ، قازاق جەرىنە بەكىنىستەر مەن اسكەري شەپتەردىڭ سالۋىن توقتاۋ، قازاقتاردى قوقان بەكتەرى مەن حيۋا حاندىعىنىڭ ەزگىسىنەن ازات ەتۋ.
كوتەرىلىستىڭ قوزعاۋشى كۇشتەرى:
نەگىزگى قوزعاۋشى كۇشتەرى قاراپايىم قازاق شارۋالارى بولدى.جالپى، كوتەرىلىسكە ءۇش ءجۇزدىڭ قازاقتارى، سونىمەن قاتار اقسۇيەكتەر، سۇلتاندار، ۇستەم تاپ وكىلدەرى دە قاتىستى.
1837-1847 جىلدارداعى ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىستى باسقارعان كىم؟
سۋرەتتەگى سوزدەردى رەت-رەتىمەن قويۋ.
م.وتەمىس ۇلى، ابىلاي حان، ءابىلقايىر حان، كەنەسارى حان، ە.پۋگاچيەۆ، ي.تايمان ۇلى
"سيفرلار سويلەيدى" ويىنى.
1837 ج. ك.قاسىم ۇلى كازاك وتريادىنا شابۋىل
1838ج. كەنەسارى ءوزىنىڭ ادامدارىن باتىس ءسىبىر گەنەرال-گۋبەرناتورىنا جىبەرىپ، وعان ارنايى حات جولدادى.حاتىندا اقتاۋ بەكىنىسى مەن اقمولا پريكازىن جويۋدى، ومبىدا تۇتقىندا وتىرعان ءوز ادامدارىن تۇگەل بوساتۋدى تالاپ ەتتى.
1838 ج. تامىز كەنەسارى ساربازدارى اقمولا بەكىنىسىنە شابۋىل جاساپ، ورتەپ جىبەردى.
1838 ج. 7 تامىزىندا كەنەسارىنىڭ ساربازدارى بەكىنىستى ءورت شىعاراتىن جەبەلەرمەن اتقىلادى.بەكىنىس ورتكە ورالدى.
1840 ج. ورىنبور گۋبەرناتورى پاتشا ۇكىمەتىنىڭ كەنەسارىعا كەشىرىم جاساۋىنا قول جەتكىزدى.كەنەسارىنىڭ تۇتقىنعا الىنعان تۋعان-تۋىستارىنىڭ بارلىعى دا تۇرمەدەن بوساتىلدى.
«كەستەنى سايكەستەندىرۋ»
وقۋشىلار جىلدار مەن بولعان وقيعالاردى سايكەستەندىرەدى.(قالام ارقىلى اپارادى)
1841 ج. كەنەسارى قاسىم ۇلى حان سايلاندى.
1842 ج. ورىنبور گۋبەرناتورى پەروۆسكييدى وبرۋچيەۆ الماستىردى.
1843 ج. رەسەي يمپەراتورى قازاق حانىنا قارسى جورىق ۇيىمداستىرۋ جونىندە جارلىق شىعاردى.
1844 ج. كەنەسارى حان سۇلتان جانتورە ۇلىنىڭ توبىن قورشاپ، 44 سۇلتاندى مەرت قىلدى.
1845 ج. كەنەسارى اۋىلىنا ورىس ەلشىلەرى دولگوۆ پەن گەرن كەلدى.
1847 ج. كەنەسارى 10 مىڭ اسكەرىمەن قىرعىز جەرىنە باسىپ كىردى.
كارتامەن جۇمىس
1842ج. 1843ج. 1844ج. 1845ج. 1847ج.
كوتەرىلىستىڭ جەڭىلۋى، تاريحي ماڭىزى
كوتەرىلىستىڭ جەڭىلۋ سەبەپتەرى
- كوپتەگەن قازاق فەودالدارى كەنەسارىنى قولدامادى
- قازاق حالقى اراسىندا رۋلىق الاۋىزدىقتار،
رۋعا جىكتەلۋ باسىم بولدى.
- كوتەرىلىستى قولداماعان اۋىلدارعا كەنەسارى
اسا قاتتى جازا قولداندى.
- قازاقتار قىرعىزدارمەن، قوقاندىقتارمەن بولعان شايقاستاردا كەنەسارىنى قولدامادى.
