كومپيۋتەر جادىسىنىڭ تۇرلەرى.
ءپانى : ينفورماتيكا
سىنىبى: 7 ا
ۋاقىتى:
ساباقتىڭ تاقىرىبى:
كومپيۋتەر جادىسىنىڭ تۇرلەرى. اقپاراتتىق تاسىمالداۋىشتار. پروگراممالىق جابدىقتاۋدىڭ توپتاماسى مەن جالپى سيپاتتاماسى.
قۇزىرەتتىلىككە جەتكىزەتىن ماقسات – مىندەتتەر:
ا) اقپاراتتىق قۇزىرەتتىلىك
ءا) كوممۋنيكاتيۆتىك قۇزىرەتتىلىك
ب) پروبلەمالىق قۇزىرەتتىلىك
ا) وقۋشىلاردىڭ كومپيۋتەردە وتىرۋ ەرەجەسىن، قاۋىپسىزدىك تەحنيكا زاڭدارى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن تولىقتىرۋ.
ءا) اقپاراتتىق قۇزىرلىعىن ارتىرۋ، جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ.
ب) قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن باسقا دا كابينەتتە قولدانا الۋ بىلىگىن قالىپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباق، ءتۇسىندىرۋ ساباعى، توپتاسقان ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: ءبىلىم كوزىنە قاراي توپتاستىرىلعان ادىستەر: سوزدىك، پراكتيكالىق.
ساباقتا قولدانىلاتىن پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالار: اكت
ءپان ارالىق بايلانىس: فيزيكا، ماتەماتيكا
وقىتۋ قۇرالدارى: كىتاپ، ەرەجەلەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا
ساباقتىڭ بارىسى: وقىتۋشى وقۋشى كۇتىلەتىن ناتيجە
I. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى: سىنىپقى كىرىپ، وقۋشىلارمەن امانداسىپ، سىنىپتىڭ تازالىعىن تەكسەرىپ، كەزەكشىلەردەن «جوق» وقۋشىلاردىڭ ءتىزىمىن الۋ. وقۋشىلار ورىندارىنان تۇرىپ مۇعالىممەن امانداسۋ، «جوق» وقۋشىلاردىڭ ءتىزىمىن بەرۋ زەيىندەرىن ساباققا اۋدارىپ، ساباققا مۇقيات قاتىسۋىن باقىلاۋ.
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: اۋىزشا، سۇراق-جاۋاپ
III. جاڭا ماتەريادى حابارلاۋ:
كومپيۋتەردىڭ باعدارلامالىق جاساقتامالارى جۇيەلىك، قولدانبالى باعدارلامالاردان جانە باعدارلامالاۋ جۇيەلەرىنەن تۇرادى.
جۇيەلىك باعدارلامالاردىڭ ىشىندە وپەراسيالىق جۇيە (وج) (وپەراسيوننايا سيستەما - وس) نەگىزگى بولىپ تابىلادى.
وج — كومپيۋتەردىڭ بارلىق مالىمەتتەردى وڭدەۋ جۇمىسىن ۇيىمداستىراتىن باعدارلامالار جۇيەسى. ول كومپيۋتەردىڭ بارلىق قۇرىلعىلارىن باسقارادى، كومپيۋتەر قۇرىلعىلارىنىڭ اراسىندا جانە كومپيۋتەر مەن ادام اراسىندا مالىمەتتەر الماسۋىن جۇزەگە اسىرادى. سونىمەن قاتار وج - امبەباپ جۇيە، ونى ءار ءتۇرلى تيپتەگى كومپيۋتەرلەرگە، كومپيۋتەرگە قوسىلعان قوسىمشا قۇرىلعىلارعا سايكەستەندىرىپ باپتاۋعا بولادى، كومپيۋتەردى دەربەس تۇردە باپتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. وج-لەر وتە كوپ، ءبىراق ءبىزدىڭ ارنايى قاراستىراتىنىمىز —ۇيدە جانە مەكتەپتەردە تۇرعان كومپيۋتەرلەردىڭ وپەراسيالىق جۇيەلەرى. بۇدان از-اق ۋاقىت بۇرىن مۇنداي كومپيۋتەرلەردە وج مS Dos تۇراتىن. قازىرگى كەزدە كەڭ تاراعان جۇيەلەر: وج Windows XP، 7، Vista، ت.ب.
بۇل وپەراسيالىق جۇيەلەردىڭ جانە كوپتەگەن وتە ماڭىزدى قولدانبالى باعدارلامالاردىڭ، باعدارلامالاۋ جۇيەلەرىنىڭ نەگىزگى ازىرلەۋشىسى (جاساۋشىسى) — امەريكانىڭ مىسگوsoft فيرماسى.
كومپيۋتەردە جۇمىس ىستەۋ - نەگىزىندە ونىڭ وج-مەن جۇمىس ىستەۋ. سوندىقتان كومپيۋتەر مەن ادامنىڭ قاتىناسۋ ءتاسىلى قانشالىقتى قاراپايىم، تۇسىنىكتى جانە "جاقىن دوستىقتا" ەكەندىگى وتە ماڭىزدى.
ادام مەن كومپيۋتەر اراسىنداعى قارىم-قاتىناس ءتاسىلىن ينتەرفەيس دەپ تە اتايدى. دەربەس كومپيۋتەرلەردە قاتىناسۋدىڭ - ينتەرفەيستىڭ - كوماندالىق جانە تەرەزەلىك ەكى ءتاسىلى بولادى.
كوماندالىق ينتەرفەيستە ادام كومپيۋتەرمەن ءوج-نىڭ كوماندالارىنىڭ، جيىنتىعىنىڭ كومەگىمەن قاتىناس قۇرالادى، ولار وتە كوپ جانە جازىلۋ تۇرلەرى دە ءار ءتۇرلى. كوماندالىق ينتەرفەيسى بار وج-عا وج مS Dos جاتادى، ول كومپيۋتەرلەردە سوڭعى جىلدارعا دەيىن نەگىزگى بولىپ كەلدى. كومپيۋتەردە دۇرىس جۇمىس ىستەۋ ءۇشىن، وج مS Dos نۇسقاۋلارىنىڭ قالىڭ تومدارىن وقىپ ۇيرەنۋ قاجەت بولدى.
تەرەزەلىك ينتەرفەيستىڭ جانە باسقا، ول Windows ءتيپتى وج - دە جۇزەگە اسىرىلعان. مۇندا كومپيۋتەرمەن قاتىناسۋ كوبىنە تەك ماۋس قۇرىلعىسى ارقىلى جاسالادى. كومپيۋتەرمەن جۇمىس ىستەۋ ءۇشىن، ەكراندا گرافيكالىق بەينەلەر تۇرىندە كورسەتىلگەن ارەكەتتەردى ماۋستىڭ كومەگىمەن تاڭداۋ جەتكىلىكتى. ەكراندا گرافيكالىق فورمالاردى تاڭداۋ، جەدەل كومەك جاساۋ (وپەراتيۆتى كومەك ءسوز)، انىقتاما جۇيەسى ادامنىڭ كومپيۋتەرمەن قاتىناس قۇرۋدى سەزۋ دارەجەسىندە تۇسىنىكتى ەتەدى.
ونىڭ ۇستىنە وج Windows ءبىر مەزگىلدە بىرنەشە ماسەلەلەردى، ال مS Dos تەك ءبىر ماسەلەنى عانا شەشۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
ارينە Windows ءتيپتى وج-لار تەك بەلگىلى جاعداي جاسالعاندا، ياعني پروسەسسوردىڭ جۇمىسىنىڭ جىلدامدىعى ارتتىرىلعاندا، كومپيۋتەردىڭ جەدەل جانە تۇراقتى جادىنىڭ كولەمى ۇلكەيتىلگەندە عانا مS Dos-تىڭ ورنىن باستى.
قولدانبالى باعدارلامالىق جاساقتاما مالىمەتتەردى وڭدەۋدىڭ ناقتى ماسەلەسىن شەشۋگە ارنالەان. ولاردىڭ كومەگىمەن قۇجاتتار قۇرۋعا، گرافيكالىق وبەكتىلەر دايارلاۋعا، ءار ءتۇرلى ەسەپتەۋلەر جۇرگىزۋگە جانە وزدەرىڭنىڭ دەمالىستارىڭدى ۇيىمداستىرۋعا ت.ب. جاساۋعا بولادى.
قولدانبالى باعدارلامالاردى ارنايى جانە امبەباپ باعدارلامالار دەپ ەكى توپقا بولەدى.
ارنايى (مامانداندىرىلعان) باعدارلامالارعا ءبىر ماماندىقتاعى ادامدار پايدالاناتىن باعدارلامالار جاتادى، مىسالى، بۋحگالتەرلىك باعدارلامالار، پروەكت جاساۋشىلار، دارىگەرلەر پايدالاناتىن ت.ب. باعدارلامالار.
امبەباپ باعدارلامالارعا ماتىندىك جانە گرافيكالىق رەداكتورلار، ەلەكتروندىق كەستەلەر، ەلەكتروندى پوشتا باعدارلامالارى، ياعني ادامداردىڭ كوبى پايدالاناتىن باعدارلامالار جاتادى. بىرىمەن-بىرى بايلانىستى بىرنەشە قولدانبالى باعدارلامالاردى بىرىكتىرەتىن باعدارلامالار دا بار، ولاردى ينتەگ- رالدانعان باعدارلامالار دەستەسى دەپ اتايدى. مىسالى، ماتىندىك رەداكتور، ەلەكتروندىق كەستە، مالىمەتتەر بازاسىن باسقارۋ جۇيەسى.
جۇيەلىك باعدارلامالىق جاساقتامالارعا درايۆەرلەر دە جاتادى. بۇل كومپيۋتەرگە قوسىلاتىن قۇرىلعىلارمەن بىرگە جابدىقتالاتىن باعدارلامالار، ولاردا وسى قۇرىلعىلار جونىندە بارلىق اقپارات بولادى. وپەراسيالىق جۇيە قوسىلاتىن قۇرىلعىلارمەن ولاردىڭ درايۆەرى ارقىلى قاتىناسادى. مىسالى، وج ۆينچەستەرگە بەلگىلى ءبىر مالىمەتتەردى وقىپ الۋعا كوماندا بەرەدى. ال ۆينچەستەردىڭ درايۆەرى موتوردى قوسۋعا، باستيەكتى جادتىڭ بەلگىلى جەرىنە اكەلۋگە جانە وقىپ شىعۋعا كوماندا بەرەدى. ءوج-نىڭ درايۆەر ارقىلى جۇمىس ىستەۋى قوسىلاتىن قۇرىلعىلاردى ۇدايى اۋىستىرىپ جانە جاڭالاپ وتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
ءتورتىنشى تاراۋدان باستاپ سەندەردى كەيبىر قولدانبالى: WordPad، كالكۋلياتور، ءراىnt باعدارلامالارىمەن تانىستىرامىز. ولار Windows-تىڭ قۇرامىنا كىرەدى، سوندىقتان ولاردى ونىڭ قولدانبالارى دەپ اتايدى. وسىعان بايلانىستى Windows XPء-دى بىرىكتىرىلگەن جۇيە دەپ اتايدى، سەبەبى بۇعان وپەراسيالىق جۇيە بولىگىنەن باسقا دا قولدانبالى باعدارلامالار كىرەدى.
باعدارلامالاۋ جۇيەلەرىنىڭ قۇرامىنا باعدارلامالاۋ تىلدەرى جانە ارنايى باعدارلامالار كىرەدى، ولاردىڭ كومەگىمەن قۇرىلعان باعدارلامالار كومپيۋتەردىڭ جادىنا ەنگىزىلەدى، تۇزەتىلەدى، تەستىلەنەدى جانە ورىندالادى.
جۇيەلىك باعدارلامالاردى كوبىنەسە باعدارلاما قۇرۋشىلار (باعدارلامالاۋشىلار) پايدالانادى.
باعدارلامالاۋ تىلدەرى وتە كوپ. مىسالى، پاسكال، بەيسيك، سي، فورتران، كوبول، پرولوگ، اسسەمبلەر، پل-1 تاعى باسقالار. وسى تىلدەردە باعدارلامالاۋشىلار باعدارلامالار جازادى جانە ارنايى جۇيەمەن، باعدارلامالاردىڭ كومەگىمەن ولاردى جوندەيدى، تەكسەرەدى جانە قولدانۋعا دايىن تۇرگە كەلتىرەدى.
اقپارات كومپيۋتەردىڭ ىشكى جانە سىرتقى جادىندا ساقتالادى. كومپيۋتەردىڭ ىشكى جادى نەگىزگى بولىپ تابىلادى، سەبەبى پروسەسسور تەك وسى جادپەن تىكەلەي جۇمىس ىستەيدى. ونى كوپ جاعدايلاردا وپەراتيۆتى (جەدەل) جاد دەپ اتايدى، ويتكەنى ول كومپيۋتەردى ءارقاشان اقپاراتپەن قامتاماسىز ەتە وتىرىپ، ۇزدىكسىز جۇمىس ىستەيدى.
كومپيۋتەردى وشىرگەندە وپەراتيۆتى جادتاعى اقپارات وشەدى.
كومپيۋتەردىڭ سىرتقى جادى اقپاراتتى كوپ مەرزىمگە ساقتاۋعا ارنالعان، ول يىلگىش جانە قاتقىل ديسكىلەردە، ماگنيتتى تاسپالاردا، وپتيكالىق جانە ماگنيتتى - وپتيكالىق ديسكىلەردە ورنالاستىرىلادى.
مالىمەتتەر مەن باعدارلامالار ىشكى جادتىڭ ۇياشىقتارىنا بايت نەمەسە بايتتار توبى تۇرىندە ورنالاسادى. ولارمەن ۇياشىقتاردىڭ ادرەستەرى بويىنشا قاتىناسادى.
اقپارات تاسۋىشقا اتاۋى بار بەلگىلى ءبىر ۇلەستەر (پورسيالار) تۇرىندە جازىلادى. مۇنداي قۇرىلىم فايلدىق، ال ۇلەستەر فايل دەپ اتالادى. ءدال ايتقاندا، فايل — ءبىر تيپتەگى بايتتاردىڭ تىزبەگى.
