كولىك تۇرلەرى
تاقىرىبى: كولىك تۇرلەرى
وقۋ ءىس – ارەكەتى: اينالامەن تانىستىرۋ
ماقساتى: كولىك تۇرلەرى تۋرالى ءبىلىم بەرۋ.
بىلىمدىلىك: سۋ، اۋا جەر كولىكتەر تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ، جولدا ءجۇرۋ ەرەجەسى تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ.
دامىتۋشىلىق: ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: ادەپتىلىككە، مەيىرىمدىلىككە، جولدا ءجۇرۋ ءتارتىبىن ساقتاۋعا تاربيەلەۋ.
ءادىس – ءتاسىل: ءتۇسىندىرۋ، اڭگىمەلەسۋ، جۇمباق جاسىرۋ، كورسەتۋ، سۇراق - جاۋاپ.
قولدانىلاتىن قۇرال: تەحنيكالىق قۇرال - جابدىقتار، كولىك تۇرلەرى، باعدارشام، ءار ءبىر كولىكتەر سلايدپەن كورسەتىلەدى.
وقۋ ءىس - ارەكەتىنىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
─ بالالار، بۇگىن بىزگە كوپتەگەن قوناقتار كەلىپ وتىر. كوتەرىڭكى كوڭىل كۇيمەن قوناقتارمەن «شاتتىق شەڭبەرگە» تۇرىپ امانداسىپ الايىق
كۇننىڭ كوزى اشىلسىن،
كوككە شۋاق شاشىلسىن.
قۇتتى قوناق كەلىپتى،
تورىمىزگە ەنىپتى.
امانداسۋ ۇلكەنگە،
تاربيەنىڭ باسى عوي.
ال قانەكەي ءبارىمىز،
سالەم دەيىك ۇلكەنگە
سالەمەتسىزدەر مە، اپايلار!
─ جارايسىڭدار بالالار، ورىندارىمىزعا وتىرامىز!
─ ايتىڭىزدارشى بالالار، بۇگىن اپتانىڭ 4 - ءشى كۇنى. ول قالاي اتالادى؟
─ ءقازىر جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟
─ كۇز مەزگىلىندە قانشا اي بار؟ ولار قانداي ايلار؟
─ كۇز مەزگىلىندە قانداي وزگەرىستەر بولادى؟
─ كۇزدى «جومارت كۇز» دەپ نەگە اتايمىز؟
─ وتە جاقسى، جارايسىڭدار! بالالار كۇز مەزگىلىن سۋرەتتەيتىن قانداي تاقپاقتاردى بىلەمىز؟
اقتىلەك: ميۋا مول - اق،
الما مەن ءجۇزىم.
اتىمتاي جومارت،
سەكىلدى كۇزىڭ.
نۇراي: ءتۇستى التىن جاپىراق،
اعاشتان ءۇزىلىپ.
ۇشتى ۇزاق ساپارعا،
تىرنالار ءتىزىلىپ.
ازامات: قۋاندىرىپ بىزدەردى،
مەرەكەلى كۇز كەلدى.
كەل جەمىستى التىن كۇز،
كەمەلدەنسىن التىن كۇز.
─ وتە جاقسى جارايسىڭدار.
ءىى. وتكەندى قايتالاۋ.
─ بالالار وتكەن وقۋ ءىس - ارەكەتىمىزدە «تۋعان ولكە» دەگەن تاقىرىپتا تۇسىنىك الدىق. ال، ەندى بالالار ايتىڭىزدارشى ءبىز قاي رەسپۋبليكادا تۇرامىز؟
─ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى كىم؟
─ ۇلتىمىز قانداي؟
─ انا ءتىلىمىز قاي ءتىل؟
─ ءبىز قاي قالادا تۇرامىز؟
─ جاڭاوزەن قالاسىن جانە قالاي اتاۋعا بولادى؟
─ بالالار، جاڭاوزەن قالاسى كۇن كۇننەن كوركەيىپ، اسەم قالاعا اينالىپ كەلەدى. وندا ادەمى ساۋلەتتى ۇيلەر، بالاباقشالار، مەكتەپتەر، ويىن الاڭدارى كوبەيۋدە.
