كىتاپ وقىپ ءجۇرمىز بە؟!
ارتىق ءبىلىم كىتاپتا،
ەرىنبەي وقىپ كورۋگە.
اباي قۇنانبايەۆ
«كىتاپ - ءبىلىم بۇلاعى، ءبىلىم - ءومىر شىراعى»،- دەگەندەي كىتاپتا تۇنعان ءبىلىم، ال ءبىلىم سەنىڭ ءومىرىڭ. سەن بۇل دۇنيەدە ءبىلىمسىز جۇرە المايسىڭ. «ءبىلىمدىنىڭ كۇنى جارىق، ءبىلىمسىزدىڭ كۇنى كارىپ» دەگەندەي، نادان، ءبىلىمسىز كور سوقىر بولساڭ كورەر كۇنىڭ قاراڭ. ال،سەندە ءبىلىم بولۋى ءۇشىن،ساعان كىتاپ كومەكتەسەدى. كىتاپ - دۇنيەنىڭ ەسىگى. كىتاپ - اسىل قازىنا، باعا جەتپەس كوركەمسوز ونەرى. كىتاپ ىشىندە مول دۇنيەسى بار، ادەبي بەرەر تاربيەسى، ونەگەسى مول زات. كىتاپ بىزگە اۋاداي قاجەت. سەبەبى، بۇل دۇنيەدە بولىپ جاتقان جاعدايدىڭ ءبارى كىتاپتا بار. كىتاپ - ءبىلىمنىڭ قاينار كوزى، ال ءبىلىم ءومىرىڭنىڭ ءمانى دەپ تۇجىرىمداعىپ كەلىپ تۇر.
كىتاپپەن ەل جاندانار،
بىلىممەن وي تولعانار.
كىتاپتى ءسۇيىپ وقىسا،
ءبىلىم نارىنە ورانار! - دەگەندەي، ءبىلىمدى بولۋ ءۇشىن كىتاپ كەرەك بولعانىمەن، سەن كىتاپتى وقي ءبىلۋىڭ كەرەك جانە تۇسىنە ءبىلۋىڭ ،ونىڭ ءمانىن تەرەڭ ۇعىنۋىڭ وتە ماڭىزدى. كىتاپ دەگەندە ەسىمىزگە نە ەلەستەيدى؟..
ءبىز، كىتاپ دەگەندە، كوز الدىمىزعا كۇندەلىكتى كورىپ جۇرگەن پاراق بەتى مەن ءاربىر بەتتە قارا سيا تامعان ارىپتەر مەن سوزدەر ەلەستەيدى. بۇل ءبىز وقىپ جۇرگەن سوزدەردىڭ وزىنەن ءماتىن قۇرالادى، سودان كەلىپ، اڭگىمە، ولەڭ – جىر، شىعارمالار تۋىندايدى. بۇل ءاربىر تۋىندىنىڭ ءوزىنىڭ جەكە اۆتورى: اقىنى، جازۋشىسى بولادى ەمەس پە؟
ال، ولار قانداي ءبىلىمدى، ادەبي ءتىلدى وتە تەرەڭ، جەتىك مەڭگەرگەن. ءبىز دە وسىلاي ۇيرەنۋىمىزگە بولادى. ول ءۇشىن كىتاپ تاعى دا كومەككە كەلەدى. ءاربىر ادام زەيىنىن كىتاپقا اۋدارسا جانە «مەن ءبارىن ۇيرەنەم!» دەگەن العا قويعان تالابى مەن ماقساتى بولسا عانا ءبىلىمنىڭ شىڭىنا جەتە الاتىنىنا سەنىمدىمىن. قازىرگى كەزدە نە جوقتىڭ ءبارى بار. ءقازىر شەت تىلدەرىندە : ياعني وزگە تىلدە جازىلعان كىتاپتار دا بار. بىزگە ەڭ نەگىزگى ءۇش ءتىل: قازاق ءتىلى، ورىس ءتىلى، اعىلشىن تىلدەرىن مەڭگەرۋىمىزگە جاعداي جاسالعان، ارنايى كىتاپتاردىڭ سانى جەتەرلىك. بۇل زاماندا ارنايى كىتاپحانادان ادەبي كىتاپ الىپ، وقىپ جۇرگەن وقۋشىلاردى دا، ەرەسەك ادامداردى دا كورمەيمىز. حالقىمىزدىڭ ادەبي مۇراسى سورەلەردە شاڭ باسىپ، جەتىمسىرەپ تۇر.