- وڭتۇستىكتە قوقان بەكتەرىنە قارسى ۇيىمداستىرىلعان شايقاستا السىرەگەن
كەنەسارى قولى رەسەي پاتشا قارسى تۇرا المادى.
تاريحي ماڭىزى
كەنەسارى قاسىم ۇلى باستاعان كوتەرىلىس - XIX عاسىرداعى بارلىق قازاقستان جەرىن قامتىعان اسا ءىرى وتارشىلدىققا قارسى باعىتتالعان ازاتتىق كوتەرىلىس. پاتشا ۇكىمەتىنىڭ قازاقستان جەرىندە وتارلاۋ ساياساتىن جۇرگىزىپ وتىرعانىن دالەلدەدى. پاتشا ۇكىمەتىنىڭ قازاقستاننىڭ وڭتۇستىك ءوڭىرىنىڭ وتارلاۋىن ءبىراز ۋاقىتقا كەشەۋىلدەتە ءتۇستى.
كەنەسارى قاسىم ۇلىنىڭ ءومىرى مەن قىزمەتى بولاشاق ۇرپاققا وشپەس ونەگە.
قۇجاتپەن جۇمىس
1.كەنەسارىنىڭ جىبەرگەن ەلشىلەرى جۇڭگو شەبىندە قانداي مىندەت اتقاردى؟
2.جۇڭگو كەنەسارىنى جانە ونىڭ اسكەرلەرىن ءوز جەرىنە جىبەرۋدەن نەگە باس تارتتى؟
جاڭا سوزدەر:
زەكەت - مال وسىرۋشىلەر
ۇشىر - ديقانداردان الىناتىن سالىق
جاساۋىلدار - سەنىمدى ادامدارى
ماناپ - قىرعىزداردىڭ اقسۇيەك رۋباسىلارى
نومادتار - كوشپەلى قازاقتار
بەكىتۋ: وقۋشىلار بۇگىنگى ساباقتا العان بىلىمدەرىن وسى كەستە تولتىرۋ ارقىلى بەكىتەدى
ءبىلىم
بىلگىم كەلەدى
ءبىلدىم
قورىتىندىلاۋ:
تەست (تەست (1-5) جاۋابىن بىردەن لۋپا ارقىلى تەكسەرۋگە بولادى، (6-10) كەلەسى بەتىن شتور جاۋىپ قويۋ ارقىلى قولداناسىز)
1.1837-1847ج.ج. كوتەرىلىستەگى كەنەسارىنىڭ اپكەسى؟
ا) بوپاي ۆ) ساپارا س) توميريس
2.ك.قاسىم ۇلى باستاعان كوتەرىلىس قاي جىلدارى بولدى؟
ا) 1827-1837ج.ج. ۆ) 1847-1857ج.ج. س) 1837-1847 ج.ج.
3.1844 ج. ك.قاسىم ۇلى ءىرى جەڭىسكە جەتتى.جەڭىلىسكە ۇشىراعان توپتى كىم باسقاردى؟
ا) لەبەديەۆ ۆ) دۋنيكوۆسكيي س) جانتورە
4.قاي جەردەگى شايقاستا كەنەسارى جەڭىلىس تاپتى؟
ا) جەتىسۋ ۆ) توقماق س) مايتوبە
5.كەنەسارى باستاعان كوتەرىلىس قانداي سيپاتقا يە بولدى؟
ا) وتارشىلدىققا قارسى
ۆ) قوقان حاندىعىنا قارسى
س) فەوداليزمگە قارسى
6.ك.قاسىم ۇلى قاي جىلى حاندىق بيلىكتى قولىنا الدى؟
ا) 1837ج. ۆ) 1845ج. س) 1841ج.
7.كەنەسارى كوتەرىلىس بارىسىندا قانداي مەملەكەت قۇردى؟
ا) ءدىني ۆ) فەودالدىق س) وليگارحيالىق
8.ك.قاسىم ۇلىنىڭ كوتەرىلىسى قازاقستاننىڭ قاي بولىگىن قامتىدى؟
ا) تەك قانا ورتا ءجۇز ۆ) ءۇلىجۇز بەن كىشى ءجۇزدى س) بۇكىل قازاقستاندى
9.1841 ج. ك.قاسىمۇلىن حاندىققا سايلاۋعا قانداي وقيعا سەبەپشى بولدى؟
ا) جانتورە ۇلىن جەڭۋ ۆ) قوقان بەكىنىسىن الۋ س) قىرعىزعا جاسالعان جورىق
10.قاي جىلى كەنەسارى قىرعىز جەرىنە باسىپ كىردى؟
ا) 1845ج. ۆ) 1846ج. س) 1847ج.
ۇيگە تاپسىرما
1.-ي.تايمان ۇلى مەن س.دات ۇلى باستاعان كوتەرىلىس تاريحىن ەسكە ءتۇسىرىپ، ولاردى ك.قاسىم ۇلى باستاعان ۇلت-ازاتتىق قوزعالىسپەن سالىستىرىڭدار.
س.دات ۇلى باستاعان كوتەرىلىس
ي.تايمان ۇلى، م.وتەمىس ۇلى باستاعان كوتەرىلىس
ك.قاسىم ۇلى باستاعان كوتەرىلىس
جىلدار
اۋماعى
كوتەرىلىس سەبەپتەرى
نەگىزگى سەبەپتەرى
ماڭىزى
2.كوتەرىلىستىڭ جەڭىلۋ سەبەپتەرى مەن ماڭىزى تۋرالى اڭگىمەلەپ بەرىڭدەر.
ۇرپاققا ونەگە!
كەنەسارى قاسىم ۇلىنىڭ ءومىرى مەن قىزمەتى بولاشاق ۇرپاققا وشپەس ونەگە.حان ارمانى، حالىق ءۇمىتى ورىندالدى - قازاقستان تاۋەلسىزدىك الدى، كەنەسارى ەسىمى ەگەمەندىككە قولى جەتكەن حالىقتىڭ جۇرەگىندە ماڭگى ساقتاۋلى.
Cاۋ بولىڭىزدار!
تاريح ءمۇعالىمى كوكەيەۆا امانگۇل سابىرجان قىزى
تاقىرىبى:1837-1847 جىلدارداعى كەنەسارى قاسىم ۇلى باسقارعان ۇلت-ازاتتىق قوزعالىس.
ماقساتى:
بىلىمدىلىك ءمانى:“بىلگەن سايىن كەلەدى بىلە بەرگىم، بىلە بەرۋ ەمەس پە تىلەگى ەلدىڭ”- دەمەكشى، تۋعان جەردىڭ تاريحىن، ، سونىڭ ىشىندە كەنەسارى قاسىم ۇلىنىڭ ءومىرى، كەنەسارى قاسىم ۇلى باستاعان ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىسىنىڭ سەبەپتەرى، سيپاتى، قوزعاۋشى كۇشتەرىمەن تانىستىرۋ.
دامىتۋشىلىق ءمانى:وقۋشىلاردىڭ وسى ساباققا دەگەن بەلسەندىلىگىن، قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرىپ، ويلاۋ، سويلەۋ، تانىمدىق، ىزدەمپازدىق قاسيەتىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىك ءمانى:“تۋعان جەردى ءسۇيۋ پارىز، ءسۇيۋ ءۇشىن تاريحىن ءبىلۋ پارىز” – دەگەندەي، ءوز وتانىنىڭ تاريحىن ءبىلىپ قويماي تۋعان جەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىككە، “بابالار ەرلىگى - ۇرپاققا ۇلگى”، - دەپ ايتىپ وقۋشىلاردى ءوز ەلىنىڭ بابالارى سياقتى ەلىن قورعاۋعا، ەرلىككە، وتانىن قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
ساباقتىڭ ءتيپى:جاڭا ءبىلىم بەرۋ
قولداناتىن ادىستەر:تىرەك-سحەما، تابليسا، تەست، بايانداۋ، سۇراق-جاۋاپ.
جوسپار:
1.كوتەرىلىستىڭ سەبەپتەرى، ماقساتى جانە قوزعاۋشى كۇشتەرى.
2.كوتەرىلىستىڭ بارىسى
3.كەنەسارىنىڭ حاندىق بيلىگى
4.كوتەرىلىستىڭ ماڭىزى مەن جەڭىلۋ سەبەپتەرى.
«سۇيەتىن ارۋاقتى كەنە اعاسىن،
كەنەنىڭ كەڭ پەيىشتەي سارىارقاسىن.
ول سۇيگەن تۋعان تاۋىن، وسكەن جۇرتىن،
سول ءۇشىن جارقىلداتقان كوك نايزاسىن»- وسى ولەڭ جولىمەن بۇگىنگى ساباعىمىزدى باستايمىز.
ەل قورعاعان - ەر باباڭ"
وقۋشىلار ءوز ويلارىن ايتىپ كلاسستەر قۇرايدى.
شىڭعىسحاننىڭ 27ء-ىنشى ۇرپاعى ----------------------------------------ابىلاي حاننىڭ نەمەرەسى اكەسى قاسىم
--------------------------------------------- كوتەرىلىستىڭ باسشىسى
1802 جىلى كوكشەتاۋ وڭىرىندە --------------------------- مەملەكەت قايراتكەرى جانە ديپلومات
دۇنيەگە كەلگەن. --------------------------------1847 جىلى قايتىس بولدى
سونىمەن، بۇگىنگى ساباقتا ءبىز نە ءبىلىپ، نە ۇيرەنۋگە ءتيىسپىز؟
* قوزعالىستىڭ سەبەپتەرىن،
* ماقساتتارىن،
* سيپاتىن،
* قوزعاۋشى كۇشتەرى كىم
بولدى.
كەنەسارى قاسىم ۇلى باستاعان كوتەرىلىس
كوتەرىلىستىڭ سەبەپتەرى:
XIX عاسىردىڭ 20-30 جىلدارىندا قوقان بەكتەرى مەن حيۋا حاندارى قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگىندەگى قازاقتاردى بيلىگىندە ۇستاپ، ولاردى الىم-سالىقپەن جانە توناۋمەن قينادى.
1836 جىلى قوقان حانى وڭتۇستىككە قونىس اۋدارعان سانجار قاسىمۇلىن ءولتىردى
ورتا ءجۇز جەرىندە 1822 جىلعى جارعى بويىنشا بۇرىنعى ءداستۇرلى باسقارۋ ءتۇرى وزگەرىپ، جاڭا وكرۋگتەر، پريكازدار قۇرىلا باستادى. بۇل قازاقتاردىڭ مال شارۋاشىلىعىنا كەرى اسەر ەتتى.
كوتەرىلىستىڭ ماقساتى:
رەسەي وتارلاۋ ساياساتىنا شەك قويۋ. پاتشا ۇكىمەتىنىڭ قۇرامىنا كىرمەگەن وڭىرلەردىڭ دەربەستىگىن ساقتاۋ، قازاق جەرىنە بەكىنىستەر مەن اسكەري شەپتەردىڭ سالۋىن توقتاۋ، قازاقتاردى قوقان بەكتەرى مەن حيۋا حاندىعىنىڭ ەزگىسىنەن ازات ەتۋ.
كوتەرىلىستىڭ قوزعاۋشى كۇشتەرى:
نەگىزگى قوزعاۋشى كۇشتەرى قاراپايىم قازاق شارۋالارى بولدى.جالپى، كوتەرىلىسكە ءۇش ءجۇزدىڭ قازاقتارى، سونىمەن قاتار اقسۇيەكتەر، سۇلتاندار، ۇستەم تاپ وكىلدەرى دە قاتىستى.
1837-1847 جىلدارداعى ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىستى باسقارعان كىم؟
سۋرەتتەگى سوزدەردى رەت-رەتىمەن قويۋ.
م.وتەمىس ۇلى، ابىلاي حان، ءابىلقايىر حان، كەنەسارى حان، ە.پۋگاچيەۆ، ي.تايمان ۇلى
"سيفرلار سويلەيدى" ويىنى.
1837 ج. ك.قاسىم ۇلى كازاك وتريادىنا شابۋىل
1838ج. كەنەسارى ءوزىنىڭ ادامدارىن باتىس ءسىبىر گەنەرال-گۋبەرناتورىنا جىبەرىپ، وعان ارنايى حات جولدادى.حاتىندا اقتاۋ بەكىنىسى مەن اقمولا پريكازىن جويۋدى، ومبىدا تۇتقىندا وتىرعان ءوز ادامدارىن تۇگەل بوساتۋدى تالاپ ەتتى.
1838 ج. تامىز كەنەسارى ساربازدارى اقمولا بەكىنىسىنە شابۋىل جاساپ، ورتەپ جىبەردى.