─ ەندى بالالار بۇگىنگى جاڭا تاقىرىبىمىزعا نازار اۋدارايىق!
ءىىى. جاڭا تاقىرىپ: «كولىك تۇرلەرى»
عاجايىپ ءسات:
بالالارمەن امانداسىپ توپقا جول پوليسيا قىزمەتكەرى كىرىپ كەلەدى. بالالارمەن كوڭىلدى امانداسىپ، ءوزىن تانىستىرادى
─ بالالار، سەندەردىڭ بۇگىنگى تاقىرىپتارىڭ كولىك تۇرلەرى بولعاندىقتان مەن سەندەرگە جولدا ءجۇرۋ ەرەجەلەرى جايىندا تۇسىنىك بەرۋگە كەلدىم.
باعدارشام تۋرالى، باعدارشامنىڭ كوزدەرىن تۇسىندىرەدى، جولدا ءجۇرۋ ءتارتىبىن ۇيرەتەدى.
─ بالالار، سەندەرگە باعدارشام ۇنادى ما جانە تۇسىندىڭدەر مە؟ ولاي بولسا ماعان كىم ءتۇسىندىرىپ بەرەدى؟
جاندوس: ءوز باعىتىمىزداعى قىزىل تۇستە توقتايمىز، سارى تۇستە جۇرۋگە دايىندالىپ تۇرامىز، ال جاسىل تۇستە جۇرەمىز.
─ وتە جاقسى بالالار، سەندەردىڭ باعدارشام تۋرالى تۇسىنگەندەرىڭىزگە وتە قۋانىشتىمىن. قوش ساۋ بولىڭدار، جولدا امان – ەسەن جۇرىڭدەر
─ ساۋ بولىڭىز، جولىڭىز بولسىن!
─ بالالار، جول پوليسياسىنىڭ باعدارشام جايلى ايتقان اڭگىمەسىنەن كەيىن بۇگىنگى جاڭا تاقىرىبىمىزدى جالعاستىرامىز.
ەرتەدە ادامدار كولىك رەتىندە جانۋارلاردى پايدالانعان. ەگەر ءبىزدىڭ قازاق حالقىن السا ات، تۇيە مىنگەن، ۇندىستەر ءپىلدى، كەيبىر شىعىس حالىقتارى ەسەك، بۇقا – سيىرلاردى كولىك قىلعان. سۋىق ايماقتاردا يتتەردى شاناعا جەككەن، بۇعىلاردى كولىك قىلعان (جانۋارلار دىبىسى)
قازىرگى تاڭدا بۇل كولىكتەردىڭ ماڭىزى تومەندەدى. ءقازىر كولىكتىڭ تۇرلەرى وتە كوپ، ولاردى بىرنەشە توپقا بولۋگە بولادى: جەردە جۇرەتىن، اۋادا ۇشاتىن، سۋدا جۇزەتىن كولىكتەر.
اۋە كولىكتەرىنە ۇشاق، تىك ۇشاق، زىمىران، ال سۋ كولىكتەرىنە كەمە، قايىق، جەر كولىكتەرىنە ماشينا، اۆتوبۋس، ۆەلوسيپەد، موتوسيكل ت. ب جاتادى. جەر كولىكتەرىنىڭ ءوزى بىرنەشە تۇرگە بولىنەدى. ولار جۇك تاسىمالداۋشى، جولاۋشى تاسىمالداۋشى، اۋىر جانە جەڭىل ماشينالار. بۇل كولىكتەردىڭ ءبارىن ارنايى مامان يەلەرى جۇرگىزەدى. ۇشاقتى – ۇشقىش، ماشينانى – جۇرگىزۋشى، كەمەلەردى – كەمە كاپيتانى باسقارادى.
بۇل كولىكتەردىڭ پايداسى – ادامنىڭ ەڭبەگىن جەڭىلدەتەدى، الىستى جاقىنداتادى.