فايل (file) ءسوزى اعىلشىن تىلىنەن اۋدارعاندا "قاپشىق" دەگەندى بىلدىرەدى. نەنى فايل دەۋگە بولادى؟ فايل دەگەنىمىز — باعدارلامالار، مالىمەتتەر نەمەسە ولاردىڭ بولىكتەرى. فايل اتاۋى ءوزارا ەكى نۇكتەمەن بولىنگەن بولىكتەن تۇرادى، ونىڭ ءبىرىنشى بولىگى - ءوز اتى، ال ەكىنشى بولىگى - كەڭەيتىلۋى .
فايلدى اقپارات ولشەمى — بيت سياقتى اقپاراتتى ساقتاۋ بىرلىگى رەتىندە قاراستىرۋعا بولادى. ءبىرتۇتاس وبەكتى رەتىندە فايلدارمەن جازۋ، ءوشىرۋ (جويۋ)، كوشىرۋ، دايارلاۋ، جىلجىتۋ، قايتا اتاۋ وپەراسيالارىن جۇرگىزۋگە بولادى.
سىرتقى تاسۋىشتاعىنىڭ بارلىعى فايل تۇرىندە ساقتالادى، ولار: وپەراسيالىق جۇيەلەر، قولدانبالى باعدارلامالار، باعدارلامالاۋ جۇيەلەرى، مالىمەتتەر جيناعى. مىسالى، تەك ءبىر عانا Windows XPء-دىڭ 1000-نان استام قۇراۋشى فايلدارى بار.
Windows ءوج-نىڭ فايلدارىمەن جۇمىس ىستەۋدى ءۇشىنشى بولىمدە قاراستىرامىز.
كوزگە ارنالعان جاتتىعۋلار
1.1-4-كە دەيiن ساناپ كوزدi قاتتى جۇمىپ،سونان كەيiن اشىپ،جايباراقات ۇستاپ،
1-6-عا دەيiن ساناي وتىرىپ،الىسقا قاراۋ قاجەت.4-5 رەت قايتالاۋ قاجەت
2.1-4-كە دەيiن ساناي وتىرىپ،ەكi كوزدi ولارعا قاتتى كۇش سالماي،بiر-بiرiنە قاراتىپ،سوڭىندا 1-6-عا دەيiن ساناي وتىرىپ الىسقا قاراپ،4-5 رەت قايتالاۋ كەرەك.
3.1-4-كە دەيiن ساناپ،باستى قوزعاماي،وڭعا قاراپ بiر نۇكتەگە كوز توقتاتۋ،سوڭىندا 1-6-عا دەيiن ساناپ،الىسقا قاراۋ. وسى ءتارiزدi باستى قوزعاماي، سولعا، جوعارى، تومەن قاراۋ كەرەك.
4. 1-6-عا دەيiن ساناي وتىرىپ،كوزقاراستى ديوگونالى بويىنشا: وڭ جاق جوعارىدان-سول جاق تومەنگە اۋدارىپ، سونان سوڭ الىسقا قاراۋ؛ سونان سوڭ سول جاق جوعارىدان-وڭ جاق تومەنگە اۋدارىپ، الىسقا قاراۋ. 4-5 رەت قايتالاۋ. كوز گيمناستيكاسىن ورىنداۋ كەزiندە جالپى دەنە گيمناستيكاسىن دا جاساۋعا بولادى.تۇراقتى تۇردە كوز جانە جالپى دەنە گيمناستيكاسىن جاساۋ كوزگە تۇسكەن قىسىمدى جەڭiلدەتiپ،دەنەنi سەرگiتەدi.
IV. جاڭا ماتەريالدى بەكىتۋ
1. كومپيۋتەردىڭ باعدارلامالىق جاساقتاماسىنا نەلەر كىرەدى؟
2. ءوج-نىڭ نەگىزگى فۋنكسيالارىن (مىندەتتەرىن) اتاڭدار.
3. ينتەرفەيس دەگەن نە؟ قانداي ينتەرفەيستەردى بىلەسىڭدەر؟
4. قولدانبالى باعدارلامالاردىڭ مىندەتتەرى قانداي؟
5. باعدارلامالاۋ جۇيەلەرى نە ءۇشىن قولدانىلادى؟
6. مالىمەتگەر ىشكى جادتا قالاي ورنالاسادى ؟
7. سىرتقى جادتىڭ قانداي قۇرىلعىلارىن بىلەسىندەر ؟
8. فايل دەگەنىمىز نە؟
9. ىشكى جانە سىرتقى جادتاردا اقپارات قالاي ىزدەستىرىلەدى؟
10. فايلدارمەن قانداي وپەراسيالار جۇرگىزۋگە بولادى؟
V. ءۇي تاپسىرماسى
سىنىبى: 7 ا
ۋاقىتى:
ساباقتىڭ تاقىرىبى:
كومپيۋتەر جادىسىنىڭ تۇرلەرى. اقپاراتتىق تاسىمالداۋىشتار. پروگراممالىق جابدىقتاۋدىڭ توپتاماسى مەن جالپى سيپاتتاماسى.
