ماعجان جۇمابايەۆ «سۇيەمىن»
قازاق ادەبيەتى 7 – سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ماعجان جۇمابايەۆ «سۇيەمىن»
ساباقتىڭ ماقساتى:
1) بىلىمدىلىك: م. جۇمابايەۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىمەن تانىستىرۋ، «سۇيەمىن» ولەڭىن مانەرلەتىپ وقىتىپ، مازمۇنىنا ءۇڭىلدىرۋ، ولەڭدى تالداۋ.
2. دامىتۋشىلىق: ءار وقۋشىنىڭ وي - قيالىنا ەرىك بەرە وتىرىپ، وزىنشە وي تۇيۋگە باۋلۋ، شىعارماشىلىققا، مانەرلەپ وقۋعا داعدىلاندىرۋ، ويلاۋ ارەكەتتەرىن
قوزعالىسقا ءتۇسىرۋ، ويلاۋ داعدىلارىن دامىتۋ. وقۋشىنىڭ دۇنيەتانىمىن، سوزدىك قورىن، مانەرلەپ وقي ءبىلۋىن دامىتۋ.
3. تاربيەلىك: وجەت، جىگەرلى بولۋعا، تۋعان ءتىلى – قازاق ءتىلىن ءسۇيىپ، قۇرمەتەتي بىلۋگە تاربيەلەۋ. ماعجان جۇمابايەۆ ولەڭدەرىنىڭ مازمۇنى ارقىلى وقۋشىلاردى
ءوز تۋعان جەرىنىڭ قورعانى بولا بىلۋگە، ءوز انا ءتىلىن قۇرمەتتەۋگە، جىگەرلىككە، قايسارلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: تۇسىندىرمەلى، مانەرلەپ وقۋ، جاتقا وقۋ، تالداۋ، كىتاپ - داپتەرمەن جۇمىس، توپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: ءداستۇرلى ساباق
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: اقىننىڭ پورترەتى، سۋرەتتەر، پلاكاتتار.
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح، قازاق ءتىلى، گەوگرافيا
قولدانىلعان ادەبيەتتەر:
ادەبيەت. ر. قۇتتىعوجينا، ق. بىتىبايەۆ، ە. ارىن الماتى «اتامۇرا» 2012جىل
مۇعالىمگە ادىستەمەلىك قۇرال
وقۋشى انىقتاماسى 5 - 11سىنىپتار. ارمان - پۆ باسپاسى 2004جىل
ساباق بارىسى.
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ. سىنىپ وقۋشىلارىن تۇگەندەۋ. سىنىپ تازالىعىنا قاراۋ. ساباققا كەرەك زاتتاردى دايىنداۋ. وقۋشىنىڭ نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
2. وتىلگەن ماتەريالداردى ەسكە ءتۇسىرۋ. ۇيگە ءى. جانسۇگىروۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى جايلى وقىپ كەلۋگە جانە «اعىندى مەنىڭ اقسۋىم» ولەڭىن جاتتاۋعا بەرىلگەن بولاتىن. ماعجان جۇمابايەۆ جايلى ءبىلىپ كەلۋگە بەرىلگەن.
ءۇي تاپسىرماسىن سۇرايمىن.
3. جاڭا ساباق.
ا) تاقتاداعى جاسىرىن سۋرەتتى اشۋ ءۇشىن، وقۋشىلار ۇلەستىرمەلى پاراقتارداعى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ كەرەك.
زەرتتەپ كەلگەن وقۋشىلار ماعجان جۇمابايەۆ جايلى ايتادى. سوسىن ءمۇعالىم تولىقتىرادى.
م. جۇمابايەۆ 1893 جىلى سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى، بۋلايەۆ اۋدانىندا اۋلەتتى وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. اكەسى بەكەن بولىس بولعان كىسى. ماعجان ءوزىنىڭ زەرەكتىگى ارقاسىندا 4 جاسىندا اكەسىنىڭ مەكتەبىندە وقىپ، قازاقتىڭ ولەڭ، جىر، داستاندارىن، ەرتەگىلەرىن تۇگەلگە دەرلىك جاتتاپ الادى.
بىلىمگە قۇشتار ول ۋفاداعى عاليا مەدرەسەسىندە وقيدى. قارشادايىنان ورىسشا وقىپ، ورىس ادەبيەتىنىڭ وزىق ۇلگىلەرىمەن تانىسادى. اراب، پارسى، ورىس، تۇرىك تىلدەرىن جاقسى مەڭگەرەدى. اباي پوەزياسىن مەكتەپ ەتەدى.
س. مۇقانوۆ: اقىندىق جاعىنان كەلگەندە ماعجان، ارينە، قازاقتىڭ تالانتتى اقىندارىنىڭ ءبىرى. قازاق ءتىلىن بايىتۋدا، ادەبيەتىنە جاڭا تۇرلەر ەنگىزۋدە ماعجاننىڭ ەڭبەگى كوپ. ابايدان كەيىن ءتىل ونەگەسىندە ماعجاننان اسقان اقىن قازاقتا جوق.
ج. ايماۋىتوۆ: « ماعجان – الدىمەن سىرشىل اقىن. ماعجان سوزىندەي «تىلگە جۇمساق، جۇرەككە جىلى تيەتىندەي» ۇلبىرەگەن نازىك اۋەز قازاقتىڭ بۇرىنعى اقىندارىندا جوق. ماعجان نە جازسا دا، سىرلى، كوركەم، ءساندى جازادى. قاي ولەڭدى الساق تا، اقىننىڭ ويلاعانى، سەزگەنى، جۇرەگىنىڭ قايعىرۋى، جان دۇنيەسىنىڭ كۇيزەلۋى، كوڭىلىنىڭ كىربەڭى كورىنىپ تۇرادى. اقىن ولەڭىن وقىساڭ، ەرىكسىز ءبىر سەزىم تۋعىزادى. الدە مۇڭايتادى، الدە وكىندىرەدى، الدە قۋانتادى، الدە جىگەر بەرەدى» دەگەن.
ولەڭدەرى: «كوكشەتاۋ»، «مەن كىم؟»، «مەن جاستارعا سەنەمىن»، «تۇركىستان» ت. ب.
پوەمالارى: "قويلىبايدىڭ قوبىزى"، "باتىر بايان"، "قورقىت"، «ءجۇسىپ حان»، «توقساننىڭ توبى»، «ەرتەك وتىرىك»
اڭگىمەسى: «شولپاننىڭ كۇناسى»
ماقالاسى: «بالا تاربيەلەۋ جولدارى»
پەداگوگيكالىق ەڭبەكتەرى: "پەداگوگيكا"كىتابى، "ساۋاتتى بول" وقۋلىعى
1938 جىلى جازىقسىز جازانىڭ قۇربانى بولعاننان كەيىن ماعجان شىعارماشىلىعىن وقۋعا، جاريالاۋعا تىيىم سالىندى. تەك ەلىمىز تاۋەلسىزدىك الار تۇستاعى ارنايى ۇكىمەت شەشىمى ارقىلى عانا اقىننىڭ ەسىمى مەن شىعارماشىلىق مۇراسى تولىق اقتالدى. 1989 جىلى اقىن شىعارمالارىنىڭ ءبىر تومدىعى، 1995 جىلى ءۇش تومدىق جيناعى جارىق كوردى. (انيماسيالىق سلايدتار ارقىلى كورسەتۋ)
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ماعجان جۇمابايەۆ «سۇيەمىن»
ساباقتىڭ ماقساتى:
1) بىلىمدىلىك: م. جۇمابايەۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىمەن تانىستىرۋ، «سۇيەمىن» ولەڭىن مانەرلەتىپ وقىتىپ، مازمۇنىنا ءۇڭىلدىرۋ، ولەڭدى تالداۋ.
2. دامىتۋشىلىق: ءار وقۋشىنىڭ وي - قيالىنا ەرىك بەرە وتىرىپ، وزىنشە وي تۇيۋگە باۋلۋ، شىعارماشىلىققا، مانەرلەپ وقۋعا داعدىلاندىرۋ، ويلاۋ ارەكەتتەرىن
قوزعالىسقا ءتۇسىرۋ، ويلاۋ داعدىلارىن دامىتۋ. وقۋشىنىڭ دۇنيەتانىمىن، سوزدىك قورىن، مانەرلەپ وقي ءبىلۋىن دامىتۋ.
3. تاربيەلىك: وجەت، جىگەرلى بولۋعا، تۋعان ءتىلى – قازاق ءتىلىن ءسۇيىپ، قۇرمەتەتي بىلۋگە تاربيەلەۋ. ماعجان جۇمابايەۆ ولەڭدەرىنىڭ مازمۇنى ارقىلى وقۋشىلاردى
ءوز تۋعان جەرىنىڭ قورعانى بولا بىلۋگە، ءوز انا ءتىلىن قۇرمەتتەۋگە، جىگەرلىككە، قايسارلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: تۇسىندىرمەلى، مانەرلەپ وقۋ، جاتقا وقۋ، تالداۋ، كىتاپ - داپتەرمەن جۇمىس، توپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: ءداستۇرلى ساباق
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: اقىننىڭ پورترەتى، سۋرەتتەر، پلاكاتتار.
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح، قازاق ءتىلى، گەوگرافيا
قولدانىلعان ادەبيەتتەر:
ادەبيەت. ر. قۇتتىعوجينا، ق. بىتىبايەۆ، ە. ارىن الماتى «اتامۇرا» 2012جىل
مۇعالىمگە ادىستەمەلىك قۇرال
وقۋشى انىقتاماسى 5 - 11سىنىپتار. ارمان - پۆ باسپاسى 2004جىل
ساباق بارىسى.