1838 ج. 7 تامىزىندا كەنەسارىنىڭ ساربازدارى بەكىنىستى ءورت شىعاراتىن جەبەلەرمەن اتقىلادى.بەكىنىس ورتكە ورالدى.
1840 ج. ورىنبور گۋبەرناتورى پاتشا ۇكىمەتىنىڭ كەنەسارىعا كەشىرىم جاساۋىنا قول جەتكىزدى.كەنەسارىنىڭ تۇتقىنعا الىنعان تۋعان-تۋىستارىنىڭ بارلىعى دا تۇرمەدەن بوساتىلدى.
«كەستەنى سايكەستەندىرۋ»
وقۋشىلار جىلدار مەن بولعان وقيعالاردى سايكەستەندىرەدى.(قالام ارقىلى اپارادى)
1841 ج. كەنەسارى قاسىم ۇلى حان سايلاندى.
1842 ج. ورىنبور گۋبەرناتورى پەروۆسكييدى وبرۋچيەۆ الماستىردى.
1843 ج. رەسەي يمپەراتورى قازاق حانىنا قارسى جورىق ۇيىمداستىرۋ جونىندە جارلىق شىعاردى.
1844 ج. كەنەسارى حان سۇلتان جانتورە ۇلىنىڭ توبىن قورشاپ، 44 سۇلتاندى مەرت قىلدى.
1845 ج. كەنەسارى اۋىلىنا ورىس ەلشىلەرى دولگوۆ پەن گەرن كەلدى.
1847 ج. كەنەسارى 10 مىڭ اسكەرىمەن قىرعىز جەرىنە باسىپ كىردى.
كارتامەن جۇمىس
1842ج. 1843ج. 1844ج. 1845ج. 1847ج.
كوتەرىلىستىڭ جەڭىلۋى، تاريحي ماڭىزى
كوتەرىلىستىڭ جەڭىلۋ سەبەپتەرى
- كوپتەگەن قازاق فەودالدارى كەنەسارىنى قولدامادى
- قازاق حالقى اراسىندا رۋلىق الاۋىزدىقتار،
رۋعا جىكتەلۋ باسىم بولدى.
- كوتەرىلىستى قولداماعان اۋىلدارعا كەنەسارى
اسا قاتتى جازا قولداندى.
- قازاقتار قىرعىزدارمەن، قوقاندىقتارمەن بولعان شايقاستاردا كەنەسارىنى قولدامادى.
- وڭتۇستىكتە قوقان بەكتەرىنە قارسى ۇيىمداستىرىلعان شايقاستا السىرەگەن
كەنەسارى قولى رەسەي پاتشا قارسى تۇرا المادى.
تاريحي ماڭىزى
كەنەسارى قاسىم ۇلى باستاعان كوتەرىلىس - XIX عاسىرداعى بارلىق قازاقستان جەرىن قامتىعان اسا ءىرى وتارشىلدىققا قارسى باعىتتالعان ازاتتىق كوتەرىلىس. پاتشا ۇكىمەتىنىڭ قازاقستان جەرىندە وتارلاۋ ساياساتىن جۇرگىزىپ وتىرعانىن دالەلدەدى. پاتشا ۇكىمەتىنىڭ قازاقستاننىڭ وڭتۇستىك ءوڭىرىنىڭ وتارلاۋىن ءبىراز ۋاقىتقا كەشەۋىلدەتە ءتۇستى.
كەنەسارى قاسىم ۇلىنىڭ ءومىرى مەن قىزمەتى بولاشاق ۇرپاققا وشپەس ونەگە.
