InfoHub Logo

ساباقتىڭ تاقىرىبى: ماعجان جۇمابايەۆتىڭ «قىسقى جولدا» ولەڭى
ساباقتىڭ ماقساتى: بىلىمدىلىك: م. جۇمابايەۆتىڭ ءومىر جولى مەن شىعارماشىلىق قىزمەتىنەن ماعلۇمات بەرۋ. «قىسقى جولدا» ولەڭىنىڭ تاقىرىبى مەن يدەياسىن اشۋ. سىرشىل اقىننىڭ بەينەسىن تانىتۋ.
دامىتۋشىلىق: شاكىرتتەردى وزىندىك ىزدەنىس جۇمىستارىنا باۋلۋ، وي - ءورىسىن، رۋحاني جان دۇنيەسىن بايىتۋ، سويلەۋ ماشىقتارىن جەتىلدىرۋ.
تاربيەلىك: تابيعاتتى سۇيۋگە تاربيەلەۋ، ءتىلىمىزدى قۇرمەتتەۋگە، ادەبيەتتى سۇيۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: شىعارماشىلىق ىزدەنىس ساباعى.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ءبىلىم بەرۋ اباعى
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح، گەوگرافيا، ورىس ادەبيەتى
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: پورترەت، اقىن جايلى ۇلى دانىشپاندار سوزدەرى، كىتاپ كورمەسى، گازەت، ينتەراكتيۆتى تاقتا ارقىلى كورسەتىلەتىن بەينە، اۋديو جازبالار، كارتا.
ساباقتىڭ بارىسى:

ءى ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
- وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ؛
- وقۋشىلاردىڭ كوڭىلىن ساباققا اۋدارۋدى ۇيىمداستىرۋ.
ساباقتىڭ ايدارى:
سەن جانباساڭ لاپىلداپ،
مەن جانباسام لاپىلداپ،
اسپان قالاي اشىلماق؟ (ن. حيكمەت)

ءىى ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ كەزەڭى:
ءۇي تاپسىرماسى: 1. ا. قۇنانباي ۇلىنىڭ «قىس» ولەڭى مەن س. تورايعىروۆتىڭ «شىلدە» ولەڭدەرىندەگى تەوريالىق ۇقساستىقتار؛
2. كەيىپتەۋ قانداي كوركەمدەگىش ءتاسىل؟
وقۋشىلار ءتورت توپقا بەس - بەستەن توپتاسىپ وتىرادى. ءار توپ مۇشەلەرىنە 5 ءتۇستى بەيدج بەرىلەدى. ءۇي تاپسىرماسى بەس سۇراقپەن قورىتىندىلانادى. سۇراققا جاۋاپ بەرگەن وقۋشى بەلگىلى ءبىر ارنايى دايىندالعان جۇلدىزشانى الادى. جۇلدىزشالار سانى ساباق سوڭىندا ايقىندالىپ، ءتيىستى باعاعا يە بولادى.
الدىمەن ساتىلاي كەشەندى تالداۋ جاساعان ءبىرسىپىرا وقۋشىلاردان ولەڭنىڭ تاربيەلىك ءمانى جايىندا جازعاندارى وقىتىلادى. سۇراقتار جازىلعان بەتشەلەر تاراتىلىپ، وعان ءتيىستى جاۋاپتارى رەتىمەن اۋىزشا ايتىلادى.