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ. سىنىپ وقۋشىلارىن تۇگەندەۋ. سىنىپ تازالىعىنا قاراۋ. ساباققا كەرەك زاتتاردى دايىنداۋ. وقۋشىنىڭ نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
2. وتىلگەن ماتەريالداردى ەسكە ءتۇسىرۋ. ۇيگە ءى. جانسۇگىروۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى جايلى وقىپ كەلۋگە جانە «اعىندى مەنىڭ اقسۋىم» ولەڭىن جاتتاۋعا بەرىلگەن بولاتىن. ماعجان جۇمابايەۆ جايلى ءبىلىپ كەلۋگە بەرىلگەن.
ءۇي تاپسىرماسىن سۇرايمىن.
3. جاڭا ساباق.
ا) تاقتاداعى جاسىرىن سۋرەتتى اشۋ ءۇشىن، وقۋشىلار ۇلەستىرمەلى پاراقتارداعى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ كەرەك.
زەرتتەپ كەلگەن وقۋشىلار ماعجان جۇمابايەۆ جايلى ايتادى. سوسىن ءمۇعالىم تولىقتىرادى.
م. جۇمابايەۆ 1893 جىلى سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى، بۋلايەۆ اۋدانىندا اۋلەتتى وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. اكەسى بەكەن بولىس بولعان كىسى. ماعجان ءوزىنىڭ زەرەكتىگى ارقاسىندا 4 جاسىندا اكەسىنىڭ مەكتەبىندە وقىپ، قازاقتىڭ ولەڭ، جىر، داستاندارىن، ەرتەگىلەرىن تۇگەلگە دەرلىك جاتتاپ الادى.
بىلىمگە قۇشتار ول ۋفاداعى عاليا مەدرەسەسىندە وقيدى. قارشادايىنان ورىسشا وقىپ، ورىس ادەبيەتىنىڭ وزىق ۇلگىلەرىمەن تانىسادى. اراب، پارسى، ورىس، تۇرىك تىلدەرىن جاقسى مەڭگەرەدى. اباي پوەزياسىن مەكتەپ ەتەدى.
س. مۇقانوۆ: اقىندىق جاعىنان كەلگەندە ماعجان، ارينە، قازاقتىڭ تالانتتى اقىندارىنىڭ ءبىرى. قازاق ءتىلىن بايىتۋدا، ادەبيەتىنە جاڭا تۇرلەر ەنگىزۋدە ماعجاننىڭ ەڭبەگى كوپ. ابايدان كەيىن ءتىل ونەگەسىندە ماعجاننان اسقان اقىن قازاقتا جوق.
ج. ايماۋىتوۆ: « ماعجان – الدىمەن سىرشىل اقىن. ماعجان سوزىندەي «تىلگە جۇمساق، جۇرەككە جىلى تيەتىندەي» ۇلبىرەگەن نازىك اۋەز قازاقتىڭ بۇرىنعى اقىندارىندا جوق. ماعجان نە جازسا دا، سىرلى، كوركەم، ءساندى جازادى. قاي ولەڭدى الساق تا، اقىننىڭ ويلاعانى، سەزگەنى، جۇرەگىنىڭ قايعىرۋى، جان دۇنيەسىنىڭ كۇيزەلۋى، كوڭىلىنىڭ كىربەڭى كورىنىپ تۇرادى. اقىن ولەڭىن وقىساڭ، ەرىكسىز ءبىر سەزىم تۋعىزادى. الدە مۇڭايتادى، الدە وكىندىرەدى، الدە قۋانتادى، الدە جىگەر بەرەدى» دەگەن.
ولەڭدەرى: «كوكشەتاۋ»، «مەن كىم؟»، «مەن جاستارعا سەنەمىن»، «تۇركىستان» ت. ب.
پوەمالارى: "قويلىبايدىڭ قوبىزى"، "باتىر بايان"، "قورقىت"، «ءجۇسىپ حان»، «توقساننىڭ توبى»، «ەرتەك وتىرىك»
اڭگىمەسى: «شولپاننىڭ كۇناسى»
ماقالاسى: «بالا تاربيەلەۋ جولدارى»
پەداگوگيكالىق ەڭبەكتەرى: "پەداگوگيكا"كىتابى، "ساۋاتتى بول" وقۋلىعى
1938 جىلى جازىقسىز جازانىڭ قۇربانى بولعاننان كەيىن ماعجان شىعارماشىلىعىن وقۋعا، جاريالاۋعا تىيىم سالىندى. تەك ەلىمىز تاۋەلسىزدىك الار تۇستاعى ارنايى ۇكىمەت شەشىمى ارقىلى عانا اقىننىڭ ەسىمى مەن شىعارماشىلىق مۇراسى تولىق اقتالدى. 1989 جىلى اقىن شىعارمالارىنىڭ ءبىر تومدىعى، 1995 جىلى ءۇش تومدىق جيناعى جارىق كوردى. (انيماسيالىق سلايدتار ارقىلى كورسەتۋ)
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
