ماقال – ءسوزدىڭ مايەگى
تاقىرىبى: «ماقال – ءسوزدىڭ مايەگى»
ماقساتى: بىلىمدىلىك: حالىق اۋىز ادەبيەتىن پايدالانىپ، ونى ورىندى قولانا بىلۋگە، شارشى توپ الدىنا ءسوز جۇيەسىن تابا بىلۋگە ۇيرەتۋ؛
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ حالىق اۋىز ادەبيەتىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن، قىزىعۋشىلىعىن، ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛
تاربيەلىك: حالىق اۋىز ادەبيەتىن قۇرمەتتەپ، ونى دامىتۋعا، ءتىل مادەنيەتىنە، دوستىق قارىم - قاتىناسقا، وي ۇشقىرلىعى مەن تاپقىرلىققا، ءوز ۇلتىن سۇيۋگە، حالىق مادەنيەتىن جالعاستىرۋعا تاربيەلەۋ؛
ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، تالداۋ.
ءتۇرى: ينتەللەكتۋالدى سايىس ساباعى
كورنەكىلىگى: ماقال - ماتەلدەر وقۋلىعى ت. ب.
بارىسى:
ءى. ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى.
ءمۇعالىم: ارمىسىزدار، قۇرمەتتى ۇستازدار مەن وقۋشىلار! بۇگىنگى جاستار حالقىمىزدىڭ بولاشاعى، ەلىمىزدىڭ ەرتەڭى. وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن كەڭەيتىپ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن شىڭدايتىن ءبىلىمدى جاستاردى انىقتاتىن، بىلىمگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىراتىن «ماقال - ءسوزدىڭ»سايىسىمىزعا قوش كەلىپسىزدەر!
ءبىلىمدى ادام ەشنارسەدەن قورىقپايدى، مازالانبايدى. ءار ۋاقىتتا دا باتىل.
ءومىردىڭ ءوزى ادامدى تىرەستىرگەن،
ءبىرى جاڭا جارىستىڭ ءبىرى ەسكىرگەن.
اينالا وتىرىپ اپ ءيسى قازاق
ازاماتىن ءوزارا كۇرەستىرگەن - دەي وتىرىپ بۇگىنگى سايىسىمىزدى باستايمىز! الدىمەن سايىسقا قاتىسىپ وتىرعان توپتارمەن تانىستىرىپ وتەيىن.
ءى توپ. بىلگىر
ءىى توپ. العىر
ءىىى توپ. تاپقىر
بۇگىنگى سايىسىمىز 5 - تۋردان تۇرادى.
1. تانىستىرۋ
2. «مىقتى بولساڭ تاۋىپ كور»
3. «ويلان تاپ»
4. «جەتى جۇرتتىڭ ءتىلىن ءبىل»
5. «جالعاسىن تاپ»
ەندى ءبىرىنشى تۋر بويىنشا ءار توپ وزدەرىن تانىستىرۋلارى كەرەك. تانىستىرۋلارىنىڭ ىشىندە ماقال - ماتەلدەر بولۋى شارت.
ءى تۋر. تانىستىرۋ.
ءبىرىنشى تۋر بويىنشا باعالارىڭىزدى بەرسەڭىزدەر.
ءىى تۋر «مىقتى بولساڭ تاۋىپ كور».
شارتى: تاقتادا سوزدەر بەرىلگەن سول سوزدەردى قاتىستىرىپ ماقال - ماتەلدەر قۇرايسىزدار. قولدارىڭىزداعى تاياقشانى ءبىرىنشى كوتەرگەن توپ قانا جاۋاپ بەرەدى.
تىرەك سوزدەر:
1. قوي، قويشى، قوزى.
2. ارپا، بيداي
3. بىرلىك، تىرلىك
4. جەر
5. يت
6. ەرىنشەك
7. ءبىلىم
8. وتان
9. اكە - شەشە
10. جىلقى
11. ءتىل
12. وتىرىك
13. گۇل
14. نان
15. ەڭبەك
ءىى تۋر بويىنشا باعالارىڭىزدى بەرسەڭىزدەر.
ماقال - ماتەلدەر - اتا - بابامىزدان قالعان وشپەس مۇرا. كولەمى جاعىنان شاعىن بولعانىمەن، ۋاقىت وتكەن سايىن ماعىناسى تەرەڭدەپ، قۇنى ارتىپ، قىمبات قازىناعا اينالىپ كەلەدى. «ماقال - ءسوزدىڭ اتاسى»دەمەكشى سايىسىمىزدى جالعاستىرامىز. ءىىى تۋرىمىزدىڭ شارتى. قويىلعان سۇراقتارعا ماقال - ماتەلدەرمەن جاۋاپ بەرۋلەرىڭىز كەرەك.
ءىىى تۋر «ويلان تاپ».
1. جىلاندى قالاي ىنىنەن شىعارامىز؟
(جىلى - جىلى سويلەسە، جىلان ىنىنەن شىعادى)
2. ينەمەن قۇدىق قازۋعا بولا ما؟
(ءبىلىم ينەمەن قۇدىق قازعانداي)
3. اپپاق قارعا بولا ما؟
(قارعا بالاسىن اپپاعىم دەيدى)
4. ەڭ ءتاتتى نە؟
(انانىڭ ءسۇتى ءتاتى، بالانىڭ ءتىلى ءتاتتى)
5. قار جانا ما؟
(قالاۋىن تاپسا، قار جانادى)
6. وتتان دا نە ىستىق؟
(وتان وتتان دا ىستىق)
7. تاۋىق ءتۇس كورە مە؟
(تاۋىقتىڭ تۇسىنە تارى كىرەدى)
8. كىمنەن كىم جامان؟
(ولاقتان سالاق جامان)
9. شاشۋ مەن جيناۋدىڭ قايسىسى وڭاي؟
(شاشۋ وڭاي، جيناۋ قيىن)
10. بىلگەنىڭ قانشا، بىلمەگەنىڭ قانشا؟
(بىلگەنىڭ ءبىر توعىز، بىلمەگەنىڭ توقسان توعىز)
11. ادامنىڭ قاي مۇشەسى قورقاق، قاي مۇشەسى باتىر؟
(كوز قورقاق، قول باتىر)
12. وتقا ءتۇسىپ كۇيمەۋگە بولا ما؟
(وتان ءۇشىن وتقا ءتۇس كۇيمەيسىڭ)
13. كوردىم، كورمەدىم دەگەن نەشە ءسوز؟
(كوردىم دەگەن كوپ ءسوز، كورمەدىم دەگەن ءبىر ءسوز)
14. ەتىكتى قونىشىنان باسۋعا بولا ما؟
(قولىڭنان كەلسە، قونىشىنان باس)
ءىىى تۋر بويىنشا باعالارىڭىزدى بەرسەڭىزدەر.
ءىۇ تۋر. «جەتى جۇرتتىڭ ءتىلىن ءبىل»
«اقىل - وي، العىر ءسوز ادامنىڭ ەڭ جوعارعى قاسيەتى»دەگەن ەكەن ع. مۇسىرەپوۆ. ءتىل - ۇلتتىڭ جانى، حالىقتىڭ ءۇنى. سوندىقتان دا قازىرگى زامان تالابىنا ساي بىرنەشە ءتىلدى ءبىلۋ قاجەت. قازاقتان شىققان وتكىر ويلى، جان - جاقتى عۇلاما عالىم، تاريحشى، ادەبيەتشى، ساياحاتشى ش. ءۋاليحانوۆ 8 تىلدە ەركىن سويلەگەن. ءبىزدىڭ دارىندى جاستارىمىز دا ءۇش ءتىلدى ەركىن مەڭگەرگەن. ءىىى تۋرىمىزدىڭ شارتى: ماقال - ماتەلدەردىڭ ءبىر ءسوزى ءتۇسىپ قالعان سول ءسوزدى تاۋىپ، ورىس تىلىنە، اعىلشىن تىلىنە اۋداراسىزدار. شارتى تۇسىنىكتى بولسا سايىسىمىزدى باستايمىز.
1. مەكتەپ كەمە، ءبىلىم ………..(تەڭىز، مورە، sea)
2. قورادا مالىڭ بولسىن، كەشە……….(تالىڭ، دەريەۆو، tree)
3. ادام كوركى شۇبەرەك، اعاش كوركى………….(جاپىراق، ليست، foliage)
4. قۇلان قۇدىققا قۇلاسا، قۇلاعىندا…………وينايدى.(قۇرباقا، جابا، frog)
5. جالعىز كىرپىش قورعان بولماس، جالعىز اعاش…….. بولماس.(ورمان، لەس، forest)
6. بابالار ەككەن شىناردى،…………. سايالار(بالالارى، دەتي، children)
7. قىز وسسە ەلدىڭ كوركى، ………. وسسە جەردىڭ كوركى.(گۇل، سۆەتوك، flower)
8. بىرەۋگە مال قايعى، بىرەۋگە……… قايعى.(جان، دۋشا، soul)
9. ماقتانىڭ اناسى جەر، اتاسى -………..(سۋ، ۆودا، water)
ءۇ تۋر. «جالعاسىن تاپ» شارتى: ماقال - ماتەلدەردىڭ جالعاسىن تابۋ كەرەك.
1. ءوز ءۇيىم... (ولەڭ توسەگىم)
2. باتىر تۋسا ەل ىرىسى،...
(جاڭبىر جاۋسا جەر ىرىسى)
3. اسىل تاستان شىعادى،...
ونەر جاستان شىعادى.
4. وتان... (وتتان دا ىستىق)
5. عىلىم تەڭىز،.... (ءبىلىم كەمە)
6. وقۋ ينەمەن.... (قۇدىق قازعانداي)
7. وزگە ەلدە سۇلتان بولعانشا،
ءوز ەلىڭدە........................
قورىتىندى:
جەڭىمپاز توپ انىقتالىپ مەكتەپ اكىمشىلىگىنەن ماقتاۋ قاعازى تاپسىرىلدى. جەكە وقۋشىلارعا دا اتى اتالىپ، ماقتاۋ قاعازى تاپسىرىلدى.
ماقال – ءسوزدىڭ مايەگى. جۇكتەۋ
ماقساتى: بىلىمدىلىك: حالىق اۋىز ادەبيەتىن پايدالانىپ، ونى ورىندى قولانا بىلۋگە، شارشى توپ الدىنا ءسوز جۇيەسىن تابا بىلۋگە ۇيرەتۋ؛
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ حالىق اۋىز ادەبيەتىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن، قىزىعۋشىلىعىن، ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛
تاربيەلىك: حالىق اۋىز ادەبيەتىن قۇرمەتتەپ، ونى دامىتۋعا، ءتىل مادەنيەتىنە، دوستىق قارىم - قاتىناسقا، وي ۇشقىرلىعى مەن تاپقىرلىققا، ءوز ۇلتىن سۇيۋگە، حالىق مادەنيەتىن جالعاستىرۋعا تاربيەلەۋ؛
ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، تالداۋ.
ءتۇرى: ينتەللەكتۋالدى سايىس ساباعى
كورنەكىلىگى: ماقال - ماتەلدەر وقۋلىعى ت. ب.
بارىسى:
ءى. ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى.
ءمۇعالىم: ارمىسىزدار، قۇرمەتتى ۇستازدار مەن وقۋشىلار! بۇگىنگى جاستار حالقىمىزدىڭ بولاشاعى، ەلىمىزدىڭ ەرتەڭى. وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن كەڭەيتىپ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن شىڭدايتىن ءبىلىمدى جاستاردى انىقتاتىن، بىلىمگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىراتىن «ماقال - ءسوزدىڭ»سايىسىمىزعا قوش كەلىپسىزدەر!
ءبىلىمدى ادام ەشنارسەدەن قورىقپايدى، مازالانبايدى. ءار ۋاقىتتا دا باتىل.
ءومىردىڭ ءوزى ادامدى تىرەستىرگەن،
ءبىرى جاڭا جارىستىڭ ءبىرى ەسكىرگەن.
اينالا وتىرىپ اپ ءيسى قازاق
ازاماتىن ءوزارا كۇرەستىرگەن - دەي وتىرىپ بۇگىنگى سايىسىمىزدى باستايمىز! الدىمەن سايىسقا قاتىسىپ وتىرعان توپتارمەن تانىستىرىپ وتەيىن.
ءى توپ. بىلگىر
ءىى توپ. العىر
ءىىى توپ. تاپقىر
بۇگىنگى سايىسىمىز 5 - تۋردان تۇرادى.
1. تانىستىرۋ
2. «مىقتى بولساڭ تاۋىپ كور»
3. «ويلان تاپ»
4. «جەتى جۇرتتىڭ ءتىلىن ءبىل»
5. «جالعاسىن تاپ»
ەندى ءبىرىنشى تۋر بويىنشا ءار توپ وزدەرىن تانىستىرۋلارى كەرەك. تانىستىرۋلارىنىڭ ىشىندە ماقال - ماتەلدەر بولۋى شارت.
ءى تۋر. تانىستىرۋ.
ءبىرىنشى تۋر بويىنشا باعالارىڭىزدى بەرسەڭىزدەر.
ءىى تۋر «مىقتى بولساڭ تاۋىپ كور».
شارتى: تاقتادا سوزدەر بەرىلگەن سول سوزدەردى قاتىستىرىپ ماقال - ماتەلدەر قۇرايسىزدار. قولدارىڭىزداعى تاياقشانى ءبىرىنشى كوتەرگەن توپ قانا جاۋاپ بەرەدى.
تىرەك سوزدەر:
1. قوي، قويشى، قوزى.
2. ارپا، بيداي
3. بىرلىك، تىرلىك
4. جەر
5. يت
6. ەرىنشەك
7. ءبىلىم
8. وتان
9. اكە - شەشە
10. جىلقى
11. ءتىل
12. وتىرىك
13. گۇل
14. نان
15. ەڭبەك
ءىى تۋر بويىنشا باعالارىڭىزدى بەرسەڭىزدەر.
ماقال - ماتەلدەر - اتا - بابامىزدان قالعان وشپەس مۇرا. كولەمى جاعىنان شاعىن بولعانىمەن، ۋاقىت وتكەن سايىن ماعىناسى تەرەڭدەپ، قۇنى ارتىپ، قىمبات قازىناعا اينالىپ كەلەدى. «ماقال - ءسوزدىڭ اتاسى»دەمەكشى سايىسىمىزدى جالعاستىرامىز. ءىىى تۋرىمىزدىڭ شارتى. قويىلعان سۇراقتارعا ماقال - ماتەلدەرمەن جاۋاپ بەرۋلەرىڭىز كەرەك.
ءىىى تۋر «ويلان تاپ».
1. جىلاندى قالاي ىنىنەن شىعارامىز؟
(جىلى - جىلى سويلەسە، جىلان ىنىنەن شىعادى)
2. ينەمەن قۇدىق قازۋعا بولا ما؟
(ءبىلىم ينەمەن قۇدىق قازعانداي)
3. اپپاق قارعا بولا ما؟
(قارعا بالاسىن اپپاعىم دەيدى)
4. ەڭ ءتاتتى نە؟
(انانىڭ ءسۇتى ءتاتى، بالانىڭ ءتىلى ءتاتتى)
5. قار جانا ما؟
(قالاۋىن تاپسا، قار جانادى)
6. وتتان دا نە ىستىق؟
(وتان وتتان دا ىستىق)
7. تاۋىق ءتۇس كورە مە؟
(تاۋىقتىڭ تۇسىنە تارى كىرەدى)
8. كىمنەن كىم جامان؟
(ولاقتان سالاق جامان)
9. شاشۋ مەن جيناۋدىڭ قايسىسى وڭاي؟
(شاشۋ وڭاي، جيناۋ قيىن)
10. بىلگەنىڭ قانشا، بىلمەگەنىڭ قانشا؟
(بىلگەنىڭ ءبىر توعىز، بىلمەگەنىڭ توقسان توعىز)
11. ادامنىڭ قاي مۇشەسى قورقاق، قاي مۇشەسى باتىر؟
(كوز قورقاق، قول باتىر)
12. وتقا ءتۇسىپ كۇيمەۋگە بولا ما؟
(وتان ءۇشىن وتقا ءتۇس كۇيمەيسىڭ)
13. كوردىم، كورمەدىم دەگەن نەشە ءسوز؟
(كوردىم دەگەن كوپ ءسوز، كورمەدىم دەگەن ءبىر ءسوز)
14. ەتىكتى قونىشىنان باسۋعا بولا ما؟
(قولىڭنان كەلسە، قونىشىنان باس)
ءىىى تۋر بويىنشا باعالارىڭىزدى بەرسەڭىزدەر.
ءىۇ تۋر. «جەتى جۇرتتىڭ ءتىلىن ءبىل»
«اقىل - وي، العىر ءسوز ادامنىڭ ەڭ جوعارعى قاسيەتى»دەگەن ەكەن ع. مۇسىرەپوۆ. ءتىل - ۇلتتىڭ جانى، حالىقتىڭ ءۇنى. سوندىقتان دا قازىرگى زامان تالابىنا ساي بىرنەشە ءتىلدى ءبىلۋ قاجەت. قازاقتان شىققان وتكىر ويلى، جان - جاقتى عۇلاما عالىم، تاريحشى، ادەبيەتشى، ساياحاتشى ش. ءۋاليحانوۆ 8 تىلدە ەركىن سويلەگەن. ءبىزدىڭ دارىندى جاستارىمىز دا ءۇش ءتىلدى ەركىن مەڭگەرگەن. ءىىى تۋرىمىزدىڭ شارتى: ماقال - ماتەلدەردىڭ ءبىر ءسوزى ءتۇسىپ قالعان سول ءسوزدى تاۋىپ، ورىس تىلىنە، اعىلشىن تىلىنە اۋداراسىزدار. شارتى تۇسىنىكتى بولسا سايىسىمىزدى باستايمىز.
1. مەكتەپ كەمە، ءبىلىم ………..(تەڭىز، مورە، sea)
2. قورادا مالىڭ بولسىن، كەشە……….(تالىڭ، دەريەۆو، tree)
3. ادام كوركى شۇبەرەك، اعاش كوركى………….(جاپىراق، ليست، foliage)
4. قۇلان قۇدىققا قۇلاسا، قۇلاعىندا…………وينايدى.(قۇرباقا، جابا، frog)
5. جالعىز كىرپىش قورعان بولماس، جالعىز اعاش…….. بولماس.(ورمان، لەس، forest)
6. بابالار ەككەن شىناردى،…………. سايالار(بالالارى، دەتي، children)
7. قىز وسسە ەلدىڭ كوركى، ………. وسسە جەردىڭ كوركى.(گۇل، سۆەتوك، flower)
8. بىرەۋگە مال قايعى، بىرەۋگە……… قايعى.(جان، دۋشا، soul)
9. ماقتانىڭ اناسى جەر، اتاسى -………..(سۋ، ۆودا، water)
ءۇ تۋر. «جالعاسىن تاپ» شارتى: ماقال - ماتەلدەردىڭ جالعاسىن تابۋ كەرەك.
1. ءوز ءۇيىم... (ولەڭ توسەگىم)
2. باتىر تۋسا ەل ىرىسى،...
(جاڭبىر جاۋسا جەر ىرىسى)
3. اسىل تاستان شىعادى،...
ونەر جاستان شىعادى.
4. وتان... (وتتان دا ىستىق)
5. عىلىم تەڭىز،.... (ءبىلىم كەمە)
6. وقۋ ينەمەن.... (قۇدىق قازعانداي)
7. وزگە ەلدە سۇلتان بولعانشا،
ءوز ەلىڭدە........................
قورىتىندى:
جەڭىمپاز توپ انىقتالىپ مەكتەپ اكىمشىلىگىنەن ماقتاۋ قاعازى تاپسىرىلدى. جەكە وقۋشىلارعا دا اتى اتالىپ، ماقتاۋ قاعازى تاپسىرىلدى.
ماقال – ءسوزدىڭ مايەگى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
2 سىنىپ وقۋشىلارىنا قازاق ءتىلى ءپانى بويىنشا ءبىلىمىن انىقتاۋعا ارنالعان تەست جۇمىسى
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: تىك بۇرىشتى پاراللەلەپيپەد جانە ونىڭ كولەمى