1 - توپقا سۇراقتار:
ا)- قىزىل ءتۇس - ابايدىڭ «قىس» ولەڭىندەگى قوندىباي مەن قاناي كىمدەر؟
ءا)- جاسىل ءتۇس - سۇلتانماحمۇتتىڭ «شىلدە» ولەڭىندە شىلدە ايى قانشا كۇنگە سوزىلادى؟
ب) – اق ءتۇس – اباي ولەڭىندە «ەكى كوزىن بۇلتتاي قاسى جاۋىپ، باسىن سىلىكسە قار جاۋىپ مازانى العان» كىم؟
ۆ) – كوك ءتۇس - سۇلتانماحمۇت ولەڭىندە «جاۋھارداي كۇن» دەگەن تىركەستە قانداي ءتاسىل قولدانىلعان؟
گ) – كۇلگىن ءتۇس –«قار تەپكەنگە قاجىماس قايران جىلقى» كىمنىڭ شىعارماسىنان ءۇزىندى؟
2 - توپقا سۇراقتار:
ا) – قىزىل ءتۇس – ابايدىڭ «قىس» ولەڭىندە «قىس» قانداي بورىك كيەدى؟
ءا) – جاسىل ءتۇس – سۇلتانماحمۇتتىڭ «شىلدە» ولەڭىندە تىسقا شىققان مولدانىڭ قولىندا نە بار ەدى؟
ب) – اق ءتۇس – اباي ولەڭىندە «اۋەس كورىپ جۇگىرگەن كىمدەر»؟
ۆ) – كوك ءتۇس – سۇلتانماحمۇتتىڭ ولەڭىندەگى «ماقتانىپ قارا تۇندە نۇرىن شاشقان اي» دەگەن تىركەستە قانداي ءتاسىل قولدانىلعان، ونىڭ انىقتاماسى قانداي؟
گ) – كۇلگىن ءتۇس –«تاياقتى، جالاڭ اياق شالدار تۇرىپ» قاي ولەڭنەن ءۇزىندى؟
3 - توپقا سۇراقتار:
ا) – قىزىل ءتۇس – ابايدىڭ «قىس» ولەڭىندە «بۋراداي بۇرق - سارق ەتىپ دولدانعاندا» قانداي ءۇي شايقالدى؟
ءا) – جاسىل ءتۇس – سۇلتانماحمۇتتىڭ «شىلدە» ولەڭىندە قامىستار قانداي قيمىل جاسادى؟
ب) – اق ءتۇس – ابايدىڭ «قىس» ولەڭىندە مالشىلار قانداي كيىم كيدى؟
ۆ) – كوك ءتۇس – سۇلتانماحمۇتتىڭ ولەڭىندەگى «كوك مايسا» تىركەسىندە قانداي ءتاسىل قولدانىلعان؟
گ) – كۇلگىن ءتۇس – «قىسپەن بىرگە تۇمسىعىن سالدى قاسقىر» قاي ولەڭنەن ءۇزىندى؟
4 - توپقا سۇراقتار:
ا) – قىزىل ءتۇس – ابايدىڭ «قىس» ولەڭىندەگى كارى قۇدانىڭ سيپاتى قانداي؟
ءا) – جاسىل ءتۇس – سۇلتانماحمۇتتىڭ «شىلدە» ولەڭىندە ءتۇنى بويى قوي كۇزەتكەن نەلەر؟
ب) – اق ءتۇس – اباي «قىس» ولەڭى قانشا شۋماقتان تۇرادى، قانداي ۇيقاسقا قۇرىلعان؟
ۆ) – كوك ءتۇس – سۇلتانماحمۇتتىڭ ولەڭىندەگى «قارا ءتۇن»، «سۇلۋ كۇن» دەگەن تىركەستە قانداي ءتاسىل قولدانىلعان؟
گ) – كۇلگىن ءتۇس – «ءان سالدى تاڭدى ماقتاپ سانسىز تورعاي» قاي ولەڭنەن ءۇزىندى؟
ءىىى جاڭا ءبىلىم بەرۋ. وي قوزعاۋ. ءمۇعالىم:
- مىنە، بالالار، س. تورايعىروۆتىڭ «شىلدە» ولەڭى مەن ا. قۇنانبايەۆتىڭ «قىس» ولەڭى بويىنشا سۇراقتارعا جاقسى جاۋاپ بەردىك. ەندەشە تاقتاعا نازار اۋدارىپ، م. اۋەزوۆتىڭ سوزىنە قۇلاق تۇرەيىك. ەكراندا «مەن قازاق جازۋشىلارىنان، ارينە، ابايدى سۇيەمىن. بالا كۇنىمنەن ىشكەن اسىم، العان ءنارىمنىڭ بارلىعى ابايدان. بۇدان كەيىن ماعجاندى سۇيەمىن، ونىڭ ەۋروپالىعىن، جارقىراعان اشەكەيىن سۇيەمىن. ماعجان – كۋلتۋراسى زور اقىن. اباي – اقىلدىڭ اقىنى، ال ماعجان – اقىننىڭ اقىنى، سوندىقتان ءبىز ماعجاننان ۇيرەنۋىمىز كەرەك». وقۋشىلار، ءبىز اباي اقىن تۋرالى بىلدىك، ەندى كىمگە توقتالاتىن بولامىز؟
- ماعجان جۇمابايەۆ اقىنعا.
- ەندەشە جاڭا ساباعىمىز قازاقتىڭ ءبىرتۋار دارا تالانتتى ادەبيەتشىلەرىنىڭ ءبىرى ماعجان جۇمابايەۆ تۋرالى وتەتىن بولامىز. ماعجاندى كىم دەپ تانۋشى ەدىڭىزدەر؟
- قازاق ادەبيەتىندەگى «بەس ارىستىڭ» ءبىرى.
- «بەس ارىسىمىز» كىمدەر؟
- ماعجان جۇمابايەۆ، ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆ، جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ، شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى، احمەت بايتۇرسىن ۇلى.
- جارايسىڭدار!
1) ەكرانعا نازار اۋدارتىپ، ءمۇعالىمنىڭ كومەگىمەن وقۋشىلار بوس تورلاردى تولتىرادى.

1. اقىننىڭ ءومىر سۇرگەن كەزەڭى – حح عاسىردىڭ باسى نەمەسە 1893 - 1938
2. تۋعان جەرى سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى بۋلايەۆ اۋدانى
3. اكەسى بەكەن بولىس بولعان، ماعجاندى 4 جاسىنان وقىتقان.
4. ۋفا قالاسىنداعى عاليا مەدرەسەسىندە ءبىلىم الدى.
5. اراب، پارسى، تۇرىك، ورىس تىلدەرىن جەتىك مەڭگەردى.
6. ول اقىن بولدى، ولەڭ شىعاردى، «قازاق ءتىلى»، «تولقىن»، «تۇركىستان» ت. ب. ولەڭدەرى، پوەمالارى بار.
بارلىعى كارتادان كورسەتىلەدى.
2) بالالاردىڭ قولىنا رەبۋس تاراتامىن. 4 توپقا بىردەي، قاي توپ ءبىرىنشى بولادى. سول توپ شەشۋىن ايتادى. شەشۋى: «قىسقى جولدا». وتىلەتىن ولەڭنىڭ سولاي اتالاتىندىعىن ايتا كەتۋ كەرەك. ءمۇعالىم جاتقا وقىپ بەرەدى. ڭ توپتان ءبىر - ءبىر وقۋشىدان مانەرلەپ وقىتۋعا تىرىسامىن.
ولەڭ ءماتىنى:
قاراڭعى ءتۇن، سار دالا، ------------------------ اڭداي ۇلىپ ءبىر مەزگىل،
كورىنبەيدى اينالا. ----------------------------- ەكى سانىن شاپاقتاپ،
بوران سوعىپ تۇر بوراپ، ----------------------- بىرەسە ساق - ساق كۇلەدى...
جولدى باسقان قۇر سوراپ. --------------------- بورانىن ءتاڭىر اشپادى،
استىمداعى جانۋار ----------------------------- جول بىلىنبەي باستادى،
قۇلاعىن قايشىلاندىرىپ، ------------------- كورىنگەن ءبىر جارىق جوق،
زورعا بوت - بورت جەلەدى، ----------------------- بوساڭسيدى قاراكوك...
ىزعارلى جەل دولدانىپ، ----------------------- سار دالادا اداسىپ،
ەكى يىنىنەن دەم الىپ، --------------------------- سۋىق كەبىن جامىلىپ
ءىشىن تارتىپ وسقىرىپ، -------------------------- قالارىن كىم بىلەدى؟..
كەيدە قاتتى ىسقىرىپ،
3) سۇراق - جاۋاپ ارقىلى ولەڭ ماعىناسى اشىلادى.
1. جانرلىق تۇرعىدا بۇل قانداي شىعارما؟ (ليريكا – تابيعات ليريكاسى)
2. ليريكالىق قاھارمان كىم؟ (اقىننىڭ ءوزى، ياعني اقىن قىستا جولدا كەلە جاتقان جولاۋشى)
3. استىنا مىنگەن اتى قالاي اتالادى؟ (قاراكوك)
4. تابيعاتتى اقىن قالاي سۋرەتتەگەن؟ (قىسقى بوران، جەلدى كۇن، وتە سۋىق)
5. كىمنىڭ قانداي شىعارماسىنا ۇقساتار ەدىڭىزدەر؟

ۆەنن دياگرامماسى بويىنشا تولتىرادى.

4) سوزدىك جۇمىسى:
1. سار دالا – كەڭ، شەتسىز دالا
2. سوراپ – جالعىز اچق سۇرلەۋ
3. جەلەدى – جاي جۇرەدى
4. دولدانۋ – اشۋلانۋ
5. ەكى ءيىنى –
6. كەبىن – قايتىس بولعان ادامعا كيگىزەتىن كيىم نەمەسە اق ماتا

5) 1. توپتىق جۇمىس:
1. ولەڭنەن ەپيتەت، تەڭەۋ، كەيىپتەلەردى تاپ، ولەڭ جولدارىمەن دالەلدە
ادەبي - تەوريالىق ۇعىمدار ---------------------------- ولەڭ جولدارىمەن دالەلدەۋ
ەپيتەت
تەڭەۋ
كەيىپتەۋ

2. ماعجان اقىن ولەڭىندەگى جولاۋشىنىڭ ورنىندا ءوزىڭ بولساڭ قايتەر ەدىڭ؟ تابيعاتتى سۋرەتتەپ ءماتىن قۇراستىر.
3. دايىن ۇيقاسقا ولەڭ قۇراستىر:
1 - توپقا: كوز اشتىرماي بارادى،
بوران سوعىپ....
ويناعانعا نە جەتسىن،
ءمىنىپ الىپ شاناعا.
2 - توپقا: ىزعارلى جەل كۇشەيدى،
اشۋىن بىزدەن....
كەنەت... دا توقتادى،
قىس جەڭىلىپ قالعانداي.
3 - توپقا: ءبىز كەلەمىز قار باسىپ،
سىقىر - سىقىر ەتەدى.
كۇن جىلىنسا، اتتەڭ - اي،
ول دا.......
4 - توپقا: شانا،...، كونكيمەن
قىستا عانا....
قۋالاسىپ، جارىسىپ،
قىزىققا ءبىز تويمايمىز
6) جەكە جۇمىس:
4 وقۋشىعا ساتىلاي كەشەندى تالداۋ جاساتۋ.

ءىۇ ساباقتى بەكىتۋ:
قولدارىنا تابليساسى بار اق قاعازدار تاراتىلادى:
نەنى بىلەتىن ەدىم؟ بۇگىن نەنى ءبىلدىم؟ نەنى بىلگىم كەلەدى؟

ءۇ ۇيگە تاپسىرما:
1. ولەڭگە ساتىلاي كەشەندى تالداۋ جاساۋ؛
2. 4 وقۋشىعا شىعارما جازۋ: «قىسقى كورىنىس» (ەپيتەت، تەڭەۋ، كەيىپتەۋلەردى قاتىستىرۋ كەرەك.).
ءۇى باعالاۋ. وقۋشىلار وزدەرىنىڭ قولىنداعى جۇلدىزشالاردى سانايدى، ەكراندا باعالاۋ ءۇشىن كەستە:
1. بۇركىتتىڭ سۋرەتى – «بەس» دەگەن باعا – جۇلدىزشالار سانى – 7 - دەن جوعارى
2. جىلقىنىڭ سۋرەتى – «ءتورت» دەگەن باعا – جۇلدىزشالار سانى – 5 - 7
3. قويدىڭ سۋرەتى – «ءۇش» دەگەن باعا – جۇلدىزشالار سانى – 1 - 4
4. تاسباقانىڭ سۋرەتى – «ەكى» دەگەن باعا – جۇلدىزشالار سانى - جوق.
ءۇىى رەفلەكسيا
ساباقتىڭ ۇناعان - ۇناماعاندىعى جونىندە پىكىرلەرىن قالدىرۋ ءۇشىن بەتشەلەر تاراتىلادى:
وزىنە ۇناعان سۋرەتتى قورشايدى.