ماڭعىستاۋ وبلىسى، جاڭاوزەن قالاسى،
№6 «بالاپان» بالاباقشاسىنىڭ تاربيەشىسى
رابيعا كوشكىنباي قىزى
كولىك تۇرلەرى. جۇكتەۋ
وقۋ ءىس – ارەكەتى: اينالامەن تانىستىرۋ
ماقساتى: كولىك تۇرلەرى تۋرالى ءبىلىم بەرۋ.
بىلىمدىلىك: سۋ، اۋا جەر كولىكتەر تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ، جولدا ءجۇرۋ ەرەجەسى تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ.
دامىتۋشىلىق: ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: ادەپتىلىككە، مەيىرىمدىلىككە، جولدا ءجۇرۋ ءتارتىبىن ساقتاۋعا تاربيەلەۋ.
ءادىس – ءتاسىل: ءتۇسىندىرۋ، اڭگىمەلەسۋ، جۇمباق جاسىرۋ، كورسەتۋ، سۇراق - جاۋاپ.
قولدانىلاتىن قۇرال: تەحنيكالىق قۇرال - جابدىقتار، كولىك تۇرلەرى، باعدارشام، ءار ءبىر كولىكتەر سلايدپەن كورسەتىلەدى.
وقۋ ءىس - ارەكەتىنىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
─ بالالار، بۇگىن بىزگە كوپتەگەن قوناقتار كەلىپ وتىر. كوتەرىڭكى كوڭىل كۇيمەن قوناقتارمەن «شاتتىق شەڭبەرگە» تۇرىپ امانداسىپ الايىق
كۇننىڭ كوزى اشىلسىن،
كوككە شۋاق شاشىلسىن.
قۇتتى قوناق كەلىپتى،
تورىمىزگە ەنىپتى.
امانداسۋ ۇلكەنگە،
تاربيەنىڭ باسى عوي.
ال قانەكەي ءبارىمىز،
سالەم دەيىك ۇلكەنگە
سالەمەتسىزدەر مە، اپايلار!
─ جارايسىڭدار بالالار، ورىندارىمىزعا وتىرامىز!
─ ايتىڭىزدارشى بالالار، بۇگىن اپتانىڭ 4 - ءشى كۇنى. ول قالاي اتالادى؟
─ ءقازىر جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟
─ كۇز مەزگىلىندە قانشا اي بار؟ ولار قانداي ايلار؟
─ كۇز مەزگىلىندە قانداي وزگەرىستەر بولادى؟
─ كۇزدى «جومارت كۇز» دەپ نەگە اتايمىز؟
─ وتە جاقسى، جارايسىڭدار! بالالار كۇز مەزگىلىن سۋرەتتەيتىن قانداي تاقپاقتاردى بىلەمىز؟
اقتىلەك: ميۋا مول - اق،
الما مەن ءجۇزىم.
اتىمتاي جومارت،
سەكىلدى كۇزىڭ.
نۇراي: ءتۇستى التىن جاپىراق،
اعاشتان ءۇزىلىپ.
ۇشتى ۇزاق ساپارعا،
تىرنالار ءتىزىلىپ.
ازامات: قۋاندىرىپ بىزدەردى،
مەرەكەلى كۇز كەلدى.
كەل جەمىستى التىن كۇز،
كەمەلدەنسىن التىن كۇز.
─ وتە جاقسى جارايسىڭدار.
ءىى. وتكەندى قايتالاۋ.
─ بالالار وتكەن وقۋ ءىس - ارەكەتىمىزدە «تۋعان ولكە» دەگەن تاقىرىپتا تۇسىنىك الدىق. ال، ەندى بالالار ايتىڭىزدارشى ءبىز قاي رەسپۋبليكادا تۇرامىز؟
─ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى كىم؟
─ ۇلتىمىز قانداي؟
─ انا ءتىلىمىز قاي ءتىل؟
─ ءبىز قاي قالادا تۇرامىز؟
─ جاڭاوزەن قالاسىن جانە قالاي اتاۋعا بولادى؟
─ بالالار، جاڭاوزەن قالاسى كۇن كۇننەن كوركەيىپ، اسەم قالاعا اينالىپ كەلەدى. وندا ادەمى ساۋلەتتى ۇيلەر، بالاباقشالار، مەكتەپتەر، ويىن الاڭدارى كوبەيۋدە.
─ ەندى بالالار بۇگىنگى جاڭا تاقىرىبىمىزعا نازار اۋدارايىق!
ءىىى. جاڭا تاقىرىپ: «كولىك تۇرلەرى»
عاجايىپ ءسات:
بالالارمەن امانداسىپ توپقا جول پوليسيا قىزمەتكەرى كىرىپ كەلەدى. بالالارمەن كوڭىلدى امانداسىپ، ءوزىن تانىستىرادى
─ بالالار، سەندەردىڭ بۇگىنگى تاقىرىپتارىڭ كولىك تۇرلەرى بولعاندىقتان مەن سەندەرگە جولدا ءجۇرۋ ەرەجەلەرى جايىندا تۇسىنىك بەرۋگە كەلدىم.
باعدارشام تۋرالى، باعدارشامنىڭ كوزدەرىن تۇسىندىرەدى، جولدا ءجۇرۋ ءتارتىبىن ۇيرەتەدى.
─ بالالار، سەندەرگە باعدارشام ۇنادى ما جانە تۇسىندىڭدەر مە؟ ولاي بولسا ماعان كىم ءتۇسىندىرىپ بەرەدى؟
جاندوس: ءوز باعىتىمىزداعى قىزىل تۇستە توقتايمىز، سارى تۇستە جۇرۋگە دايىندالىپ تۇرامىز، ال جاسىل تۇستە جۇرەمىز.
─ وتە جاقسى بالالار، سەندەردىڭ باعدارشام تۋرالى تۇسىنگەندەرىڭىزگە وتە قۋانىشتىمىن. قوش ساۋ بولىڭدار، جولدا امان – ەسەن جۇرىڭدەر
─ ساۋ بولىڭىز، جولىڭىز بولسىن!
─ بالالار، جول پوليسياسىنىڭ باعدارشام جايلى ايتقان اڭگىمەسىنەن كەيىن بۇگىنگى جاڭا تاقىرىبىمىزدى جالعاستىرامىز.
ەرتەدە ادامدار كولىك رەتىندە جانۋارلاردى پايدالانعان. ەگەر ءبىزدىڭ قازاق حالقىن السا ات، تۇيە مىنگەن، ۇندىستەر ءپىلدى، كەيبىر شىعىس حالىقتارى ەسەك، بۇقا – سيىرلاردى كولىك قىلعان. سۋىق ايماقتاردا يتتەردى شاناعا جەككەن، بۇعىلاردى كولىك قىلعان (جانۋارلار دىبىسى)
قازىرگى تاڭدا بۇل كولىكتەردىڭ ماڭىزى تومەندەدى. ءقازىر كولىكتىڭ تۇرلەرى وتە كوپ، ولاردى بىرنەشە توپقا بولۋگە بولادى: جەردە جۇرەتىن، اۋادا ۇشاتىن، سۋدا جۇزەتىن كولىكتەر.
اۋە كولىكتەرىنە ۇشاق، تىك ۇشاق، زىمىران، ال سۋ كولىكتەرىنە كەمە، قايىق، جەر كولىكتەرىنە ماشينا، اۆتوبۋس، ۆەلوسيپەد، موتوسيكل ت. ب جاتادى. جەر كولىكتەرىنىڭ ءوزى بىرنەشە تۇرگە بولىنەدى. ولار جۇك تاسىمالداۋشى، جولاۋشى تاسىمالداۋشى، اۋىر جانە جەڭىل ماشينالار. بۇل كولىكتەردىڭ ءبارىن ارنايى مامان يەلەرى جۇرگىزەدى. ۇشاقتى – ۇشقىش، ماشينانى – جۇرگىزۋشى، كەمەلەردى – كەمە كاپيتانى باسقارادى.
بۇل كولىكتەردىڭ پايداسى – ادامنىڭ ەڭبەگىن جەڭىلدەتەدى، الىستى جاقىنداتادى.
ماڭعىستاۋ وبلىسى، جاڭاوزەن قالاسى،
№6 «بالاپان» بالاباقشاسىنىڭ تاربيەشىسى
رابيعا كوشكىنباي قىزى
كولىك تۇرلەرى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