قۇجاتپەن جۇمىس
1.كەنەسارىنىڭ جىبەرگەن ەلشىلەرى جۇڭگو شەبىندە قانداي مىندەت اتقاردى؟
2.جۇڭگو كەنەسارىنى جانە ونىڭ اسكەرلەرىن ءوز جەرىنە جىبەرۋدەن نەگە باس تارتتى؟
جاڭا سوزدەر:
زەكەت - مال وسىرۋشىلەر
ۇشىر - ديقانداردان الىناتىن سالىق
جاساۋىلدار - سەنىمدى ادامدارى
ماناپ - قىرعىزداردىڭ اقسۇيەك رۋباسىلارى
نومادتار - كوشپەلى قازاقتار
بەكىتۋ: وقۋشىلار بۇگىنگى ساباقتا العان بىلىمدەرىن وسى كەستە تولتىرۋ ارقىلى بەكىتەدى
ءبىلىم
بىلگىم كەلەدى
ءبىلدىم
قورىتىندىلاۋ:
تەست (تەست (1-5) جاۋابىن بىردەن لۋپا ارقىلى تەكسەرۋگە بولادى، (6-10) كەلەسى بەتىن شتور جاۋىپ قويۋ ارقىلى قولداناسىز)
1.1837-1847ج.ج. كوتەرىلىستەگى كەنەسارىنىڭ اپكەسى؟
ا) بوپاي ۆ) ساپارا س) توميريس
2.ك.قاسىم ۇلى باستاعان كوتەرىلىس قاي جىلدارى بولدى؟
ا) 1827-1837ج.ج. ۆ) 1847-1857ج.ج. س) 1837-1847 ج.ج.
3.1844 ج. ك.قاسىم ۇلى ءىرى جەڭىسكە جەتتى.جەڭىلىسكە ۇشىراعان توپتى كىم باسقاردى؟
ا) لەبەديەۆ ۆ) دۋنيكوۆسكيي س) جانتورە
4.قاي جەردەگى شايقاستا كەنەسارى جەڭىلىس تاپتى؟
ا) جەتىسۋ ۆ) توقماق س) مايتوبە
5.كەنەسارى باستاعان كوتەرىلىس قانداي سيپاتقا يە بولدى؟
ا) وتارشىلدىققا قارسى
ۆ) قوقان حاندىعىنا قارسى
س) فەوداليزمگە قارسى
6.ك.قاسىم ۇلى قاي جىلى حاندىق بيلىكتى قولىنا الدى؟
ا) 1837ج. ۆ) 1845ج. س) 1841ج.
7.كەنەسارى كوتەرىلىس بارىسىندا قانداي مەملەكەت قۇردى؟
ا) ءدىني ۆ) فەودالدىق س) وليگارحيالىق
8.ك.قاسىم ۇلىنىڭ كوتەرىلىسى قازاقستاننىڭ قاي بولىگىن قامتىدى؟
ا) تەك قانا ورتا ءجۇز ۆ) ءۇلىجۇز بەن كىشى ءجۇزدى س) بۇكىل قازاقستاندى
9.1841 ج. ك.قاسىمۇلىن حاندىققا سايلاۋعا قانداي وقيعا سەبەپشى بولدى؟
ا) جانتورە ۇلىن جەڭۋ ۆ) قوقان بەكىنىسىن الۋ س) قىرعىزعا جاسالعان جورىق
10.قاي جىلى كەنەسارى قىرعىز جەرىنە باسىپ كىردى؟
ا) 1845ج. ۆ) 1846ج. س) 1847ج.
ۇيگە تاپسىرما
1.-ي.تايمان ۇلى مەن س.دات ۇلى باستاعان كوتەرىلىس تاريحىن ەسكە ءتۇسىرىپ، ولاردى ك.قاسىم ۇلى باستاعان ۇلت-ازاتتىق قوزعالىسپەن سالىستىرىڭدار.
س.دات ۇلى باستاعان كوتەرىلىس
ي.تايمان ۇلى، م.وتەمىس ۇلى باستاعان كوتەرىلىس
ك.قاسىم ۇلى باستاعان كوتەرىلىس
جىلدار
اۋماعى
كوتەرىلىس سەبەپتەرى
نەگىزگى سەبەپتەرى
ماڭىزى
2.كوتەرىلىستىڭ جەڭىلۋ سەبەپتەرى مەن ماڭىزى تۋرالى اڭگىمەلەپ بەرىڭدەر.
ۇرپاققا ونەگە!
كەنەسارى قاسىم ۇلىنىڭ ءومىرى مەن قىزمەتى بولاشاق ۇرپاققا وشپەس ونەگە.حان ارمانى، حالىق ءۇمىتى ورىندالدى - قازاقستان تاۋەلسىزدىك الدى، كەنەسارى ەسىمى ەگەمەندىككە قولى جەتكەن حالىقتىڭ جۇرەگىندە ماڭگى ساقتاۋلى.
Cاۋ بولىڭىزدار!
You Might Also Like
-
قوستاناي قالاسى №5 ورتا مەكتەبىنىڭ تاريح ءمۇعالىمى