قۇزىرەتتىلىككە جەتكىزەتىن ماقسات – مىندەتتەر:
ا) اقپاراتتىق قۇزىرەتتىلىك
ءا) كوممۋنيكاتيۆتىك قۇزىرەتتىلىك
ب) پروبلەمالىق قۇزىرەتتىلىك
ا) وقۋشىلاردىڭ كومپيۋتەردە وتىرۋ ەرەجەسىن، قاۋىپسىزدىك تەحنيكا زاڭدارى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن تولىقتىرۋ.
ءا) اقپاراتتىق قۇزىرلىعىن ارتىرۋ، جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ.
ب) قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن باسقا دا كابينەتتە قولدانا الۋ بىلىگىن قالىپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباق، ءتۇسىندىرۋ ساباعى، توپتاسقان ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: ءبىلىم كوزىنە قاراي توپتاستىرىلعان ادىستەر: سوزدىك، پراكتيكالىق.
ساباقتا قولدانىلاتىن پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالار: اكت
ءپان ارالىق بايلانىس: فيزيكا، ماتەماتيكا
وقىتۋ قۇرالدارى: كىتاپ، ەرەجەلەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا
ساباقتىڭ بارىسى: وقىتۋشى وقۋشى كۇتىلەتىن ناتيجە
I. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى: سىنىپقى كىرىپ، وقۋشىلارمەن امانداسىپ، سىنىپتىڭ تازالىعىن تەكسەرىپ، كەزەكشىلەردەن «جوق» وقۋشىلاردىڭ ءتىزىمىن الۋ. وقۋشىلار ورىندارىنان تۇرىپ مۇعالىممەن امانداسۋ، «جوق» وقۋشىلاردىڭ ءتىزىمىن بەرۋ زەيىندەرىن ساباققا اۋدارىپ، ساباققا مۇقيات قاتىسۋىن باقىلاۋ.
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: اۋىزشا، سۇراق-جاۋاپ
III. جاڭا ماتەريادى حابارلاۋ:
باعدارلامالىق جاساقتامالار
كومپيۋتەردىڭ باعدارلامالىق جاساقتامالارى جۇيەلىك، قولدانبالى باعدارلامالاردان جانە باعدارلامالاۋ جۇيەلەرىنەن تۇرادى.
جۇيەلىك باعدارلامالاردىڭ ىشىندە وپەراسيالىق جۇيە (وج) (وپەراسيوننايا سيستەما - وس) نەگىزگى بولىپ تابىلادى.
وج — كومپيۋتەردىڭ بارلىق مالىمەتتەردى وڭدەۋ جۇمىسىن ۇيىمداستىراتىن باعدارلامالار جۇيەسى. ول كومپيۋتەردىڭ بارلىق قۇرىلعىلارىن باسقارادى، كومپيۋتەر قۇرىلعىلارىنىڭ اراسىندا جانە كومپيۋتەر مەن ادام اراسىندا مالىمەتتەر الماسۋىن جۇزەگە اسىرادى. سونىمەن قاتار وج - امبەباپ جۇيە، ونى ءار ءتۇرلى تيپتەگى كومپيۋتەرلەرگە، كومپيۋتەرگە قوسىلعان قوسىمشا قۇرىلعىلارعا سايكەستەندىرىپ باپتاۋعا بولادى، كومپيۋتەردى دەربەس تۇردە باپتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. وج-لەر وتە كوپ، ءبىراق ءبىزدىڭ ارنايى قاراستىراتىنىمىز —ۇيدە جانە مەكتەپتەردە تۇرعان كومپيۋتەرلەردىڭ وپەراسيالىق جۇيەلەرى. بۇدان از-اق ۋاقىت بۇرىن مۇنداي كومپيۋتەرلەردە وج مS Dos تۇراتىن. قازىرگى كەزدە كەڭ تاراعان جۇيەلەر: وج Windows XP، 7، Vista، ت.ب.
بۇل وپەراسيالىق جۇيەلەردىڭ جانە كوپتەگەن وتە ماڭىزدى قولدانبالى باعدارلامالاردىڭ، باعدارلامالاۋ جۇيەلەرىنىڭ نەگىزگى ازىرلەۋشىسى (جاساۋشىسى) — امەريكانىڭ مىسگوsoft فيرماسى.
كومپيۋتەردە جۇمىس ىستەۋ - نەگىزىندە ونىڭ وج-مەن جۇمىس ىستەۋ. سوندىقتان كومپيۋتەر مەن ادامنىڭ قاتىناسۋ ءتاسىلى قانشالىقتى قاراپايىم، تۇسىنىكتى جانە "جاقىن دوستىقتا" ەكەندىگى وتە ماڭىزدى.
ادام مەن كومپيۋتەر اراسىنداعى قارىم-قاتىناس ءتاسىلىن ينتەرفەيس دەپ تە اتايدى. دەربەس كومپيۋتەرلەردە قاتىناسۋدىڭ - ينتەرفەيستىڭ - كوماندالىق جانە تەرەزەلىك ەكى ءتاسىلى بولادى.
كوماندالىق ينتەرفەيستە ادام كومپيۋتەرمەن ءوج-نىڭ كوماندالارىنىڭ، جيىنتىعىنىڭ كومەگىمەن قاتىناس قۇرالادى، ولار وتە كوپ جانە جازىلۋ تۇرلەرى دە ءار ءتۇرلى. كوماندالىق ينتەرفەيسى بار وج-عا وج مS Dos جاتادى، ول كومپيۋتەرلەردە سوڭعى جىلدارعا دەيىن نەگىزگى بولىپ كەلدى. كومپيۋتەردە دۇرىس جۇمىس ىستەۋ ءۇشىن، وج مS Dos نۇسقاۋلارىنىڭ قالىڭ تومدارىن وقىپ ۇيرەنۋ قاجەت بولدى.
تەرەزەلىك ينتەرفەيستىڭ جانە باسقا، ول Windows ءتيپتى وج - دە جۇزەگە اسىرىلعان. مۇندا كومپيۋتەرمەن قاتىناسۋ كوبىنە تەك ماۋس قۇرىلعىسى ارقىلى جاسالادى. كومپيۋتەرمەن جۇمىس ىستەۋ ءۇشىن، ەكراندا گرافيكالىق بەينەلەر تۇرىندە كورسەتىلگەن ارەكەتتەردى ماۋستىڭ كومەگىمەن تاڭداۋ جەتكىلىكتى. ەكراندا گرافيكالىق فورمالاردى تاڭداۋ، جەدەل كومەك جاساۋ (وپەراتيۆتى كومەك ءسوز)، انىقتاما جۇيەسى ادامنىڭ كومپيۋتەرمەن قاتىناس قۇرۋدى سەزۋ دارەجەسىندە تۇسىنىكتى ەتەدى.
ونىڭ ۇستىنە وج Windows ءبىر مەزگىلدە بىرنەشە ماسەلەلەردى، ال مS Dos تەك ءبىر ماسەلەنى عانا شەشۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
ارينە Windows ءتيپتى وج-لار تەك بەلگىلى جاعداي جاسالعاندا، ياعني پروسەسسوردىڭ جۇمىسىنىڭ جىلدامدىعى ارتتىرىلعاندا، كومپيۋتەردىڭ جەدەل جانە تۇراقتى جادىنىڭ كولەمى ۇلكەيتىلگەندە عانا مS Dos-تىڭ ورنىن باستى.
قولدانبالى باعدارلامالىق جاساقتاما مالىمەتتەردى وڭدەۋدىڭ ناقتى ماسەلەسىن شەشۋگە ارنالەان. ولاردىڭ كومەگىمەن قۇجاتتار قۇرۋعا، گرافيكالىق وبەكتىلەر دايارلاۋعا، ءار ءتۇرلى ەسەپتەۋلەر جۇرگىزۋگە جانە وزدەرىڭنىڭ دەمالىستارىڭدى ۇيىمداستىرۋعا ت.ب. جاساۋعا بولادى.
قولدانبالى باعدارلامالاردى ارنايى جانە امبەباپ باعدارلامالار دەپ ەكى توپقا بولەدى.
ارنايى (مامانداندىرىلعان) باعدارلامالارعا ءبىر ماماندىقتاعى ادامدار پايدالاناتىن باعدارلامالار جاتادى، مىسالى، بۋحگالتەرلىك باعدارلامالار، پروەكت جاساۋشىلار، دارىگەرلەر پايدالاناتىن ت.ب. باعدارلامالار.
امبەباپ باعدارلامالارعا ماتىندىك جانە گرافيكالىق رەداكتورلار، ەلەكتروندىق كەستەلەر، ەلەكتروندى پوشتا باعدارلامالارى، ياعني ادامداردىڭ كوبى پايدالاناتىن باعدارلامالار جاتادى. بىرىمەن-بىرى بايلانىستى بىرنەشە قولدانبالى باعدارلامالاردى بىرىكتىرەتىن باعدارلامالار دا بار، ولاردى ينتەگ- رالدانعان باعدارلامالار دەستەسى دەپ اتايدى. مىسالى، ماتىندىك رەداكتور، ەلەكتروندىق كەستە، مالىمەتتەر بازاسىن باسقارۋ جۇيەسى.