ءبىزدىڭ قازاق، كەڭەس ۇكىمەتى كەزەڭىندە، ونىڭ الدىڭعى جىلدارىندا دا ناداندىقتان كوز اشپاعان كەزدەر ەدى. قازاقتىڭ ءبارى دەرلىك ءبىلىمسىز بولاتىن. سونىڭ كەسىرىنەن ءبىزدىڭ ەل ءاربىر ءىستى ساۋاتسىزدىقتان،ءبىلىمى جوقتىقتىقتان بىلمەي جاساعان ىستەرى وتە كوپ بولاتىن. مىسالى: 1 ساماۋرىن ءۇشىن 20-30 شاقتى قويىن بەرەتىن بولعان. بۇنىڭ ءوزى ءبىلىمنىڭ قانداي دەڭگەيدە بولعانىن دالەلدەيدى. وسى بارلىق قازاق حالقىن ناداندىقتان قۇتقارۋ ءۇشىن قازاق زيالىلارى، كوكىرەگى وياۋ، كوزى اشىق ءبىلىمدى ادامدارىمىز، قانشاماسى وسى جولدا قازا تاپتى، اباقتىعا وتىردى، وسى جولدا بۇكىل عۇمىرىن سارپ ەتكەن جوق پا؟!
جانىن قيعان حالقى ءۇشىن،
وسى جولدا جىگەر-كۇشىن.
سارپ ەتكەن، ءبىر ۇرانمەن،
ءبارى دە، قازاق ءۇشىن!
- دەگەندەي،ونىڭ ءبارىن ايتا بەرسەك كوپ. مىسالعا: ىبىراي التىنسارين- قازاقتار وقىسىن، كوزىن اشسىن، - دەپ، مەكتەپ سالدىرتتى، كىتاپ جازىپ شىعاردى. اباي قۇنانبايەۆ - وقۋ-بىلىمگە شاقىرىپ جازعان قانشاما ولەڭ – كىتاپتارى بىزگە جەتتى. ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆ - قازاعىم الدىڭعى قاتاردا ءجۇرسىنشى دەپ، «ويان قازاق» كىتابىن جارىققا شىعاردى ەمەس پە؟
مەن ءوزىم اقىن، جازۋشىلىردىڭ ولەڭدەرىن، ادەبي شىعارمالارىن ءسۇيىپ وقيمىن. اسىرەسە اباي، شاكارىم شىعارمالارىن. جانىمنان ولەڭ شىعارىپ، شىعارما جازاتىنىم دا بار. كىتاپ- ءبىزدىڭ بايلىعىمىز، باي مۇرامىز! بارىمىزدى باعالايىق، قۇرمەتتەيىك! مەنىڭ ايتارىم، كىتاپتىڭ ومىردەن الاتىن ورنى ەرەكشە،تاربيەلىك ءمانى وراسان زور!
جاماندىق ءار كەز توزدىرار،
قۇر ويىن ادامدى ازدىرار.
بارىنەن دە ەڭ جاقسى،
كىتاپ پەن ءبىلىم وزدىرار!
كىتابىم قالماسىن ەشقاشان!
وقىرمان بولسىن ءارقاشان،
كىتابىم مەنىڭ كوپ بولسىن!
بۇل عالامدا،
بۇل الەمدە،
بىلىمسىزدىك جوق بولسىن!
ءقادىرجان الداحوۆ
You Might Also Like
-
مولدا ۇيىندە پىسكەن تاۋىق، جۇمساق شەلپەك، قويۋ قايماقتى الدىنا الىپ جەيىن دەپ وتىرعاندا، ءبىر شاكىرتى كىرىپ كەلەدى. وعان مولدا مەيماندوستىق كورسەتكەن بولىپ:
-
الىستان جولاۋشى كەلە جاتقان ءومىربايدى ءبىر اۋىلدىڭ ماڭىندا ءۇش-تورت ۇرى كيىم-كەشەك، ات، ەر-توقىمىمەن توناپ كەتىپتى. تونالعان ومەكەڭ جاياۋ-جالاڭ اۋىلعا كەلىپتى. اۋىل ادامدارى ومەكەڭنەن:
