كونستيتۋسيالىق كەڭەس
ءپانى: ادام. قوعام. قۇقىق
سىنىبى 9
تاقىرىبى: كونستيتۋسيالىق كەڭەس
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسيالىق كەڭەسi تۋرالى» 1995 جىلعى 29 جەلتوقسانداعى № 2737 قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسيالىق زاڭى تولىق تانىسۋ
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى «كونستيتۋسيالىق كەڭەس» زاڭىمەن تانىستىرۋ جانە ءوز ەلىنىڭ زاڭدارىن قۇرمەتتەۋگە، قورعاۋعا شاقىرۋ
دامىتۋشىلىق:. وقۋشىلاردىڭ تانىم قابىلەتتەرىن دامىتۋ، سويلەۋ شەبەرلىگىن دامىتۋ، تالداۋ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
ءتۇرى: ارالاس ساباق
ءادىس - تاسىلدەر: ارالاس(ينتەراكتيۆتى تاقتا، تاپسىرمالاردى تالداۋ)
ساباق بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭ
ا) سالەمدەسۋ
ب) ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ
ۆ) وقۋشىلار نازارىن ساباققا اۋدارۋ
ءىى. ءۇي تاپسىرماسى: سوت بيلىگى
1. سوت بيلىگى مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ قانداي تارماعى بولىپ تابىلادى؟
2. سوت كىمدەر بولا الادى؟
ز. سوت جۇيەسىن اتا؟
4. سۋديا زاڭدى قولدانعاندا قانداي پرينسيپتەردى باسشىلىققا الۋعا ءتيىس؟
5. سوت كىمنىڭ اتىنان قىزمەتىن جۇزەگە اسىرادى؟
تاپسىرمالار:
1 - تاپسىرما
ازامات ا. ايداروۆ ازاماتشا م. ماحمۋدوۆا ەكەۋىنىڭ اراسىنداعى نەكەسىنىڭ بۇزىلعاندىعىن، وتباسىندا ءوزارا تۇسىنىكتىڭ جوقتىعىن كورسەتە وتىرىپ، نەكەنى بۇزۋ تۋرالى سوت ورگاندارىنا شاعىمدانادى. ماحمۋدوۆا وسى مەرزىم ارالىعىندا ۇل تۋعان، ول 4 اي مەرزىم وتكەن سوڭ شەتىنەگەن. سۋديا ماحمۋدوۆانىڭ نەكەنى بۇزۋعا كەلىسىمى جوق ەكەنىن سىلتاۋراتىپ تالاپ - ارىزدى قابىلداۋدان باس تارتادى. وسىعان قوسىمشا وعان 10 اي مەرزىم وتكەن سوڭ عانا سوتقا قايتا شاعىمدانۋىن ۇسىنادى. سۋديانىڭ ارەكەتىندە زاڭسىزدىق بەلگىلەرى بار ما؟ جاۋاپتارىڭدى زاڭنىڭ ءتيىستى باپتارىنا سۇيەنە وتىرىپ دالەلدەڭدەر.
2 - تاپسىرما
ا. سادىروۆا الماتى اۋداندىق سوتىنا س. الدەكوۆپەن اراسىنداعى نەكەنى بۇزۋ تۋرالى تالاپ قويادى. س. الدەكوۆ قىلمىس جاساعانى ءۇشىن 4 جىل باس بوستاندىعىنان ايىرىلعان. سوت الدەكوۆتىڭ سادىروۆاعا مۇلىكتىك تالاپتارى بولۋى مۇمكىندىگىن ەسكەرتە وتىرىپ، نەكەنى بۇزۋدان باس تارتادى. ەگەر ساعان وسى ءىستى قاراۋ مۇمكىندىگى بەرىلگەندە، سەن قانداي شەشىم قابىلدار ەدىڭ؟ زاڭنىڭ باپتارىنا سۇيەنىپ، جاۋاپتارىڭدى نەگىزدەپ داپتەرگە جازىڭدار؟
3 - تاپسىرما
ازاماتشا ا. جاناروۆا ازامات ق. تۋردييەۆ ەكەۋىنىڭ اراسىنداعى نەكەنى بۇزۋ جونىندە سوتقا تالاپ قويادى. وسىعان وراي قوسىمشا ءوزىنىڭ 4 ايلىق بالاسىنىڭ بار ەكەنىن، جۇمىس ىستەۋ مۇمكىندىگى جوقتىعىن ەسكەرتە وتىرىپ اليمەنت تولەۋ جونىندەگى تالابىن قاناعاتتاندىرۋدى وتىنگەن.
سوت ايەل ادامنىڭ جۇكتىلىگى نەمەسە 1 جاسقا دەيىنگى بالا تاربيەلەپ وتىرعان كەزىندە نەكەنى بۇزۋ تۋرالى ءىس قوزعاي الادى ما؟ بۇل ءىستى قالاي دۇرىس شەشۋگە بولادى؟
4 - تاپسىرما
شايماحانوۆتىڭ كولىكتى قاتتى جىلدامدىقتا ايداپ كەلە جاتىر ەدى، الدىنان ماي - قىزمەتكەرى شىعىپ، ونى توقتاتتى. وعان ءوز قۇقىقتارىن ءتۇسىندىرىپ، جۇرگىزۋشىنىڭ كولىك جۇرگىزەتىن قۇجاتىن الىپ قويدى؟ ماي - قىزمەتكەرىنىڭ ءىس - قيمىلى دۇرىس پا، ول جۇرگىزۋشىنىڭ قۇجاتىن نە ىستەيدى؟
ءىىى. جاڭا تاقىرىپتى قاراستىرۋ:
كونستيتۋسيالىق كەڭەس
1 - باپ. كونستيتۋسيالىق كەڭەستiڭ مارتەبەسi
كونستيتۋسيالىق كەڭەس مەملەكەتتiك ورگان رەتiندە رەسپۋبليكانىڭ بۇكiل اۋماعىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسياسىنىڭ جوعارى تۇرۋىن قامتاماسىز ەتەدi:
1) ءوز وكiلەتتiگiن جۇزەگە اسىرۋ كەزiندە دەربەس جانە مەملەكەتتiك ورگاندارعا، ۇيىمدارعا، لاۋازىمدى ادامدار مەن ازاماتتارعا تاۋەلسiز، رەسپۋبليكا كونستيتۋسياسىنا عانا باعىنادى ءارi ساياسي جانە وزگە سەبەپتەردi نەگiزگە الا المايدى؛
2) رەسپۋبليكا كونستيتۋسياسى مەن وسى كونستيتۋسيالىق زاڭدى باسشىلىققا الا وتىرىپ، سوتتاردىڭ نەمەسە باسقا مەملەكەتتiك ورگانداردىڭ قۇزىرەتiنە جاتاتىن بارلىق جاعدايلاردا وزگە ماسەلەلەردi انىقتاۋ مەن زەرتتەۋگە بارماي - اق ءوز وكiلەتتiگiن جۇزەگە اسىرادى.
2 - باپ. كونستيتۋسيالىق كەڭەستiڭ قۇرامى
كونستيتۋسيالىق كەڭەس جەتi مۇشەدەن، سونىڭ iشiندە كونستيتۋسيالىق كەڭەستiڭ ءتوراعاسىنان تۇرادى. بۇعان قوسا رەسپۋبليكانىڭ ەكس - پرەزيدەنتتەرi قۇقىعى بويىنشا عۇمىر بويى كونستيتۋسيالىق كەڭەستiڭ مۇشەلەرi بولىپ تابىلادى.
3 - باپ. كونستيتۋسيالىق كەڭەستi قۇرۋ ءتارتiبi
1. كونستيتۋسيالىق كەڭەستiڭ ءتوراعاسىن رەسپۋبليكانىڭ پرەزيدەنتi قىزمەتكە تاعايىندايدى جانە قىزمەتتەن بوساتادى.
2. كونستيتۋسيالىق كەڭەستىڭ ەكى مۇشەسىن رەسپۋبليكا پرەزيدەنتى قىزمەتكە تاعايىندايدى، كونستيتۋسيالىق كەڭەسكە ەكى - ەكى مۇشەدەن پارلامەنت پالاتالارى ءتوراعالارىنىڭ ۇسىنۋى بويىنشا تيىسىنشە پارلامەنت سەناتى مەن ءماجىلىسى تاعايىندايدى. كونستيتۋسيالىق كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ جارتىسى ءاربىر ءۇش جىل سايىن جانارتىلىپ وتىرادى
4 - باپ. كونستيتۋسيالىق كەڭەس مۇشەلiگiنە كانديداتتارعا قويىلاتىن تالاپتار
1. كونستيتۋسيالىق كەڭەستiڭ قۇرامىنا وتىز جاسقا تولعان، رەسپۋبليكا اۋماعىندا تۇراتىن، جوعارى زاڭ بiلiمi، زاڭ ماماندىعى بويىنشا كەمiندە بەس جىل جۇمىس ستاجى بار رەسپۋبليكا ازاماتى تاعايىندالا الادى.
5 - باپ. كونستيتۋسيالىق كەڭەس مۇشەلەرiنiڭ وكiلەتتiك مەرزiمi
1. كونستيتۋسيالىق كەڭەس ءتوراعاسى مەن مۇشەلەرiنiڭ وكiلەتتiگi التى جىلعا سوزىلادى.
2. شىعىپ قالعان نەمەسە قىزمەتتە بولۋ مەرزiمi اياقتالعان جاعدايدا كونستيتۋسيالىق كەڭەستiڭ ءتوراعاسى مەن مۇشەلەرi كونستيتۋسيادا جانە وسى كونستيتۋسيالىق زاڭدا بەلگiلەنگەن ءتارتiپپەن تاعايىندالادى.
10 - باپ. كونستيتۋسيالىق كەڭەستiڭ ءتوراعاسى مەن مۇشەلەرi مەملەكەتتiڭ لاۋازىمدى ادامدارى رەتiندە
1. كونستيتۋسيالىق كەڭەستiڭ ءتوراعاسى مەن مۇشەلەرi مەملەكەتتiڭ لاۋازىمدى ادامدارى بولىپ تابىلادى، ولاردىڭ مارتەبەسi كونستيتۋسيامەن جانە وسى كونستيتۋسيالىق زاڭمەن، سونداي - اق كونستيتۋسيا مەن وسى كونستيتۋسيالىق زاڭدا رەتتەلمەگەن ءبولiگiندە مەملەكەتتiك قىزمەت تۋرالى نورماتيۆتiك قۇقىقتىق اكتiلەرiمەن بەلگiلەنەدi.
11 - باپ. كونستيتۋسيالىق كەڭەس ءتوراعاسى مەن مۇشەلەرiنiڭ تاۋەلسiزدiگi
1. كونستيتۋسيالىق كەڭەستiڭ ءتوراعاسى مەن مۇشەلەرi ءوز مiندەتتەرiن ورىنداۋ كەزiندە تاۋەلسiز بولادى جانە تەك كونستيتۋسيا مەن وسى كونستيتۋسيالىق زاڭعا عانا باعىنادى. باسقا ەشقانداي دا اكتiنiڭ ولار ءۇشiن ءسوزسiز مiندەتتi كۇشi بولمايدى. ولاردىڭ قىزمەتiنە قانداي بولسا دا ارالاسۋعا، سونداي - اق ولارعا قانداي تۇردە بولسا دا قىسىم جاساۋعا نەمەسە باسقاداي ىقپال ەتۋگە جول بەرiلمەيدi جانە بۇل زاڭ بويىنشا جاۋاپكەرشiلiككە اكەلiپ سوعادى.
سىنىبى 9
تاقىرىبى: كونستيتۋسيالىق كەڭەس
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسيالىق كەڭەسi تۋرالى» 1995 جىلعى 29 جەلتوقسانداعى № 2737 قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسيالىق زاڭى تولىق تانىسۋ
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى «كونستيتۋسيالىق كەڭەس» زاڭىمەن تانىستىرۋ جانە ءوز ەلىنىڭ زاڭدارىن قۇرمەتتەۋگە، قورعاۋعا شاقىرۋ
دامىتۋشىلىق:. وقۋشىلاردىڭ تانىم قابىلەتتەرىن دامىتۋ، سويلەۋ شەبەرلىگىن دامىتۋ، تالداۋ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
ءتۇرى: ارالاس ساباق
ءادىس - تاسىلدەر: ارالاس(ينتەراكتيۆتى تاقتا، تاپسىرمالاردى تالداۋ)
ساباق بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭ
ا) سالەمدەسۋ
ب) ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ
ۆ) وقۋشىلار نازارىن ساباققا اۋدارۋ
ءىى. ءۇي تاپسىرماسى: سوت بيلىگى
1. سوت بيلىگى مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ قانداي تارماعى بولىپ تابىلادى؟
2. سوت كىمدەر بولا الادى؟
ز. سوت جۇيەسىن اتا؟
4. سۋديا زاڭدى قولدانعاندا قانداي پرينسيپتەردى باسشىلىققا الۋعا ءتيىس؟
5. سوت كىمنىڭ اتىنان قىزمەتىن جۇزەگە اسىرادى؟
تاپسىرمالار:
1 - تاپسىرما
ازامات ا. ايداروۆ ازاماتشا م. ماحمۋدوۆا ەكەۋىنىڭ اراسىنداعى نەكەسىنىڭ بۇزىلعاندىعىن، وتباسىندا ءوزارا تۇسىنىكتىڭ جوقتىعىن كورسەتە وتىرىپ، نەكەنى بۇزۋ تۋرالى سوت ورگاندارىنا شاعىمدانادى. ماحمۋدوۆا وسى مەرزىم ارالىعىندا ۇل تۋعان، ول 4 اي مەرزىم وتكەن سوڭ شەتىنەگەن. سۋديا ماحمۋدوۆانىڭ نەكەنى بۇزۋعا كەلىسىمى جوق ەكەنىن سىلتاۋراتىپ تالاپ - ارىزدى قابىلداۋدان باس تارتادى. وسىعان قوسىمشا وعان 10 اي مەرزىم وتكەن سوڭ عانا سوتقا قايتا شاعىمدانۋىن ۇسىنادى. سۋديانىڭ ارەكەتىندە زاڭسىزدىق بەلگىلەرى بار ما؟ جاۋاپتارىڭدى زاڭنىڭ ءتيىستى باپتارىنا سۇيەنە وتىرىپ دالەلدەڭدەر.
2 - تاپسىرما
ا. سادىروۆا الماتى اۋداندىق سوتىنا س. الدەكوۆپەن اراسىنداعى نەكەنى بۇزۋ تۋرالى تالاپ قويادى. س. الدەكوۆ قىلمىس جاساعانى ءۇشىن 4 جىل باس بوستاندىعىنان ايىرىلعان. سوت الدەكوۆتىڭ سادىروۆاعا مۇلىكتىك تالاپتارى بولۋى مۇمكىندىگىن ەسكەرتە وتىرىپ، نەكەنى بۇزۋدان باس تارتادى. ەگەر ساعان وسى ءىستى قاراۋ مۇمكىندىگى بەرىلگەندە، سەن قانداي شەشىم قابىلدار ەدىڭ؟ زاڭنىڭ باپتارىنا سۇيەنىپ، جاۋاپتارىڭدى نەگىزدەپ داپتەرگە جازىڭدار؟
3 - تاپسىرما
ازاماتشا ا. جاناروۆا ازامات ق. تۋردييەۆ ەكەۋىنىڭ اراسىنداعى نەكەنى بۇزۋ جونىندە سوتقا تالاپ قويادى. وسىعان وراي قوسىمشا ءوزىنىڭ 4 ايلىق بالاسىنىڭ بار ەكەنىن، جۇمىس ىستەۋ مۇمكىندىگى جوقتىعىن ەسكەرتە وتىرىپ اليمەنت تولەۋ جونىندەگى تالابىن قاناعاتتاندىرۋدى وتىنگەن.
سوت ايەل ادامنىڭ جۇكتىلىگى نەمەسە 1 جاسقا دەيىنگى بالا تاربيەلەپ وتىرعان كەزىندە نەكەنى بۇزۋ تۋرالى ءىس قوزعاي الادى ما؟ بۇل ءىستى قالاي دۇرىس شەشۋگە بولادى؟
4 - تاپسىرما
شايماحانوۆتىڭ كولىكتى قاتتى جىلدامدىقتا ايداپ كەلە جاتىر ەدى، الدىنان ماي - قىزمەتكەرى شىعىپ، ونى توقتاتتى. وعان ءوز قۇقىقتارىن ءتۇسىندىرىپ، جۇرگىزۋشىنىڭ كولىك جۇرگىزەتىن قۇجاتىن الىپ قويدى؟ ماي - قىزمەتكەرىنىڭ ءىس - قيمىلى دۇرىس پا، ول جۇرگىزۋشىنىڭ قۇجاتىن نە ىستەيدى؟
ءىىى. جاڭا تاقىرىپتى قاراستىرۋ:
كونستيتۋسيالىق كەڭەس
1 - باپ. كونستيتۋسيالىق كەڭەستiڭ مارتەبەسi
كونستيتۋسيالىق كەڭەس مەملەكەتتiك ورگان رەتiندە رەسپۋبليكانىڭ بۇكiل اۋماعىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسياسىنىڭ جوعارى تۇرۋىن قامتاماسىز ەتەدi:
1) ءوز وكiلەتتiگiن جۇزەگە اسىرۋ كەزiندە دەربەس جانە مەملەكەتتiك ورگاندارعا، ۇيىمدارعا، لاۋازىمدى ادامدار مەن ازاماتتارعا تاۋەلسiز، رەسپۋبليكا كونستيتۋسياسىنا عانا باعىنادى ءارi ساياسي جانە وزگە سەبەپتەردi نەگiزگە الا المايدى؛
2) رەسپۋبليكا كونستيتۋسياسى مەن وسى كونستيتۋسيالىق زاڭدى باسشىلىققا الا وتىرىپ، سوتتاردىڭ نەمەسە باسقا مەملەكەتتiك ورگانداردىڭ قۇزىرەتiنە جاتاتىن بارلىق جاعدايلاردا وزگە ماسەلەلەردi انىقتاۋ مەن زەرتتەۋگە بارماي - اق ءوز وكiلەتتiگiن جۇزەگە اسىرادى.
2 - باپ. كونستيتۋسيالىق كەڭەستiڭ قۇرامى
كونستيتۋسيالىق كەڭەس جەتi مۇشەدەن، سونىڭ iشiندە كونستيتۋسيالىق كەڭەستiڭ ءتوراعاسىنان تۇرادى. بۇعان قوسا رەسپۋبليكانىڭ ەكس - پرەزيدەنتتەرi قۇقىعى بويىنشا عۇمىر بويى كونستيتۋسيالىق كەڭەستiڭ مۇشەلەرi بولىپ تابىلادى.
3 - باپ. كونستيتۋسيالىق كەڭەستi قۇرۋ ءتارتiبi
1. كونستيتۋسيالىق كەڭەستiڭ ءتوراعاسىن رەسپۋبليكانىڭ پرەزيدەنتi قىزمەتكە تاعايىندايدى جانە قىزمەتتەن بوساتادى.
2. كونستيتۋسيالىق كەڭەستىڭ ەكى مۇشەسىن رەسپۋبليكا پرەزيدەنتى قىزمەتكە تاعايىندايدى، كونستيتۋسيالىق كەڭەسكە ەكى - ەكى مۇشەدەن پارلامەنت پالاتالارى ءتوراعالارىنىڭ ۇسىنۋى بويىنشا تيىسىنشە پارلامەنت سەناتى مەن ءماجىلىسى تاعايىندايدى. كونستيتۋسيالىق كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ جارتىسى ءاربىر ءۇش جىل سايىن جانارتىلىپ وتىرادى
4 - باپ. كونستيتۋسيالىق كەڭەس مۇشەلiگiنە كانديداتتارعا قويىلاتىن تالاپتار
1. كونستيتۋسيالىق كەڭەستiڭ قۇرامىنا وتىز جاسقا تولعان، رەسپۋبليكا اۋماعىندا تۇراتىن، جوعارى زاڭ بiلiمi، زاڭ ماماندىعى بويىنشا كەمiندە بەس جىل جۇمىس ستاجى بار رەسپۋبليكا ازاماتى تاعايىندالا الادى.
5 - باپ. كونستيتۋسيالىق كەڭەس مۇشەلەرiنiڭ وكiلەتتiك مەرزiمi
1. كونستيتۋسيالىق كەڭەس ءتوراعاسى مەن مۇشەلەرiنiڭ وكiلەتتiگi التى جىلعا سوزىلادى.
2. شىعىپ قالعان نەمەسە قىزمەتتە بولۋ مەرزiمi اياقتالعان جاعدايدا كونستيتۋسيالىق كەڭەستiڭ ءتوراعاسى مەن مۇشەلەرi كونستيتۋسيادا جانە وسى كونستيتۋسيالىق زاڭدا بەلگiلەنگەن ءتارتiپپەن تاعايىندالادى.
10 - باپ. كونستيتۋسيالىق كەڭەستiڭ ءتوراعاسى مەن مۇشەلەرi مەملەكەتتiڭ لاۋازىمدى ادامدارى رەتiندە
1. كونستيتۋسيالىق كەڭەستiڭ ءتوراعاسى مەن مۇشەلەرi مەملەكەتتiڭ لاۋازىمدى ادامدارى بولىپ تابىلادى، ولاردىڭ مارتەبەسi كونستيتۋسيامەن جانە وسى كونستيتۋسيالىق زاڭمەن، سونداي - اق كونستيتۋسيا مەن وسى كونستيتۋسيالىق زاڭدا رەتتەلمەگەن ءبولiگiندە مەملەكەتتiك قىزمەت تۋرالى نورماتيۆتiك قۇقىقتىق اكتiلەرiمەن بەلگiلەنەدi.
11 - باپ. كونستيتۋسيالىق كەڭەس ءتوراعاسى مەن مۇشەلەرiنiڭ تاۋەلسiزدiگi
1. كونستيتۋسيالىق كەڭەستiڭ ءتوراعاسى مەن مۇشەلەرi ءوز مiندەتتەرiن ورىنداۋ كەزiندە تاۋەلسiز بولادى جانە تەك كونستيتۋسيا مەن وسى كونستيتۋسيالىق زاڭعا عانا باعىنادى. باسقا ەشقانداي دا اكتiنiڭ ولار ءۇشiن ءسوزسiز مiندەتتi كۇشi بولمايدى. ولاردىڭ قىزمەتiنە قانداي بولسا دا ارالاسۋعا، سونداي - اق ولارعا قانداي تۇردە بولسا دا قىسىم جاساۋعا نەمەسە باسقاداي ىقپال ەتۋگە جول بەرiلمەيدi جانە بۇل زاڭ بويىنشا جاۋاپكەرشiلiككە اكەلiپ سوعادى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