جۇيەلىك باعدارلامالىق جاساقتامالارعا درايۆەرلەر دە جاتادى. بۇل كومپيۋتەرگە قوسىلاتىن قۇرىلعىلارمەن بىرگە جابدىقتالاتىن باعدارلامالار، ولاردا وسى قۇرىلعىلار جونىندە بارلىق اقپارات بولادى. وپەراسيالىق جۇيە قوسىلاتىن قۇرىلعىلارمەن ولاردىڭ درايۆەرى ارقىلى قاتىناسادى. مىسالى، وج ۆينچەستەرگە بەلگىلى ءبىر مالىمەتتەردى وقىپ الۋعا كوماندا بەرەدى. ال ۆينچەستەردىڭ درايۆەرى موتوردى قوسۋعا، باستيەكتى جادتىڭ بەلگىلى جەرىنە اكەلۋگە جانە وقىپ شىعۋعا كوماندا بەرەدى. ءوج-نىڭ درايۆەر ارقىلى جۇمىس ىستەۋى قوسىلاتىن قۇرىلعىلاردى ۇدايى اۋىستىرىپ جانە جاڭالاپ وتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
ءتورتىنشى تاراۋدان باستاپ سەندەردى كەيبىر قولدانبالى: WordPad، كالكۋلياتور، ءراىnt باعدارلامالارىمەن تانىستىرامىز. ولار Windows-تىڭ قۇرامىنا كىرەدى، سوندىقتان ولاردى ونىڭ قولدانبالارى دەپ اتايدى. وسىعان بايلانىستى Windows XPء-دى بىرىكتىرىلگەن جۇيە دەپ اتايدى، سەبەبى بۇعان وپەراسيالىق جۇيە بولىگىنەن باسقا دا قولدانبالى باعدارلامالار كىرەدى.
باعدارلامالاۋ جۇيەلەرىنىڭ قۇرامىنا باعدارلامالاۋ تىلدەرى جانە ارنايى باعدارلامالار كىرەدى، ولاردىڭ كومەگىمەن قۇرىلعان باعدارلامالار كومپيۋتەردىڭ جادىنا ەنگىزىلەدى، تۇزەتىلەدى، تەستىلەنەدى جانە ورىندالادى.
جۇيەلىك باعدارلامالاردى كوبىنەسە باعدارلاما قۇرۋشىلار (باعدارلامالاۋشىلار) پايدالانادى.
باعدارلامالاۋ تىلدەرى وتە كوپ. مىسالى، پاسكال، بەيسيك، سي، فورتران، كوبول، پرولوگ، اسسەمبلەر، پل-1 تاعى باسقالار. وسى تىلدەردە باعدارلامالاۋشىلار باعدارلامالار جازادى جانە ارنايى جۇيەمەن، باعدارلامالاردىڭ كومەگىمەن ولاردى جوندەيدى، تەكسەرەدى جانە قولدانۋعا دايىن تۇرگە كەلتىرەدى.
اقپاراتتاردى كومپيۋتەردە ساقتاۋ
اقپارات كومپيۋتەردىڭ ىشكى جانە سىرتقى جادىندا ساقتالادى. كومپيۋتەردىڭ ىشكى جادى نەگىزگى بولىپ تابىلادى، سەبەبى پروسەسسور تەك وسى جادپەن تىكەلەي جۇمىس ىستەيدى. ونى كوپ جاعدايلاردا وپەراتيۆتى (جەدەل) جاد دەپ اتايدى، ويتكەنى ول كومپيۋتەردى ءارقاشان اقپاراتپەن قامتاماسىز ەتە وتىرىپ، ۇزدىكسىز جۇمىس ىستەيدى.
كومپيۋتەردى وشىرگەندە وپەراتيۆتى جادتاعى اقپارات وشەدى.
كومپيۋتەردىڭ سىرتقى جادى اقپاراتتى كوپ مەرزىمگە ساقتاۋعا ارنالعان، ول يىلگىش جانە قاتقىل ديسكىلەردە، ماگنيتتى تاسپالاردا، وپتيكالىق جانە ماگنيتتى - وپتيكالىق ديسكىلەردە ورنالاستىرىلادى.
مالىمەتتەر مەن باعدارلامالار ىشكى جادتىڭ ۇياشىقتارىنا بايت نەمەسە بايتتار توبى تۇرىندە ورنالاسادى. ولارمەن ۇياشىقتاردىڭ ادرەستەرى بويىنشا قاتىناسادى.
اقپارات تاسۋىشقا اتاۋى بار بەلگىلى ءبىر ۇلەستەر (پورسيالار) تۇرىندە جازىلادى. مۇنداي قۇرىلىم فايلدىق، ال ۇلەستەر فايل دەپ اتالادى. ءدال ايتقاندا، فايل — ءبىر تيپتەگى بايتتاردىڭ تىزبەگى.
فايل (file) ءسوزى اعىلشىن تىلىنەن اۋدارعاندا "قاپشىق" دەگەندى بىلدىرەدى. نەنى فايل دەۋگە بولادى؟ فايل دەگەنىمىز — باعدارلامالار، مالىمەتتەر نەمەسە ولاردىڭ بولىكتەرى. فايل اتاۋى ءوزارا ەكى نۇكتەمەن بولىنگەن بولىكتەن تۇرادى، ونىڭ ءبىرىنشى بولىگى - ءوز اتى، ال ەكىنشى بولىگى - كەڭەيتىلۋى .
فايلدى اقپارات ولشەمى — بيت سياقتى اقپاراتتى ساقتاۋ بىرلىگى رەتىندە قاراستىرۋعا بولادى. ءبىرتۇتاس وبەكتى رەتىندە فايلدارمەن جازۋ، ءوشىرۋ (جويۋ)، كوشىرۋ، دايارلاۋ، جىلجىتۋ، قايتا اتاۋ وپەراسيالارىن جۇرگىزۋگە بولادى.
سىرتقى تاسۋىشتاعىنىڭ بارلىعى فايل تۇرىندە ساقتالادى، ولار: وپەراسيالىق جۇيەلەر، قولدانبالى باعدارلامالار، باعدارلامالاۋ جۇيەلەرى، مالىمەتتەر جيناعى. مىسالى، تەك ءبىر عانا Windows XPء-دىڭ 1000-نان استام قۇراۋشى فايلدارى بار.
Windows ءوج-نىڭ فايلدارىمەن جۇمىس ىستەۋدى ءۇشىنشى بولىمدە قاراستىرامىز.
كوزگە ارنالعان جاتتىعۋلار
1.1-4-كە دەيiن ساناپ كوزدi قاتتى جۇمىپ،سونان كەيiن اشىپ،جايباراقات ۇستاپ،
1-6-عا دەيiن ساناي وتىرىپ،الىسقا قاراۋ قاجەت.4-5 رەت قايتالاۋ قاجەت
2.1-4-كە دەيiن ساناي وتىرىپ،ەكi كوزدi ولارعا قاتتى كۇش سالماي،بiر-بiرiنە قاراتىپ،سوڭىندا 1-6-عا دەيiن ساناي وتىرىپ الىسقا قاراپ،4-5 رەت قايتالاۋ كەرەك.
3.1-4-كە دەيiن ساناپ،باستى قوزعاماي،وڭعا قاراپ بiر نۇكتەگە كوز توقتاتۋ،سوڭىندا 1-6-عا دەيiن ساناپ،الىسقا قاراۋ. وسى ءتارiزدi باستى قوزعاماي، سولعا، جوعارى، تومەن قاراۋ كەرەك.
4. 1-6-عا دەيiن ساناي وتىرىپ،كوزقاراستى ديوگونالى بويىنشا: وڭ جاق جوعارىدان-سول جاق تومەنگە اۋدارىپ، سونان سوڭ الىسقا قاراۋ؛ سونان سوڭ سول جاق جوعارىدان-وڭ جاق تومەنگە اۋدارىپ، الىسقا قاراۋ. 4-5 رەت قايتالاۋ. كوز گيمناستيكاسىن ورىنداۋ كەزiندە جالپى دەنە گيمناستيكاسىن دا جاساۋعا بولادى.تۇراقتى تۇردە كوز جانە جالپى دەنە گيمناستيكاسىن جاساۋ كوزگە تۇسكەن قىسىمدى جەڭiلدەتiپ،دەنەنi سەرگiتەدi.
IV. جاڭا ماتەريالدى بەكىتۋ
سۇراقتار مەن تاپسىرمالار
1. كومپيۋتەردىڭ باعدارلامالىق جاساقتاماسىنا نەلەر كىرەدى؟
2. ءوج-نىڭ نەگىزگى فۋنكسيالارىن (مىندەتتەرىن) اتاڭدار.
3. ينتەرفەيس دەگەن نە؟ قانداي ينتەرفەيستەردى بىلەسىڭدەر؟
4. قولدانبالى باعدارلامالاردىڭ مىندەتتەرى قانداي؟
5. باعدارلامالاۋ جۇيەلەرى نە ءۇشىن قولدانىلادى؟
6. مالىمەتگەر ىشكى جادتا قالاي ورنالاسادى ؟
7. سىرتقى جادتىڭ قانداي قۇرىلعىلارىن بىلەسىندەر ؟
8. فايل دەگەنىمىز نە؟
9. ىشكى جانە سىرتقى جادتاردا اقپارات قالاي ىزدەستىرىلەدى؟
10. فايلدارمەن قانداي وپەراسيالار جۇرگىزۋگە بولادى؟
V. ءۇي تاپسىرماسى
You Might Also Like
-
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى
